t i l S AN C T I A N SE LM I TRACT.
num nobis providit Dcus> cum fen£tis celUmonio fi- A C A P U T XI .
dei probatis diftulit acceptionem reprom iflionis; ut
8c nos propagarermir , 8c maneret ifidcs, per quam
cum iliis reprom iffionem promereremiir.ji& umul cum
• iliis confumroaremur. Alia quoque ratio eft cur bapti*
zati, atque martyres, <n,on'ftatim liuutincorruptibiies.
Nempe h quis fcrvum fuum , quern propofuerat ma-
gnisaliquandodicare honoribus, graviter verberetpio
culpa, pro qua nullo modo per le queac fatisfecere j
poll banc verberacionem conftituto tempore detrufu*
rus cum in horrendum carcercm, nbi graviffimis tor-
qucacur fuppliciis; & .fit aliquis potens apud Dominum
, qui pro kilo ferisfactens eum reconciliet: utique
plag*, quos reus ante fatkfadtionem , dum erat in
culpa, merit.6 fufeepk , non delentur ; fed majora tor-
' Qho fenfu in homing jufto vel in jitß o fit volant ms
rtße vivendi.
QUoniam autem ifta confideratio maxime verfa-<(
cur in voluntate; aiiquid altius de voluntate., .’m,?l1
quod”, ut put©, non erit inutile, dicendum exiftimo.
Sicut + habemus in corpore membra , & quinque 4/.r1:attcii
fenfus.fingula ad fuos ufus apta, quibus quafi in-
firu mentis utimur; ut funt manus apt* ad cap ten-
dum , pedes adambulandum, lingua ad loquendnm ,
vifus ad videndum : ica & anima nabet in fe quafdam
vires, quibus utitur velut inftrumentis ad ulus con-
gxuos, £ ft namque r »tio in anima, qua ficut fuo in-
4t. dmadtn- menta , Ml qn* * nondum intrufnsL fuerac, reconci.ia- B i xumenco utitur ad ratiocinandum j & voluntas, qua
<*u* tione præveniente avertuntur honores quoque
él. fuo. quo. quos fuo temp. i accepturus erat fi non peccaffet, &
quibus cariturus erat poft culpam , * fi non reconci-
liatur, propter. perfedam fatisfadlionèm, ficut priùs
ftatutum fuerac , fine omni * immutatione traduntur.
Quippe fi ante reconciliationem cxh*redatus effet illis
éi.exhgreda» honoribus, quemadmodum ■ exhaeredanduserat poft
*v* culpam irrecuperabiiiter, fi non reconciliaretur j non
haberet loçum fubveniendi ulla reconciliatio. Sedquo-
éi.nonh»be- niam nonpotuit exH*redarihonore, quem * nondum
dum* DOn~ babebat, nec habere debebat : banc exhæredationem
prævenire poteft reconciliatio y8c cam avertere. Si tarnen
fèrvus ille, dum jacec in ægritudine vapulationis
utitur ad volendum. Non enim eft * ratio vel voluntas «/. ra,j0,
totaanima j fed eft unaqu*que aiiquid in anima. Quo-voluni»i
niam ergo fingula inftrumenta habent & hoc quod
funt 8c aptitudines fuas , 8c fuos ufus r.difcernamus
in voluntate ( propter quam ifta dicimus.) inftrnmen-
tum , & aptitudines ejus, 5c ufij ejus: quas aptitudines
in voluntate poffumus nominate affediones. * Afte-
dum quippe eft inftrumencum volendi aptitudiuibus
fuis.Unde dicitur hominis anima,cum vehementer vulc
aiiquid , * affeda efle ad volendu illud, vel affeduofe •'•*8cd»,
* veile. Voluntas ^ itaquedici videtur *quivoce tripli-
citer. Aliud enim eft tnftrumentum volendi, aliud affe- *l-
dio ^inßrumentd, aliud ufiisejufdem inftrumenti. Indonec
ipfa tranfèat > corde 8c ore domino fuo fidelitasé ^ ftrumentum volendi eft vis iila anim*, qua utimur ad
/t'’/v>rr»»Ak«f\n^m fnlvir î ita>eft inter Dpnm . volendum i ficuti eft ratio inftrumencum racicmandi
* quo utimur cum ratiocinamur } 8c vifus inftru-
mentum videndi, quo utimur cum videmus. AfFe-
dio hujus inllrumenti eft, qua fic afficitur ipfum in-
ftrumentum ad volendum aiiquid, etiam quando
illud quod vulc non cogitat.; ut fi* venenit in me-
moriana j aut ftatim, aut fuo tempore illud velit. Nam
fic eft. inftrumentum volendi aftedum ad volendum
falutem, .* etiam quando illam non cogitat j ;ûtBPî“g
mox, çùm venerit in memoriam , ftatim earn ve- giuuppL
lit : & fic eft afFedum ad volendum fomnum , etiam
quando ilium non cogitat ; ut cum venit in mentem
8c corredioncm vovet & folvit : ita eft inter Deu;
& hominem. Quippe quando humana natura primùm
peccavk, hac poenâ flagellata eft, ut nunquam prolem
si. qualem naturaliter nifi talem, * qualcs videmus iriftmees nafei,
generaret ; ae poft hanc vitam in inferno, a regno Dei,
ad quod fada erat, in perpetuum exutaret : nili aliquis
éi. foil pet fc illam, quôd ipfa fola per fc * facere non poterac,'re-
foa conciliaret. A quo autem reconciliari queat, non eft
nifiChriftus. In omnibus igitur infantibus naturaliter
él.inpeccaco genicis , * cum peccato, 8c * flagellata nafeitur : qu*
"Jfnonci- c^m a<^ reconciliationem accedit. flJgellatio meritb re-
liatioDcniae- manet, quam ante reconciliationem fufeepit; ' Qu*
autem in inferno tormenta paffura erat, in iliis quos veftc ilium fuo tempore. Nunquam enim ita eft afïè-
ChI. ri-fftlu__s red1em- i c, rÏ e__m_-,i_t_t_u..n.__t_u_r .; 8oc- .-re__g:_n_o_T -Dv e• i, quodf L / A nm nh w i l t 'PflTlrnntn^m . '»nt- .nt- K . lf t .
poft * converfationem paradifi terreni * fuo tempore
accepturaerat, donatur: fi tarnen in fide,quani pro-
mittant in baptifmo, ufque in finem perfeverent.
C A P U T X.
Quod fi qui nitentes non pro fi ein
e fiat
t deficient, hoc
éi. probate /'"XUod autem quidam experimtnco cxiftjmant * pro-
V^bari-nihil valere liberum arbitrium ; quia multi
immenfb conatu nituntur ut befte vivant, quadam
éi. perfieium ( ut aiunt) impoffibiliiate obOante, nihil * proficiunt,
rabi,"terUpe’ aut P°ft ptofcdum **irreparabiliter defleiunt : non *
éi. deftruunt deftruit quod ratioinabiUcer monftratum eft,-liberum,
fcilicet, arbitrium cum g.atia valerç. XJt autem nitentes
non proficiant, aut poft profedum deficiant i non
impoflibilitate, fed aliquandogravi, alfquandofacile
fuperabili difticultate fieri exiftimo. S*piffime namque
afTerere folemus impoflibile nobis efl’e , quod fine
diflicultate perfieere non valemus. Si enim diligenter
unufquifque motus voluntatis fu* confideret;* intelli-
get le nunquam reditudinem voluntatis acceptam per
*1. aiiquid gratiam, nifi * aliud volendo quod fimul velfe neqitic,
deferere. Quod certè non facit déficience poteftatefer-
vandi eandem reditudinem, qu* poteftas eft ipfa li-
bertas arbitrii :,fed déficiente voluntate fervandi, qu*
per fe non deficit, fed alia voluntate illam, ut dixi, ex-
pellcnte.
dum, ut aliquarido velit *gritudinem , aut ut velit
nunquam dormire. In jufto quoque~ homine fimiiiter
eft affedum idem inftrumentum ad volendum jufti-
tiam , etiam chm dormit : ut cum earn cogitat > ftatim
earn, velit. Ufus verb ejufdein inftrumenti eft ,
quern non habemus , nifi cum cog-itamus rem quam
volumus. Dicieur autem voluntas, & inftnrmehtum
volendi, 6c affedio ejus, & ufus ejus. Inftrumen-
turn quidem voluntatem vocamus , quando dicimus
nos converter? ad diverfa voluntatem , modo fei-w®“
licet, ad volendum ambulare , mod.6 ad volendum
federe , modb ad volendum aliud 8c aliud. Hoc in- * • i
ftrumentum Temper habet' homo, quamvis non fern- w« »/>
per illo utacur -. ficut. habet vifum , qui. eft inftru-
E mentum videndi, etiam quando illo non utimur, ut
cum dormit; 6c, cbm eo utitur-, convertit ilium mo-
do ad videndum c*lumT, modba^videndnm terram,
modb ad videndum aiiquid aliud. Et fic Temper habemus
inftrumencum ratiocinandi ,.hoc eft, rationem,
qua non Temper utimur, 6c quam ratiocinando ad di-
verfii * convertimus. Affe£tio verb inftrumenti vo- «/. cbnnw
lendi, dicitur voluntas } quando dicimus hominem anl
fern per habere voluntatem ut beiib fibi fit : vocamus
namque ’ hie voluntatem , affe&ionem illam ejufdem
inftrumenti, qua vulc homo bene fibi efle. Eodem
modo * fan&us homo afleritur, etiam cum dormit
8c non cogitat , indefinenter habere voluntatbnöul
jnfte vivendi. * Et , cum banc voluntatem af- „i. »i«
ferimus alium alio majorem habere} non aliud di- dicil“‘
cimus voluntatem , qubni illam affeftionem ipfius
menti ouà vult iuftè viverc. Inftrumentfim A & fecuris i & facit omnes voluntatios motus : ipfa ve- W‘ «"*
^ * . . i< -&o- in a-IlIio— m__TinYiuiist». UfriXis /À (me nffttAtAnibne in f in i .
nIVri
»I vult 1a-
boraievcl mfeere
* enim non eft in alio majus
autem hujus inftiumenti, voluntas nominatur : ut
ciun dicit aliquis, modb habeo voluntatem legendi,
id eft modb volo legerej aut, modb habeo voluntatem
feribendi, hoc eft, modb volo feribere. Sicut
enim videre, eft uti vifu, qui eft inftrumentum videndi
6c ufus ejus eft vifio, vel vi-fus, quando vifus
ficnificat idem quod vifio ( fignificat enim etiam vifus
inftrumentum ipfum ) ita velle, eft uti voluntate ,*qua2
eft inftruinentum volendi; 8c ufus ejus eft voluntas ,
qu* non eft nifi quando cogicamus quod volumus. Vo-
Jentas igitur qu* inftrumentum eft, una fola eft, id eft,
inftrumentum volendi unum folum eft in homine j ficut
una fola eft ratio, id eft,unum folum inftru mentum g
ratiocinandi. Voluntas verb , qua iftrumentum illud
afficitur, duplex eft. Nam ficut vifus plures habetapti-
tudinesjfcilicet, ad videridu lucem, 8c per lucem ad vi-
- dendum figuras,* ad videndum colores: ita inftrumen-
ttwn volendi duas habet aptitudines, quas voco affe-
dliOnes: quarum una eft ad volendum commodita-
" tem^altera ad volendum reditudinem. Nfcrnpe nihil
vult voluntas, qu* eft inftrumentum , nifi aut com-
'* moditate aut reditudinem. Quicquid enim aliud vult,
aut propter commoditatem, aut propter reditudinem
vult j 6c ad has , etiam fi fallatur, putat fe referre quod
vult. Per affedionen» quidem qu** eft advolendum
commoditatem, Temper vult homo baticudinem 8c
l beatus efle: Per illam verb qu** eft ad volendum reditudinem
, reditudinem vult, 6c redus, Id eft , ju-
«I- injofto
«ioimiemi
lit arare vel laborare, ut habeat unde tuea-
tur vitam & falutem,qu* commoda jndkatefle. Propter
reditudinem verb : ut ciim vulc * cum labore dif-
cere, ut feiat redè, id eft, juftè vivere. Voluntas verb,
quæeft ufus fepedidi inftrumenti, non eft nifi
ciwn cogitat aliquis quod vult, lit didum eft. Hu jus
voluntatis multiplex eft divifio : de qua non modo, fed
*forfitan alias dicemus. Velle autem *quivocttmdft, fi-
Cut videre : quemadmodum namque dicitur videre,'
qui utitur vifu ; 6c qui non utitur ; led qui habet apti-
tiidinem videndi ï ita attferitur velle, 8c qui utitur in-
ftrumento volendi cogitando quod vult j 6c qui non
Utitur, qwoniom affedioném, hoc eft, aptkud inem
habet vokndi. Per hoc etiam cognofci poteft aliam
elffc voluntatem inftmmentum volendi, aliam ejus af-
feûkmem, aliam ufom ejufdem inftrumenti : quia fi
dicitur juftus homo, etiam cum dormit 6c nihil cogitat,
habere voluntatem juftè vivendi; & kijuftus homo
negatur habere, ciun dormit, vohmtacetn juftè vivendi
: eadem voluntas nègatur de iiajufto, qu* afleritur
de jufto. * Palàm autem eft quia cbm dieimus non efle
tu ni jufto dormiente voluntatem juftè videndi;non negatur
in eoelfe voluntas , qam dixi inftrumentum :
quonàam eim femper habet Dm nis homo dot miens, 8c
v<giloais. Qua propter quoniam non alia voluntas pro-
nuntiatiir hoc modo in bono cite homine , quàm ilia
qu* removetur à malo ; near fi^nificatur in bono elle
rb fe fuis affedionibus movet : unde dici poteft inftru-
mentum fêipfum movens. Dico voiuntatem inftru- inftr»-
mentum omnes vohintarios motus facere : fed fi düi- X»
genter confideramus, ille veriùs dicitur facere omne
quod facit natura aut voluntas, qui facie naturam 8c
inftrumentum volendi cum affedionibus fuis, finequi-
bus idem inftrumentum nihil facie.
C A P U T X I I .
Quod ex voluntate reElitudinis aut commodi procédât
omne merit urn hominis, five ad falutem , five
ad darnnationem.
EX his duabus affedionibus, quas etiam voluntates
dicimus, defeendit omne meritum hominis , five
bonum , five malum. Qu* du* voluntates. etiam * in
hoc diffèfunt quia ilia , qu* eft ad volendum cotamo-
dum , infeparabilis eft ; ilia verb qu* eft ad volendum
reditudinem , feparabilis fuit , uc fupra * dixi, in Di*1 * w*
prinoipro in Angelis, 6c in primis noftris parentlbus ; *T ' a 1 ‘
6c eft adhuc in hac vita manentibus. In. hoc quoque
differunc quia ilia, qu* eft ad volendum commodum ,
non eft hoc quod ipfa vult: ilia verb qu*-eft-ad volendum
reditudinem, reditudo eft. Nullus quippe
reditudinem vult, nifi reditudinem habens : neque d,ntm,wfirf
poteft aliquis reditudinem velle, nifi reditudine. Pa- r W
îàm autem eft ejus voluntatis, qu* eft inftrumentum,
iftam efle reditudinem. Hanc^pronunoiamus, cùm
juftitia defignatur reditudo voluntatis propter Ce fer—
ftusefle. Propter commoditatem autem vult aiiquid • vata. H*c eft etiam vei n ilia veduntatis , in qua ar-
A.',«, „„lh L r * „A I^Knrnre. nr hflhpar imAc•»■ .*«.- C guitiir à Domino diabolus non ftecifle : quod dixi * in Wi &
tradatu de veritate. Nunc confiderandum eft quomo-
do ex his duabus voluntatibus, quas voco aptitudines
five affediones , procédant, fient dixi, mérita homi-
mim, five ad falutem , five ad darnnationem. Reditu- tii
do quidem, quantum in ipfa eft, nullius mali caufa eft, Zm"
6c omnis meriti boni mater eft; hæc enim fa vet fpiritui
concupifcenti adverfus carnem 6c condcledatur legi i*
Deifccundumintcriorem hominem, id eft , fccundfim 7‘
eundem fpiricum. Sinutem ex ilia malum «liquando
fequi videtur; non ex ipfe, fed ex alio. -Per -redku4- ». v
dinem quippe Apoftoli eranc bonus odor Deo: Sed l6‘
quod quibufdam erant odor mortis in mortem ; non
D pj ocedebat ex Apoftblorum juftitia, fed eX mali void- Voluntas
rum nequitia. Ilia verb voluntas, qu* eft ad Hrolco- ‘fiZf-trtn*
dum commodum , non femper mala eft ; fed quando»»«(«.
confentit carni concupifcenti adverfds fpiritum.
C A P U T X I I I . S w.c*p.u.
Vnde efi tarn vitiofa & tarn prona ad malum
voluntas.
SEd ut hoc planitis intelligatur, inveftigandufn eft
unde tarn vitiofa 8c tam prona fit ad malum ifta
voluntas. Non enim credendum eft talem illam Oeum
fecifle in primis noftris parentibos. Cum enim * pro-^ Sutrt «• Ti
'Voluntas, qu* inftrumentum ; fed ilia , qua affici- p tuli naturam humânam propter peccatum incurrifle
t»r inftrumentum. Quod autem in dormiente , nifi v covruptionem & appetitus ad fimilitudinem brut&rum
fomniet, tion fit voluntas qu* eft ufiis , dubium
non eft :1 quare, cbm dicitur in dormiente1' jufto voluntas
jufte vivendi, non ibi inteliigitur voluntas
ufus. Non eft igitur voluntas affe&io, voluntas inftrumentum
, ,aut yoluntas ufus; voluntatem quoque
inftrumentum non efle voluntatem ufum nullus igno-
Wjjt quoniam. ciim dicb me non habere voluntatem
feribendi, nemo intelligit me non habere inftrumen-
n. turn volendi. Alia eft ergo voluntas inftrumentum,
alia voluntas nffe&io , alia voluntas ufus. Voluntas
tv <Iujdcm inftrumentum movet omnia alia inftrumenta,
Su‘^usfponte utimur, A qu* funt in nobis, ut, manus
, lingua, vifus; 8c qu* funt extra nos, ut , ftilus,
animalium ; non dixi quomodo talis voluntas orta fit
in homine. Aliud namque funt appetitus vitiofi: aliud
vitiofa voluntas appetitibus confentiens. De tali ergo -. Mind
voluntate qusrendum putoundehominiacciderit. Sed y~
fi primam rationalis natur* conditionem confidere-
mus, facile nobis hujus tabs voluntatis caufa patebic.
Intentio namque Dei fuit ut juftamfaceret atque bea-
tam naturam rationalem ad fruendum fe : fed neque
jufta, neque beata efle potuit, fine voluntate juftiti*
8c beatitudinis. Voluntas quidem juftiti* eft ipfa ju- }*-
ftitia; voluntas verb beatitudinis non eft beatitudo:
quia non omnis habet beatitudinem , qui habet ejus
voluntatem. In beatitudine autem, fecundbm oftmium
R iij