,4 E A D M E R XJ S
quod perditum erat hinc indc quærunt, ignorantes à
quo Vel ubi id quxier'e cért'b debéaht. Rumor damni
fer cur ju pöpulum, 8c opinio multorum cadit in er-
roneurh Glcnciuru Oipitur, & fub cappà illius vas
«brepcum invenitur. Refercur Antiftiti quod adum
erat. At ipfe modefto vultu menteque tranquilla
ftatim juflu culpam ignbfci, & Clerieum ad fua liberum
dimitti. T une il!e iter quod furto gravatus nulla-
tenus tenere feiebat, liber illico 8c nihil hæficans in-
_ grèflus ägebat.
Polt hæc, pauois diebus interpofitis-, màndatur ad
curiam ire Anlelmus, Regem mare tranfiturum fua
benedidione profècuturus. Qui tranfitus dum vento
obftante diifertur, Anfelmus opörtutfum fè tempus
nadum exiftimans , Regem pro Ecclefiarum quæ
de die in diem deftraebantttr relevadOne, pro Chri-
ftianæ legis quæ in multis violabatur rcnovatione, pro
*i. »»it- diver (brunt morum, qui in * omni erd ine hominum
ejuotidie nimis corrumpebantur , coïredióne cecpic
interpellare, quæ ] omnia earn magna indignatione
füfeipiens, nec fe caufa illiusquiequam de- omnibus
aduruni fore proteftans hominem difeedere, nec fe
transfretaturumdiutiusibi expedare irattis præcepit.
Confiderans Anfclmus poft hæc quid quietis per-
diderit, quid laboris inveneric , anxiatus eft fpiritu,
8c vehementi dolore attritus. Dücebatenim ärite ocu-
lp’s fuæ mentis qualem in Priorat u 8c Abbatia pofi-
tùs vicam agere folebat, quàm fcilieet.jucündè in Dei
8c proximi charitace quiefeebac ac deledabatur,
quam devote verba..vicæjoquens ab omnibus audie-
baiur, quàm devotius ad luæ ut fpprabac cumulum
retributionis.j. quæ dicebac , opéré cxercebafitur : 8c
nu'îjc è couverfo 'cùm in melius pçf Epifcopatum
profi'çere debueritecce die ac node in fæcularibus 1
ai. fi labora/is videbat * fennec Deo nec proximo fecun-
dum peum.juxta prjftinum morem intendere polie ,
al à Deo *fcc * adeo quemquam ex ore fuo verbum vitæ quad
ftdo irnpleret ad fiue„ -ut reputabàt, detrimentum
mdreedis audiievelle.
*i. crebræ Acceflèraut iftis in augmentum mali fui, * crudeles
Hpmrinum c^preflïones quotidie auribus ejus
inmhantes j 1'& minæ.mahgriaUtium détériora in.pofteJ
ai. feiebat riim pollicentium circumquaque détonantes : * Scie-
Çpita -regiam mentem contra eum in furorem
e^e ’ & ôb hoc quifque malus beatum
fé fore -credebat, fi quod ilium exafperaret ullo inge-
mo facere tpolfet. Multis itaque ac diverfis injuriarüm ]
procellis fatigabatur, 8c îiulla terreni honoris vel
cómm^di'fuavitate, unde confôlationem haberec, fo-
VébâtUj:., Yerùm falvà^in omnibus <8c 'ad omnes
ai confcien- ïnÂo.cçnti» fuæ conlcientiæ modicum Irefpirabat ab1
« I WË p m;agno.pere, çoufolabatur,, fi quand© fe mo-
naUhorum .clauftro, jnferre, & qûæ 'inftitutio vitæ'
ipforum expetebat, çôram eis eflFari * valebat. Quod
ipfè quadam ,vice:Capitulo eorum præfidens, 8c ex
rfiöré'de hpjufruqdi,liberiùs agens, dicendi fifle com-
Pj^P. > jucunda hilaritate alludens, jocolâ compara-
tiqne innotuit, dicens.: Sicut bubo , dum in cavernâ
cümpuHisfuiseft ,-lætatur, & fuo fibi modo bene eft}
diim verb inter corvqs aut corniculas feu alias aves
cft, incurfatur ac dilaniatur , omnino quoque fibi
male elt; ita & mihi. .
Quando enim vobilcum fum , beriè mihi eft, &
grata ac' fingularis, vitæ meæ confolatioi Quando>er6 •
rëmotus a yobis inter feculares converfor, hinc inde
variarurn me caufarum incur fus dilacerant, & quæ
non àmo fæfiularia negotia vexant. Malè igitur mi-
hi eft quando fie fum , ac tremens pertimefeo ne
meum hujufmodi elfe prpereet immane difpendium
animæ meæ. Ad quod- verbum lieet ,alludens, ut
dixi, * coepit amariflïmè flens * fubinferre, & ait ?
Sed quæfo miferemini mei ç mifereminî mei faltem
vos amici mei, quia manus Domini tccigic me. Quia
i ergo in tali converfatione magnopere refpirabat, Ca
fibi déficiente graviter lufpirabat. Deum teftor*mc
fiepe ilium fub veritatis teftimonio audilfe proteftan
tem, qubd libentifis vellet in congregatione mona'
chornm pueri loco inter pueros fub viroa magift "
pavere, quàm per paftoralem curam toti Britannia
prælatus in cùnventu populorum Cathedræ pontifi-
cali præfidere. Fortè dicetaliquis : Si tam bonum tam
jucundum erat illi habitare corn iqonachis, cur non
continué habitabatCantuati.æcüm fuis? Adquodegc
Si hoc lolum fibi poffibile eflèt, magno fè‘ confolal
turn reputaret. Sed & hoc partim remotio villarum
•fuarum * partim ufus & inftitutio anteceflorum fuo- j
rumpa r t im numerofitas hominum, fine quibus '
eum eflè pontificalis honor non finebat, illi adfine-
bat, èUmque per villas fuas ire ac inibi dègére coin- !
i pellébàt. Præterea fi Cantuariam àfliduc incoleret
homines fui èx adveâione viétualiùm oppido grava-
rent-u'ç,} & infuper * à præpofitis , ut fæpe continge- 4/ a J
bat, multis ex caufis oppreffi fi quem interpellarent r
nunquàm præfèntem haberent > magis ac magis oppref j
fi in deftru&ionem funditus irént. Nullo tamen loco
vel tempore fine fuis Monachis & Clericis erat. His
duntaxat exçèptis, qui ad eum ex diverfis locis confluentes
rarb deerant. Omnes etenim ad fè .venien-
tes dülci âlacritate fufeipiebat, & cuique pro fui ne- j
gotii qualitàte eflicaciter refpondebat. Videres fiqui-
dem iftos Scripturarum fententiis ac qüæftionibus
myolütos mox ratione propolita ab eo evolvi, iftos
* in morum diferetione notantes non fegniùs infor-«i.iJ
mari, illos neceflarium teruin‘tenuitate laborantes
datis quibus opus habebant, âb inopia revelari. Ne«
i iffia largitas fommmodo Monachorum feu Clericôrum
pénuriam fubleVabat, fed * 8c in quofque laicos ea indigentes
, ea fibi fubveniri petentes pro polie, 8c non-
Aunquam ultra polie pii Patris redundabat. Quo-
tiens autem oportunitas fefe præbebat, in remotio-
fëm'cameræ fuas locum fecedere, foliifque coeleftibus
ftudiis confueverat inhærere. Unde fidei Chriftianæ
zelo commotus egregium & pro illius temporis fta-
tu per necetFariüm opus de Jncarnatione F'erbi com-
pofiiit. 1 Quod opus Epiftolari ftilo confcriptum, * vc-
nerabyi Urbanô fanélæ Rom. Ecclefiæ fummo Pon-
tïfici d ica vit, deftinavit., Quod ille gràtiosè fufei-
pienSjàcînvincibiliVéritàtïs jationëfubnixum incel-
ligens, in tanta auâroritate habuit, ut poftmodum
1 c-ofitra Græcos lh concilio Barenfi, cujus fuo loco
rtientio fiet, difputans inde robur fuæ difputationis
alfu'meret, & quàm dàmnabilis fuerit error eorum in
hoc , quod Spirit'dfn fanélum à Filio procedere ne*
gabant, afttüerèt. Sed nos ifta prætermittentes,
& * cæptæ nJrtationi ùperàm dantes, dicamüs quod *<-
ipfe Anfelmüs ad réfeéiionem côrporis lèdens, modo
de facraqüæ' cütam eo lfe'gebatur leéliottè, materiâ
lbqûendi fiïmptâ, convefcentes Sdificabat, modb ex
füa parte fëfc'ra verba ediflerens lôco faer?e leâionis
præfentium; mentes inftruebatmodo de aliqua re
ütili vel necëflaVià requifitus requirentem pari ter & pane
cbàüdienies mira fuaVitate réficiébàt. Hujus rei co-
gnofeendæ grattâ ,quod leyids bcéùrrit exempli caufâ
unum fübjiciam /non qiîo ulla dô&rinæ ejus efficacia
per hoc defi'gnetdr, fed ut in‘ qUibus lingua ëjus in-
tër càrriàles'iJf épulas verfàrf lolita fuerit, pauüfper *1- epifl*
incimetur.' y
Venit a!d ëurâ qUadam vice quidam ex feculâ'n yi-j
tâ dnfohàchdÿ fôélus, confiliüm de vi'ta fua flâgïtans.
Hic cum àliàs^'niiliariùsei locutusfuilTet, inter pràn”
déndum opbftdilltate pbtitùs dixit, quia cùm.le in
lèculari vita tenèret, intelléxit: non reéhim füilTe iter
fuum pergendiad-vitàm : Quarnobrem, inquit, relifko
fæeulo veni a<fOrdirtem monàchbfüm, fperâns me ibi •
polie penitds'intfénderé vitæ béfenni & Deo. Ecce autem
ex præcepto Abbatis md fccdlaribus negotiis in-
D E V I T A S. A N S E L M i. t5
tendo, 8c dum res Ecclefi* contra feculares de- A condit. Non cnim' fecunddm carhem, fed fecun-
fendere tuerique defidero, placito, litigo, nee mihi
forlan magnat ctir« eft fi alii perdunt in mco lucroi
Quapropter fere cogor defperare , dum ea qua; reli-
qui cum tot peccatis videOr adminiftrare. Ad hie
Anlelmus tali fub exemplo refpondit: Tota vita ho-
minum comparari poteft molendino fuper prareipitem
fluvium conftitutd. Sit igicur in hoc molendino ad manual
hominis molens mola, qua qui molunt alii fi^
dümobedientiam incedit j ac per hoc, ut Apoftolus
ait, nihil damnations illi erit. Ec quid dc ilio fentien-
dum eft, inquic, qui fc ültrö ad difpofitionèrn villdrum
óffert: atque ut id quod cupit ad «Ifeétum petveniat ■,
clam fibi * adjutores advócat, munera pollicetur, ai
gratiam fpondec ? * refert. Nihil hoc ad propoficum
monachi pertinet: ait. Quare ? Nonhfc hie talis licet
hoc quod dixi cupiat, tamen fine licentia fui prslati nil
facere tentat ? Refpondit. Licfentia multos * decipic;
Obediéntia enim & inobedientia contraria funt* Ha-
rum media licentia eft. Is igitur quem obedientia non
Conftrihgit clauftra monafterii egredi| vult tarnen exi-
te,regulïqüediftriétionem licenter declinare, quamlargè
fuam farinam negligunt, ut tota in fluvium labatur ac
defluat, alii parte retenta partem in prxeeps ire finant j
alii* totam colligant atque in fua cuftodia condanti
Horum fcilicet qui nihil fibi de farina fervavit, quid in
vefpere comedat non habebit*veipcici.uiucudi.uuu naDcoii* Qv^uuii ppaarruumm rreectimnuuiitt,, 1C» rcguiæqueautrictionem ncenccr aeçimarc,quam-
oroportione füa parùm invenieti Qui totam collegit, g visnolit fine licentia id præfumere, & ideirco a&uiri
le pafeere poterie. Itàque molendino aflïmileturi
tmdixi, vita hominum $ môlai aéfcus eorum. Nam ficÛÉ
mola dum aliquid molit, in circuicü ducitur, 8c cir-
cumdu&a fimili curfu fæpe reducitur j fie & aâus hu-
mani quibufque teniporibus in fe revertuntun Verbi
gratia : Arant homines, feminant, metunt * molunt*
panifîcant, comedunt. En cireuicum fuum mola pe-
regit. Ultpa-ne quiefeit ? Nequaquam. Repetitur
enim idipfum» AratUr* (èminatur, metitür j molituri
fit pànis & comeditUr. Hæc* fiunt omni anho, & more
molæ recurrunt in idipfam. Videas ergo hominem
cuntfta opera fua pro ter rend commodo facientem,
niliil in eis nifi tranfitoriiim quid defiderantem. Iftd
fiquidem molit quia operatuf j {fed tota farina fua j
qui fruâus eft operis , fluvio , id eft, à fluxu fc-
cularis defiderii rapitur ac prxcipitatiir. Hic cùm
fine Vitæ fuæ moléndinum egreflus, atque in
fuum licentia qua niticur poßic defendere} peccatuni
tarnen habet ex illicita voluntäte. Nec enim poftquam
mortuus mundo clauftrUm fubiit, ad mundi nego-'
da vcl völuntate üllatenus red ire debuit. Qjia tamen
ipfiim Veile fuum rionnifi permilfus fadfco implere
voluit i obedientia quam in hoc amplexatus eft, ipfum
fadtum excufabit : fed veile quod contra obedientiani
habuit * periculofiim, nifi pmnituerit, illi erit* Quod
nonnulli minus äctendentes j licentia, quam pro im-
plendä voluntäte fua expetunt, farpe falluntur.
Hxc, ut dixi, non pro oftendendä dodtrina; fux quä-
litate propofui, fed quibus inter epulas occupari fo-
litus erat , levi exemplo mdnftravi. Nam fi de hu-
militate, de patientia , de irianfiietudine, 8c de hac
quam nunc paulülum tetigi obedientia, nec.ndn de
aliis innumeris äc profundis fententiis, eüm, üc fihgulis
fere diebus audiebamus, diilerentem introdüccrem ;
dom um fiiam revCrfus, operum fuoram frudtus man- ^ äliud opus cudendiim, 8c quöd* manu habemus ellec
ducare voluerit, nihil inveniet, eo quod fluvius tor-
rens totum abforbuit. Jejunabit ergo, \x mifero in
sternum. Eft alius qui fuam non omnimodis farinam
perdit, quoniam nunc aliquam pro Deo ecleraofynam
facit i nunc ad Ecclefiam pro Dei fervitio vadit, nunc
infirmum vificat, nunc iriortuuM fepelit, 8c aliis in
hunc modum bonis intetldit. Verüm cum is ipiè vo-
luptatibüs carnis infervit, pro illata injuria per odium
fevit, humanis laudibus pafeitur j crapula 8c ebrie-
tate fbpitur, horumque fimilibus enervatur, ne fä-
iin£ pars maxima pereat, nequaquam cautus invi-
gilat. Quid de ifto erit in futurd, nifi qüia recipiet
proutgeffit ? Jam tertium genus in Ordine mdnacho- ^Äatidne eeleriùs comedentemj aut förtè cibu:
intermittendum. Quando er^O, ait aliquis, manduca-
bat ? Manducabat plané inter loquendum, parce qui-
dem, & ut mirareris linde Vivcrct; Veruntämen fa-
tebatur, & verum elfe cognovimus, quia dum alicui
Iongæ difputationi occupatus erat, magis fblito nef-
cienter edebat, nobis qui propinquiores fedebamus,
clanculo panem ei nonnunquam fubminiftrantibus.
Cùm verb abfentibus hofpitibus privatim cum fuis
ederet, 8c nulla quæftio fpiritiialis cujufvis ex parte
prodiret j prælibato potiùs quam fumpto cibo mox
ceflabat, ledtiorlique intendens ihänducantes expe-
étabat. Qu6d fi aliquem cerncret aut pro fui experr
lMrtn* rAmA^pnf-Pm ! flfir /'trillm f1—-!
tum attende. Eft igitiir ittonaehus fub Abbatis fui im-
perio pdfitus| obedientiam in omnibus qua? fibi fe-
cundùm Deum injunguntür profelfus, fua quantum
in fe eft voluntäte nunquam clauftra monafterii
pro qüóvis feculari negotio egredi volens. Hiiic fottè
præcipitur ut extra clauftrum ad citftodiendam aliquam
Ècclefiæ villam eat. ËxCiilkt fe, & ne fiat obfe^
erat* Perftat Abbas itl Icntentia lira, & per obedicn-
1 tiam jubet peragi imperata* Non audens ille * re-
culàre, paret. Ecce venlt ad molàm, nccelfarib il-'
lutn molcre oportet. Infurgunt hitte inde querelæ i
placitaI Utes* Cuftodiat ergo lapiens monachus farinam
fiiam, eamque in vas fuum diligenter rccipiat,
ne in fluvium defluat* Qup, inquis, paéto ? Nihil per
inanem ja&antiam agât, riihiî quod Deus prohibée
linqiieiltem j utrumque redarguebat, & quo fuo commodo
nihil haflitantes operam darent, affe&uose ad-
monebat. Ubi autera * aliquos libenter edentes adver- ai, aiio<
tebat, affabili vultus jucunditate fuper eos afpiciebat,
8c adgaudens levata modicum dextra benediccbat
eis, dicens : Bene faciat vobis.
Expolito igitur quibus moduli^ Anfelmus inter fuas
epulas dele&ari confucverit, ut pailcisexponatur quibus
ctiam aliis horis interideric j repetam quod da
eo me fuperius dixilfe recOrdor, videlicet ejus ori
Uunquam Ghtiftus defuit i five juftitla, vel quicquid
ad veram vitam pertinet* Omneque tenipus perditum
iri aflerebat, quod bonis ftudiis aut neceflariar uti7
litati non ferviebat. Opinari autem ilium fecus vixif-
fe quam doeebat, profiteer nefes elfe. Ham cum ilr
cujuflibet lucri gratiâ faciat* Obedientiæ qua? fibi in- £ l!u_ m j ex. quo reil• ig•ionis habitùm fumpfit ufquead fufi
j:u ndn a efnt i• ta. fnt udi e__a^t , ü-JiLt. 8acil* r es ETcclefia? co7ntra omn e s i ' . r . . . Aierntrarpm om n ium ' v n r iitnm l
viriliter jufteque tueatür & protegat, & de aliéna
per injuftitiam fub doininium Ecclefiæ nihil redigere
fàtagat* Si in hujufinodi Converfàtur & vlvit, quant-
vis aliquando pro talibus milfas perdat » rionnun-,
quam laiquatur cùm fratres irt clauftro tacent, & quæ-
datn fimilia horüm faciàt vel dimittat, quæ ipfi nec
faciunt nec dimittunt ; obedientiæ virtus, quam exer-
cet, hæc cun&a confumit j & vas fuum integrum
fèfyans, farinam de fiia mola fluentem, quæ ilium æ-
ternaliter pafeat, cotam ac puram colligit atque receptam
Pontificatus dignitätem, omnium virtuturri
ornamentis ratum fi * ftuduifle, ipfafque virtutes in ciuuiiti
quorumeunque mentiEüs poterat Verbo & exemplo'
inleruifle : ita nihilotnirius ratum elfe confirmamus
eum totius Britanniae Primateöi fadum omfiimodis
in hae parte claruiife. Unde ctiam pro iplarum iridif-
crecaceu no'Unullis & mihi quoque aliquando' vifüm
eft vinufuni cuftodia fxpe reprchenius ,> & quod
Monachus clauftralis quäxfi Primas tantx gentis efTd
deberet, prXjudicatus eft. Hoc pro excellenti hii-
milkate ejus, hoc pro immenfä patientia ejus, hob