226 C O D A G A -F A L A , C O L CO TH A R .
G O D A G A - P A L A . Dit is een klein'
boompje, dat vry gemeen op de Kuit van
Malabaar en op het Eiland Cylon i s z y n e
wortel is k o r t, zeer vezelachtig, met een
bruinachtige en melkachtige fchors bedekt,
en van een bittere en prikkelende fmaak; hy
fchiet vafte en hontachtige Hammen u it ,
welke zich in takken, verdeelendie met een
zwartachtige fchors bedekt z yn , welke eèn-
witachtig Kout bedekt;.. zyne bladeren zyn
g ro o t, fpits , zenuuwachtig , groenachtig,,
ïtaan tegen over elkanderen, en geven een
melkachtig fap u i t d e fteeJen dragen op
hunne toppen eenbladige bloemen , die ïn
w y f deelen ingelhedén zyn, en zoo veel helm—
fiyltjes hebben, z y zyn in een fpitfe kegel
by een gefchikr, zeer liefelyk van reuk en
zeer fchoon. Op deze- bloemen volgen in.
ieder der kelken die haar onderfteunen, twee
kleine rechte, zeer lange, en gevoorde peulen
, Van een graauweJkleur;, de zaden zyn
aan de wollige ftoffe op dezelve wys vaftge-
hecht als de navelftreng.zulks aan de moederkoek
is.. De fchors van den wortel' en het
hout van zyne mofch. gézuivert, geftampt en
yervolgens met zuure melk ingenomen , is
wormdoodent, en zeer goed voor allerlei
foorten van vloed, ’t zy in fpysloop,. buikloop
, vloed der ambeyen, byzonder voor de
eerft ontftane.roodeloop, en d ie , welke uit
onmatigheit in eeten en drinken voortkomen.
Zie de Memariïn van Edenburg,
C O L C O T H A R (jDELFErAREj) o f
C a l c h i t i s , Calcbitis nativa: rubra. Dit
is een verharde aarde , welkers kleur rood
i s ; zy heeft een. zamentrekkende , vitriool
en yzerachtige fmaak;, blinkende op de plaat-
zen alwaar z y doorgebroken word; en ont-
bint zich meer o f minder in het water, doch
nooit geheel. Men vind in de Nieuwe Mi—
neraalkunde , dat hét aan de verfchillende
veranderingen van de calchites is, dat w y de
vormingen van de verfchillende zelfftandig-
heden yerfchuldigt zyn , van welke in Eios—
corides, Mathiolus, Plinius , enz. onder de
prachtige namen van Mify, Sory, en Melan-
teria gewag gemaakt word. Zie deze woorden
.M
en kan de delfbaare Colcothar, als een
ro o de , yzerachtige aarde die met vitriool'
overladen i s , o f als het uitwerkzel van de
ontbinding der zwavelachtige Vüurfteenen
befchouwen, die het yzer tot een grondflag
hebben.. Deze vuurfteenen £doör hunne
ontbinding',, welke door de zonderlinge eic
o l o q u in t :
genfchap uitgewerkt word, welke het yzejp
heeft om de zwavel door middel van het water
te ontbinden, en als damde vitriool te
vormen} veroorzaken eenige foorten van.
vuur en, gelyk. men zulks dikwyls in Engeland
en Zweden opmerkt, die het yzerachtige
vitriool tot roedwordens toe verkalken,
op dezelve wyze als men in de Scheikunde
de door konft gemaakte Colcothar voort-
brengt, met het groene o f yzerachtige vitriool
te verkalken.
De natuurlyke Colcothar vind men in de
aluinachtige gronden in Zweden, Duitsland,
Spanje, en St: Lo in Normandyëh. Hy is
zeer zeldzaam en zeer duur; men fchat dezelve
zamentrekkende : het is een der in—
mengzels van den beruchten theriakel van.
Andromacbus.
C O L O .Q U I N T , Colocyntbis. Deze
plant groeit in meenigte op de Eilanden van
den Archipel , en. op de zeekuften van Ooft—
Indië :. z y fchiet -verfcheide fteelen uit die-
over de aarde kruipen-, en wollig engevoort
zyn haare bladeren komen alleen voort,,
van elkanderen. gefcheiden, aan lange fteelen»
vaftgehecht,.zyn witachtig, w o llig , breed,
diep ingefnëden, by den fchoot der blade--
renkomenkleine rankjes voort: haare bloemen,
zyn geel, bleek,, klokswys uitgebreid,
en in v y f deelen ingefneden: z y die bevrucht
z y n , veranderen vervolgens in een ronde
vrucht, die de groote van, een oranjeappel
heeft, met een narde fchors bedekt, en in:
’ t eerft groenachtig is , maar vervolgens géelachtig
word. De Indianen fcheiden deze
fchors a f , en na dat z y het fponsachtige,
vliesachtige en witachtige»vleefch, met welk
deze vrucht vervult is , hebben doen droo—
gen, zoo zenden z y ons het zelve to e ; ten
minften bekomen, w y het in dien ftaat van
Aleppo: het is droog, fponsachtig, uit vliesachtige
bladeren zamengeftelt, in drie deelen
gefcheiden , lig t , en van een ondragelyke
bitterheit, het heeft een brandende fmaak,
verwekt walgingen en brand in de keel. Het'
bevat kleine zaden, die platachtig-, hard,
eenigzins graauw, rosachtig, en van de groote
van het zaad der komkommers zyn. Men
wil dat ’er verfcheide fborten van. pompoenen
en. kauwoerden zyn die bitter worden,.
en onder de. Coloquinten geplaatft. konnem
worden.
De Coloquint is een geneesmiddel dat zoo>
oud als de Geneeskunde is ; het purgeert geweldig,
gelyk ■ het nieskruid en. den tabak..
Zie-
1C0MBBIRD. COMON; STj CONdHIT:
Zie deze woorden. De harft en gomachtige
geneesmiddelen bevatten, zecht de Heer
Geofrai-, een zeer fcherpe o lie , die bekwaam
is óm de zenuwen te prikkelen en
geweldig te bewegen; want zoó ras men in
■ de wond van een dier het geringfte dropje
tabak olie fto r t, krygt het aaiiftonts ftuip-
trekkingen over zyn geheele lichaam, in
welke het wel ras fterft. Het grootfte gedeelte
der bittere uittrekzels die men uit
-de planten trekt, veroorzaken diergelyke
■ aandoeningen op de zenuwen van zekere
dieren : z y zyn vooral zeer fchadelyk aan »
4 e vogelen. De Coloquint kan de verdikte
ftQffen uitdryven die den'agarik en turbith
wederftaan; zy zyn nuttig in de beroertens
-en in andere gevallen, in welke men zich
•door het eene gevaar uit het andere redden
moet.
. Schoon St: Pauli de Geneesheeren veroordeelt
die te befchroomt zyn om zich van de
Coloquint te bedienen, zoo gelooven wy
»echter met C: Hojfman, . volgens het geene
w y gezien hebben , dat zy vernielende en
.geyaarlyk is ; dat zy de maag, ingewanden
•en zenuwen ontzetten, kwetzen, en geweldige
bewegingen in dezelve veroorzaken; zy
doet de kleine aderen berften , en ’er het
•bloed uitvloeijen, knaagt- de ingewanden
door , en , veroorzaakt hevige fmerten in
dezelve. Dit geneesmiddel i s , volgens de
-Heer Hoffman., een hevig vergift.
G O M B B I R D , een vogel die zich aan
de oevers van de Senegal onthoud: hy heeft’
de groote van een kalkoen; zyn vederen zyn
.graauw, met wit en zwart geftreept; hy
heeft een groote vlucht, en vliegt weinig;
hy gaat zeer ftatig v o o r t, en ligt trotzelyk
-zyn kop op, die met een zacht en lang dons
verfiert is , dat ter wederzyden afhangt en
»aan de eindens gekrult is; ’t geen hem in ’t
Franfch Peigni- heeft doen noemen. Her
fchoonfte gedeelte van dit dier is zynen
ftaart, die naar die van een kalkoen gelykt
wanneer het dezelve uitzet; het bovenftê
.gedeelte van dezen ftaart is zeer fchoon
■ blinkent zw a r t, en het onderfte gedeelte
zoo -wit als y vo ir : men maakt waijers van
dezelve.
C O M O N E E S C R Ë S T E E N , Lapis
'Comenfts, dit is een foort van Potfteen, die
niet zeer hard is , en gemakkelykkan bearbeid
worden, hy is ondoorfchynent, graauw, van
yerfcbillende kleuren., met- vlakken doorzaait
CGNG: ERW : C O N T R A -Y E R B A . 22?
even als o f hy gemarmert was, en met talk-
achtige deeltjes vervult, die een foort van
wolken vormen. Zoo men hem de werking
van het vuur doet ondergaan, zoo werd hy
harder, -en verkrygt ’er een zilverachtige
klank door: men vind dezen fteen in Jemte-
land en byzonder in Graauwbunderland, niet
ver van Pieurs, Plurium, een Stad o f aan-
merkelyk v lek, dat voormaals naby het meer
Como lag. Deze Stad wierd in het jaar
16x8. door een nabuurige berg overftelpt,
uit welke men dezen fteen haalden , en die
men zonder voorzorgen te gebruiken te veel
uitgeholt had: haare ftandplaats is tans een
meer. 1 Men maakt van dezen fteen tegenwoordig
noch vaten o f potten , welke men
vervolgens naar Como brengt, waar van den
naatn van Comoneefche fteen voortgekomen is.
Men heeft noch meer groeven van Potfteen in
het land der Graauwbunders, 1. naby Chia-
venna ;. 2. in Valtelin , die by de Graauwbunders
zelfs Lavezzi -genoemt word , by
welke de Potfteen voormaals Laveze genaamt
wierd. De bewoondérs van de bergen van
Galand noemen den zelve Groen zeepachtig
C O N C H I T A E , dit zyn twee fchelpige
delfbaare Schelpen. Zie op het woort
S c h e l p e n , de hamen van de levendige
foorten die ’er mede overeenftemmen.
C O N D O R ; zie op het woort A r e n t »
C O N G O O S C H E E R W E E T E N ,
o f E RW E E T EN VAN A N G O LA : eeö
boompje dat uit Afrika in Guyana is oyerge-
bracht, alwaar men het zelve aankweekt.
Zyne vrucht is goed om te eeten wanneer
men gebrek aan Gierft heeft: zy is goed om
het gevogelte, en -vooral om de. duiven te
voeden.
C O N T R A - Y E R B A . ïn ^en koophandel,
geeft men dezen naam aan een wortel
die de gedaante van die van de Maagwor-
■ Pel heeft. Zie dit woort.
Dezen wortel werd van de Philippynfche
Eilanden gebracht, en door de Spanjaarden
voor een krachtig tegengift gehouden, en in
kwaadaardige koortfen gebruikt: hy yerfchilt;
veel van die van de volgende plant.
C O N T R A - Y E R V A , T e g e n g i f t s-
WORTEL, dit is een plant die de Spanjaarden
dus genoemt hebben , om dat z y een
-F f -a tegen.