poteft efse Spiritusfui Spiritus. Quare non, procedit Fi- P.
lips de Spiricu fànélo. Nullo ergo modo eu de Spiritu
làn€to Filius. Sequicuritaque inexppgnabili rationc
Spiritum fandtum efse de Filio, ficut eft de Pâtre.
C A P U T V.
Evincitur Spiritum S an Sium hoc , ejuod eft, habere a
P titre i contra cjuendam Epifcopum Grads
fuventem.
FOrfttan negabunt Greci Spiritum fan&um else
Deum de Deo ; ficut eft Filius Deus de Deo : quo-
niam probamus per hoc illumefse & procedere de Fi-
- Ho ; nec eft pofitum inlillo fymboloin quo repr-ehen- ,
fluidem e- dimur ab illis addidifse proceflionem ejus de Filio. Sed J
fTitumUißnaü qi« hoc putat, ncgat aut Patrenj efse Deum, de quo
h»c quod tfi, ©ft Spiritus fanblus j aut Spiritum fandtum else Deum,
T J .% t ^u'* eft de Pâtre : aut hoc ipium quod eft Spiritus fàn-
titbat. <ftqs rise de Pâtre. At Patrem non efse Deu, aut Spi-
ritum fàn&uro , nullus fufcipitChriftianus. Vidcamus
igitur utrùra ihoe ipfum quod eft efsentialiter * Spiritus
iandiis, fit de Pâtre : quod queadam Epifcopü, Græcis
forfitanfaventem, in iBarejïh civitate fenft nolle ïèn-
tire. Nam.fi non eft hoc ipfum de Pâtre, quod eft : cùm
fit «nus idem que Daus, qui Pater; inveniri nequit un-
nifi de fit alius à Pâtre. Non enim *■ inde alius eft, quia Pater
habet Filium, & Spiritus fan&us non habet Filium.
al, poteft Per * hoc enim prdbari * p.ofsunt quia alii funt ab invi-
çem i non tarnen hæc eft caufa ut diverfp finit perfo-
næ. Quippefi duo fine homines, quorum alter habeat (
filium « alter non,; quamvis per hoc oftendi poflint efse ’
Pater & S pi- fUverfi ; non tarnen ob hoc alii funt ab invicem : quia
r"M‘i/pn^h> quoquomodo fe habeant in habendo Sc non habendo
funt divtrfi. nlium, diverfitatem tarnen non amittunt. Ita in Pa-
Tnm ahh"be,“. trc & Spiritu fau6fco, non quia alius Filium habet, alius
aims nmba non habet, idcirco * funt diverfi : fed quoniam di-
btt- yerfi funt, * ideo nihil ptohibet eos in habendo & non
habendoFilium, cfle diflimiles.Similiter refponderi po-
ntnTiiimi a- tell, fi ideo dicitur alius, quia non ab alio procedit
h» Spiritus fan dus, ficut ipfe procedit à Pâtre. Quippe,
haberet spin pt fecundùm ill os Loquar qui negant Spiritum fanétum
^ ^ ^ • d e Filio procedere, ficut non eft hæccaufà, quia Spi-
paier. fitum fandfaam Filius de fe procedentem non habet, fi-
outPater; ut alius fit à Pâtre ( fequeretur enim ut fi Spi-
Ntc Filius fanéfcus procederet de Filio, Filius non effet alius
aims a p*ire à Pâtre, ) ita per hoc non eft Spiritus fanélus à Pâtre
patrem^quem^as* «pH* non habet Filium, aut Spirit um fanétum
non habet Va de fe procedentem, fient Pater. Et quemadmodum Fi-
Ur‘ • lius nop ideo eft alius à Pâtre -, quia Patrem habet, &
Pater non habet patrem | fi enim Pater haberet patrem,
al. à Paire ffôujs tarnen effet ä * Filio ) ita Spiritus fàmSfcus, quia de
aliquo procedit, & Pater à nullo, non proptep hoc eft
alius à Pâtre : quia fi Pater de aliquo procederet non
ai. Spiritus minùs.tamen * effet alius à Pâtre, de quo procedit. Pa-
fanûus i^n igitur eft quia non ideo eft Spiritus fandtus alius
à Pâtre, quia non habet Filium, aut Spiritum fan&um
de k procedentem , ficut Pater j nec quia de aliquo.
Spiritus fa», procedit, & Pater de nullo. Sed neque per hoc iptel-
&US -Jigî poteft elle à Pâtre alius, quia Spiritus eft Patris ; fi
pèr’hôe quia de illo non habet elfe. Poteft enim intelligtaliqu is alius
ab aliquo, priufquamfit illius; quamvis alicujùs ne-,
i//o»«i)Mc/queateffè,nifi fit alius: ut cùm dicitur hômo domi-
•Jfi- nus al jeu jus, aut homo altcrius hominis j'prius* intclligitur
alius ab illo , cujus elfe dicitur, quàm fit ejus do-
minus vel homo.* * Sic itaquefi Spiritus fahélivs non eft
de Pâtre; nihil prohibet eum intelligi priùsalium ab
illo, quàm fit illius. Quare non facit ilium alium elfe à
Pâtre hoc quia Spiritus ejus eft ; fi per hoc non habet,
ut fit alius ab illo, per hoc quod eft Spiritus illius : fieut
Filius per hoc eft alius à Pâtre, per quod eft Filius ejus ;
quod non eft aliud nifi '* quia de ipfo exiftit nafeendo.
Spiritus fan- Videatuf itaque qubd Spiritus fahdtus non fit per aliud
à Pâtre alius, nifi quia ab illo habet elle quod èft ; ft*’
quamvis alio fuo modo, quàm Filius. Inyeftigemus ta- niß
men hoc diligentiùs. Uttque aut poftquam fuie Spiri- illt
tus fan«5lus hoc quod eft, contigit illi alium elfe à Pâtre
j aut in exiftendo habet unde alius eft. Contingit
enim aliquem elle quod eft, priùs quàm fit alius; & contingit
aliquem aliùm in exiftendo fieri : priùs autem
quemquam efse alium , quàm fit hoc quod eft , non eft
poffibile. Namque primus homo, priufquam de illö effet
homo aliquisj^rat ipfe homo; fed no erat alius:cùm
verb*primùm exticit dé illo aliquis; & file de quo extitit
poftqua*fuit,fa&useft alius; & qui de illo extitit, fimul
* habuit & efse , & alium efse. Aut ergo Spiritus fan-
<5tus, ficut dixi, poftqua fuit, fadus eft à Pâtre alius ;
aut habet in exiftendo.propter quod alius dicitur. Sed ii
poftqua fuit, contigit illi aliü efse à Pâtre > cùm non fit
alia perfona, nifi quoniam alius eft ab illo; non fuerunt
illæ femper très perfonæ : quia ifta non fèmper fuit, *
ficut nonfèmper fuit Spiritus fan«5lus alius à Pâtre. *
Quoniam itaque falfa flint hæc : patet quia in exiftedo
habet unde alius eft.Efse autë nequit nifi aut ex aliquo,
ficut Filius : aut ex nullo, ficut Pater. Quod fi ex nullo,
quemadmodum Pater, exiftit : aut ita exiftit unufquif-
que per fe, ut neuter ab altero quicquam habeat ; * ÔC
funt duo D ii, Pater, Sc Spiritus fandus : aut quoniam
unusDeûsfunt, fi uterque de nullo eft, penitus nihil in-
veniri valet in fide Ghriftiana , unde fint ab invicem
alii ; fed unus idemque eft Pater, & Spiritus fandus, Sc
una perfona : quæ vera fides abhorret. Non eft ergo
verum , Spiritum fandum à nullo else. Si autem'eft ab
, aljquo, non eft nifi ex Deo qui eft Pater, Sc Filius , Sc
‘ Spiritus fandus : fed à feipfo nequit efse ; quonia mil-*
la perfona à feipfa poteft exiftere. * Quare fi quis eum
negat,efse à Filio, negate nequit ilium à Patre-else.
Si quis au tern dicit quia licet non habeat efse de
Patre; tarnen per proceflionem alius poteft intelligi.
Ad hoc quoque refpondendum arbitror, ne pofr
fit aliquid in hac quæftione noftræ objici afsertioni,
cui nqftra. refponfio non obviet : nec miretur aliquis
me tantùm in hoc * immorari;r quoniam non
parvæ audoritatjs. erat file inter fuos, quern fen-
fi non fèntire Spiritum fandum hoc , quod eft , habere
ex Patre : nec tunc habui opportunitatem ref-
pondendi.
) C A P U T V I.
Spiritum fan&um , niß eße a Patre habeat, »o» paßt
intelligi alium eße ab eo, per mißionem . ..
feu proceflionem, •
QUi ergo Spiritum fandum dicere vult ex fola pro-
ceflione alium efse à Patre, licet non fit ex illo, in-
telligit aut idipfumefsé procedére de Patre folummo-
do, quod eft mitti vel dari à Patre : ut cùm mittit vel
dat eum Pater, tune tantùm procedat à Patre ; aut hoc
efse procedere, quod eft de Patre : * fed fi idem eft pro-
cedere, quod eft dari vel mitti ; procedit pariter à Filio
ficut à Patre Spiritus fandus : quoniam ab illo fimili-
l ter mittitur Sc datur. Item : fi non aliud Spiritui fan*
do procedere, quàm mitti vel dari ; non eft alius à Patre
, nec procedit à Patre, nifi cùm datur vel mittitur :
quod nemo, puto, intelligit. Semper enim eft alius à
Patre Spiritus fandiis, etiam ante creaturam : non au-
tem datur,vel mittitur,nifi creatura: : riec tarnen diccn-
dum eft quod accidat ei dari , vel mitti. Nam cùm ipfe
fit ubique & in mutabilis ; accipientiquidé accidit aliquid
, quia circa ilium fit quod priusnon erat, & abef-
fe poteft : circa Spiritum fandum verb nihil fit quod
* priùs non erat. Cum enim cæcus in luce non fentit
lucem, non magis.nec minùs habet aliquid lux ; & fi
depulfa cæcitate fentiat cæcus lucem , circa ilium fit
• motus, non circa lucem. *Patet itaque non efse Spiri-
A infipie„ s eft qui hoc opinetar. credent!am I w tfl
fionem, ut non .fit aliud illi procedere, quàm dari
vel mitti. V Eft ergo patens eum per proceflionem ha-
1 here efse de Patre, Sc per hoc alium' efse à Patre :Nficut
Filius non per aliud eft à Patre alius, quàm per hoc
xiuia de illo exiftit. Eft igitur Deus de Deo, & procedit
de Deo : quia & ipfe eft Deus ,Sc Pacer Deus, de
quo eft Sc procedit. At fi dicimus duas Spiritûs fan-
di pofse nominari procefliones ; unam, quando exiftit
de Patre; alteram , quando datur vel mittitur. Non
puto hoc efse negandiijn , fi unaquæque in fuo fenfu
* intelligituri De ilia quippe proceflione, qua datur
vel micticitr, non incongrue Dominum lie dixifse in-
}• v. f'-telligimus, fpirittts ubi vult (piratt & vocern ejus au.
dis, & ntjcis unde veniat, aut-ejm vadat. Sic enim
hoc potuifsedici videtur : Nefcis unde procedit , aut
ejuo recedac. Cùm enim datur, quafi de occulco ve-
111& Proccdft : cum verb fuberahitur, velut ad occul-
Mh'tm'™ din turn vadic , & recedit. De hac proceflione poteft dici
Asoittt. qUia idem iJlj procedere, quo mitti.
.■
C A P U T V I I .
Spiritui fantli pracefjto de Patre, importât ejus
proceflionem de Filio.
C* Ive igitur non procédât, nifi exiftendo de Patre 5
t3 five non nifi cùm datur, aut mittitur, * & procedit
ad fandificandam creaturam ; five utroque modo procédât,'
fequitur ut procédât de Filio. Si enim eft de
Patre, Deus eft de Deo : unde probatur, ut didum eft,
efse quoque de'Filio/& procedere. * Ab illo nam-
C- 1 n • , * — --- , (,iv.utuuuui OC •>* opirititi
donhrendum eft ldeo de Patre Spiritum fanftum elTc . J? 'a" •“ d‘
. quia eft de Deo. Non autem magis eft Pater Deus, •?"<
quam Filius; fed unus folus verus Deus, Pater Sc Fi- Pa,erclt :”e-
Im . Qpapropter fi Spiritus fanäus eft de Patre, quia
eft de Deo qui Pater eft i negari nequit effc quo- j g & Ä f
que de F1I10, cum fit de Deo qui eft Filius. Fiimirß.
C A P U T V I I I .
SplntK! p,nüus proudi, dt PMn . 0- Pili, .
prmda dt folo vm De» , aui WSL
tfi, & Filius.
( ' Onfideremus etiam quod Dominus dicit in Evan-
V^-/geIio. Alt enim: Hac eft autem vita Aterna , ut co- l7> fgnojeantte
flolitm verum Deum, & ejuem mififti Jefum
Chnftum. Aut ergo itajntelligendus eft ifte * folus -
verus Deus, ut ciim nominamus folum Patrem non
fignihcetur ille folus verus Deus; ’neque quando nominamus
folum Filium : fed tune folummodbintelli-
gatur ifte folus verus Deus, quando fimul dicimus Patrem
& Filium. Aut folus verus Deus intelligitur, cüm
nominamus folum Patrem , aut folum Filium : * at
fi folo Patre nominato, aut folo Filio, non intelligitur
folus verus Deus fine abjedione nominisalterius-
non eft Pater perfedus * Deus, neque Filius perfe-
ccus Deus; fed eft Deus compofitus ex. Patre Sc Fi-
lio. Sed credimus Patrem eile perfeaum, & folum
verum Deum; Sc Filium fimiliter perfedum , & fo»
lum verum Deum. Cum ergo nominamus Patrem fo-
11m, aut Filium, non aliud intelligimus, exceptä reque
procedit de quo eft, & de illo exiftit à quo C latione qui referuntur ad invicem: quïmToïum'™
piocedit. S i verb tunc tantùm nrocedit. rùm mî»-.r..«,procedit.Si tantüm procedit,cbm mit- r»____ o . ___f ^ um vc
ticur vel datur ; procedit ^ Filio , ä quo datur
Sc mittitur. Quod fi utroque modo procedit, pari-
fA» tß pofi- ter ntreque modo procedere cognofoitur ä Filio.
£c‘: ' ri Spiritum fandum * else Deum de
passsDio, & procedere de Deo; quod non eft pofitum
e.rt.,n pra’fato fymbolo : fi ergo ideo negant euni else
Si procedere de Filio, quia ibi tacetur; negent fi-
militer eum efse de Deo Sc procedere , quod ibidem
non dicitur. Aut fi hoc diffiteri fiequeunt; non ti-
meant confiteri nobifeum Spiricum faudum efse Sc
procedere de Filio *. quoniam hoc in eodem fymbolo
non * inveniunt. Ac * dicent: fatis ibi fignificatur
fit
rum Deum, Sc eundem quem in utriufque prolatio-
ne cognofcimus. Itaque cfim dixic Dominus : Htcr.u,-
*/r autem vita Aterna, ut cognofcant te folum verum v‘ J*
Dtum, & tjutm mififiijtfmn Chrifium. Si addidiffet
dicens : & de hte fob veto Deo procedit Spiritus fan.
Bus : quis auderetfeparare Filium ab illa proceffione
ciim,ille folus verus Deus non magis aut miniis fit
Pater, quäm FiJius i Quapropter fi idem ioius verus
Deus intelligitur, ciim Ioius Pater dicitur, aut Filiuj,
& cdm ambp fimul nominantur: quid apertius quäm
quia de folo vero Deo, qui Pater eft & Filius, procedit
Spiritus fanftus i cbm dicitur a patre procedere ?
Quare ficut intelligerctur de Filio procedere; fi idem
Proc<:!dit * _ ^ ° P*tre D films dixiflet de folo vero Deo ilium procedere: qüä'm
procedit, quoiiiam Pater eft Deus,: & nos fimiliter
;dicimus quia aperte monftratur procedere de Filio
cuhi dicitur procedere dc Deo, quia Filius eft Deus.
Incerrogo enim iitrbm ideo intelligendus fit Spiritus
fandus efse de Patre, quia de Peo eft : aut idcirco
else de Deo, quia eft de Patre. Licet enim invicem
olterum altero probetur ( fi enim eft de Patre , eft de
Ueo; & fi eft de Deo, eft de Patre; quoniam nulla
fupradida obviat relatio: ),non tamen fimiliter invi-
iftl» ditit nr f601 ^Unt a^tcrum a^tcr*us caufa. Nam fi efse Spiritum
|KIf«» faZ *an^ um de Patre, eft caufa ut fit de Deo.; cum dici-
IaLef \ " ,Cur e^se Patre, non eft intelligendum qubd fit de
*M>itri!ii,n. “ °c , quod Pacer eft Deus, id eft, de divina efsentia;
dtotlZonf', k°c Deus Pater eft, id eft, de hoc unde
dc hue rerertur ad Filium. Erit igitur divina efsentia in Spi-
w ntufan<ao,nonef § • H | ■ ’ • r
, A»« DifinC quod ftultiflimum eft d icere. Qua
^qiiis accipere, non miniis fequitur Spiritum fan-
1 m de Filio, qu^m de Patre procedere. Ncmpe nul-
> f^acio eft Patris, fine relatione Filii: ficut nihil eft
< * ^ ne ^acr*s rclationc. Si ergo* altera nihil
fT r C a^tera ’ non PoteA aliquid de relatione Patris
An, f C/Tne H S | n’e Qnare * fcquetur Spiritum
finite ,.a. lan«5lum elfe de utraque, fi eft de una. Itaque fi eft
I z,?.J)acre fccundbm relationem, erit* fimiliter & de
Filio fccundiim eundem fonfum. Verilm quia nemo
do dixit fe & Patrem folum verum Deum efle : ita
ciim dicit eum de Patre procedere ,xabfque dubio fi-
gnincac eum de fe procedere.
C A P UT IX .
Miflio Spiritus in nomine Filii & a Filio, confirmât,
proceflionem ejus de Filio.
J^Icit^etiam Dominus : Paraclitus autem Spirit Jtham t
• mH tmji n
tits fanttus, ejuem mittet Pater in nomine meo.
Et * rurfum : cum autem venerit * Paraclitus, ejuem 1*h*n. i j . vi
ego rnittam vobis a Patre. Quid ergo intelligendum xSf
eft, cum dicit : Qjtem mittet P..tcr in nomine meo: an
.. - f . quia Spiritus fandus habebit nomen ejus , * ut ciim '
non de Deitate Patris; fed de relatione : E mietet Pacer Spiricunvfamftum, idem fit quod mitce-
mum eft dicere. Quamvis & fi hoc velic re Filium ? Sed quod a it : Quem.ego rnittam vobis a
Patre, non recipic hunc fenfum : quia eundem ipfum
Spiritum fhnftum, quem mictit Pacer, mitcic & Filius;
neque mittit Filius Filium. Deniquc nufquam
legimus, Sc omnin# negamus Spiritum fändlum eile p* '"
Filium. Qiiid itaque eft : Quem mittet Pater in nomi-
ne meo ■, nifi, quem Pater mittet, Filius quoque mit-
tet ? Sicut ct'im dicit, ejuem ego mit tarn a Patre, non eft Tgt i/Htmt
aliud , quäm ego rnittam & Pater. Filius namque eft
nomcn illius qui dicebat: mittet Pater in nomine meo%
G iij