gen verdryft: vermits dit water het gezicht
opheldert, zoo heeft men het in ’ t Franfch ,
Eau de CaJJe-lunette genoemt.
K O O R N - E E T E R , dit is een Rups die
•zeer veel nadeel aan de Tarw toebrèngt, wan-
Jneér zy iiog op de halmen ftaat: zy eet ’er de
-zelfftanaigfreit u i t , en knaagt de airen af :
wanneer zy gewaar word dat men aan de air
roert, zoo verb'ergt zy'zich in de aarde: deze
rups verandert zich in een vlieg.
K O O R E N - R O O Z E N , Nigellafirum.
Deze plant koomt inde velden v o o r t, men
vint haar alomme in dé koören-akkérs : haa-
ren wortel-is klein, maar haare fteelen zyn
drie voeten hoog , wollig j geknoopt, hol ,
en takachtig; haare bladeren, welke twee aan
twee tegens elkanderen overftaan , zyn fraai,
lang, fpits, en omvangen de,fteelen door èen
breed voetftük, z y z yn mét lange en witachtige
hairen bezet: haare bloemen die van Mey
bot July te voorfchyn koomen , zyn purperachtig
, en./zomtyds witachtig , zy worden
door zaadhuisjes gevolgt,' welke langwerpig
z y n , en ten naaft^n h y de gedaante vaneen
eikel hebben : .wanneer z y ryp zyn , openen
zy zich op v y f plaatzen, en bevatten verfchéi-
de zwartachtige zaaden , -die ruuw , en byna
reukelóos zyn. Deze plant koomt alle jaaren
gelyk\het Nardus-zaad op nieuw v o o r t : zy
is nuttig in de geneezing der verzweeringen ,
liftulen, en om de bloedftortinge.n te ftöppen.
Sennert, wierd in Denemarken voor een T o venaar
gehouden,, öm dat hy diergelyke ongemakken
genas; even ais' o f hy een wonderwerk
verrichte. De wyze om ’er zich van te
bedienen , is , dat men een klein ftukje van
den wortel onder de tong houd , wanneer hy
Verfch gedolven is*
K O O R N S T E E N , Lapis Frumenta-
ritis. Dit zyn fteenen in welke men even als
vér ft een de kooren-graanen ontdekt.
K O P E R , Cuprutn* Dit'is van alle de
onvolmaakte metaalen , dat geène, ’ t welke
het naafte by het gpud en zilver, door zyne
hoedanigheden koomt. Het heeft een roodachtige
en blinkende kleur, het-is zeergeluit-
gevent, en zeer-hart, rekbaar en fmeedbaar,
en roeft zoo ligtelyk v dut alle fcheivochten
gelyk het water, de oliën, en de zuure vochten
op hetzelve werken , ;en die het een groene
kleur verfchaft. Het is aan’déze groene
kleur, welke men JEcugo noemt, dat men
ontdekt o f de ftoffen koper in zich bevatten*
De alkalynë zouten veranderen deze groene
kleur in blaauw. Niets is beeter als deze al~
kalyne zouten , om te ontdekken o f een vocht
koperachtige deden bevat. Hoe klein het
gedeelte van dit metaal ook zyn mag dat in
eenig vocht bevat is , zoo ontdekt men het
aanftonds , wanneer men ’er een alkalyri zout
inmengt, vermits dit zout de blaauwe kleul*
op het oogenblik ontzwagtelt.
Men vint het Koper in de aarde onder ver-
fcheide gedäantens , een oneindig getal kleuren
en met verfchtllende ftofferi zamenge-
voegt o f vereenigt. ■ Men ontmoet het zeldzaam
in deszelfs waare metaalachtige gedaan-
t e ; maar echter meenigvuldiger als het yzer ,
’t -geen den nooit in dezen ftaat vind. Het
fchynt meede dat het köoper hét eerfte metaal
is dat de Ouden gekent hebben. De Romeinen
bezaten de könft van. het te harden, en
om het byna tot den ftaat van ftäal, door behulp
van de tempering enden hamer te brengen.
Z y maakte van dit metaal allerlei werktuigen
van de eerfte noodzakelykheit, als
ploegkouters, bylen, meffen, zwaarden, yzer
tot lanfen , enz.
Men heeft Kopermynen in alle geweften
der Wereld; ~zy beftaan uit groeven , welke
^tot aanmerkelyke dieptens in de aarde indringen.
Z wee de; Denemarken en Duitfchland,
leveren thans de gróotfte hoeveelheit uit. Het
Japanfch koper werd om zyne hardheit hoog
•gelchat-; dat van Peru , werd weinig gezocht.
Het Maagde-koper dat fmeedbaar is , vint
men nooit in groote klompen, fchoon het zoo
zuiver -als het Rooskóper niet is1, maar in kleine
korlen . dunne plaatjes, en kleine fchil-
vertjes in de fpleeten dér rotzen. Het Berggroen
o f groene Boräx, is een koper-erts, dié
in de aarde ontbonden is , en zich in het ne-
derzakken met verfchillende Toorten van fteenen
o f aarde vermengt h e e ft: men vind dezelve
o f in bolletjes, o f gekriftallizëert, o f in
zyachtige pluimen. De groene Ghineefche
koper-erts, die door de Beminnaren der Na-
'tuurlyke Hiftorie ze'er gezocht word , is van
dezen aart.. De blaawwe Borax-is koper-erts,
welke door het alkalynë zout ontbonden is*
Men heeft noch andere koper-ertzen , welke
graauw , w i t , zwartachtig", vaalrood , enz.
zyn. Plet gemeenfte ' fóoït van koper-erts ,
heeft een zeer luifterryke göud-ge el e kleur,
'die mét verfcheide andere zeer luifterryke
kleuren gemengt-is. De blaauwe en groene
kleuren doen altoos het aanWeezen van het
koper
É iË lB ! l!
koper v ermoedenéchter geeft hét yzer mede
zomtyds dezelve kleuren. Hoe veel be-
arbeidingen , en hoe veel konftgreepen ftelt
mem .niet in ’t werk Om het koper van dever-
" fchillende zelfftandigheden. a f te fcheiden ,
met welke het vereenigt is 1 Plet is een der
metaalen, . welke het mopijelykfte van de erts.
a f te fcheiden zyn ; in een woord , de bearbeiding
van de koper-erts , is het meeftërftuk
der Metaalkunde. Wanneer het koper volmaakt
van de vreemde ftoffen afgefcheiden ,’
en zeer zuiver is , noemt men het Roos-kopei\
en het .heeft alsdan alle de eigehfehappen
welke, het koper uitmaken.
• Het Koper brengt in zekervoêgen , doó-f
deszelfs vermenging.'met andere .zelfftandigheden
', -nieuwe metalen voo rt, welke nieuwe
eigenfehappen verkrygen , en van welke
eenige een groote fehoonheit bezitten, Wan-
- »eer men het mer.de' Zinck fmelt,. bekoomt
men .de Tombak, het Pinsbek, het Similor en
Prins Robberts Metaal;&oot de K al am y n ft e en,.
verkrygt men geel Koper. Door deze laatfte
by voeging, ver-lieft het koper deszelfs groote
rekbaarheid , maar het word hier door beter in
ftaat om in vormen gegooten te worden; wanneer
het geünoltenis,- vloeit het gemakkelyk.
ih allerlei föort van vormen; en neemt naauw-
keuriger alle gedaantens aan welke nien het
geeven wil. Wanneer het Geel-koper gepo-
lyft is , verkrygt het den luifter van hetgöud’;
men verzjert ’er de- kabinetten , koffertjes ,
hprologie-kaffen, enz., onder duizent bevallige
.gedaan tens meede. Men maakt ’er lampen
kandelaars, armblakers, lufters, kaars-
■ kroonen van allerlei foorten van , als meede
allerlei flootem akers werk van een fraai je bearbeiding
, gelyk fpiegel -oogen , grendels -,
■ hengzels , paflers. plcinfchalcn , natüurkun-
' 'dige en ftarrekundige inftrunienten , raderen
der uurwerken, en een tallöpze meenigte an-
dere zaken. ; Wanneer men het koper met
Orpiment o f (lee'-Rottekr.iid, en j'in mengt,
■ zoo heeft men een mengzèl dat bekwaam is
om metaalc fpiegels te vervaardigen; met Arsenicum
vereenigt zynde, werd het wit, bros, „
en.brcukig: men noemt het alsdan ÏVjt-Koper,
Het Koper met Tin vermengt zynde, vormt
een zeer blinkent metaal, dat onder de naam
van Brons beken t is. Deze vermenging werd
in vormen tot klokken gegooten, ën vooral'
tot itandbeelden en gedénkteekeneir, omde-
gedachtenis van doorluchtige -mannen en ce--
öènkwaardige gebeurteniflen te vereeuwio-en.
Men ftelt 9êr -mun&ftukkcn-,. gedenkpennin- -
g en ten eea;gjoot.gedeelte.-vaH.;h:et;.moord^
tuig van den bloeddorftigen Krygsgód’, ■ van
te zamen. Een klein gedeelte Koper met het
gpud - o f zilver vermengt- zynde , geeft aan
deze metaalen een hardheit welke zy te vob-
ren niet hadden; het maakt derzelver bearbeiding
veel gemakkelyker ; bewaart hunne
fmeedbaarheit, en maakt hen in zekervoegen
volmaakter. Het Koper , van zyn groove
zwavel berooft, en tot een metaalachtige
kalk gebracht .zynde, werd Saffraan van ffe-:
nus, o f Gebrand Koper, PEs ujïum genoemt:
als dan is het bekwaam om het glas. en fmelt--
glas groen te verwen, en om het porcelein.
en aardewerk te befchilderen.
Wanneer het koper door het vitrioliefch
zuur ontbonden is , geeft het blaauwekrïftal-
lun. Door het zuur van het zee-zout ontbonden
, brengt het zyachtige en troswyze kristallen
voort, welke een ichoone groene kleur
hebben : dit geenflachtig zout is bekwaam Om
de vuurwerken een groene kleur te dóen ver-
krygeti; wanneer men ’er een gering gedeelte
van in het vuur werpt, zoo behoud de vlam
een geruime tyd de kleuren van den fchoon-
ften regenboog. Wanneer men in.een' oiit-
I bindzcl' van koper een ftu'k yzer fteêkt, zoo
is. dit bekwaam óm onkundige oogen te be- -
driegen, en een vertooning van dc 'verwande-* -
der metaalen fétn'aken', vermits liét fchynt.
dat dit yzer in koper verandert is. Wanneer
men het yzer in dit vocht ftcekt, werd het
voor een gedeélte door het zuur ontbonden;
en het Koper zet zich in deszelfs plaats, ver- •
mits de oppervlakte met koperdceltjes bedekt
is , zoo maakt het een uitwendige vertooning
van Koper, De Natuur werkt zomtyds deze
fchynbaare vèrwandeling der metaalen in d e .
onderaardfche holen uit; en het Koper dat
dus nedergeplofc is , werd cement Koper ge--
noemt,.
Het Koper is een der metaalen. welke het
'meenigvuldigftc in de Konftcn en Handwerken
gebruikt word, om dat het veelfmeèd—
baarheit, buigzaamheit, rekbaarheit, hart—
helt ën veerkracht bezit. Men ftelt ’er duidende
fnuifleryen en kleine werkjes van te
zamen ; fnaren voor de klavecymbels en andere
diergelyke' fpeeltuigen, her. werd mede
tót blaadjes voo.r. de vaïfche galonnen gefla—
gen, dit is het geené-men klatergoud noemt...
Het dunfte föort van dit vals bladgoud werd
Duitfch goud genoemt; wanneer het tot een
poeder gebracht is , noemt men het Schelp- •
'gvud. enz. het koper werd onder de fpysder -
drukletters gemengt. Door zyn- eigenfehap
om .zich,.door.de.z u u r e n .z o o ;-wel-die-. v an>