58 E A D M E R I
HENRicusJcrat » fuis omnibus* reveftiretur, fîcque fierce ut fi à
î' e*' /êntentia fledi Papanequiret, totius negotii fumma in
eu m quo tune erant ftatum rcdirct. Hæc Anfelmus
qua ni vis fri vol a elle & in nihil utile tendere fcirec
atque prædiceret, tarnen ne novo Régi (eu Principi-
bns'ullam contra fe fufpicionem de regni tranflatione
aut aliiinde incuteret, precibus illorum pallus eft vin-
ci , & cfuod volebant annuit, dimilsaque Curia in
pace ad fua fecefïït.
Hinc paucis diebus interpofitis , Mathildis filia
Malcholmi nobiliffimi Regis Scotorum , & Margareta
» quæ feitur exorta de femine Rcgum Anglo-
rum nupfie præfato Henrico Régi Anglorum. Ipfa
quippe Margareta filia fuit Edwardi fiïii Regis Ed-
mundi qui fuit filins Regis Ethelredi filii glorififfi-
mi R-egis Eadgari, cujus mox in capite hujus operis
mentio fada eft. Negotium itaque ipfius copulæ,
licet propofiti operis intentionem, ut quibufdam forte
videtur , haudquaquam refpiciat ; tarnen quia per
Anfelmum adminiftratum eft ( nam & eosinconju-
eium benedixit, & illam païiter in Reginam con-
iecravit) brevi autumo deferibendum qualiceradum
fit. Hoc autem ea re nobis maxime in voluntatem
cecidit, quoniam Anfelmum in hoc à reditudine
deviafïè nonnulla pars hominum , ut ipfi audivimus,
blafphemavit. Siquidem eadem Mathildis , inter
fandimoniales in Mohafterio ab infantia nutrita 8c
adulta, credebatur à multis in iervitium Dei à pa-
rentibus oblata, eo qubd publicè vifa fuerat earum
inter<juas vivebat more velata. Qux res , dum ilia
U. cùmpl. ■ jam olim dimillo vélo à Rege amaretur , * pluri-
mum ora laxaret, 8c eos à cupitis ampJexibus re-
tardaret ; ipfà Anfelmum, cuius in hoc nutum om-
nes expedabant, adiit, confilium de negotio , 8c
• auxilium fummiffa prece quæfivit. Cui ille famam
quæ ferebatur injiciens, affirmabat nulla fe unquam
ratione in hoc declinandum, ut fuam Deo fponfam
tollat, & earn terreno homini in matrimonium jun-
gat. Refert ilia 9 & penitùs fè negat oblatam ; ne-
gat etiam fe vel feme! aliquando fua voluntate faille
velatam } 8c hæc fi credere aliter nolit, offert fe ju-
dicio totius Anglorum Ecclefiæ probaturam. Atta-
men1 inquit, me vélum port a fie non abneqo. Nam
cum adolefcentula eßem , & fub arnica me a ChrL
ftiana, quam tu bene noßi, virga paver cm ; ill a fe r-'
vandi corporis mei caufa contra furentem & eujuf-
que pudori ea tempeßate infidiantem Normannorum
libidinem , nigrum panniculwn capiti meo fuperpone-
re y & me ilium ab j ici entern acris verberibus & ni-
mium obfeeenis verborum convieiis fape cruciare ' ß .
mul & deheneßare folebat. Quem pannum in ipfius
quidem prafemia gemens ac tremebunda ferebam j :
Jed mox ut me confpebfui ejus fubtrahere poteram,
arreptum in humum jacere , pedibus proterere, & it a
quo in ■ odio fervtbam, quamvis inftpienter, confue-
veram defevire. Ifto, non alio modo, teße confcien-
tia mta, velata fui. A c f i me oblatam quifque dicer
; & hoc quale fit ex eo colligi poteß, qu'od s f ient
plur’mi qui adhuc fuperfunt noverunt, Pater
meus cum me, quemadmodum dixi , velatam forte
vidiffet, furore fuccenfus , in je bl a manu velum arri-
puit\ & diftipans illud, odium Dei imprecatus efi
.ci qui mihi iüud impofuit, cçntefians fe Comiti A-
lano me potius in uxorem, quam in conturbernium
ftnbfimonialium pradeßinaße. Hac eß unde calum-
nior ratio mea , quam quafo perpendat pmientia
tua, & aqat pro me fient novit agendum P aterni-
tas tua. Qmd plura ? Diffère Anfflmus fententiam
ferre, & caufam judicio religiofarum perfonarum
regni determinandam pronuniiat. Statuto itaque
die coeunt ad nutum illius Epifcopi , Abbates,
Nobiles quique, ac religiofi Ordinis viri in villa
lànâi Andreæ de Roveceftra, quæ Lambeta vocatur,
quo & ipfum præfentis negotii tunc tenor ad- henb
, duxerat. Caufa igicur juxta præfcriptam feriem ih '•
medium dedu«fta eft. Prodeunt nine inde idoiiei teftes
verba puellæ puræ veritati fubnixa proteftantes. Ac-
cedunt iftis Archidiaconi duo, willielmus videlicet
Cantunrienfis, & Humbaldus Serberienfis , quos
Pater Anfelmus Wiltuniam , ubi ilia fuerat educata
pro hujus rei certitudine rimandâ direxerat, qui pul
blica voce teftati funt fe & rem à fororibus diligcntifli.
mè perquififfe, 8c nihil quod relatæ rationi obfifte-
rct, ab eis caperc potuiffe. Monet ergo Anfelmus&-
per Chriftianam obedientiam omnibus impérac, ut
nullum à veritate favor aut timor deflectat, fedficut
reverâ caufæDei.quo juftè determinetur, unufquifque
prb viribus opem ferat j ne quod abfit, aiens, tabs ju-
dicii fententia prodeat, cujus exemplo in fuperventu-
ris temporibus, vel fua quilibec libertate non jure prf
vetur, vel Deus his, quæ fui juris elfe debent, inju_ •
j ia defraudetur. Acclamant omnes ita faciendum, 8c
fe non aliter fadhiros fpondent.. Remoto itaque à
Conventu folo. Pâtre, Ecclefia Angliæquæ couvene-
rat in unum de proferenda fententia tra<ftat. Deinde
illoin medium reverenter âddu&o, expofitum eft quid
de negotio communis omnium conlcnfus inveneri.
Ratum aiunt perfpeââ re fibi videri, & ad hoc com-
probandum paratos fe aflerunt nulla fententia polie
puellam pro caufa fua jure conftringi, quin libertate
corporis fui quocunque modo legaliter velit, valeat
nti. Quod licet, inqu^unt, levi argumento probare
poffemus j eo tamen, cum opus non lit, fuperfedemus,
noftris arguments firmiorum tenentes parèn^ jmjicii
hujus fententiam à venerandæ memoriæ Prædeccf-
fore vdftro & Pâtre & Magiftro noftro Lanfranco
fimiii de caufa promulgatani. Nam quando ille ma-
gnus Willielmus hanc terram primb devicit, multi
fiiorum fibi pro tanta vi&oria applaudentes, omnia-
que fuis voluntatibus atque luxuriis obedire ac fub-
di debere autumantes, non foiùm in poffeffiones vi-
«ftorum, fed & in ipfas Ma trônas 8c Virgines, ubi
eis facilitas afpirabat, nefandâ libidine coeperunt in-
fanirc. #Quod nonnullæ prævidentes, & luo pudori
metuentes Mpnafteria Virginum petivere, acccpto-
que vélo fcfe inter ipfas à tanta infkmia protexere.
Quæ clades cùm poftmodùm fedata , & pro tem-
1 poris qualitate pax rebus data fuiffet j quæfitum àb
eodemPatreLanfranco eft quid de his, quæ tali refugio
fuam pudicitiam fervayerunt, ipfè fentiret -, effentne
videlicet conftringendæ in Monafterio vélum tenere
quod acceperant, ne'cne. At ipfe quæftionem ipfam
confilio generalis Concilii taliteÿ* folvic, ut eis proca-
ftitate quam fc tam manifeftæ rei oftenfione amare te-
ftatæ filtrant, debitam magis reverentiam judicaret
exhibendam , quàm ullam fervandæ religionis conti-
nentiam, nifi propria illam voluntate appeterent,
violenter ingerendam. Et adjunxerunt : His inter-
futmus, hac approbari à fapientibus viris audivimus
, & hac in prafenti negotio valere volumus, ac
roborari poftulamus. Licet enim feiamus caufam U-
larum iflius efie leviorem ; dum ilia fponte, iff a coatta
pari de caufa velum portaverit, tamen ne qui s nos
favore cujufvis duci exiftimet, non ultra progredi i»
judicio volumus , hoc folo content's, ut quod valait *'»
majors valeat in minor's. T une Anfelmus ad hæc : Sci-
tis quid monucrim y quid pracepcrim , qu'sdque polls-
cit's fitis. Cstm igitur fecund'um quod vobis vifum
eft juftius y in commune judicaveritis , ficut ajfcntis ,
ego judicium veftrum non abjicio , fed eo fe cur his illud
fufeipio quo tant's Patris aubloritate fufultum
audio. Ilia dehinc in med.ium ducitur , gefta comi
vultu audit & ampleftitur, auditum fibipræftari pau-
cis precatur. Loquens ergo obtulit fe vel. Sacramento
Vel alia, quam magis eligerent, Ecclefiaftiçâ lege, pro-
baturam folidæ veritati fubnixam eife jam definitam
H I S T O R I C N O V O R. L I B . I I I . 5?
. tationcmfiiam. Quo J non propterei fafturam fatetUr A gem fiddlier cum fuis in cipcditione excubabat I>a- H
quafi fibi non creditum eflcputtt, fed vc malevol'is “ “ a..h.i ..u. a
hominibus omntm deinceps blafphemandi occafioneno
amputee. Refpondctur nihil horum opus efle, quo-
niam fi rtialos homo de malo thefaurb cordis fui prb-
tulerit mala y didto citius opprimetur ipsa veritate jam
tantarum perfonarum aftipulatione probata, & robo-
ratS. Allocutione pofth«ec & beucdi<ftione Anfelmi
potita- abiit» & pauculis diebus evolutis fit, ut dixi,
Regina 8c conjunx. Verum cum ipfa conjun£tio juxta
ritum Ecclefia; fieri firmarique dfeberet, Pater ipfe
totam regni Nobilitatem populumque minorem pro
hoc ipfo circumfiuentem necne pro foribus Ecclefi*
Regem.8c illam circumvallentem , fublimius cateris
ftans in commune edocuit quoordine caufa Virginis
quam fama vulgarat, per Epifcopos, & Religiofas
perfonas ventilata fuit & determinata. Qj^p » „
monendo, au&oritate Dei pr^cepit, quatenus fi quis
aliter de negotio illo fentiret ac fententia tulerat ( unde
fcilicet ipfam copulam fecundiim legem Chriftianam
fieri non debere poffet oftendi) nihil haefitans
falva pace omnium coram proferret. Ad qua:, cun-
dlis una clamantibuS rem juftc definitam , nec in ea
quid refidere unde quis nifi forte malitia duftus jure
aliqnam poffet movere calumniam, legitime con-
jundfi funt , honore. quo decuit Regem & Reginam.
En ordinctb geftae rei, tefte confeentia; me*
Veritate, ficut earn praefens audivl & vidi, in nullam
partem declinando deferipfij verba puellae ita dum-
taxat in medio ponehs, ut nbn afferam vera extiterint
ter Anfelmus. At ubi Robert um ipfum cum fociis
transfretafle infbnuit , ftatim majores Regni, quafi
fuæ fj>onfionis immernores, ad ilium reli&o Rüge
femet transfer re parabant. Quod fit effe Anfelmus
certo relatu agnofcenS doluit, toque magis
he quid adverfi Régi acciderêt ihtehdere cæ-
pit. Sed falls vir quid de talibus âgéret ignora-
bat. Nullum enim de tali crimiiie publicè poterat
câlumniarî. Dum nulli teftes adefferit, crim'en ipfuni
bon audebac rcticendo nutrire ne perjüri effedi Regem
feducerént. Rex- ipfe non nVodb de Regni
amiffione, fed & de vita liia fufpedus hulli credere,
in nullo, exceptb Anfelmo, fiderc valebât. Unde
fæpe ad ilium Venire : Principes, quos magis à fé
Iabi timebat, illi adducerej quatenus, audito verbo
illius, & ipfe à formidine relevaietur, & illis me-
tus, fi à fide quam fibi fpoponderant, aliquatenus
cadercnt, incuteretur. Ipfe igitiit Anfelmo jura totius
Chriftianitatis in Anglia, êxercente fe relidu*
rum, atque decretis & juffionibus Apoftolicæ Sé-
dis fe perpetub obediturum fummoperc ptomitte-
bat. Quibus ita fe habentibus Anfelmus ädiinatis
Principibus cun&is , omnem circumfufi exercitiis
multitudinem fimul 8c cos filira omni câlumnia,
quam execrabiles Deo & omni bono. homini forent
qui fidem quam Principi fiïo debebant qüo-
quomodo violarent * filita indiffolubili verborum v
racione edocuit, up CUndi perfpedo ipfum via vir- v
tutis incedere, illieb fpretâ vita non fequilis eligerent
morte proeumbere, quàm violata fide fua Regcni
necne. Si ergo quis in iftis Anfelnaum contra . * , . .. ^ . . . r
sequum aliquid egiffe dicereultra voluerit, ipfe vide- C fcducere. Q^apropter in dubia licet aflertionc fatc-
^ . v . • i__o. ri nnnniom u nnlV orariam Dpi hdelitas OC lndultria
rit. Nos verb qui cor ejus in hoc & in multis agno
vimus, teftimonium ei perhibemus quia ficut ipfe
fàteri folebat, nec feire nec poffe illo tempore ha-
huic qUomodo in hac rc melius allt æqilius faceret
quàm fecit. ' .
Eodem anno véhit lh Anglia Guido ArchiepilCO-
pus Viennenfis fundus, ut dicebat, Legatipnetotius
Britanniæ ex præcepto 8c audoritate Apoftolicæ Se-
dis. 'Quod per Angliam auditum» in admirationëm
omnibus venit j inauditum fcilicet in Britannia
tundi feièntes, quemlibet hominutn fuper fe vices
Apoftolicas gerere nifi.folum Archiepifcopum Can-
tüariæ. Quapropter ficut venit, ita reverfus eft à ne-
minepro Legato fiifceptus, nec in aliquo Legati officio
fundus.
quoniam ii poft gratiam Dei fidelitas & induftriâ
non intercefTiflet Anfelmi, Hcnricus Rex ea tem-
peftate perdidiffet jus Angliei regni. Robertus igitur
amifsâ fiduciâ, quam in Principum traditionc
liabebat, & non levem deputans excommunicatio-
nem Anfelmi, quam fibi ut invafori ( nifi cæpto
defifteret ) mvehi certb feiebat, paci adqilievit ; 8c
iii fraternum amorem reverfus eftj exercitufque in
fua dimiffus.
Itaque pofthac dum omnes intend expedârent aliquid
tanto beneficio dignum in Anfelmum à Regé
proceffurum, ecce ad Curiam Regis venire manda-
tur, refponfurus de negotio qùo de induciæ dilatai
fuerunt. Nuncii quippe jam Româ reverfi, litteras
D à Pafchale Papa qui IJrbano fuccefferat, Regi deftinatas
attulerunt. Quæ quid in fe continuerint, textus
Exinde, cum ad tempus induciarum Pafcha ven-
tum effet, & qui Romam miffi fuerant Nuncii nec
dum rediiffent, ufque ad adventum illorum induct#
dilatæ flint. ,t n - i
In fubfèqiienti autem folemnitate Pentecoftes ad-
Ventus Comitis Roberti fratris Regis in Angliam
præviâ famâ totam Rcgalem Curiam commovit, 8c
quorundam animos * ut poftmodùm patuit, in l-
verfa permovit. Rex .igitur Principes »& Principes
Regem fufpeélum babentes * ille fcilicet iftos ne a
fe inftabili ut fit fide diffilirent, & ifti m m
m id an do ne undique pace pôtitus in fe legibus e -
feratis defæviret, aètum ex coofulto eftut certitudo ----------- L
talis hinc inde fièrec, quæ utrique quod verebatur E, profedo omnia grata
excluderet. Sed ubi ad fponfionem fidei Regis ven- * ’ -
turn eft, tota Regni nobilitas cum populi numeroflta-
te Anfelmum inter fe & Regem medium feccrunt »
quatenus ei vice fui rhanuin manum porredta promit“
earum fubter annexus declarabit*
Pafchalis Epifcopus Servüs Servofum Dei,
diledo filio Henrico Régi Anglorum:
Salutem, & Apoftölicam benediebionem.
LÉgationis tuæ verba* fili Chariffime, gratantef
excepimus, fed vellemus obedientiam promitteret
juftis & fantbis legibus fe totum regnum*
quoad viveret, in cundfcis adminiftratururo* Hoc fa~
eto fibi quifque quafi de fecuritatc applaudebat.^
Poftquam autem certitudo de adventu fratris fui
Regi innotuit , mox ille coadto exercitu totius
terr* ipfi bello occurrendum impiger ftatuit. £xer-
citus verb grandis crat atque robuftus, & circa Retentis.
In quibus nimirum fandt* Roman* Eccle^
fi* ilia in tuo regno pollicebaris, qu* tempore tui
patris habuerat, eos requirens honores quos Antc-
cefforum noftrorum tempore pater tuus habuerat
; profedo omnia grata in fuperficie viderencur,
interius requifita, & Legati tui vocibus eipofica,
gravia & vehementiflima patuerunt; Qu^rebas
enim ut tibi Epifcoporum Abbatumque per mve-
ftituram conftituendorum jus & facultas ä Römana
indulgeretur Ecclefia, & quod per fe folum fieri om-
nipotens Dominus perhibet, hoe Regi* poteftatis
fieret. Ait enim Dominus : Ego funs oftiurn ; per me ft
quis introierity falvabitur. Cum autem Ecclefia* oftiurn
Reges effe awog'ant, fit profedo ut qui per eos Eccle-
fiam .ingredrantur, non paftores fed fures & latrooeV
habeantur, eodem Domino dicente • Qui non itttraf
H ij