5^4 G T N Z IN G . C T IN Z lN G ,
kroontje bezet, en in drie o f vier zaadhuisjes
verdeelt is , welke ieder een platachtig
zaad bevatten , dat de gedaante van een nier
heeft. ..
Zoo men het Chineefche Werk , Pen-Sau-
Kan-Mou-Li- Tchi-Sin gehaamt , gelooyen
kan , zoo zyn de krachten van de Gens-Eng
verwonderlyk: de Azianen gelooven, datzy
een krachtig algemeen geneesmiddel is '; en
de Chineefen maken ’er in alle hunne ziek-
tens , als van het uiterfte hulpmiddel, gebruik.
van : geen buikloop, zwakheit der
maag ,.ontfteltenis der ingewanden, verzwakking,
beroerdheit, o f zenuwtrekkingen, welke
niet voor de Gens-Eng wyken moet : dezen
wortel is, volgens hun voorgeeven, wonderbaar,
om op een verbazende w y s, de ver-
valle krachten te herltellen , de ademhaling
te vermeerderen-de grysaards , en zelfs, de
zieltogende , weder op te wekken.,.de dood
te vertragen-, het merg der beenderen, en alle
de leden te herftellen , eindelyk, om in
een oogenblik het verlies te herftellenn, ’t
geen men door de vermaken der, liefde ondergaat
, en dezelve op het oogenblik weder in
te boezemen , mits men matig eet en drinkt;
deze bepaling fchynt ons vry rechtmatig te
zyn , en welke in alle landen nuttig is.. Het
is vreemd dat men mede aan dë Gens - Eng
de eigenfchap niet toegefchrevem heeft, om
de. Venusziekten te geneezen,. De Holland-
fche Geneesheeren pryzen dezelve tegens de
ftuiptrekkinge.n bezwymingen , fuifelingen
des. hoofds , en om het geheugen te yerfter-
ken : maer men moet zich wel wachten om
’er te meenigvuldig gebruik van te maken *
want hy ontfteekthet bloed: hierom verbied
men deszelfs gebruik aan de jonge lieden-, en
d ie . geene. welke van een heetë gefteltenis
zyn voor ’t overige veroorzaakt de duurte
emzeldzaamheit van dezen wortel, dat men
weinig gebruik van maakt,.
Befchnyving van.de.Ninzin,.
De Ninzin verfchilt Iner in van.dë. Gin-
zing , o f Gens-Eng , dat hy in Japan en Co-
r-ea wa fch t,. en dikker,, zachter ,. inwendig
h o l, en. van geringer krachten is.-
Kaempfer-zz&t-) dat wanneer de plant van
de Ninzin noch jong is-, zy maar een kleine
en. enkelvoudige worteL h e e ft, welke naar
die. der pinfternakelen gel-ykt,. en drie duir
men la n g z o o dik als een pink ,m e t eenige
hajrachtige vezelen bezet , vleezig , witachr
ng_> door ringen afgedeelt, en zojntyds. in
twee. takken verdeelt is , van waar zyn en
naam van Ninzin is voortgëkoomen , die
plant betekent welkers wortel in de aarde de
gedaante van de deyen van een menfeh heefb
dezen wortel heeft de reuk van den pinfter-
nakel, en de fmaak van den fuikerwortel,
^Vanneer deze plant krachtiger geworden is „
zoo is zy een voet ho og; haaren wortel is.
dikwyls dubbelt en wel gevoed ; uit deszelfs,'
kraag koornèn knoppen voort die in ’t vervolg
fteelen worden, en knobbels welke zich.
in wortels veranderen t de fteel fchiet ter
hoogten van twee voeten o f daar omtrent op,
en heeft ten naaften by de dikte van een pink*
zy is gegroeft, geknoopt en in ’ t ronde ge-
Hipt gelyk het riet : uit ieder dezer knoo-
pen -koomen takken voort, Dezen fteel is?
aan deszelfs begin vaft : maar in het overige
gedeelte, lio l, gelyk de takken : de bladeren,
welke de knoopen omvatten zyn eènigzins
gegroeft, en gootwysuitgeholt, en hebben zeer.
veel oveieenkomftmet die van de water-eppe-
en den fuikerwortel :.by den laatften aangroei
der. planten zyn zy in drie deelen verdeelt.^
de bloemtroften in welke de takken eindigen ,
zyn aan haar begin met kleine ,, fmalle en
zonnefchermswyze bladeren bezet. Op iedere
bloem volgt een. vrucht, die wanneer zy;
afvalt zich in twee gegroefde , aan de eene>
zyde platte , naakte,, en naar die van den,
anys gelykende zaden verdeelt, welke dan
een. donkere roftè kleur verkrygen wanneer
zy ryp zyn , en de fmaak van den wortel *
benevens een-geringe hitte hebben.. Jn den.
fchoot der takken koomen rondachtige knoppen
, voort. y die de groote van een er weet.
hebben, zy; zyn groen'achtig, vleezig en van.
een laffen en zoetachtigen fmaak ; wanneer.--
men deze. knoppen plant,.. o f wanneer zy van
zich zelven. op de aarde nedervallen , zoo
brengen zy planten van haar foort voort.
De Ninzin is * naar. de Gens-Eng en de*
Thee , de beroemfte. van alle Oofterïche-
planten , om de nuttigheit vam haaren wortel...
De plant Ninzin.» die men uit Corea in
Japan heeft, overgebracht ,. en in de tuinen
van Meaco aan gekweekt w o rd,. groeit hier
weliger als. in haar natuurlyk land.,, edoch z y
heeft byna geen.krachten ^het is.dus,te.n naaften
by met de Gens-Eng gelegen. De Ninzin
die in de bergen van.ICataja C in hetLand-
fchap Siamfai y en., in die • van. Corea groeit,
alwaar de. lucht kouder is , duurt veel langer;
haare wortel is .hardevende , maar do-
bladeren vallen in den herfft a f : in Japan
brengt zy vroeger fteelen voort die met zaa—
Q
G IN Z ÏN G . G IN Z IN G , 3 65
den beladen zyn , en zy fterft doorgaans in
een jaar, In Kanada alwaar zy Garen,toguen
genoemt word , is zy vry gevoed. De Japanners
en Chineezen w i lle , dat de voor-
naamfte krachten van den wortel Ninzin hier
in beftaan , dat hy vet maakt, en verfterkt;
zy mengen hem in alle hunne geneesmiddelen
by gebrek van den Gens-Eng w o r te l, en
voprnamentlyk in de hartversterkende middelen
; maar voor dat men-’er gebruik van
maakt, bereid men hem gelyk de Gens-
Eng.
Inzameling van de Gens-Eng.
Men zamelt de Gens-Eng en de Ninzin, in
den herfc in. Wanneer dezen tyd nadert ,
plaatft men wachten aan alle de doortochten
naar het landfehap Siamfai, om te beletten
dat de rovers ’ er zich geen meefter van maken.
De plaats op welke .de wortel der Gens-
Eng groeit, lecht tuflehen den negen en der-
tigfte en zeven en veertigfte graad, noorderbreedte
, en tufïchen de tiende en twintigfte
graad lengte , wanneer mén van de middag-
lyn van Pekin rekent: het is in deze groote
uitgeftrektheit dat men een lange keten bergen
ontdekt, die door de.dichte boftchen met
welke zy omringt, en bedekt zyn , ongenaakbaar
fchynen ; het is op het hangen van deze
bergen en in'deze dichte boftchen , als mede
op de oevers der rivieren , om de rotzen, aan
den voet der boomen , en in het midden van
.allejborten van kruiden, dat de plant Gens-
Eng groeit. Deze plant is een vyandin van
de hitte , en groeit altoos in de fchaduwe-.
Het is niet vreemd dat men dezelve mede in
Kanada v in t, in welk landfehap de bergen
en boftchen naar die van China, £ o f liever
Ooft-Tartaryë jj gelyken , voornamentlyk
omtrent den zeven en vyftigfte graad , noorderbreedte.
De plaatzen op welke de Gens-
Eng groeit,, zyn geheel van het Landfehap
Quan-tong,dat tot Corea behoort, en in de
oude Chineefche Kaarten Zeao-tong. genaamt
w o rd, door een ftaketzel van boute paaien
afgefcheiden , welke dit geheeie landfehap
omvatten , en om welke geftadig verfcheide
wachten'de ronde doen, om de Chineezen te
beletten om ’er uit te gaan , en dezen wortel
te zoeken. Echter weet de winzucht, in.
weerwil van alle deze voorzorgen , de Chineezen
middelen te doen uitvinden;,. om in
deze wilderniflen , en zelfs zomtyds ten getal
é.van.twee o f drie duizent, door. te. dringen
, in gevaar van hunne vryheid, . en de
vruchten van hunne moeite te verliezen ,
wanneer zy by hun vertrek o f te rug komft
in dit landfehap, achterhaalt worden. T ie a
duizent Tartaren werden uitgezonden om
de inzameling der Gens-Eng te doen, en n£t
dat dit leger van kruidleezers de grond onder
zich , onder verfcheide ftandaarden verdeelt
heeft, zoo verwydert zich iedere bende in
een rechte lyn , tot op de bepaalde plaats ,
met by hoopen van tien by elkanderen , een
zekeren afftand te houden ; zy zoeken alsdan
zeer zorgvuldig naar de plant, welke het voorwerp
hunner nalpooringen is , en gaan ongevoelig
in een zelfde ruit, v o o r t, en op deze
wyze doorloopen zy , geduurende een zeker
getal van dagen , de uitgeftrektheit, welke
men hun aangeweezen heeft. Zot» ras deze
tyd verftreken is , laten de Mandarynen, die
onder hunne tenten hun verblyf hebben , op
die plaatzen die gefchikt zyn om de paarden
te konne weiden , iedere bende naauwkeurig
bezichtigen om haar hunne beveelen te gee-
ven, en om te weeten o f haar getal volledig
is : want in geval ’ er een o f meer ontbreekt,
’t geen dikwyls gebeurt; ’t zy dat zy afgë-
dwaalt, o f door de wilde dieren verfcheurt
zyn,, zoo zoekt men hen, geduurende een o f
twee dagen , waarna, men weder op nieuw
begint. Deze Tartaaren lyden v e e l, geduurende
deze inzameling , zy-hebben noch tenten
noch bedden by zich , een ieder heeft alleen
zyn voorraad van gierft die in den oven
gebakken is * by zich , met welke hy zich
geduurende den geheelen tocht, voeden moer-,
Dus zyn zy genoodzaakt om des nachts hunne
ruft onder een boom te zoeken , en zich met
de takken en bladeren die zy vinden konnen,
te bedekken. De Manclerynen zenden hen
van tyt tot tyd eenig oflehen vleefch o f wildbraad
dat zy verflinden, na dat zy het eeni-
gen tyd voor het vuur gehouden hebben. Het
is op deze wyze , dat tien duizent mannen
hunnen tyd geduurende zes- maanden door-
brengen , van het begin- van den winter af,
tot aan het einde van de lente ,. om een wortel
te zoeken , welkers voornaamfte kracht
waarfchynelyk. hier in gelegen is , dat hy
groote voordeelen aan den Keizer van Chinai
verfchaft,.
Bereidingen van, de, Gens •- Eng..
De Tartaren noemen, de G e n s - E n g ,
Oi'hota, ’t geen de herjle o f voornaamfte aller
Planten betekent. Qm de. wortel goed te
Z 2L<L hosr