i l
i l l
S A N C T I ANS ELM I.
A
C A P U T ^ v I I I .
Griglnem perfbnarum in divinis alia fioniis, riv i, &
laats fimilitudine explicit.
V Ideamus tarnen aji in rebus creatis > qua: & loci,
& temporis, & compofitionis partium legi fub-
jacent, inveniri p o f l i t aliquatenus hoc quod negat in
Deo. Ponamus foneem, de quo nafeatur & fluat ri-
▼ us,qui poftea colligatur in laepra : fitqiiè nomen
ejus Nilus. Sic itaque difcretèdicimusfontem, rivum,
lacum; ut fontem non dicamus rivum, aut lacum; nec
rivum , fontem, aut lacum ; nec lacum, fontem, aut
rivum. Fons tarnen Nilus vocatur, & rivus Nilus, &
C A P U T . IX . g R g *
Quod nna fit , & [implex tALternitas, cut
pun&um comparât.
SEd quoniam iftaterr4ena valde longé funt à fumma.
natura; levcmusad illam fipsa opitulante ) men-
tem, & in ea contemplemur aliquatenus & breviter
quod dicimus. Deus non eft aliud , quàm ipfe * firn-
plex æternitas. Æternitates autem plures intelligi ne- ipf*
queunt. Nam fi plures fiint ; aut funt extra fe inyieem,
aut funt * intra le invicem. Sed nihil eft extra æterni-
tatem : ergo nec æternitas eft extra æternitatëm. Item, puns jnuâ
fi extra fe invicem funt ; in diverfis u m .1 u n . k a iiit ii i l m i , V uuftvui , wv il» u . * . y v v ' l,o cisfun• t*, au•t tem- »**««»*-
lacus Nilus ; & duofimul fons, & rivus, Nilus ; fons, B pôribus : quod alienum eft ab æternitate. JNon itaque
& lacus, Nilus: rivus, & lacus, Nilus: & fimul tres
fons, & rivus, & la?us, Nilus; cum tamen non fit
alius; 6c alius Nilus; fed unus idemque, five cum fin-
gulus quilque, five cum bini, five cum tres dicuntur
Nilus. Tres igitur funt, fons, rivus, lacus; & unus
Nilus, unusfluvius, una natura,unaaqua: & dicinon
poteft quid tres. Nam neque tres, aut N ili, aut flu-
vii, aut nature, aut aqvre funt; neque tres, aut fon-
tes, aut rivi, aut lacus. Unum igitur dicitur * hie de
, tribus , & tria de itno ; nec tamen tria de invicem.
Qnbd fi objicit non elfe lingulum quemque, aut fontem
, aut rivum, aut lacum, aut binos, perfedum
Nilum, fed partes N ili: cogitet totum hunc Nilum,
ex quo incepit, ufque dum definet elfe, in tota’quafi
fiint plures æternitates extra fe invicem. Si verb in fe
invicem plures efle dicuntur : feiendum eft quia quo-«
tiefeunque repetatur æternitas in æternitate, non eft
nifi una & eadem æternitas. Dignior eft: * enim natura, p ‘ ««s
quæ in fe rep.etita femper fibi convenit in perfedam
unitatem, quàm quæ fui admmittit pluralitatem. Ubi
enim pluralitas, u>| diverfitas: at ubi diverfitas eft,
non eft perfedaconcordia: perfe&a namque eft, quæ
in unam* identitatem & eandem uniiatcm convenit.
* Si ergo mclior eft perfeda concordia, quàm imper- al. sîcj
feda ; & impôffibile eft in fummo bono, quod eft ip-
fa æternitas, efle imperfedum aliquid ; non eft poffi-
bile naturam æternitatis plutalitatem admittere* Qiia- o£tm\u
propter quotiefeunque repetatur æternitas in æternita- ^
setate fua, quia nec ipfetotus eft fimul aut loco, aut Q te, femper una & eadem ^aternitas eft. Quoddemul
tempore, fed per partes.; nec perfedus eric, donee
delinat efle : habet enim Nilusquandam* in hoc cum
oratione fimilitudinem, qua?, quandiu quafi ex oris
fonte procedit, perfeda non eft; & cum perfeda eft,
jam non eft. Si quis enim fic confideret, & diligenter
intelligat; cognofeet totum Nilum efle fontem,totum
efle rivum totum efle lacum; nec fomtem efle rivum,
aut lacum; nec rivum efle fontem, aut lacum; neG lacum
efle fontem, aut rivum. Non enim eft idem ipfe
fons, qui rivus aut lacus; quamvis idipfum fit rivus &
lacus, quod eft fons; ideft, idem Nilus, idem fluvius
, eadem aqua, eadem natura. ‘Tria igitur * hie dicuntur
de uno* toco perfedo, & unum perfedum to
tis aliis fimiliter dicitur : ut, omnipotentia in ommpo-
tentia, non eft'nifi omnipotentia una. E t , ut unum de
his, quæ divinam non habent naturam, in quo fimiliter
eft, ponam : pundiim in pundo non eft nifi pun-
ftum ; habet enim pundum, velut medium pundum
mundi, velut pundum temporis, id eft, prefens tempus
* ad æternitatem, nonnullam fimilitudinem non *K,n‘hi
parum ad eiufdem æternitatis contcmplationem uti- »
Jem : unde latiùs alias difpütandum eft. Hîc. tantum
hoc fufficiat quia pundum fimplex * eft, id eft, fine
partibus, & indivifibileeft, velut æternitas: & ideo
pundum cum pundo fine intervallo, non eft nifi unum
pundum; * ficut æternitas cum æternitate, non eft
turn de tribus ; nec.tamen ipfa tria <îe invicem dicun- D nifi una æternitas. Ergo quoniam Deus æternitas eft,
tur : quamvis hoc aliter valde & perfediùs fit in ill
naturafimpliciflima,& abomnilegeloci, vel tempo-
ris., vel * compofitionis partium, liberrimâ. Verum-
■ tamen fi hoc aliquatenus videtur in re, quæ partibus
l compofita, localis, & temporalis eft ; non eft inc'redi-
bile in ilia fummè libei â natura perfedè efle. Eft hoc
qucqùe hîc coniiderandum , quia fons non eft de rivo ,
nec de lacu ; rivus verb de lolo fonte eft, non de lacu ;•
lacus verô de fonte , & de rivo : & ita totus rivus de
toto fonte ; & totus lacus & de toto fonte, & de toto
rivo : ficut dicimus in Pâtre & Filio & Spiritu fando.
Et quia alio.modo rivus eft de-fonte , & alio modo lacus
défonce & rivo, ut lacus non dicatur rivus : * fic
luo qubdam alio modo Verbum eft dé Pâtre, & Sp[
non funt plures dii: quia nec Deus* eft extra Dcum ; *
nec Deus in Deo addit numerüm Deo. Semper igitur Dtl'
unus & idem & folus eft Deus. Gftm itaque Deus de
Deo nafcitur; quia quod nafeitur non eft extra id* dc
quo nafcitur; eft proles in parente, & parens in prolc,
unus, fcilicet, Deus Pater & Filius: & cüm Deus procedit
de Deo Patre & Filio, nec exit extra Deum; manet
Deus^ id eft, Spiritus fandus , in Deo, de quo
procedit: & eft unus Deus, Pater, & Filius, & Spiritus
fandus. Et quoniam ifta nativitas, & ifta proceflio
fine principio funt; alioquin aeternitas nata, & aeter-
nitas.procedens , quod falfum eft, habet principium :
nequaquam Deum incepiflè efle Patrem, aut Filium,
aut Spiritum fandum cógitare debémus aut poflumus.
ritus fandus alio modo de Pâtre .& Verbo ; uc idem B -Sicut autem fubftantia Divina æiernam ôc lingularein
Spiritns fendus non fit Verbum aut Filins, fed pro- fer
cedens. Adhuc volo quiddam dicere , quod quamvis
magnam ha beat diflimilitudinem, nonnullam tamen.
habét a-.i Incarnationem Verbi fimilitudinem î'quod
forfitàm aliquis legenscontemnet, dicamtafnen ; quia
ego , alio dicente, omnino non contemnerem. Si enim
rivus per fiftulam currat à fonte ufque ad lacum ; non-
ne folusriyus, ( quamvis non alius Nilus, quàm fons
lacus ) ut ita dicam. infiftulatüs eft ? Sic folus Fiiius
incarnatuseft, licet non àlius Deus, quàm Pater &
Spiritus fendus.
unitatem; fic horum relativorum, Patris, fcilicet
, & Filii; Procedentis, & de quo procedit, natura
infeparabilem tenet * pluralitatem. Nam quemadmo-
dum necefle eft Deum femper unum & eundem efle;
& non alium, & alium : ita Pater nunquam eft idem
Filio fuo, aut Procedens illi a quo procedit, fecundum
has relationes. Sed * femper alius Pater & alius Filius,
alius Procedens & alius de quo procedit; nec u n q u a m *"
did pofliint de invicem. Qiioniam ergo cum Deus amittit fi*
nafcitur de Deo, vel cum Deus procedit de Deo; hec
fubftan’.ia poteft amittere fingnlaritarem; nec rclatio^/««/»»‘>"11’'
pluralitatem; idcirco i^ium eft ibi tria , & tria unum *
nec tamen tria de invicem dicuntur; nec incredibile tb» *»***•
debst
debet efse in natura, qu* fuper omnia & omnibus aliis A quoniam ficuti eft videri in hac vita non poteft, beatus
I ,
fiknar.GrA
Up
diflimiliseft, efse aliquid», cujus exemplum in alus re-
• bus non valeat perfede inveniri : h^c autem tria La-
tini dicuilt perfonas , Greci fubftantias. Sfeut enim di-
cimus nos in Deo fubftantiam unam , tres perlonas ;
’ ita illi dicunt unam efsentiam, tres fubftantias: idipfu
ibi per.fiibftantiam , quod nos per perlonam, figmfi-
cantes; nec ^ nobis aliquatenus in fide diferepantes.
. Quomodo verb Filius nafeatur de Patre, & Spiritus
fendtus procedat a Patre & Filio, nec tamen fit filius:
Auguftinus velut per fpeculum, & in amigmate,
bro de hac ipfe Trinitate diligenter contemplatus eft : c
& ego in Monologio meo * pro mea poflibilitate dife 1.
putavi. Si quis autëm velit feire cur* ciim in fiimma j
efeentia nullus fit fexus; * parens ibi potius dicatur
Pater, qu^m mater; aut proles Filius, quskm filia;
aut cur Pater tantum ingenitus, Filius ta,ptiim geni-
tus, Spiritus fendus nec genitus, nec ingenitus, in *
eodem libello aperte yiveniet.
SANCTI ANSELMI
D E P RO C E S S IO N E
S P I R I T U S S A N C T L
> Contra Græcos Liber.
P R O L O G U S ,
N EGATUR. a Gr^cis quod Spiritus fandus de Filio procedat? ficut nos Latini
confitemur. Nec recipiunc Dodores noftros Latinos, quos in hoc fequimur. Qui
quoniam Evangelia nobifeum venerantur, & in aliis de trino & uno Deo credunt hoc ipfum
per omnia quod nos , qui de eadem re certi fumus : fpero per auxilium * ejufdem Spiritus
fandi, quia fi malunt folidx veritati acquiefcere, quam pro inani * vidoria contendere, per
hoc quod abfque ambiguitate conficentur , ,ad hoc quod non recipiunt, rationabilicer duci
poflunt. Quamvis igitur multi fint, qui hoc melius me poffint efficere ; ramen quoniam mi-
hi a pluribus * hoc injungitur , quorum petitioni, turn pro debiro veritatis amore, turn pro
eorum charitace & religiofa voluncate non audeo refiftere; invoco eundem Spifitum fandum,
ut ad hoc me dignetur dirigere. Hac iraque fpe pro me^ * feientix humilirate , feien-
tioribus altiora relinquens, quod poftulant -aggrediar j & Grjccorum fide , acque his ,* qua:
credunt indubitanter 6c * confitentur , pro certiflimis argumentis ad * probandum quod
non credunt, utar.
C A P U T PRl t i lUM.
Qu<e communis eft Latinis çt) Groeci ft des de Trinitate.
C * V-/E
^ Redunt quidem unum & folum ac perfedum else A
Deum ; necullameum habere partem, fed totum
^ s®f]!1‘Ccl11^ e^‘ quoque confitentur efse Patré,
& Filium, & Spiritum fandum : ica ut five folus dicatur
Pater, aut Fifius, aut Spiriçus fendus : fivéduo
iimul, Pater & Filius , autPater & Spiritus fandus, aut J
J ç s. ^ ^phhus fandus : five tres fimul, Pater, Filius,
& Spiritus fendus, idem totus & perfedus defignetur
eus ; quamvis non idem fignificet nomén Pétris aut
1 nomen Dei. Non enim idem eft efeeDeum,
^Ise Patrem , aut Filium. Nomen aiitem Spiri-
tiis àndi, ideo quia Spiritus fendus alicujus intelligi- R
ur ipiritus, pro relativo nomine ponitur. Nam quam- B
Â^Sf a^ r » fiÇ fendus ; & Fjlius fit ipiritus,
P l‘ 1 non tarnen Pater alicujus Ipiritus nec
. 1 lus ahcujus eft Ipiritus : ficut Spiritus fendus alicujus
eft-Ipiritus; eft enim fpiritus Dei, & Ipiritus Paris,
&Tilii, Quamvis enim Greci negent de Filio
procedere ; non tamen negant eum else fpiritum Filii,
Credunt quoque & confitentur Deum de Deo else nâfi
cendo, & Deum efle de Deo procedendo : quia Filius
Deus eft de Patre Deo, nafeendo ; & Spiritus fendus
Deus eft de Patre Deo, procedendo. Nec putant alium
efleDeum, qui nafcitur ; quàm de quo nafeitur : & qui
prbeedit ; quàm de quo procedit : quamvis fecundùm
nômina fignificantia quia eft de quo aliquis nafeitur,&
eft qui de aliquo nafcitur, & eft qui de aliquo procedit,
pluralitatem admittat; fecundum, ,quam plures & alü
funt ab invicem Pater, & Filius, & Spiritus fendus.
Nam cum dicitur Deus efle Pater, fignificatur elle de
quo aliquis nafcitur ; & cùm nominatur Filius, intel-
1 igitur elfe qui de aliquo nafcitur : & quando Spiritus
fandus nominatur ; quia non abfolutè fpiritum, fed
fpiritum Dei intelligimus ; monftratur elle qui de aliquo
procedit. Sed cùm dicitur quia Filius eft de Patre
, & Spiritus fendus * eft de Patre ? intelligitur
G