m b l S . P U T A T i O J U D Æ I .
ira qu&duo ftiodo poteritis înterpretari, Kos veftras 1
litteras nefcimus : & fortafle multa dicis effe apud vos
fcripta, quæ apud nos fcripta effe non ctedimm. Sed
fi Deus mihi de tibi vuam præftaré voluetitmajori
otio ad te revertar ; libtotiim confcremus apud nos «C
apud vos exemplaria : & ifta réquiremusexempla. Ip-
fe quidem fateör fummæ ineptlæ, imo dement!* eile,
feu me feilte contra evidentia Scripturarum exempla
& audfcoritates refiftere : & idcirco non eft opus ad
præfens teuitétiùs difputando procedere. Nam revera
vos Chriftiani multa profettis de Lege & Prophetis,
quæ non funt fcripta in Lege & Prophetis. Illud enim
£ärMch. j. v. quod de Jeremia pofuifti: poft hacin.tcrrUDeus vifus
js. eft, & cum hominibus converfatus efi , multa que alia
huic ufui fuperiùs annexa, Jeremias non dixir, non
fcripfit. Quodlt hoc fn Jeremia fcriptum eile invene-
ve- risjC£etera,f vetaciflimè dicta eile coneedo.Si autrm in
uifima eflè. j eremjapon invencris j depone tantam adverfum nos
animofitatem tEtubefce contra nös admventamfalfi-
tatemtde agnofcepiimamapudnos permanerem Lese
de Prophetis veritatçm.Nam de illud quod vos univerft
Chriftiani ore tarn feverq adverfùs nos profer-
r/ii r.vM.tis: Eccc Virgo ctmcipitt, & parict Filittm.. Iiaias
non dixir, non fcripfit ; fed tantùm : Ecçc, inquit,
ab fendit a ctmcipitt & pariet F ilium. Tarnen it hoc
ipfum dixiffet Ifaias , quod vos dicitis ; non tarnen
addidit quod ex Veftra parte additis , quod Virgo in
conceptu manfit & quia poft partum Virgo permanflt-
Hoc nec Ifaias dixit, nec ullus alius Propheta.
C h m s t i A s U S .
Quia Chriftus'veritas eft, fifes Chrifti nullâ falfi-
S j tateindiget ; nec in Ecclefia Chrifti ullus eft locus falfii
. chiifti. ’ tati. Quæ proferimus fetipta in Lege 8c Prophetis,accepimus
à yobis fcripta effe in Lege & Prophetis. Legem
enim & Prophetas Ecclefia Chrifti à vobis ac-
cepit ; & quôd à vobis accepit, immutatum per tot
fiecula ad hæc ufque cortfervabit tempora. Tempori-
bus Ptolomei Regis Ægypti feptuaginta Interprètes
, veftræ gentis tunc eruditiffimi dodtores, Legem
& Prophetas ex Hebæo in Græcum interpretati funt,
Noftri autem de Græco in Latinum, verbum ex
verbo „ vel fenfum ex fenfu poftea interpretati funt.
Ab ipfis exemplaribus primis accepimus cjuicquid in
Lege & Prophetis feriptum habemus. Lege novos,
^ lingua dixerunt : quæferipferunt,Hebræo ftyloferip*
ferunt, & âpud nos. Quidquid ergo aliud in Lege &
• Prophetis, quàm apud nos habetur j & aliter
primum exemplar continei, aliqpis interpretatuî eft
falsb interpretatus eftjnec alicujiis audtoritatis effe p0!
teft. Videte igitur unde habeatis | quoniam à nobis ea
honhabetis. , . .
Ms. Rem. jege vetercs veteris * inftrumenti libros : lege apud *
«die«!“" Græcos, lege apiid Latinos : nufquam in Lege aut
Prophetis reperies apud nos värietatem : fed eamdçm •
ubique veritatem 8c veritatis unitatem in Lege & Prophétiser
tofcum orbem terrarum invenies apud nos.
Illud quod de Jeremia pofui, Jeremias fcripfit & dixit.
Jeremiam hoc dixiffe univerfâ per orbem Ecclefia*
Chrifti teftatur, & à primis temporibus primifqne in-
terpretibus veftris hæc itaaccepit, & fine ulla altera-
tionis controverfia tenuit Ecclefia Chrifti. Quamvis
enim non habeaturineolibroquifubnominejeremiæ
titulatur ; Jeremias tarnen hoc dixit : quia ille qui hoc
fcripfit, ex ore Jeremiæ hoc fcripfit Baruch,qui Jere-
miæ Notarius extitit. Unde fic in Jeremia legitur :
j , T. ié.-v. 4. V'ocavit ergo Jeremias Baruch F ilium N e r ia ,& firip- ]
fit Baruch ex ore Jeremia omnes fermones. Domini a
Ms. Sä». Ger. quos locutus * efl ad eum, in velumine libri.
eft Domious ' .
ad J U D Æ U S 1
De^ftis feptuaginta Dodtoribus nihil apud nos aliud
habetuir , nifi quod temporibus Moyfi, Moyfes ipfe
feptuaginta viros elegit ienes populi, quosfui adjuto-
res, & earum quæ erant in populo altercationum ju-
dices effe conftituit. Ifti nec Scripturas docuerunt,
quia nondum erant, nec Scripturas interpretati funt.
Procédante verb temporum atque rerum ferie, apud
nos pojftea fuerunt David & Prophetæ, qui multa di-
‘ xerunt, multa feripferunt; fed quæ dixerunt,Hebræa
Ç H r. i s t i a n u s.
Septuaginta illos, fub Ndoyfe viros interprètes fuiffe
non dicimus y fed tantùm fenes populi atque judices.
Sedillos fuiffe feptuaginta interprètes dicimus, qvios
ad id officii populus Jtidæorum mific ad Ptqlqrneum
Regem Ægypti, jam fubadto regno Judæorum * ab Ui.%
* Antiochb Rege Ægypti. Hi-à vobis Alexandriam mif.
B fi funt, & apud Alexandriam feripturas omnes, quas
tunc habebatis, ex Hebræo in Græcum interpretati
funt. An verb nunc ita fit apud vos, feu aliqub modo
immutatum, Vel prorfus de medio fit fublatum, nef-
cio, fed quoniam Lex fanxit quod in ore duorum vel
trium teftium ftabit omne Verbum ; plané concedi
oportet apud vos, ut ftet illud vérbum quod feptua-
ginça Interprétés veftræ gentis approbati teftès pari
* confenfu atteftantur effe di<Stum,& mjeremia ferip.
turn : nec dum enim Chriftiani erant. Denique in
exordiofideinoftræ gens veftra, fidei noftræ æmula, 1Bl<
magnæ adhuc eminentiæ erat, multos viros adhuc ha-
bebat fummæ facundiæ, & magni ingenii, & utriuf-
que linguæ Hebrææ atque Latinæ optimè inftruclos. j
Multi qubque tunc gentiles Philofophi litteris Giæ-
-> cis, Hebræis, & Latini'sæque inftruéti erant ; omnes
J adverfùs fidem noftram infurgebant, ac quæftiones,
bella & feditiones movebant ; quæftiones, inquam, •
movebant domi,foris plerumque,etiam ufifverfalibus
Gonfiliis univerfaliter per provincias denùnpiatis. In •!
* manus Lex & Prophetæ habebantur,revolvebantur
prolata tèftimonia, in utraque lingua difeutiebanturf11 |
tarnen nullus veftrûm hanc præfumpfit calumniam,
ut falfæ interpretationis eos argueret ; qua fidem nobis
facilè adimere poffet. Philofophi ergo gentiles,
hac omiflâ penitus calumniâ, Prophetas pro vili ha-
bebant, diéta eoru’m refpuebant j fed callida dicendi
verfutiâ fidem noftram lædere attentabant. Philofo-
phi veftræ gentis Prophetas refëllere non volebant,
nec valebant j fed, hac item omiffâ calumniâ, feriptu- j
) ras longé aliter *.itelligi oportere dicebant j fuo fenfu j
exponebant, caufæque fuæ Prophetas res atque tem- j
poraconterminare tentabant. Sed quamvis aftiterunt
Reges terræ*, & Principes cônvenerunt in unum adverfùs
I)ominum & adverfùs Chriftum ejus : fruftra ;
fremuêrunt genres, 8c populi mediati funt inania. Ve-
rùm de his haétenus.Ifaias eodem fpiritu afpiratus,
quo & Jeremias, idem licet aliis verbis prænuntiat. !
Hac dicit Dominus : propter hoc feiet populus meus no- iß !‘|
men meum in die ilia1 quia ego ipfe\ qui loquebar, ec- |
ce adfum y hoc eft/ ipfe qui per Moylen loquebar, qui;|||j
per alios Prophetas loqtfebar, per meinetipfö locutus j
ec Ce adfum.Ad cujus oçcurlum hortatur vos idemPro-
pheta in alio loco : Prapara te IJrael in occtirfum Domi-
7 ni tut quoniam venit:8c de quo ejus ad nos adventu lo- _ J
quitur, audi evidentius : habitantibus in regione umbre
mortis, lux orta efi eis : quæ, inquam , lux ? auch abl' ^
que ulla æquivocationis àmbiguitate : Parvulus emm 1 j
natus efi nobis 9 Filius1 datus eft nobis. Quis, inquam .
parvulus eft ifte, qui natus eft nobis y filius, qui uatus
eft nobis ? audi adhuc : & vocabjtur nomen ejus, * mi
rabilis, confifiarius, De 'us ^fortis, Pater futuri
princeps pacts ; & cujufmodi pacis ?. multipHcabitur el1 1
imperium, & pacts non erit finis : quia, ncut fequitu >
amodo & ufque in fempitemum erit. Ipfe
quebar9 qui adinveni omnemviam difeiplina, w
. earn Jacob puer0 meo t & Ifrael eletlo meoytv
adfum homo fitSlus, cum hominibus in terris,
Ç U M C H R I S T ! A N ÖV i1
ChriftVS ergb, quia homo eft ; puer natus eft A qiuit, vi* Dfimni ,miferkordia &joeptat* Ec.inalio
fit#; -ftiius datus eft nobis : quia & Deuseftjvo- Pfalmo : operfi manuum ejus veritas & judicium: Pf ti0. v.7x
L'r 0 mMtim V-il r»— quia feu.mifereatur, cui vult y feu,judiçet & puniat,.
n°h1 i/r nomen ejus, Admirabilis, Confilarius, Deus,
cabl' pater fucuri fsculi^, Princeps pacis, &. pacis
Forcis,_t ^uia amodo & ufque in fempiternum
M M oue/ille, ficut alius quilibet
L miquitati-
eric. r o ,;—
quern vult ; verax ôç juftus eft : * mifericordiam exhi-m>.
bendo, verax y &; juftus eft, debitam judicii fe'nten-
tiam inferendo. Butyrum igitur & mql Çhriftùs co-
medet, .ut feiat reprobare malum & ejieere bonum,
id,eft,ut fcjri faciat,quia reprobat malum &. eligi?
bonumi , reddens unieuiquè juxta opera fua.-bonos
renumerans, & malos débita animadverfibnis ultio- .
ne condemnans. E)e hoc facranjenco Dominicæ Inr
parnationis videamùs quæ in alio loco idem prophe- .
ta dicit, & Prophçtiam fummatim percurranius. Do- if*-fj.v.i.w
minequis ere did it auditui nofi?o? Çr brachium D c -i' ^e'
mini, cut revelatum eft ? Et afeendit, fient vïrgultum
coram eoy & ficut radix de terra, fitienti, & non eft
decor, & quafi abfeonditus vult us
‘ nceptus effet,& in peccatis eum mater peperif-
r uid pner ille ab alio differret ’ quomodo folus
• ’r^mortuos liber exifteret ? quomodo ejus genera-
1,UCem idem ipfe Propheta inenarrabilem diceret:(7c-
P | . a l inquit, cj«o tnarr^it ? Sed fupet
trationem ejus ideo obftupuit-, & inenarrabilem.
??"' . quia neque in iniquitate mater eum concepiti
roue in peccatis mater eum peperir i fed virgo con-
n 1. :_ _ numarir it virgo peperit?: R&f liAdfeOo ffoolluuss iihntteer mortuos li-
extitit Illud.deiiique quodnegatis efle fetiptnni
• Ifa'ia • Bae virgo concipict, & pari# flmm , fe- B fP’pico , «
ejus, & defpeftus ; unde npc reputanimus eum : vert
languor es .noftros ipfe portavit, & dolores noft'ros ipfe
tulit. Ipfe enim vulneratus eft propter deliEla noftra ,
qttritus eft propter, fielera noftra. Difeiplina pacts no-
fira fuper eum 5 cujut livore fana'i fumus. Omnes nos
quafi ovei'erravimus , unufquifque no ft rum in tviam
fiiam declinavit: & Dominus pofuit in eo iniquita-
tem omnium noftrum : oblatus efi, quia ipfe voluit, &
non aperuit os fuum. De qnguftia & de judicio fu.-
blatus eft : getteratiahem ejus qiiis enarratit ? Propter-
ea dabit impios pro fepultura, fir divitem pro rnorte
fuay eo quod iniquitdtem non fecit, nec ‘ inventus eft
doltts in ore ejus: & voluntas ejus in manu Domini
lone DUiyu Dt UIV.I1'-»VK-m-f/awt/»..“—*---i~- diri<o5e tur. A- n_ imos itaqT ue veftros ad cre, dendilm- * oJbo- dmef<l.i nRaetmos:
liv-rebonum! 1 quamdifcretionemboni&malidat C ft'natos vidit Propheta, & an: Vomtnc, fuu ere*-« “ “
tum-ftio meilis & butyti > Quid ad rem fetibere quod auditui nojiro ! Et damonftrat quod audierat: &
ille nuet eomederet buty.- & met; Cl ad litteram bracUUm Domini cui revdatuA ,ß t De hoc bra, ,
hie accipi vellet i Quod'fignuin, vel cujus tei lignum chio idem ipfe alibi ait: Parav.t Dorn,mto braebum Kg
efa quod abfeondna, id eft, domi reclufa.aliqua fmtm in oculis omnium gtmium, & mdehmt omnes
puelia conciperet! Omnia ergo hate, nifi ad figutam find terra falutar, Dei node,. Hoc brachtum Do,
& foirituali atque myftitio frnfu difta accipiatur;pue- mini, hoc falutate Dei, de quo in Pialmo dicipüt:
“ • - " Ponam in falutqri y fiducialiter agam in eo. _Cui re-^ pf.n.v. o
Velatum eft i Vos enim tepuliftis eum , qui ad vos
iniffus venerat: ficut ipfe conquerjtur per eumdem
Ifaiam Prbphetam : Cognovit bos poffefiorenj fuum, ^ ^ Vi f
& afinits prafepe Domini fui : Ifrael' the non cognovit,
& pöpuhts mens non intellexit nie. Undo
apertiüs in Pfalmo dicitur : Populus, quern non cogno- rr% ly
v i , fervivit mi h i : in düditu auris obeiivit mthi, filit
„inta veftti Intetpteres, fide & feieiitia appro-
Kati teftes. ita intetpretati fnntj& ita interpretati
Propheta ipfe volüit, dicendo., 8e feribendo : Eccc ab.
raldita, ficut dicitis, conciplit & porinfilium. Nam
I communi fenfu abfeonditam . id eft, doml recluiam
M m i & nihil aliud: quid mirum , quid novum
in eqconceptn! decujus myftetiifignum conceptum
illum elfe voluit! Propttr hoc; inquit, dabit üomi-
,M ipß äUü fignum : Eccc, inquit, abcondita con-
" tioitt & pariet filium: & vocob 'tarnomen ejiu , Em-
manutl • butyrum & mel comedet, ut feiat reprobare
H H ’& eligere bonum. * Si ad litteram, & com-
„uni fenfaha:cdi&a accipiuntiir j quomodo ille puer
cumeftione buty.ri & inelh' feiet reprobare malumjSe
& Ipïrituali atque myft: .
hliomnino fenfu & inani dlifta eife h Propheta confi-
dtrantut i quód nuia C'edi & dici abfurdum eft ; ab-
fconditii hoe eft, ab amore viti Sc omni éontagione
peccati fetvata couc.pU: ficut Angelus ad Virginetn
ie refpondit: Quomodo , inquit ilia, fiet iftttd j yuonlam
11 virHm non cognofco ? Et refpondtm oA ngclue dixit ei:
Spiritui fanittu fupervenni in te, & virtue jdltijfimi
ebtmb’abït t'tb'. Umbram, inquit, faciettibiabfcondendo
te ab omm fetvoie iibidinis’. Propterea, quod D alien, menti,i funt mihi i fini alitni invet,rati funt
nafcetur ex te fanótum, vocabitur Fiiius Dei. Cui
^ 7. Deus Pater in Plalmo dicit • Ego hodie genui ie. Et
quia iftud hodie non praefentaneum & tranfisorium
• iempus, fed aécernitaiis pérpetuitatë volebat intelligi5
v-i-idciico alio in Pfalmo dicit: Ante lucifirum genui [te.
Quid igitur : Hodie genui te y ér ante luciferum genui
te y nifi , ante tempus & tenjpora ego Deus Pater
Deüm Filium genui te coééternum j quamvis te fub
tempöré& temporis conditione creaverim hominem
ex fcemina faétum? Has duas in Ghrifto.naturas alio in
Pfalmó David breviter cómmeridat: r tritas, inquit,
ffijé. de terra orta eftyquia. de terra * ortus eft natus homo ex
i: fcemina: fed quia omnis homo mendax ; plufquam
homo eft qui non mendax * immó veritas ipfa & Deus
& clattdicavcrunt dfemitis fuis. Idcirco eum repuli-
ftis , quia homo erat -, quia puer naiüS erat. Ünde f é - ;/i.f}. v. •.
quitur : & afeendit fuper virgahum coram eo. De fa-
dice enim Jeffe virga exiit j.de virga virguitum afcejj-
dit. Virgulcum afcendebàt, quoniam Jtfus proficie- Luc. x. v.
bat atate & gratia apud DeUm & homines : 8c
quia vultus Divinitatis ejus iub affümpti Hube hominis
abfeonditus erat éc defpeétas.j hec reputayimus
eum. fieri languores noftros ipfi tuht hoc eft ab ifa yj. v,
ftulit : & dolores noftros ipfe povtavit, hoc eft af-
portavit. Ipfe enim vulneratus eft propter de11 fia v. y.
noftra, atiritus eft propter fielerd noftra Unae Apo-
iîoius Paulus j ait : Proprio ftlio fuo non pepercit y R»m. % v
fed pro nobis omnibus tradidit ilium. Dfciplina pÀ iß fug. s
eft. Puer ergo ifte homo 8c Deus butyrum & mel co- ccsiss, nnooffttrraa ffuuppeerr eeiuimm ,, ecuuj,uuss Ulivvoorree ffaannaattii Jfuummuuss . iippif<e
méditiquia,ficutpaulofupernisidem Pfalmusdicit: E enim eft agnus qui tolht pcccata mündi, qUi me
Mifmchia & veritat obviavtmnt fibi. juHitia & diatot Dei Sç Honiinum cxiftenS . morte fua no. D«
pax o^fc ulata fiint. Butyrum enim gratiam undftt:i on. *i s 8ac- . nmq mr»rc ntiib an n a hnlrl;
mifericordiam defignat : Mel vero , ’ quod curandis
Vulneribusadbibitum edendo fanat, judicii & verita-
F°*r‘.tis feveritatem denuntiat. Licet enim Scriptura dicat,
p-v.iî. cui vult rnifereiur, & quern vult indurat y quia nec ip-
I film mifereri, nee iplum indurare ulla in parte à jü-
fticia feu à veritate exorbitat : Mifericordiam Dei &
judicium’ ubique veritas comitatur ; 8c in Scripturis
f’vi°' Pro« alteÉiicro veritas fæpe habetur : Vniverfa j inreconciliavit
î quia mors ejlis apud Deütri hoftia
pro peccato original! atqué prdpitiatio fiiit. Omnes ifi., v
nos quafi oves erravimus, brachium Domini, hon
cognofcendo , qiidd paravit Dominus in oculis omnium
gentium, nec m homine Deum effe èuin ré-
putando. ZJriufqüifqüe noßrürn in viarn fuam de-
clinavit y quoniam abvèo qui eft via, veritas, &
vita aberravit : & pominus pofuit in co iniquita-
tem omnium hoftrum ; quoniafti pro iniquitate ÔS V uu