sHH
fil
Bk I
B 1
P!
118 S A N C T I A N S E L M I
quotîens aliquid contingit, opérante fpontaneâ vo- A
luntate, velue cùm homo hominr facit injuriam unde
ab illo occiditur, quidam clanîant dicentcs : Sic prx.-
Icitum , 8c prxdeftinatum erat à Deo s & ideo neceffi-
tate fa&um eft, nec aliter fieri potuit. .Quippe nec qui
alium injuria irritavit, nec qui fe vjndicavit*, hoc fecit
neceffitate, fed fola voluntate j quia fi non fponte vo-
luiflet > neuter quod fecit feciifet.
C A P U T II.
De libertate arbitrii, fine qua faintem nemo meretur;
& de gratia , fine qua nullus falvatur homo,
htc apitur.
Q U ^ S T I O III.
De concordia gratia & liberi arbitrii•
Eftat nunc nit de gratia 8c eodem libero arbitrio;
eadem gratia adjuvante, confideremus.
C A P U T I.
Proponitur difficult as ex ScApturis circa gratia & li-
bertatis concordiam.
R
kUxftio ifta inde nafeitur, quia Divina Scriptura
^Jta loquitur aliquanclo, ut nihil videatur liberum
Q "
arbitiium prodeffc ad falutem, led fola gratia : ali-
cfêando verb ita, velut totanoftra falus in Jiberano-
ftrjfcQnfiftat voluntate. De gratia fiquidem dicit Do-
if. v mfl-fcs: Sine me nihil poteft is fa'cert. Et, t t nemo vt-
ibid 6.v.A4. n‘t ^ me > v,fi Pater rneus traxerit cum. Et Paulus A-
& 6(. i. Cir poftolus: Quid autem habes quod non accepifti? Etd.e
Xtmil'vl is Deo : Cujus vult miferetur, & quem vult indurat: &
& is. - neque volentis, neque currentis , fed miferentis eft Dei,
SCiendum eft quia ficut non de alio libero arbitrio
* fit hxc , ut fuprit dixi, quxftio nifi, de illo fine-/. 'fit ^
quo-falutem nemo meretur, poftqu^m intelligibilem
habet xtatettv: ita non de alia gratia, quam deula,
fine qua nullus falvatur homo. Omnis enim creatura
grati&exiftid, quia gratis fa6ta eft : 8c multa bona-dat
Deus pet gratiam in hac vita , fine quibus homo fal-
vari * potelt. In infantibus quidem, qui baptizaei mo- „/. noil.
riuntur antequam fuo poffint uti libero arbitrio^ fton
B apparet concordia, quam quxrimus : quoniahi in illis
gratia fola operatur falutem , fine illorunvlibero arbitrio.
Nam hoc quoque gratia eft quia"d_atur aliis ;vo-
luntas, ut illis fiid fide fubveniant. In habentibusita-
que intelligibilcm aetatem , monftrandum eft quod in-
veftigamus: quia de his foliim verfatur hxc quxftio.
Quicunque autem ex his fiilvantur, per'juftitiam fal-
vari dubium non eft. Juftis enim promittitur vitax.ter-
na: quia jufli inperpetuum vivent, & apud Dominion Sap.s.Vll
eft merces corum. Qnbd autem juftitid fit redlitudo voluntatis,
* facra fxpe monftrat audtoritas,. Qua de re8*,,/. racilj.
fufticit unum exemplum proponere: cum enim dixif-Ptur* ■'
fet David : Non repellet Dominus plebem fuam , & ha-'VfAm^
r edit atcm fuam non derelinquet , quoadufque ju flit in 14.
convertatur in judicium, ut doceret nos quid elfet jufti—
IK P • r ... C-tIa* mintteerrrrooggaannddoo aaiitt;: 1 aEtt qquuii jju..x..t..a.. .i.l..l.a..mI ? MAd qiioid
Multa quoque alia leguntui, quæ fqh gratixfine libe- H ipfe fibi reC^ aàens aic | Omnes qui reSto fient corde : hoc
ro arbitrio bona, noftra opera* & falutem noftram
dentur attribuere. Plures etiam alTerunt experimento
fè probare quod homo nequàquam ullo libefo fülcia-
tur arbitrio j qubniam * multos abfque, numéro, im-
:“r ’ menfo mentis 8c corporis conatu* niti fentiunt j qui
» quadam difficultate, imb impoffibilitate aggravati nihil
proficiunt, aut poft magnum profeéfum repente
irreparabilitèr deficiunt. Liberum autem àrbit;ium
monftrat eadem Scriptura nos habere hoc modo. Dicit
15- Deus per Efaiam : Si volueritis, & audieritis me s * bona
' terra comedetts. Et David : Quit eft homo , qui vult
vit am : diligit dies videre bonos? Prohibe linguam
tuam a malo, & labia tua ne loquantur dolum. Divereft
, qui rebta funt voluntate. Quamvis enim corde
crédamus & intelligimus, ficut corde volumus j non
tamen judicat Spiritus fan dus ilium redlnm habere
cor, qui redtè credit & intelligit, & non rede vult :
quia non utitur re&itudine fidei &.intelledus ad redè
volendum, propter quod datum eft rationale creatura:
redè credere & intelligere. Nam neque redum intel-
ledum dicendus eft habere, qui fecundum ilium ^ non 3 3
redè vult : neque dicitqr facere fidem, nifi mortuam, illumn{°*
qui fecun4iim fidé non redè vult operari,” propter quod vu top!'
fides dicitur, 8c datur. Redè igitur * intelligimus Dâ-
* vid dixifl'e redos corde, redos voluntate. Sed ne quis
exiftimet audoritate Divinâ dici juftum ilium, vel re-
>» , , i T U & fac town, Et Dominus in Evangelic^ a um ; D0Ii ,nifl propter »alind tenet teäitudinem
y ernte ad me omnes , qui laborant, & oner au eJHs U • 1 ■■ ■ r- J - ■ ^
egoreficiam Vos. To litte jugum meutn fuper vos, ßr dif-
cite dme quia mitis fum & humilis corde, & invenietis
t änimabus veßAs. Plura etiam alia & innumealiquiB
ef qu«
requte)
rabilia fiint, qux videntur liberum arbitrium ad bene
ópèrandum excitare ; & * quia monita contemnit,
exprobrare '• quod audpritas Divina nequaquam fa-
ceret , fi voluntatis libértatem nullam in homilie co-
’gnofceret. Sed nec ullo modo eilet, cur Deusbonis
vel^malis , pro meritis fingulorum ? juftè retribueret;
fi per liberum arbitrium nullusbonum, vel malum fa-
ceret. Q^oniam ergo in facra Scriptura quxdam inve-
nimus, qux foli gratix favere videntur.j & quxdam,
qux folura liberum arbitrium ftatuere fine gratia-, pu-
*i- virtatem tantur : fuerunt quidam fuperbis qui totam* virtu- g
tum efficaciam in fola libertate arbitrii confiftere funt
arbitrati : 8c fiint noftro tempore multi, qui liberum
• arbitrium efle aliquid penitus defperant. In hac itaque
él. »mit. no- quxftionc hxc erit * noftra intentio; ut liberum arbitrium
fimul efTe cum gratia, 8c cum ea operari in
multis monftremus: ficut illud cum prxfcientia atqüe
prxdeftinatione concordare reperimus.
voluntatis j dicimus juftitiam reditudinem elfe volün
tätis propter f&fervatä : qui enim folum propter * aliud »1. aliqi
illam fervat, non earn diligit, fed * illud propter quod „/.aliud
illam fervat; & ideb non eft dicendus juftus, nec talis
reditudo nominanda eft juftitia. Qiiändo de prxfcientia
& libero arbitrio*tradabamus, exemplo quodam q, 1. «1
monfträvimus elfe pofte fimul reditudinem hanc,
quam voco juftitiam, & liberum arbitrium: per quod
planum eft intelligere in aliisnuiltis fimiliter eile. Si
ergo poffumus oftendere nullam creaturam hanc adi-
pifei pofle reditudinem, nifi per gratiam j manifefta
erit inter gratiam & liberum arbitrium, ad falvandum
hominem , concordia quam quxrimus.
C A P U T I I I . X *
Rettitudo, qua falutem confequimur, non nifi per gratiam
obtinctur.
DUbium * utique non eft quia voluntas non vult ^
redè, nifi quia reda eft. Sicut namque non eft
acutus vifus, quia videt acutè} fed ideo videt acute,
quia, acutus eft: ita voluntas non eft reda, qtiia vult
redè j èd redè vult, quoniam eft reda. Cum autem
vult hanc reditudinem, proculdubio’fedè vult:
non ergo vult reditudinem,nifi quia reda eft: idem autem
DE CONC. PRÆSC. DEI CUM LI
ÙlMlc
lelratiu
rem eft voluritati redam effe, & reditudinem habere.
Palam.igitur eft quia non vult reditudinem, nifi quia!
rfditudinem habet. ' Noil nego voluntatem redam
veile reditudinemquam nondum" habet, quando
(i vult majorein, qüämnabeat: fed * dico nullam earn
nolle veile reditudinem j fi non habet reditudinem,
qua illam velit. Confideremus nunc utrum aliquis
hanc reditudinem non habens, earn aliquo modo a fe
habere poffit. Utique a fe illam habere nequit, nifi aut
volendo, aut non volêndö. Volendo quidem nullus
Valet earn per feadipifei j quia nequit earn vclle, nifi
illam habeat. Qubd .autem aliqujs non habens reditudinem
voluntatis, illam valeat per fe non volendo
affequi, mens nullius‘accipit. Nullo igitur modo
poteft ear» creatura hdbere ä fe. Sed neque creatura
valet earn habere iab alia creatura. Sicutnamque crea-
tura nequit creaturam falvare j ita non poteft illi dare,
n per quod * debeat filvari. Sequitur itaque quia nulla
creatura reditudinem habet, quam dixi voluntatis,
nifi. per gratiam: Hanc autem reditudinem per liberum
arbitrium fervari pollè, ficut ftiprä dixi, mon-
ftravimus. Deo igitur largiente invenimus gratiam
ejus,a'd falvandum *hominem, cum libero arbitrio
concordare j ita tit gratia fbla poffit hominem fal-
vare, nihil ejus libi_<o arbitrio agente ( ficut fit in in-
fantibus) 8c in* in-intelligentibüs ipfa femperadju-
1 vet liberum' arbitrium naturale, quod fine ilia nihil
valet ad falutem , dando voluntati reditudinem
quam feryet per liberqm arbitrium. Et quamvis non
omnibus det} quoniam oui-vuli miferetur & • quem
vult indurat niill^ameh dat pro aliquo prxcedenci
merito ; quoniam. Deo dedit, & retribuetur
ei? Si autem voluntas , per liberum fèrvandö arbitrii!
qyod f^ccepit, nieretur aut augmeheu'm acceptx jufti-
tix,aut etiam potéftatem ‘pró bóna voluntate* aut
prxmium aliquod : hxc omnia frudus funt primx
gratix, & gratia pro gratia} & ideo totum.im'putan-
y. dum eft gratix, quia ‘neque Volentis eft, quod vult:
neque currentis eft, 'quod currit > fed miferentis.eft Dei.
h Omnibus enim, exceptoTolo Déó dicitur Quid habt s
quod non accepifti? + Si autem acctptfti: quid glorta-
ris, qiiafi non accepeAs ?
• C A P U T IV . .
Padcm rt&itudo n.onnifi per gratiam conferVatur.
OUpmodo quidem libertas voluntatis tenencis ac-
. ceptam reditudinem', nulla neceffitate ut illäm
deferat , expugnetur, fed difficultate impugnecur,
111 ncc: eidé * difficültati invita, fed volens, cedat t in tra-
datu de libertate arbitrii puto mcoftendifie: Quibus
autem modis, poft .eandern reditudinem acceptam ,
liberum arbitrium gr.atia adjuvet, ut fervet quod ac-
C5PTC 5 quamvis non' omnes valeam enumerare, mul-
tifarianv enim hoc facie j tarnen non erit inutile ali-
quid * inde dicere. Nemo certè fervat reditudinem
hanc.acceptam , nifi volendo j Veile autem illam aliquis
nequitnifi habendoi.habere vero illam hullatfc-
nus valet, nifi per gratiam: Sicut ergo illanv nullus
a<-'cipit, nifi gratia rreveniente: ita iiullu? earn fervat,
nifi eadem gratia lubfèquente. Ncmpe quamvis ilia
, 1 vetur; per liberuih' arbitrium > non tamen eft tantfim
Ini.pucandum libero arbitrio, quantum gratix, eftm hxc
redituefo -fefvätur : quoniam illam liberum aibi-
tr'Urn non nifi per ^gratiam pr^venjentem & fubfe-
puentem habet., ,8c fefvat. Sic autem gratia fubfè-
quittir doiium’ fnunr, ut’huhqiiam , fivè parvum , five
magnum fit, illud daredeficiat j nifi liberum aibitimm
volendo * afiud, leditudinem quam accepit, deferat.
yinqifam/eriim feparatur hxc‘reditudo ä voluntate,
nifi.quantlo aliud vult, quó^hflic reditudini non con-
ficut efim qiiis accipit rcditudinepi, volendi
Ipbrie tat(cm, • & re j icit earn v ölêndo i mpaodera tarn bi-
nendi voluptatem. Quod ciuh facit fuä voluntate, 8c
ARB.
A ideo fua culpa, perdit gratiam , quam.accepit. Adju~
vat etiam gratia liberum^ arbitrium, quando ut deferat
reditudinem acceptam impugnâtuç, migitando aut jie-
nitus removendo vitn tentatiôhis impugnantisaut au-
gendo àffedum ejufdem réditudinis. Denique ciim
omnia fubjaceant difpofitioni Dei j quicquid .'contingit
.homini, quod * adjuvet liberum arbitrium ;ad
accipiendum aut ad fervandum hanc, de qualoquor.,
reditudinem ,.* tptum gratix imputandum eft. Dixi <*
omrieni juftitiam elfe reditudinem voluntatis propter cl
fe fervatam. Unde fèquitûr omnem habentem hanç
.reditudinem , habere juftitiam j & elfe juftum : quoniam
omnis habens juftitiam juftus eft. Non tarnen
fentio juftis omnibus prômifTàm eflè vitam perpetuàfn}
fed illis tantfim qui funt itifti fine omni in juftitia. Illi
g enim propriè & abfolute dicuntur jufti & redi cor-
I de. Eft enim aliquis fecundum aliqüid juftüs,, 8c fe-
cundum aliquid injuftüs ; ut qui çaftiis eft * & lnvidus. •
Talibus non promittitur beatitudp juftorum : quo- d
mam ficut vera beatitudö eft fille omni indrgentia i ita
nulli datur nifi jufto fine omni in juftitia. Nam^qùo-
niam beatitudo qux juftis promittitur , erit fimili-
•tudo Angelorum Dei : ficut in Angelis bonis nulla eifc
m juftitia ; ita nullus illis fbciabatur ciim aliqua in juftitia.
Quomodo autem fiat Homo fine omni injuftïcia,'
non eft hujus noftri propofiti oftendere. Seim us tamen
hoc perfanda ftudia Chriftiano, & Der era-*
tiam Dei eVffre povffri,b, i.l. e. \ é h a
C A P U T V. .
Elucidantur Scriptura, qua, foli gratia, dr qitifoliU~t
' ' bertati fa'tttern tnbuere Vidèntur.
C QI benè confiderentur qnx dida funt, apertè ço-
i3 nofcitur quia efim aliquid dicit facra Scriptura pk>
gratia, nonjamoyet omninö liberum arbitrium j ne-
que cum lpquitur pro libero- arbitrio i excludit gria-
tiam : qüafi' lbla gratia, aut liberum.arbitrium folum
fnfficiat ad falvandum hominem >ficut videtur illis qui
,hanc faciunt quxftiönem. Ita quippe intelligenda
funt dida divina } Ut, hoc excepto quod dixi de infantibus
, nec fola gratia, nec lblum libetum arbitrium
falutem hominis operetur. Quippe cùm dicit
Dominus ‘. S i n e me nihil poteftis fac ere, non 7<
ait : nihil valet vobis veftrum liberum arbitrium j fed ,
nihil * poteft fine mea gratia. Et cum Jegitur : Neque
„ volentis, neque currentis , fed miferentis eft Dei: non ^
negatur in dolence, * 8c in currente aliquid pirodefile
liberum arbitrium ;• fed fignificatur non elle impu-
tandum libero arbitrio , qu8d;: vult 8c quöd currit, |
fed gratix. Nam efim ait : Neque volentis,. neque
currentis eft, fiibaudienSum eft yquod vit It, & quod
currit : velut cfimaliqtiis nudo , cui nihil debet, 8c qui
nullum à fè poteft indumentum habere, dat veftem : fio
tamen, quamvis ipfe habeat poteftatem utendi & non
utendi accepta veftè , fi eâ utitur, imputandum eft in-
duto quia indutus eft , 'fed danti veftem. Quapropter
ita dici poteft i Non éft induti quod eft indutus f fed
miferentis ; id eft , veftem dantrs. Mtilto verb rhagis
hpcdiceretur, fi file qui dedit veftem , dedifïèt etiam
poteftatem fèrvandLpam & utendi;:' ficut -Deifs llofp;
mini, cùm dàt reètitüdinem * fxpefatam , dat etiam
g poteftatem fetvandi & Utendi : quiamedit priais libc-
rum iatbitrium ad fervandum illam & ùtendiihï, ' Si -
Vero nudo cui -nihil* deberetfir, noriMàretuf veftis *
aut fi ipfe,acceptam pfojiceret $ nulli nifi ipfi impiita-
retur ejus nüditas: Ita cùm 'Deus. alieui cohccptô &
nato in peccatö, cui nihir!hill pcenam debet adat^
velle 8c currere î non ëft volentis , neque currentis,
fed miferentis eft Dei : & quieandein gratiam nonfe-
cipit ,:»ut acceptam rejicic; ejus eft fnöri Dei, quod in
fua dtiri?ia '8c iniquitate permanet. Idem intellecllis
habendus eft inaliis , in quibus Scriptura. loquitur pro