S i E A D M E R I
sHenricus Dei gratia Rex Anglorum, An-
felmo Çantuarieniï Archicpiicopo, caro
Patri fuo : falutem, & amieitiam.
A mandansatqtie pr^cipiens per San&am obedientiam
quam Ecclefia: Cantuarienfi dcbebanc, ut fe c u n d ,Hts
quod in ilia feriptum crat, feerga ipfum ] *
dcinceps-tenerenc.
Poll h*c XI. Kal. Maii dfcfundtus eft Cantuari®
m Metropoli Sede gloriofus Pater Anfelmns, & j : ,
fequenti, qua: fuit Cosna Domini, in Majori' Ec-
clelia ad caput venerandæ memoria: Lanfranci p,~"
decéflbris fui, honorificè fcpulcus, Anno Incan».!
ti Verbi millefinio centefimo nono, Regni VC1.\
Henrici gloriofi Regis Anglorum nono, Pontifica-
tus autem ipfius Anfelroi XVI. Ætatis verb feptua".
gefimo fexto. 1
Itaqup poll hiec , paucis diebus evolutis, venit
Angliam miflus à venerando Summo Pontilice Paf.
. . . „ châle, Clçricùs quidam ( Ulricus nomine) Cardi"
„rum. Delegata igitur legatione ß nalis Sanâæ Romàme Ecclefia:. Hic Pallium "Ebo
Dccano Ecclefia: Ciceftrenfil, & D racenfi Ecclefiæ fecum ferens , ubi didicit Anfelmun^
vitam finifle ( nam obitum ejus, quia tunc nuper ac-
ciderat, non longé extra Angliam film* certitudo
pertulerat') confternatus animo , quid potiflimurn ft-
bt foret agendum, dubitabat. Pallium etenim ipfum
Anfelmo primitus deferendum à Romano Pontificc
fumpferat, & ut demum juxta confilium ac difpo-
fitionem ipfius inde ageret , ab eodem prrtceptum
acceperat, . r
In fubfequenti feftivitate Pentecoftes, Rex Hen-
ricus» Curiam fuam Lundoniæ i
MAndo yobis ut refpedletis a;quo animo & bona
voluntate benedidtionem Thoma; Eborg-
cenfis Archiepifcopi, ufque ad Pifcha, & quicquid
inter vos inde adhvm eft. Ego enina, fi infra pra;di-
(Slum terminum in Angliam rediero5 confilio Epif-
coporum & Baronum meorumvos juftè Sc honorificè
inde concordabo. QUód fi tam citó non rediero,
taliter inde agam, quód fraternia pax & bona Concordia
inter vos eric.
Ad ha:c i Nuncio pecenti quid Anfèlmus vellet
dare refponfi, dixit : Se Reoi qui fibs lit eras rnifit
non Thom* refpon'
hujus rei Odoni
Aiboldo Monacho Ccenobii fandla; Maria; Beccen-
iis, deftinavit èos in No manniam ad Regcm narrare
illi totum quod prsfentis diflidii tenore, inter
fè & Eboracenfes adtum exticerat. Rogarent etiam
ilium quatenus fua; Audfcoricatis ingenuitate & pro-
vifione fatagetet, ne integricas Chriftianitatis in duo
divifa feinderetur in Anglia , certus exiftens quód
feiflionem , juxta Domini didfcum , defölatio fèquere-
tur. De induciis autem quas Thoipa; Eboracenfi
Archiepifcopodari mandaverat > pro certo fcirct quód
prius pateretur totus membratim dilTecari, quiim de
negotio, in quo ilium contra antiquas Sandfcorum
Patrum fandtiones , fi injuftè & adverfus Deum
erexilïe feiebat, vel ad horam illas aliquando darèt.
Reverfi Nuncii , referunt.Regem. a;quo animo ac
benigno verba Anfelmi fufeepifle, pollicitumque fe
magna mqndi gloria,
& divici -appa.ratu celebravit. Qui tranfadlis
Corona; fua; feftivioribus diebus, cospit agere cum
Epifcopis Sc regni Principibus ,- quid eflet agendum
de confecratione eledii Ecclefia; Eboracenfi. Ad
quod recitata eft coram eoEpiftoIa, quam'proximo
lupra feripfimus, ipfi eledio ab Anfelmo deftinaper
auxilium & mifericordiam Dei're ipfa oftcnfu-ç ta'? interdicendo , videlicet, illi benedidlionem fi
g“ J ja t e â H **•« primó non faceret Ecclefiæ Cantuarienfi profeffionem.
Quam Robertus Comes de Mellento fibi
expofitam, uti intellexit , feifeitatus eft quifnam
Epifcoporum eandem Epiftolam fufeipere aufus fue-
rit præter afiTenfum & imperium Domini Regis. In
qua interrpgatione Epifcopi advertentes Comitem
veile calumniam movere, qua eos Regiæ Majeftati
obnoxios faceret, remoti à multttüdine, habito confilio,
ftatuerunt apud fefuis omnibus, fi Regia fen-
tentia hoc fortè Comitis inftindtu didaret, fe malle
defpoliari, quàm m quæ Anfelmus de præfen-
ti querela præceperat, non obtemperare. Erant au-
tern h i, Rkhardus Lundonienfis , 'Wilhelmus Vin-
t . r . . ----- tonienfis, Robertus Lincolienfis, .Herbertus Nor-
quod jullu^in Pa- £) wicenfis, Rogerius Serberienfis , Radulphus Rof-
fenfis, Reineimus Herefordenfis , Robertus Ce-
ftrenfis, Johannes Bathonienfis , Radulfus Cice-
ftrenfis , Willielmüs Exonienfis. Iftis ergo, firmas-
to confilio, ut diximus, inter fe, vifum eft Sam-
fonem -Wigornenfem Epifcopum accerfendum , &
quam de ne'gotio fententiam ferret etiam ipfe, per-
quirendum. Fadtum eft, & refpondit : Licet hunt
qui in P ont’ficatum Eboracenfem elf blus eft, olim ex conjure
flium fufeeperim, eique juxta faculum & earn if
naturam honoris ac dignitatis pr oft blus jus. ajuifti-
me debeam , multo maxime tarnen id Matri mea Ec-
deft* Cantuarienfi deheo, qua me in turn , in quo ftum,
honorer.n provexit, & gratia quam à Chrifto Domino
meruit me per Pontificale minJfterium participera
fecit. Quapropter notum omnibus efft vo'o, me <jr liters*
Patrie noftrs Anfelmi de caufa qua njtnc inter
nos agitur fablis , modis omnibus obediturum , nec un-
quam afienfurn prabiturum, ut is qui eUblus eft in
Epifçopatttm Eboracenfem aliquatenus confecretur, do- (
nec de fubjeblione fua Ecclefia Cantuarienfi debitam &
Canonicdm obedientiam profite at ur. Ipfe enim prefers
fui quando frater meus Thomas Arçbirpi/çopus Ebo-
racenfis turn Antiquis conjuctudinibus, tum invincible
rum, quod integritacem Chriftianitatis diligeret in
Anglia, non (cilTuram.
Inter hæc languor qui corpus Patris Anfelmi graviter
affligebat gravior fibi ipfi de die in diem fiebat.
Nota; tarnen rebeliionis non immemor, fcripfit Tho-
mæ Epiftolam hanc.
Anfelmus Minifter Ecclefiæ Cantuarienfis
Thomæ electo Archiepifcopo Ebora-
renfî.
T ibi, Thoma, in confpedlu Omnipotentis Dei,
Ego Anfèlmus Archiepifcopus Cantuarienfis &
totins Britannia; Primas loquor. Loqueps ex parte
ipfius Dei, Sacerdotale ofhcium quod julïu in Pa-
rochia mea per fuffraganeum meum fufeepifti, tibi
interdico, atque prxcipio ne te de aliqüa cura Pafto-
rali ullo modo præfumas intromittere, doncC à rebel-
hone quam contra Ecclefiam Cantuaricnfem ince-'
pifti, difeedas, & ei fubjedtioném quam Anteceflores
tui, Thomas videlicet, 6c jGirardus Archiepifcopus,
ex antiqua Antecéflorum confuetudine profefUfunt^
profiiearis. Qubd fi in iis qux coepifti magis perfe-
verare, quàm ab eis defiftere delegeris , omnibus
Epifcopis totius Britannia; fub perpetuo Anathema-
te interdico, ne tibi ullus eorum manus ad promo-
tronem Pontificatus imponat, vel, fi ab externis pro- ^
motus fueris, pro Epifcono vel in aliqua Chriftiana
communionetefufeipiat. Tibiquoque, Thoma,fub
eodem Anathemate ex parte Dei interdico, ut nun-
quam benedidlionem Epifcopatus'Eboracenfis fufei-
pias, nifi prius profeflionem, quam Anteceflores tui
Thomas & Girardus Ecclefiæ Cantuarienfi fecerunt
facias. Si autem Epifcopatum Eboracenfem ex toto
dimifèris, concedo ut officio Sacerdotali, quod jam
fùfcepiftis, utaris.
Hanc Epiftolam omnibus Epifcopis Angliæ, fin-
gulam finguliSjCum fuo figillo direxit, unicuique
h i s t o r i é N O V O R , L I B. I V. *3
tiRiCUS libus allegationibus ablus, eandem profejftonem Lan- A fis ( Conrâdus nomine ) & ex Monachis cjufdem lo- »
franco Archi'pifcàjfo Cant italien f i , & cunblif ej
fuGccffbribus fccit. • His didlis , illico fimul ornnes
Epifcopi ad Regefn reverfi finit, conftanter & lité-
ràs fuper quibus Comes feifeitatus fuerac, fe fufee-
pille, 6c contra eas nulla ratione quicquam aiStufos
afferentes: Ad quæ, cùm idem Comes caput agi-
taret, autumans jam in illos quafi de contemptu
Regis crimen injiciendum, dixit Rex : Quicquid in
iis aliorum fententia feratt de me confiât quia .cum
Epifcopis fentio , nec pel ad horam excommunication
nem Anfelmi fubjacere aliquatenus volo. Quibus
auditis, gavifi finit omnes. Et agentes Domino grates
pariterconclamaverunt Anfèlmum adeife, & quam
ci quamplures, qui pro hoc ipfo quoniam res eos
maxime refpiciebac, illo convenerant. Leiftam ita-
que profeflionem chm a Thoma fibi ablacam Ri-
chardus Antiftes Lundonienfis accepiffet, earn no-
mmato Priori & Fratribus tradidic, dicefis: Hane,
Fratres & Domini met , in teftimonium aubtoritaris
veftr* Ecclefia fufeipite, & ipfum vobis fablam in
memoriam ..pdfieri tat if } fervate. Deinde il Rad ul-
pho Ciceftrenfi Epifcopo didtum in populoeft , ipfam
confecrationem, ex re^lo & antiqua confiietudine
debere fieri Cantuaria;. Et adjecit: Vtrum quid ip fa
Civitas , dcfunbto Patre nofiro Anfelmo, nunc qui-
dem Pontifice caret 3 vifum Reoi facratifque OrJinon
poterat in corpore degens , jam mundo abfen- B nibus h gn eft atque Principibus, edm bic atqkc ab
tem caufam Ecclefije flire determinaffe. Deindc in hu jus Sedis Epifcopo pra aliis potiffimum celebrand*™
Iaudibus eximii Principis demoratum eft, ac uc ipfc
dignitatem Primatus Ecclefiæ Cantuarienfis humi-
liari à nullo-permitteret poftulatus j liquidem in hoc,
dicunt, conluetudines anciquæ & earum cönfirma-
tiones, aftipulatione totius regni fub magno Rege
Willielmo fa£fcæ t necne privilégia qciæ his priora exi-
ftunt ab Apoftojica Sede ipfi Ecclefiæ collata cor-
rumperentur, feinderentur, annihilarentür. Adquic-
vit iftis Rex , & juflit ipfariim quoque feripta Au6to-
ritatum , quæ Ecclefia Cantuarienfis habebat, fub ce-
leritate afferri, allata recitari. Quod ubi fadtum eft >
intulit : Quid amplius quaritur? Aubloritates, privilégia
Apoftolica Sedis & qua in prafentia Patris &
Mairie mea, fub teftmomo & confirrnatione Epifcoeo
intuitu, ea ratione quod Epifcopus Lundonienfis
inter alios Epifcopos eft Decanus Ecclefia Cantuarienfis
3 & ideo fpsciali quadam digmiate cateris an-
reponendus. Ita ergo in Epifcopatum Eboracenfem
Thomas confecratuseft. fnfeipiens a Miniftrö^quod
fufeipere dctre&'avit ä Magiftro. Dum ergo vkn; prüfen
ti fuper fuit, poenitudo hujus fadfci ab-animo ejus
non receffit, fe infcelicem , nec tanci Patris benedi-
dtion,e dignum fuilfe prpnuncians.
. Qujbus Pera&is, prxfatusEcclefi* Romana; Car-
dinalis, audit© Rege Curixque Regis confilio, Pallium
quod detulerat, Eboracam detulit, ipfoque Poqtificem
ejus inveftivit, fieque Romara redeundi icer repeciit.
Inter ha;c Herveus Epifcopits Pangornenfis, cujus
forum , Abbatum , & Pnccrum Rtgni definhu fmt q fuprà meminimus, ab Ecclefia fua , quam olim di-
.. ./? I . l . A—r . i—i ___« .„ ..eu« cnn tnî/è-ror nmiMK rranflnftK pH ut quafi de Epiftola Anfelmi peniths taceatur, 'ego Rf nfivo Rniirnniiii
in quaftionem tnitterem, ego novis awbagibus agitsirs
permittetem ?■ Imrno fei at Thomas fe aut fubjeblionem
& obedientiam Ecclefia Cantuarienfi ejufqüe Pri-
matibus, ut Anteceßores fui profefft funt, proftffu-
rum aut Archiepifcopatui Eboracenfi ex toto ceffurum.
Eligat ergo quod vult. Confideratis itaque Thomas
aubloritatibus quibus Ecclefiam Dorobernenfem niti
Ö" circumvalla 'i videbat, fpretis Clericis fuit quorum
fe confilio credidiße fero dolebat, fe contra ipfas Aubloritates
nolle fla r e fe d morem Antecefforum fuoruvt
fequendo, & ipfis adquiefeere, & Ecclefiam ipfam
deinceps femper diligere veile dixit & honorare. Pra-
cepit igitur Rex ut profeßio quam Thomas erat fa-
blurus f in fui prafentia diblaretur , feriberetur, figil-
loque fuo charablere , ut vocant, rotundo erant im-
prirnetida, nequid in ea quovis molimine antequam .
cam profitendo Thomas legeret, mutaretur, fervaretur
inclufa. Quod & factum eft.
Dominica ergo die qua; fuit IV. Kl. Julii eonve-
nerunt, jubente- Rege , Ricliardus Lundonienfis ,
■Willielmus Wintonienfis , Radulphus Roffenfis',
Herbertus Norwicenfis , Radulphus Ciceftrenfis;
Ranulphus Dunelmenfis ^ & Herveus Pangornenfis
Epifcopi in Ecclefia beati Pauli Lundonia; pro
confecratione Thoma;. Inter folitam ergo examina-
tionem, fuo loco profeflionem de fubjedtione &
obedientia fandta; Ecclefia: Dorobernenfis exhibeii-
da Richardüs Lundonienfis Epifcopus , qui Tho
miferat, penitus tranflatus eft, & novo Epifcopatu,
quem Rex & Principes dudum in Heli ftatuendunf,
juxta mentionem inde fiiperiiis fadtam, decreverant,
inthronizatus. Quod quidem ut adipifei meveretur.,
multi prece, multis multarumrerum promiftionibus,
multorUm quoque officiorum • exhibitionibus, vix
poft obitum ftrenij.iflimi Patijs Anfelmi obtinere
potis fuit.
Ipfo Anno apparuit Stella, quam Comecam quam-
plurimi nominabant. Vifi eft autem in menfe De-
cembri, circd ledteum Ciiculum, Ctinem in Auftra-
lem coeli dirigens plagam.
In fubfequenti Nativicate Domini Chrifti, Re-
gnum Anglice ad Curiam Regis Lundonia; pro more
convenit, & magna folemnitas halfita eft ac.que fu-
blimis. Ipfa die Archiepifcopus Eboracenfis fe loco
Primatis Cantuarienfis Regem Coronaturum Sc
Miflam fpejrans celebaraturum , ad id omnino para-
tum femet exhibuit. Cui Epifcopus Lundonienfis
non adquiefeens , Coronam capiti Regis, impo-
fuit, eumque per dextram induxit Ecclefia, & Ofii-
cium diei percelebravit. At cum ad menfam Regis
ventum eflet, & de loco SefEonis inter eofHejn E-
pifeopos diflenfio mota fuiflet, noltiit eos Rex audi-
re, fed utrumque i prandio. fuo reniotum , pran-
fiirus hofpitia fua pr£ecepit adire. Ec quidem quod
Epifcopus Lundonienfis ira fecit ( ut alia faceam )
ea ratione ufus eft, qubd & Decanus Ecclefia Can-
tnarienfis, Sc item juxta inftitutionem Beati Gremam
erat facraturus, ab illo exegit. Profeffio ig i-p gorii Anglorum Apoftoli, tunc prior alterius ,ex-
-■ c—- — k i i ' i v L titit, quia, priüsieo fiierat ordinatüs. Cujus nimirum
prioratus gratia fe fiib tanta feftinatione , jj ut
fupra diximus, licet aliud in populo pr*dicaretur, in
Pontificatum ordinari gnarus expetiit L quefnadmo-
dum nobis, teftati funt qui animi ejus abfque dubio
fecreta noverunt, & ipfemec k me pereundtatus
familiari affatu afleveravit. Sed de Seffione prandit
Regalis tunc inter Epifcopos, res ita remanfit deter-
minanda judicio futuri Pontificis Cantuariorum.
Per id temporis , adta eft caufa Prefbyterorun*
Anglic , & diftridliüs qu^m tempore Patris Anfelmi
, ä confortio mulierutn coerciti fiint. Quam-
L ij
tur, ficut erat figillata, fibi coram omnibus obla-
ta eft, fradtoque figillo'evoluta & eledta ab eo eft
ita : 'Ego Thomas Eboracenfis Ecclefia confecrandus
Metropolitanus, profireor fubjeblionem & Canonicam
obedientiam fanbt* Dorobernenfi Ecclefia, & ejUfdem
Ecclefia Primati Canonice eleblo & confecrato , &
fuccefforibus fuis Canonicè inthronizatis, falva fideli-
tate Domini mei Regis Henrici Anglorum , & falva
obedientia ex parte mea tenen da, quam Thomas An-
teceftor meus fanbla Romana Ecclefia ex parte fua
profefius efi. •
Intererat huic officio Prior Ecclefiæ Dorobernen