* !> » •> '![
rti$dia £>'
»1. Qaod
al. dcbeict
«l. faper
1. rit*homo falvus efle : quapropter fi falfum eft quia
nullo, aùt aliquo alio modo poteft hoc eflè; ne-?
ceflè eft fieri per Chriftum. Bof Si quis videns.ratio-’
nem quia alio modo non poteft eflè, Sc non Intelli—
gens qua ratione per Chriftum eflè .valeac.-; aflcrere ve-
lit quia-nec per Chriftum, nec ullo modo queat hoc e£
fe : quid huic refpohdebimus ? u4vf.* Quid refponden- «i-
dum eft illi , qui ideirco aftruit eflè impofTibile quod i
neceflè eft eflè ; quia nefeit quomodo * fit ? Bof. Quia^.^
infipieris eft. jdnf. Contemnemdum eft ergo quod di-
. cit. Bof Verum * eft ; fed hçc ipfum illi oftendendum *' ■
eft qua ratione fit i quod putat impofïibile. Jdrif An
non intclligis ex his, quæ fupra diximùS j quia neceflè
eft aliquos homines ad beatitudinem pervenire ? Nam
fi Dèo eft Aiconveniens hqminem cum aliqua macula
n pferducere ad hoc , ad quod ilium fine* omni macula
fecit i ne aut boni incoeptî pcenitere, aut propofitum
. implere non poflè videatùr : multo magis propter ean-
dem inconycnientiam impoffibilcreft nullum hominem
ad hoc provehi, ad quod faélus eft. Quapropter aut
extra fidem Çhriftlanam invenienda eft péccati fâtisfa*-
dio, qualem.fuprà eflè debere oftendimus ;quod nulla
ratio poteft oftendere-: aut indubitanter in ilia elfe cre-
denda eft. Quod enim * neceflariâ ratione veraciter elfe
côlligitur , id in nuilam debet * deduci * dubîetatem ;
etiamfi'^ratio, quomodo fit, non percipitur. Bo'.Ve-.ai.
rum eft quod dicis. Jtnf. Quid ergôquærfs amplius ?
Bof Non ad hoc veni, ut auferas mihi * fidei dubita-
tionem ; fed ut oftendas mihi certitudinis' meæ ratiô-
nem : quapropter ficût me rationabiliter deduxifti ad 'h
hoc ytit videam hominem peccatorem hoc debere Deo,^‘
pro peccato » qùod* & ‘reddere' nëquit ; & nifi reddi-
déritfalvari non valet : ita voip me perduéâs illuc i ut ” ej
bîret Broconvetfatione omnistci , qu* Deus non éft: t
| aut hocquod puniendB erat,. ablâturus invito, ficut
fupra dixi, id eft/beatitudinem : fed fit dimittiï quod
\ fponte reddere debet homo ; ideo quia reddere non po-
' teft ; quid eft aliudi quàm dimittit Deus quod .habere
non poteft,? Sed derifio eft, ut talis mifericordia Deo
îtttriktiatur. Àt fi dimittit quod-invlto erat ablàturus,
, propter impotentiam reddendi quod fponte reddere de-
1 bèt ; relaxat Deus poeriam , & fecit beatum hominem
proptèr peccatum , quia habet quod debet non habere.
Nam ipfam impotentiam debet non habere ,& id-
circo qüandiu illam h a b e t fine fàtisfa&ione, peccatum
eft illi : verùm hujufmodi mifericordia Dei nimis eft
* contraria juftitiæ illius , quæ non nifi pcenam permic-
tit reddi propter peccatum. Quapropter quemadmo-
dum Deum fibi elle contrarium ; ita hoc modo ilium
eflè mifèricordem eft impofïibile. Bôf Aliam Dei mi-
fèricordiam video eflequærendam , quàmiftam. Anf.
Yerum efto : 4 dimittit Deusèi, qui non folvit quod
debet, ïdcirco quoniam non poteft. Bof. Ita vellem.
Anf. At quandiu non recidct j aut volet reddere , aüt
mon volet. 4 Sed fi volet quod non poterit ; indigens
erit : Si verb non volet ; injùftus erit. Bof. Hoc hihil
clarius. Anf. Sive autem indigens, five injuftus fit}
beatus non erit. Bof. Et hoc^tpertum. Anf. Quamdiu
ergo * non reddet, beatus elfe non poterit. Bof.,Si ra-
tionem fequatur Deus jufticiae, noil eft qua evadat mi*
fer homulicio; & mifericordia Déiperire videtiir. Anf.
Rationeni poftulaili, rationem acc'ipe; mifèricordem
Deum elfe non nego, qui homines & jcimenta ^ilvat",
quemâdmodum. multiplicavit mifèricordiam fuam.
Nos autem loquimùr de-ilia ultima mifericoi dia, qua
poft hanc vitam beatumfacit honainetn : hâhcbeatitu-
' dinem nulli4 dari debere, nifi illi, coi 4 penitus dimillà
funt peccata ; nec hanc dimiflioncm-fieri » nifi dèbico
reddito quod debetur pvo pèccato fecundum magni-
tudinem pëccati, fuprapofitis rationibus puto me fuf-r
heienter oftendilfe. Qmbus fi quid, tibi videtur pofïè
rationibus objici, dicere 4 debes. Bof. Egoutique nul*
lam tuarum ïationum aliqüatenus infirmari pofTe video.
Anf. Neque ego , fi bene corifiderentur, 4 exifti-
mo : veruntamen fi vel una de omnibus', quas pofui,
ùnexpugnabili vèritaté roboratur, fufficëre debet. Sive
namqueuno ,>fi ve pluribus argumentis veritas inex-
pugnabiliter monftretur, æqualiter ab omni dubita-
tibne defenditur. 4 Bof+ Ecce ita eft. Quomodo ergo U
fàlvüs erit homo, fi ipfè * nec folvit quod debet ; nec
'falvari4 fi non folvit, * débet ? aut qua. fronte 4 aflè-
rémusDeum in mifericordia divitem * fupra hùmanum .
intelleffcum , hanc mifèricordiam facere non pofTe î
_Anf. Hoc debes 4 nunp ab illis exjgere ( qui Chriftum
non eflè'credunt neceflariiftn ad * illam falutem hominis
) quorum vice loqueris; ut dicant qualitèr homo
felvari fine Chriftö poflit. Quod fi non poffuât ullo
modo ; definant nos irridere, & a'ccedant, & * jun_
gant fc n<?bis , qui non dubitamus 'hominem falyari
polfe per Chriftum ; aut defperent hoc ullo' modo
bofle fieri : Quod fi horrent } creda'nt nobifeum in
' Chriftum, ut pofïint falvari. Bof. A te quæram*, fi*
eut incoepi , ut oftendas mihi qua ratione falvetur 1
homo per Chriftum.
C A P U T X X V . M
Quod ex nccejjitate per Ohriflum falvetur homo.
* A n s e l m .
NOnne fufficienter probatur per Chriftum hominem
pofle falvari ; cùm .etiam infidèles non ne-
gent hominem ullo modo pofle fieri beatum : & fatis
oftenfiim fit quia fi ponimus Chriftum non eflè , nullo
modo poteft invenirl falus hominis ? Aut enim per
Chriftum ; aut alio aliquo, *aut nullo modo-pote-
Qjiod i
tm Dti
rationabili néceffirate intelligam elfe oportere omnia f “'
ilia, quîenobis fidesCatholica deChrifto credere p ræ-2
cipit, fi volumus fàlvafi ; & * quid valeaht ad falutem
hominis; & qualitèr Deus miferidordiâ falvet hominem
, cùm non dimittac illi peccatum, nifi reddiderit
quod propter illud debet*:,& ut certiores fint argumen-
tationes tuæ; fie à longé incîpe, ut eas-fupra'firmum
fundamentum conftituas.^w/7 Adjuvet me nuncDeus,
quia tu nullatenus,mihi pareis, nec confideraS imbe-
cillitatemfcientiæ meæ, cui tam magnum opus injun-
gis. Tentabo tamen, quandoquidem incoepi i non in
me, fèd in Dèo confidens raciam quod , ipfo’ ad-
juyante, potero^Sed ne faftidium.hæc volenti legere,
nimis longâ çontinuatione * generetur, à diétis dicen- tI>
da alio exordio diftinguamus. -• .
LIBER SECUNDUS.
CUR DEUS HOMO.
C A P U T I.
* Qfod bomoàDeo fâiïus fit jufius, ut Deofruendo
,• 'beatus. effet*H
RAtionalem ‘% naturam à Deo faélam e.flè juftam ,
ut illo Fruendo beata effet, dubitarf non'debet.
Ideo namquç rationalis eft, ut difeernat inter jiiftum ÔC
injuftum , inter bonum & malum , inter * majus bo- */• j
num & minus borium } alipquin fruftra fadta cflèt rationalis.
Sed Deus -non fecit earn rationalem fruftta.
•Quare ad hoc earn faófcam * eflè rationalem dubium <*'•
non eft. Simili ratione probatur quia, ad hoc accepit po-
teftatem difeernendi. ut odiflèc & vitaret malum, ac
amaret & *eligeret borium , atqùe * majus bonum
magis diligeret & eligeret. Aliter namque fruftia illi
DeuS dedilfet poteftatem illa,m difeernendi : quia in
codS*
dilil«1 »»f
vanum difcernçrét , fî fècundùm diferetronem non A nequit, nifi per integram peccati fâtisfaétionetti, quam
nullas' peccacor racere poteft. Bof. Intelligo jam necefi-
fè elïè, ut Deus perficiat quod fricoepit ; ne aliter quàm
deceat à fuo incoepco videatùr deficere.
d- A«1
•märet & vitaret. Sed non converiit ut Deus tantam
Mteftatem fruftra dederit. Ad hoc itaque fa&am efle
rationalem naturam certum eft, ue furamum bonum
fuper omnia amaret, & * eligeret, non propter, aliud,
fed propter ipfum, fi enim propter aliud, non ipfum,
fed aliud amat. * At hoc nifi jufla facere nequit. Ut
io-itur fruftra non fit rationalis, fimul ad hoc rationales
& jufta fadta eft. Quod ü ad fummum bonum eli-
H « fa. aendum & amandum jufta fa6taeft; aut talisad.hocfa*
alcft * da eft, ut aliquando aflequeretur quod amaret & eli-
geret; aut non. Sed fi non ad hoc jufta4 eft fadta, ut
H p ” qUOd fic amat & eiigit alfequatur ; fruftra fada eft ta-
fic illud amet & eligat; nec ulla ratio erit, cur
illud aflequi debeat aliquando. Quandiu ergo amando
, v* Sc eligendo fummum bonum, julta faciet ad quod fa-
ü da eft, mifera erit; quia indigens erit contra volunta^
C A P U T V.
Quod ejitamvis hoe neeejfe fit fieri; tamen hoc non faciet
cogente neceffttate: & ♦ qua fit neceffitas, qua au- aL qu|d
fert gratiam aut minuit; & * qua neceffitas 4 aueeat.
SEd fi ita eft ; videtur quafi cogi Deus necefEtate vi-
tandi indecentiam ,ut falutem procuret humanam.
Qupmodo ergo negari poterit plus' noc propter fe face-
re , quàm propter nos î At fi ita eft ; quam gratiam a aot.
illi debemus, proeo quod 4facit propter fe ? Quomodo Ml ftcit
tern, n o n habendo quod defidetat : quod nimis abfur- ß ctiam noftram imputabimus falutem ejus gratis, fi
dum eft. Quapropter rationalis natura jufta eft fada
■ ut fummo bono, id eft, Deo, fruendo beata e’flet' :
homo ergo, qui rationalis natura eft, fadus eft juftus
ad hoc, ut Deo fruendo beatus eflèt.
C A P U T I I .
Quod homo non moreretur, f i non peccafiet._
A n s e l m .
QUod autem talis fadus fit, ut neceflitate non
moreretur, 4 hinc facile probatur ; quia, ut jam
Kit»»« & diximus, fapientiæ & juftitiæ Dei répugnât, ut coge-
m,tm Dti ret hominem * mortem pati fine culpa , quern juftum
Wfm'mor-’ * fecit ad æternam beatitudinem. Sequitur ergo quia fi
mpanjnt nunquam peccalfet, uunquam moreretur.
C A P U T I I I .
Quod cunt corpore, i
homo 1
quo vivit in hac v ita ,
refurget.
■ » • 1 1
él. intelligi
nos falvat neceflitate ? Anf. Eft neceffitas, qu«e 4 be- 4/. benefa.
nefacicnti gratiam aufert aut minuit; & eft neceffitas, cien4i
qua major 4 bencficio gratia debetur. Cum enim ali-
quis ea neceflitate., cui lubjacet invitus, benefacit; aut
nulla , aut minor illi gratia debetur. Ciim verb ipfe fe
fponte neceffitati benefaciendifubdit, nec invitus earn
fuftinet; tunc utique bencficii gratiam mcrctur majo-
rem. Non enim hsc eft dicenda neceffitas, fed gratia;
quia nullb cogente illam fufeepit aut fervat, fed gratis.
Nam fi.4 quod hedie fponte promittis tecrasdatu- al uid
rum e&dem eras voluntate das, quamvis necefle fit te
eras reddere promiflum , fi 4 potes, aut mentiri ; non fin0ap<v
tamen minus tibi debet ille pro impenfo beneficio, cui Mi »ut ,n.on
das, qu^m fi non promififles : quoniam te debitorem vumenuI1
ante tempus dationis illi facere non es coadus. Tale eft
cum quis fands converfationis fponte vovet propofi-«
turn. Quamvis namque fervareillud ex neceflicatepoft
votum debeat, ne apoftats damnationem incurrat;
Sc licet cogi4 poflit fevare, fi nolit: fi tamen non in-
vicus fervat quod vovit, non minus, fed magis gratus
eft Deo, qukm fi non. vovillet: quoniam non folum
communem vitam, fed etiam ejus licentiam fibi propter
Deum abnegavit; nec fandc viverc dicendus eftne-
ceflitace, fed e&dem , qua vovit, libertate. Quare multo
magis fi Deus facit bonum homini quod incccpit^
licet non deceat eum ^ bono 4 incaepto deficere, totum at. propofi»
gratis debemus imputare: quia hoc propter nos, non
propter fe nuiiius egens incoepit. Non enim ilium la-
tuit quid homo fedurus erat, cum ilium fecit: Sc ta-
tranfmutanduserat; ita oportet.ut cilm reftaurabitur, men bonitate fua ilium creando, fponte fe ut perfice-
cum .fuo, in quo vivit in hac vita, corpore reftaure- ret incceptum bonum quafi obligavit. Denique Deus />««, nihil
tur.4 Bo.. Quid refpondebimus, fi quis dicat quia hoc nihil facit neceflitate: quia nullo modo cogicur, aut f*at
fieri oportet de illis, in qutbus humanum genus reftau- D prohibetur aliquid facere. Et cilm dicimus Deum ali- ‘c aut
rabitur; dereprobis verb non eft necefle ? Anf Nihil quid facere quafi neceflicate vitandi inhoneftatem,
juftius aut convenientius 4 intelligitur; qukm ut ficut quam utique non timet; potius intclligendum eft 4 quia
hoc facit neceflicate fervanda: honeftatis : qua: fcilicet
neceffitas non eftaliud, qu^mimmutabilitas honeftatis
ejus, quam & feipfo, Sc non ab alio habet; & idcirco
improprie dicicur neceffitas. 4 Dicamus tamen quia
necefle eft ut bonitas Dei propter immutabilicatem
fuam perficiat de hominequod incoepit; quamvis totum
fic gratia bonum qudd 4 fecit. Bof. Concedo. ^ fecIt
C A P U T VI.
1 A N S E L M.
TTNde apertè quandoque futura mortnorum refur-
| redio probatur. Quippe fi homo perfedè re-
ftaurandus eft ; talis debet refticui, qualis fütuius erat,
fi non peccaflèt. Bof. Aliter eflè non poteft. Anf.
n Quemâdmodum igitur fi non peccaflèt homo, cum
eodem, quod gerebat, corpore in incorruptibilitatem
• S "
homo, fiperfeveraflet in juftitiar, torus, id eft, ani-
ma & corpore sterne beatus effet: ita fi perfeverat in
injuftitia , Lotus fimiliter Sterne mifer4 fit. Bof. Bre-
viter mihi de his fetisfecifti.
C A P U T IV.
Quod de humana natura perficiet Deus
quod incoepit.
EX his eft fecilq cognofcere quoniam 4 aut hoc de
humana natura pefficiet Deus quod incoepic; aut
in vanum fecit cam iublimem naturam ad tantum bonum.
At fi nihil pretiofius agnofeitur Deus fecifle,
quäm rationalemnaturarnad gaudendum de fc; valde
alienum eft ab eo, ut * ullam rationalem naturam penitus
perire finat. Bof. Non poteft alicer putare cor rationale.
Anf. Necefle eft ergo ut de humana natura per-
ficiac quod incoepit; hoc autem fieri, ficut diximus,
Quod fattsfattionem , per quam falvatur homo , non
poffit facere nifi Deus homo.
HOc autem fieri nequit, nifi fic qui folvat Deo pro
peccato hominis aliquid majus , qifem omne
quod 4 prater Deum eft. Bof. Ita conftat. Anf. Ilium , c
quoque, qui de fuo potcrit Deo dare aliquid , quod eft
fuperet omne quod fub Deo eft, majorem cfle necefle
eft» qu4m omne quod non eft Deus. Bof. Nequeo