400 S A N C T I
cum & tolerartiam quxliber pravaconfuetudo infuturum
conhnuctur ; aüt multitudo hominum, me af-
piciente, propter metrlbulationem iepatilamenterur.
Si objicitur quod majus eft damnum animatum quod
*1. cognofci- * contingec propter meam abfentiam, qu&m malum
tut tenipöräle qüod concingeret per meam prxfenriam ;
& ideo iftud propter illud eflet contemnendum: jam
dixi quia ft fuper me veneric inconcuflam fervarem
patiehtiam. Verüm quoniam non debemus facere
mala , uc veniant bona ; non debeo attrahere fuper
«/. fuper me * quoflibeti$hinocentes quxlibet mala y ut änimabus
quoüipet aliorum evenianc bona.Dixi utiquein prXterito anno,
cfim me minarentur expellere, quia nollem exire
propter injuinftarti mihi curam & obcdientiam : fed
8c hoc dicebam propter illos qui hdc minabantur, nä
pro folis .verbis iliorum excitemmon propter aliquam
utiliter remanendi fiJuciam. Mox enim ut difcordia &
coqtenuo inter Regem & me appareret, pariter &
malacorporalia ferverent, 8c bona fpiritualia penitus
fngerent. Quod, imponitur niihi quia quafi aftute
infamaverim regem & rcgnum cjus , & Epifcopum
Lincdlnienfem , non per me manifefte, fed latenter
per Monachos noftros: certc .‘■ alfum e ft, quia nullus
homo a mead hoc monitus eft. Sed nec ipfi Fratres
noftri Edmerus 8c Alexander, qui maxime de hoc
accufantur, ita ficut de eis dicitur, cognofcunt efle ;
& vos fcitis quia delatores, parvis magna addentes ,
mendaces folentelfe : denique antequam nos venire-
riius Romam , multa dicebantur de Anglia intra Ro-
mam & extra Romam. In his omnibus rieque per
me, neque per fapientiores me, meliori polfum uti
coufilio, quam difpofirionem Dei expe&are, & rem
ejus committere judicio. H^c autem fcitote quia voluntas
mea eft, ut adjuvante Deo nullius mortalis homo
fiam, nec per facramentum fidem alicui promit-
t .m. Confilium noftrum petitis quid agere'debeatis
inter eos <Sc cum eis, quorum communionenl mihi
Dominus Papa interdixir. Qux res ita dubia eft, ut
minus d'fficile fi: non commanicare eis, quibus Rex
■ communicat} prxfertim cum mihi foli Romx a Papa
ifta interdi&a fit communio : nec audeo prxcipere ut
Allis communicetis, quibus ego non communico y fed
fi ita permanferitis, ficut vos dimifi, nequaquam vos
reprehendo. Non enim poteftis a toto regno difcor-
dare , nec parricipes eftis eorum malitix, fi quis a vo-
ai tmit. his petierit quod honeftatem & religionem * veftram j
non deceit; prxmeditati eftote ne aut minx , aut
bbnduix, aut aliqua afturia perfuadeant vobis ali-
quid, unde vos poftea pceniteat. Confiliutn & curam
Fratrum, quid quid contingat, propter Deum & cha-
ricatem proximi nolite delerere, mil vos violentia de
Ecclefia expulerit. Si ingruerint adveriitates & tribu-
lationes, tunc fortiorfes eftote •, 8c in tentatione Fra-
tribus veftris nolite defieere.Si quis exegeritab aliquö
•i. veRix Monacho Ecclefix * noftrx, facramentum, am fidei
alligationenf, aut pa&um aliquod quod contra or-
dinem fit, propter tenendam aliquam poteftatem ,
quam dicimus Obedientiam; confideirate, & in quan-
«/. avcrtcre turn poffibile eft, & in quantum fcitis,* avertite ma-
liciam. Quicqmd futurum fit, Dei tuitioni.vos'&
omnes Frarres noftros, cum omnibus qux ad Eccle*
fiam noftram pertinent, commendo*
w
A N S E L M Î
E P I S T O L A X C I..
Anfelmus Archiepifcopus, Fratri & pjjj
chariffimo, Antonio Subpriori: falutem
&*benedi£fcionem. . s *
Earn laudat & admonet.
GAudeb & gratias ago Deo & vobis, pro bono
zelo quem habetis, & quia Ordinem veftrum li
benter cuftoditis, & ut alii ilium fervent, ftrdnue ftu"
detis. Precor autem , ficut fxpe precatus fum, ut J«
'hoc bono firopofitei perfevetetis,quia Deogratumeft
& aB eo prxmiurh bonum reportabitis. Eft quiddam ’
unde olim quofdam audivi conqueri. Dicunt eninl
quia aliquando cftm fir ante vos proclamatio dc qui.
bufdam negligentiis, qux fine mala intentione poil
funtintelligi, & folius levitatis culpx imputari DU
ledio veftra m pravam fufpicionem in audientia eas
iiiterpretatur; veluti fu'nt figna, afpedus, & fimilia
in quibus nulla malitix certitudo deprehendi poteft!
Moneo ergo vos, ut diledum diledorem meum &
confulo, uc Filio chariffimo, ne hoc faciatis, n i f i ®
res ita aperta fuerit, ut a malitia excufari non poflit,
Nocet enim multum. Poteftis enim culpam pro fola
violatione Qrdinisacriter .punire ; & omnem pravam
fufpicionem , quando probari nequit, avertere. Sic
autem & vos diligent, & fe fine verecundia corri-
gent. Yale.
E P Ï S T O L A X C 11.
Anfelmus Dei difpoficione . Archiepifco-
pus', reverendo & chariffimo Cocpifco.
po, Gundolfo : falutem , & quod melius
fcit. & poceft.
Grates ÿetfolvit Epifcopo de Je bene merito.
I
GRatias ago vobis pro bene fadis magni, fed mul-
to majores pro veftra bona voluntate, quæ Temper
plus facere vult, quàm poifit, Bonum defiderium
veftrum de reditu noftro, 8c confilium de vefa di-
ledione procedens amo 8c laudo : fed de * effeftu ejuf-
dem volütatis certum quid promitterenon audeo j fed
Dei ordinationi, cui fubjacent omnia, me & quæ-
cunque de me funt, commendo. Ipfum oro, & omnés
amicos meos rogo, ut orent quatenus ipfe me in
beneplacito fuo difponat, nec unquam voluntatem
meam ambire de fua voluntate permittat. Hoc antem
fcitote, quia fpero in Deo & ha?c eft voluntas mea,
ût nunquam pro reditu in Angliam aliquid contra
honeftatem Epifcopalem fcienter faciam.Malo autem
hominibus non concordare, quàm illis concordan-
do, à Deo difcordare. Confilium quod petitis quid
vobis faciendum fit, fi Dominus meus Rex 8c ego
non concordamus, in litteris Prioris breviter man-
dàvi. Hoc tantum ad præfens dico, nullæ minx, nulla
promiffio,nulla aftutia à religione veftra extorqueal
aut homagium , aut jusjurandum, aut fidei albgat*0'
nem. Si quid horum aliquis exegerit : hxc fit've^*
refponfio : Chriflianns fum , ^Monachus Jam, Ef*f'
coput fum : & ideo omnibus Wlo fidem fervare ,.fip
cundum ejuod unicuiejue debeo. Quidquid aliud vobis
dicatur j his verbis nec addatis quicquam, nec nU"
nuatis, quod ab hae fententia difcedat. Hoc ipiu«1
de
£)omino vere fummo, & P a t r i, Ànfelmo ,
Dci gratiâCancuarienfi Archiepifcopo,Ma- >
thildis, Regina Anglorüm j hnmilis ancilla
ejus : fummæ dèvötionis, & fervitutis ob-
fequium.
. . E
Regio dignä peBore 3 & faniïis ajfeftibus plena.
COnverte, Domine fan&e , Pater miferjcors ,
plamStum meum in gaüdium mihi, 3c circunda
melxticia. Ecce, Domine, hùmilis ancilla tua mife-
ricordix tüæ genibus devolutà , fupplices ad te maims
tendens , confuetx poftulac benignitatis afFe-
6tiim. Veni,, Domine, veni, & vifita fervarri tuam ,
veni, iqquam Pater, & gemitus * meos leni ; lachry-
mas abfterge. dolores mitiga j lutftus tollé y impie de-
fideriurfî rneuni , vota fecdnda. At , inquies, lege
prohibeoi: , 8c quarumdam neceffitatum * vinculis
tentas Seniofum décréta tranfgredi non prxfumo.
Qu:digicur, Pater, eft j quod Do&or ille gentium
vas eledionis , cùni toiüs in legis évacuatione fuda- G
ret: nunquid non in temlplo, nefcandalum effet,his
qui ex circumcifione credideraht, hoftias immolavit?
Nanquid , qui circumcifionem damnabat, Timo-
theum.ipfe, ut omnibus omnia fieret, * non circum-
ci lit î Q^id ergo faciet mifericordix filius , difcipii-
lus e|us, qui ut ferVos rëdimeret, ipfe in mortem fe
óbtulit. Vides , ecce vidés Fratres tuos, confer vos
tuos, populum Dômini tui jam riaufragiä fuftinentern,
m jam* labantem in ultimis, nec fuçcurris, necportf-
gis dexteram, nèc objectas té difcrimini. Nonne opi-
tabat Apoftolüs anathema effe à Chriftö pro Fratri-
Dus fuis ? Fleófce itaqué , bórié Domine, pie Paçer, fç-
veritatemhanc j & fer réuni, pace tuâ diçerim , pe-
(ftus errioîli : veiii«5c vifua plebern tuam y8c inter eos>D
ancillam tuam , tous ad te vifceribus anhelanterii,:
in veni viam, q;iâ nec tu paftor-, qui p'aicedis, offen-,
das , nec Reg>x Mayeftatis jürâ fplvantur. C^.àd fi
hxc finial conftarejion Valeant ; vèniât faltem , ve-
niat ad filiam Pater, ad ancillam Dominus , 8ç do-
çeateam quidâgere debeat. Ingrediatur ad eam antequam
egrediatur de mundoi Si enim anteqüam mo-
har, mihi te non videre çdntigerit ; improbè loquar,
titneo né mihi eciam in ilia térra viventium 8c lxtan-
tium, omnis exultandi prxcidatur occafio. Tu fiqui-
uem es gaudium meum, fpes méa, rtfugium meum.
Anima mea fîcut terra fine aqua tibi j undé & ex-
pandi ad ce manus rheas , ut arfditatem ejus exulta-
tionis olço perfundas, & dulcedinis ingenitx ,rore
. ri8es- Si autem nec te fletus mei, nec publica vota
Sollicitant j poftpqfitâregiâ dignitate, reliâis infigni-
us » deponam fafces, dîàdema contemnam purpu-
rarn byftuhique éalcabo, $c vadam ad te mcerore con-
e«a. Ampleétar veftigia tua, pedés exofculabor^nec
âtnovébit me, fi veniet Giezi, nifi ciim defiderii mei
umma Complebitur. Pax Dci, qux exuperat omnem
um t cuftodiat cor tuum & intelligentiam tuam,
taciat mifericordix vifceribus abundare.
M
Do.let jinfèlmttm fibi pertinaciter relu ftari. Mifijfi fe
ad ~dpoftolicum fignificat j & fe intérim confentirè
ut de; beneficia Cantuarienfis Ecclefia convenienter
, habeat.
MAndafti mihi, quod ad me venire non pote-
ras, neç meçum efTe, ficut Lanfrancus ance-
ceffor tuus çum pâtre meo multjs anni's fuit ; undé
valde doleo quod facere non vis : quia fi facere vo-
luiffes , libenter te fufciperem, & omnes illos honores,
8c dignates, & amicitias, quas pater meus ante-
cefibri tuo fécit, tibifeciffem. Dominus vero Apofto-
licus mandavit mihi litteris fuis pfeces & admonitio-
nes fuper qüibufdam rebus.Quapropter volo Legatos
meôs Romam mittere , & confilio Dei& Baronuçh
meoruih Domino Pâpx inde refponderç, & hoc re-
quirere quod! mihi requirendum eft. Et acçepto ref-
ponfo à Papa, mandabo tibi hoc quod mihi Deus an-
nuerit. Interim autem confentiam quod tu de bene-
ficio Cantuarienfis Ecclefiæ convenienter habeas j
quamvis hoc invitus facio : quoniam nullum morta-
lcm Hominem in rcgno meo libentiùs mecum,qüani
te habere voluifïem, nifi in te remanfifle.t y tefte Roberto
Epifcopo Lincolriienfi & Willelmo.
‘È P I S T O L A X C V .
Henrico , Dei gracia Régi Anglorum, 8c
Domino fuo , Anfelmus Archiepifcopus
Cantuarienfis : fidele fervitium , & oratio
nés.1
; Efl ad pracedentem refcriptum.
T N litteris vçftrx Gelfitudinis, quas nuper accepi s
X mandavit mihi veftra Dignatio amicitiam ; & quia
liullum mortâlem hominem in. regno vejftro liben-
tiüs hàbere quàm me velletis,fi ego vellemita vobif-
cum eflë ficut Lanfrancus Archiepifcopus fuit cum
pâtre vcftro. De amicitia & de bona voluntate gratias
àgo. Ad hoc quod diCiris de pâtre veftro 8c Atchie-
pifcopo Lanfranco, çefpondeo quia neque in baptifi
mo, neque in aliqua Ordinatfbne mea promifi me
^ervaturum legem vel confuetudinem patris veftri,aut
Lanfranci Archiepifcopi y fed legem Dei, & omnium
Ordihum quos fu fee pi. Quapropter fi vultis me fie
elfe vobifeum, ut poffim viverefecunoùm fegem Dei
8c Ordinem. meum ; & fi me reveftitis fecunddm
éàndem. lègé pei de omnibus rebus , 'quas. de Ar-
chiepifcopatiim eo accepiftis, poftquam à vobis * mf* «/.
cefïï, qüas fi pixfens eftem non deberetis me no-
lente accipere, & hoc mihi promittitis , paratus fum
redire ad vos in Àugliam, & fer vire Deo., & vobis,
& omnibus mihi commifïïs, fecunddm.officium mihi
à Deo inj'qnôfcum ipfo adjuvante. Siquidem cum
nulloalio Regè aut Principemortali, volotam iiben-
ter elfe, aùt êi fervire. Si autem hoc nequaquam fufr
cipitis, vos facietis , quod vobis placebit : tgo vero
Deo annuente, non abçegabo legem eju.s Et non ay-
deo, quoniam non debeo tacere vobis quia.non folùm