548 K A R A T A S . K A R RONK: KARD:
met onzuivere deelen y e rv u lt; dezen haril
vloeit uit den Ram van een boom die men Her-
nandez, Arbor infania Caragna nuncupata
noemt, de Mexikanen geven hem de haam van
HabeUcoca, hy groeit in Nieuw Spanje, men
zend deze harft in Rukken over, welke in.blade-
ren van riet gewonden zyn : hy word tot hét
zamenRel van valfch Chineefch vernis gebruikt.
Hy,verdunt, zuivert, heelt de wonden
en verfterkt de zenuwen op een krachtige
wyze.
K A R A T A S , dit is.een-zeergroote Ame,-
rikaanfche plant, o f een foort van A lo ë , walkers
bladeren zeer breed z y n ,. en in driehoekige
punten-eindigen; wanneer deze bladeren
'gekookt worden verfchaffen zy een foort van
draden , welke dienen om lynwaat en netten
voor de Viffchers te maken. Men heeft twee
foörten van deze plant, de eene welkers^bladeren
hol zyn bewaaren zoo naauwkeurig het
regenwater , dat zy van groot-nut in drooge
landRreeken zyn;.de andere brengt vruchten
in de gedaante van groote.nagelen vo o r t, welkers
fmaak op die van renetappelen trekt,
.men maakt ^er üitinuntent confyt van. Zie
A loë .
K A R B O N K E L , CdrbuncuUis, De
'Quden hebben dezen naam aan byna alle. dè
doorfchynende roode edele, gelleentens ge-
geeven : thans verAaat men door den naam
van Karbonkel, de oprechte Robyn. Zie dit
ivoort* .
K A R D I N A A L , Syivia vetftce rïib'ro,
Dit is een Amerikaahfche vogel, welkers vederen
een.luifterryke roode kleur hebben , het
achterfte. gedeelte van zynen kop is met een
kleine kap bezet die niet kwaiyk die geene.na-
bootft welke de Roomfche Biflclioppen - op
hunne winter, mantels hebben, Hy is ten
minftenbyna zoó groot als een Mêerl, zynen
bek is dik en zeer zwarr, gelyk meede zyne
pooten ; de wyfjes zyn over het geheel zoo
hoog van kleur niet., De Kardinaal fluit zeer
fc h e l,. zuiver , en op een hoogen toon : zy nen
zang is aangenaamer in de boflchen als in
de huizen; in den-winter fluit hy niét,'dan
na dat hy gedronken heeft; fty verzamelt des
zoomers voorraad voor-den. winter. De In-
woonders hebben zomtyds in een zyner fchuil-
plaatfen .meer graan gevonden als een fchepel'
bevatten kan. - De plaats op welke dezen vogel
zyne vporraat-fchuur aanlecht, is op een
Eonftige wyze .met bladeren, takken van hoo-
S t .K A R E L SW O R T E L . KARIBOU.-
.men , en droog hout bedekt : zy heeft maar'
een opening door welke de vogel ingaat.
Men geeft zomtyds meede den naam van
Kardinaal aan een vogel die naar den D ik b e k
gelykr. Z ie d i t ivoort,.
St. K A R E L S W O R T E L , o f Ind i a
a n s che - wo r t r i , , R a d ix Carlo SanSto,
dit is een wortel die men uit het Landfchap
Mecheochan , in. Amerika bekoomt, alwaar
hy. in de. gematigde Rreken groeit: hy is met
een groot hooft bezet, uit welk verfcheide
andere wortelen voortkomen , die de dikte
van den duim , en een. witachtige kleur hebben
: zyne fleelen en bladeren gelyken naar
die van de H op , zy flingeren zich.om de Raken
, zoo men ’ er deze by plaatR , o f krommen
zich , en.Verfpreideh zich over de aarde
: de plant is groenachtig, heeft een fter-
ke reuk: en brengt geen bloemen o f vruchten
voort.
De fchorts van dezen, wortel laat.zich.lig-
telyk afïcheiden : zy heeft een fpeceryachti-
gen reuk , een bittere en eenigzins fcherpen
Imaak. Het liehaam van den wortel van zyne
fchors ontbloot zynde , is uit zeer dunne
vezelen zamengeRelt, die zich gemakkelyk
van elkanderen.fcheidenzyne fchors -werd'
zweetdryveilde , en goéd tègens het fcorbut:
gefchat: de wortel verRerkt de maag en -het
tandvleefch: hy maakt den mond zuiver wanneer
hy gekaauwt. word. De Spanjaarden
hébben dezen wortel de naam van St. Kareh-
•mortel. gegeeven , om de groote krachten die
hy Bezit; want hy is, mede nuttig tegcns de
vallende ziekte , venusziekte , breuken , en
om de baaring te bevorderen.,
K A R I B Q U . Een wild dier. van Noord--
Amerika', dat men met het rechte. Kanadiaan-
fche Hert verwart; maar het geen -’er wezent--
lyk van verfchilt, en alzoo veel overeenkom!!;
met het Noordfche, o f Laplandfche, Rendier
heeft. Dit dier. is by uitftek vlug: zyne nagelen
zyn plat en zeer breed, en tuflehen beide met
een wreed hair bezet, welke beletten dat het
ih de fneeuw inzakt, over welke het byna
zoo fncl als over de. aarde loopt, Hét onthoud
zich in dc,boflchen en wildèrailïcn; en:
wanneer zy dicht bewallen zyn , maakt het
zich ’ér weegen in, gelyk hetgrootflegedeelte
der dieren, die zich in .het dichtfle der bos-,
fchen onthouden-, hy volgt deze w-eegen ge-
w-oonelyk. Dé Karibou die zich in de dicht-
Re boflchen onthoud, heeft zeer kleinehopr-
nen, die, welke zich in luchtige boflchen«ön.t-
U r
K A K I N D E S . K A R P E R . K A R P E R .
houden , hebben dezelve zeer groot: dit is
een der dieren , op welke de Carcajou-jacht
. maakt.
K A R IN D E S . . Een Amerikaanfche Vo-
■ gel, en een der fchoonfle die men zien kan;
hy heeft dè grootte van een Rave ; zyne vederen
zyn van de keel tot aan den buik, goudg
e e l, zyne vleugelen en flaart zyn zeer lang
en hebben een azuur kleur ; zomtyds zyn zyne
vederen voor een gedeelte rood , en voor
een gedeelte azuur ver wig- Deze vogel heeft
door de gedaante van den bek , kop en pooten
, veel overeenkomA met de Pappegaai.
De Wilde maken veel werk van dezen. Vogel :
zy plukken hem drie o f vier maaien in hetjaar
de vederen u it, .om hunne hoeden, fchilden,
houte zwaarden, .tapyten , en andere zaken,
te vefzieren. De Karindes zyn niet wild :
geduurende den dach , - onthouden zy zich in
de boomén, naby de hutten der Wilden ; en
des nachts begeeven zich eenige in de hutten,
en, andere, wyken naar de boflchen; maar des
morgens verzuimen de laatfle. nooit om naaide
hutten weder te keeren , by welke zy zich
dén geheelen, dach als tamme duiven, ophouden
: : --
K A R P E R , Cyprinus. Dit is een zeer
gemeene zoetwater yifch, en die al te wel-by
een ieder bekent i s , dan dat het nodig is dat
w y dezelve-befchryven zouden. De ïleeren-
Werney den Ouden. , en Petit de Geneesheer,
hebben in de Memoriën van de Akademie der
Wetenfchappen van Parys, Ontleedkundige
en Natuurkundige Waarneemingen ingevoegt,
welke waardig zyn-, öm in dat werk opgezocht
te worden. Wat de wonderbaare vorming van
de kieuwen der Karpers betreft, als meede
verfcheide andere deelen welke zy met alle
andere viflehen gemeen hebben, zullen wyop
het woord V i s c h , befchryven.
■ Mem vint Karpers in de rivieren., vyvers,
moeraflen, en nooit in de zee.. Men heeft ’er
van verfcheide grootte : zy vermeenigvuldi-
gen Rerk , en ko-unen zelfs tot een vry aan-
merkelyken ouderdom , : gelyk zulks- uit de
groote en dikke witte Karpers blykt. die men
Ei de Kan aal en van Eoniainebl eau heeft; maar
het is mpeijelyk om te gelpovën, gelyk eenige
Schryvers .gezecht hebben-T dat zy hon-
dert jaaren leeven.. ■
Men wil dat in zekere meeren en rivieren,,
de Karpers tot de lengte van vier en een halve
voet groeijen : de Karper voed zich met-
kruiden, en. infeékn , . welke. by. in het water
5451
vind. Hét fchynt dat.de vyvers voor de Karpers
gefchikt zyn , om dat deze vifch hier by-
zonder in voortkoomt.
' Men kan hier aanmerken dat de Natuur des
te meer voor de vermeerdering van-deze. vis-
fchen zo rgt, om dat ’er meenigvuldige oorzaken
van hunne verdelging.zyn. De wyfjes.
karper bevat een verbazende meenigte kuit,
welkers getal , fehoon het talloos fchynt ,
echter aan de berekening onderworpen is. De
Heer Petit ,woog. een zeker gedeelte in een
zeer naauwkeurige evenaar, dat hy vervolgens
telde ,.en door middel van. vergelykin«*
berekende dat een karper van een middelma-
ge grootte, drie hóndert twee en veertig dui-
zent, ..een hondert, vier en veertig eitjes , .a f
daaromtrent bevat. Welk eene hoop tot ver-
- meerdering van het geflacht! maar hoe weinige
koomen hier van tot volmaaktheit! Het
grootRe gedeelte, van deze zaden o f vruchtbe-
ginzelen verflrekt de viflehen ten p ro o i, en
tot voedzel--
De Karpers fchieten in de maanden M ey en
AuguRus hunne kuit; zy zyn alsdan zoo goed
niet tot fpyze.j om dat zy dan mager en lma-
lceloos zyn , gelyk zulks in byna alle foorterv
van viflehen plaats heeft. De Karpers zyn
het fmakelykfle in de maanden. February ,
Maart, en April.-
De Karpers der kreeken werden gewoone*
lyk minder gefchat als- die der Rivieren; maar
men heeft ’er in-welke zy uitmuntende zyn -
tot deze- behooren die van Camieres na by
Boulogne , aan z e e ; dat om de meenigte r
grootte, en aangenaamheit van deszelfs Karpers
berucht i s , en van welke de befle tot-
vier en twintig o f dertig franfche livres , het-
Ruk verkocht worden,. Men vangt in eenigo
Rivieren K arpers ,. welke uitwendig in alles
met de anderen overcenftemmcn maar welkers
vleefch.vaR, vet, uitmunteot, röodach-
tig, en byna overeenkómRig met dat der Sal-
men is: ’ t geen hen Sahnacblige Karpers heeft
doen-noemen. Hoe uit-muntent onze Euro-
peaanfche K arpers ook zyn mogen, zoo kon-
nen - zy echter, by die geene, niet vergeleken
worden, wejke men,in de Wang-Ho , naby,
Patte -Cheu in China vangt. De Mandarynen-
van hetLandfchap waar in deze Rat lecht, doen
’.er geduurende den winter,een groote meenigte-
naar Peking voor den Keizer , en de Groote-
van h e t. H of brengen. De Karpers van de
Saone, SeineenLoire, werden hoog,gefchat
vooral die der laatfte , om dat het water van
deze Rivier zeer zuiver is , en fnel ftroomi--
De K arper is een goed. voedsel,. dat gemak