te laaten kooken , en "’er het fap door een
ftuklynwaat uittedrukken, hetgeen men vervolgens
met fuiker mengt , en ’er dus een
purgeerende firoop van zamenteftellen, van
welke men op de Amerikaanfche Eilanden
meenigvuldig gebruik maakt om het geronne
bloed te verdunnen en uittedryven : deze
firoop werd tans gemeen in Vranktyk, al-
,waar men ze voor de borft gebruikt.. De vogelen
van dit land welke een fterke en Hevige
bek hebben, doorbooren de fchel om het
wleefch te eeten, naar welk zy zeer gretig
.zyn. Leinery zecht, dat wanneer het vleefcn
van deze vrucht gedroogt is , het eemzoö aangename
fmaak als de .zoogenaamde peperkoek
iheeft. •
Miller zecht., dat men uit nieuwsgierigheit
s-en met een goeden uitflag in Europa dezen
Kalabasbóom in een gematigde broeikas aangekweekt
heeft. Dezen boom vordert een
luchtige aarde en meenigvuldige befpTÖeijïn-
.gen.
Men noemt in Amerika Plant Calahas onze
Europeaanfche Kalabas o f Kauwoerde , die
maar dit Wereltdeel overgevoert is. Schoon
.haarfe fcho rsv eel dikker is als die van de
vrucht van'den Kalabasboom,, zoo is zy echter
minder bekwaam om eenig vocht te bevatten,
om dat haare zachte en fponsachtigé
fchors de vochten een kwaden fmaak doet
verkrygen.
K A L A M I N T A A R D E , dezen naam
heeft men aan een aarde gegeeven die uit yzer
Oker beftaat, en met oker van zinck beladen
I s .• Zie O k e r en Z in c k . Men vint de
Kalamint Aarde in de Hartz , die zomtyds
kriftallen van witte vitriool bevat.
K A L A M I N T S T E E N ( D e l f b a a -
r e o f N a t ü u r l y k e ,) Calaminaris Lapis.
De Kalamintfteen is de D e lf bare Oadmia by
nitnementheit, o f om eigentlyk te fpreeken,
de matrice ó f aardachtige erts van de Zinck.
Zie dit woort.
De Kalamintfteen heeft geen bepaalde gedaante
: hy is meer o f min wryfbaar en za-
mengepakt, hééft verfcheide kleuren, en bevat
behalven'de zinck, aarde, zand, neder-
geploft y ze r , en dikwyls Lood-erts. Zie dit
■ woort.
■ Die geene welke rood is bevat veel yzer:
de graauwe bevat veel "zinck, xen is de befte
om rood koper in geel te veranderen. Alle de
Kalamintfteenen fchynén okerachtige voort-
fbrengzelen te zyn , die natuürlyk van de ómtbinding
en nederploffing van de vitriool van
de zinck en yzer vitriool voortkomen, in de
aardachtige matricen die meer o f min zamen-
geftelt zyn. Men vint de Kalamintfteen in
de omliggende ftreeken van A ken, in ’t Hertogdom
Limburg, en in Berry. Het is te
Namen dat men dezelve door behulp van
ovens en andere werktuigen, die hier toe
vervaardigt zyn y bearbeid, om ’er de zinck
uittehaalen-, en hem met het rood- koper te
vereenigen. Deze bearbeiding is moeijelyk
en wetenswaardig. Zie myjj£ N i emoe, Mine-
raalkunde, en het Woordenboek der Scheikunde.
Men geeft mede den naam van Natuurlyke
o f Delfbaare Cadmia aan de Kalamintfteen.
Het woort Cadmia heeft een meenigte andere
beteekenisfen. B y de Konftenaars yer-
ftaat men door dit woort een foortvan fchoor-
fteen-roet o f opgeheven metaalachtige ftoffe,
die zich aan de kap en wanden van de fornuizen
der metaalfmelters vaftzet. Andere zeggen
dat . het woort Cadmia van Cadmus af-
koomt, ’.t geen de naam van dien beroemden
Fenifchifchen.Metaalgieter was,, die het eer-
fte de konft uitvond om groote ftukken te
gieten, hetjnetaal te zuiveren, te vermengen
en in vormen te gieten , en die om de
uitmuntentheit van zyne konft in Griekenland
genoodigt wierd om’er in brons te komen arbeiden
; in deze bewerking maakt men gebruik
van de zinck-, die zich voor een gedeelte
opheft, en by wyze van een inplanting
Qncntfiatio') aan de wanden van de fornuizen
aanzet. Dusdanig is de Tutia, die by uitne-
mentheit, Cadmia der fornuizen genoemt
word, en dezelve eigenfehap als de delfbaare
Cadmia bezit, om het rood koper in geel
kóper te veranderen. Zie K o p e r .
De naam van Cadmia is mede noch aan
verfcheide andere zelfftandigheden gegeven ,
welke onderling zeer veel van elkanderen
verfchillen , gelyk de arfenicum , kobalt,
enz. De Grieken , Arabieren en Latynen
hébben veel verwarring hier in veroorzaakt.
Zie de Nieuwe Mineraalkunde.
K A L A N D E R , Curculis. Dit is een
zeer klein fchildvleugelig. infeéLof tor, dat
op een verbazende wys vermeenigtvul-
digt, en een vyandvan onze graanen is; deze
plaag vernielt, zonder geftadige voorzorgen
, al het koore-n in de fchuuren, en doét
het wel ras in een hoop zemelen.*veranderen.
D it infeét is ten naaften by een en een halve
lyn lang , en deszelfs breedte is evenredig',
zyn kop is met een lange en dunne fnuit ge-
wapent, welke het in de graankorlen drukt
om zich met derzelver meelachtige zelfftan-r
dlgheden te voeden. Dit infeft vertoontzich,
voor dat het de gedaante van een tor aan neem toonder
die van een. worm, wanneer.het zich-
mede met de zelfftandigheit van het kóoren
voed.. Men heeft ’er in verfcheide landen
die de lengte en dikte van de groote vliegende
harten hebben;
Bourguet zecht in zyne Philofpphifche brieven
, dat, volgens het getuigenis van Valis-
nieri, dé wyfjes Kalanders haare eyeren in
het graan leggen wanneer het noch melkachtig
is,,- W y hebben nergens de hiftorie van
dit infeél. omftandig befchréven gevonden,
fchoon zy van zeer veel aanbelang is om
naauwkeurig gekent te worden.
Men ontmoet alomme op de velden, op de
z e v e n b o om k lim , bladeren der nooteboo-
m e n a lfem , averuit, nigelle en e enige, andere
planten, .verfchiliende foorten - van Ka-
landers- o f torretjes die men Olyphantjes
noemt, die alle kenbaar zyn aan dat foortvan
fpitzen bek, die een hoornachtige kleur heeft,
en uit welke twee hoornen voortkomen. De
H e z r 'L inm eu s geeft een befchryvingvan drie
en dertig foorten die in kleur verfchillen.
Het aanmerkelyke voorwerp voor ons, be-
trekkelyk tot dit infeéfc, is dat men een middel
kon uitdenken dat zeker was om dit ge-
üacht te vernielen een; oogënblik. naar deszelfs
geboorte.. De boeken die óver de huis—
houdelyke wetehfehappen gefchreven hebben,
zyn opgevuk met voorfchriften-om de
Kalanders te verdry ven ; maar het fchynt dat
men ’er tot poch toe geen een kent dat we-
zentlyk. nuttig is. Z ie op het woort T a r w ,
in hét Artikel van de bewarin g der granen ,
de gemeene middelen om zich van deze ge—
vaarlyke vyandeii te ontdaan...
K A L F S M U I L , zie O r a n t .
K A L F S V O E T , Arum. Dit is een plant
van welke men verfcheide foorten onder-
fcheid. W y zullen ’er hier de twee voor—
nuamfte maar van aanhalen, welke in de ge—
neeskonft gebruikt worden*
i . De O n g e v l a k t e K a-l f s v o e t , .
Arum vuigare non maculatüm. . Deszelfs wortel
i? knobbelachtig en vleezig, hy heeft de-
dikte van een vinger, is w i t , fcherp van
ftnaak, met een-melkachtig fap vervult, en-
fien. weinig,vezelachtig : haare bladeren .zyn-:
negen duimen lang, driehoekig, groen, blin-
lcent eirgeadert: tuftchen dezelve fchiet een
kleine ronde fteel uit, die een en een halve
voet hoog en gevoort is , en op zyn top een-
eenbladige bloem voórtbrehgt, die tóngswys
ingefneden, en by wyke van een hoorentje
o f peperhuis omgerok is: op deze bloem volgen
roode beziën die als eeniangwerpighoofd-
je by-een gpfehikt zyri. Deze beziën zyn-
. zacht, met een purperachtig fap vervult, en--
bevatten twee kleine rondachtige zaaden: de ;
geheele. plant heeft een zeer fcherpe fmaak.
2. De G è v l a k t e -K a l f s v o e t , Arum
maculatum vulgare. Z y verfchilt van de voo- -
rige hier in , dat haare bladeren met witte o f'
roode vlakken gevlakt zyn : beide foorten-
groeijen in dé boflehen, en op fchaduuwryke
plaatzen;- Zeldzaam word iets anders als haa-
ren wortel in de geneeskonft gebruikt: h y
heeft een groote fcherpheit,. die een fterken-
indruk op de tong maakt ; hy is lymerig en
meelachtig: edoeh zyne kracht is-zoo geweldig
niet wanneer h y gedroogt is.' Het poeder
van dezen wortel herftelt den verlooren eet--
luft ; hy geneeft zomtyds de afgaande koort—
zen; hy is zeer nuttig inde langduurige ziek-
tens , niet de geelzucht ,. bleeke kleur, en?
verftoppingen der-ingewanden te'verdry'ven: -
eindelykis hy zeer goed voor de waterzucht,
en voo r de droefgeeftigheit; de gifte is. vaneen
achtfte tot een vierendeel loots. Tragus
verzekert dat het vleefch van den wortel der.
verfche Kalfsvoet een uitmuntent tegengift
tegen de pelt en het vergift is.. Men heeft
Vrouwen die het overgehaalde water van |gj§
Kalfsvoet tot een-blanketmiddel gebruiken,
als mede om de rimpels uit het aangezicht te-:
verdryven , en hetzelve fchoonder te doen-
fchynen... Men bereid ’ er mede een verdikt,
fap van, dat tot.het zelfde oogmerk nuttig is ;..
want men- zecht.dat het de huk blinkende
maakt..' In Poitou vergaderen de vrouwen-
een meenigte van de fteëlen en wortelen vandeze
plant Wanneer zy bloeit, zy fnydendezelve
klein, en laaten hem geduurende drie
weken in water weeken dat zy alle dagen
ververfchen ; zy ftampen hen vervolgens en
laaten hen droegen ; zy bedienen zich. van
deze .ftoffe' in plaats van zeep om het lynwaat
te zuiveren. J . Ray wil dat dit geheim mede
in eenige plaatzen van Engeland niet on—
bekent is. Lemery zecht, dat .men in tyden
van hongersnood 'brood van dé wortelen der ;
Arum bakt, even als van de. wortelen: -der-'
Ajf.odillen.-~ Zie dit woonzit
A L K