fit. Ita qtioque nos qui dicimus Spiritum fanéhim de A
Filio elfe, five procedere; nec niiriorem nec poftcrio-
rem éumFilio fetemur. Nempe quamvis fplendor 6c
calor de foie procédant, nec poffint elfe nifi fit ille de
quo funt ; nihil tarnen, prias aut pô.fterkis in tribus., in
foie, fcilicet, 6c fplendore 6c calore intelligimus : mul- ‘
to itaque minus, cùm hæc in rebus temporalibus ita
fint, in æternitate, quæ tempore non clauditur, præ-,
^didtæ très perfqriæ in exiftendo fufceptibiies intervalli
* poffunt intelligi.
& per ipfum, & in ipfo funt, omnia • intelligere, debe- Snpr«.
mus fine dubio omnia creata ä Deo, quasita funt-ex
ipfo, (£r per ipfiirn ,& in ipfo, ficut aliud ex alio per
alius, & in alio. Quicquid enim fadlum eft, non eft
idem Deo, fed ab illo aliud. Spiritusautem fandus
non eft, aliud, fed idem ipftiquod* eft Pater & Filius.
Utique nihil aliud intelligi poteft, quo* oftendere pof-
fint Spiritum fandum per Filium de Patre (ficut aiunt)
procedere. Güm enim Pater Sc Filius non differant in
unitate Deitatis; nec Spiritus fandus procedat de Patre,
nifi de Deitate: fi eademDeitas eft Filii ; nequit in-
. C A P U T X IV .
Difparitas inter Filii ac Spiritus fan Eli procejfionem
de Patres & fplendoris ac coloris proceffionem
de file.
QUod autem dicitur .quia Filius & Spiritus fandus
fic poilunt elfe de folo Patre ; ut neçFilius fit _
de Spiritu fand©, nec Spiritus fandus de Filio ; 'ficut.
Ipendpr & calor fimul procedurit.de imp foie , ut alter
non fit de altero : nohredè hoc nobis opponitur. Cùm
enim dicimus Filium de Patre * elle, Sc Spiritum fan-,
dum de Patre die j Filium fetemur Deum, Sc Spiritum
fan du m* Deum elfe de Patre Deo, & has très perfo-,
nas unum folüm Deum elfe, Sc idipfum eile de eodem :
ipfo.-In foie vero non dicimus folém elle de foie , cùm
fplendor aüt calor eft de foie; nec idipfum eile fo-
lem & * quod eft de foie j nec ilia tria unum elfe folem.
Nam fi fol & fpiendor unus eflent fol ; aut fi.fol & calor
fimiliter unijis foleffent : necelTe effet aut fplendorem
elle de calore, cùm effet de toto foie, qui idipfum eilet
quod calor,; aut calorem de fplendore elle, * cùm de
foie haberet elfe., qui non à fplédoris difFerret eflentia.
Ponamus tarnen Filium & Spiritum fandum ita pari-
ter elTe de folo Patre ; ficut,calov & fplendor font de
lino foie. Sed fi ita eft-: unde habent, qui hoc diciint ,;
quod Spiritum, fan dum confitentur eile Filii, & Filiu.ç
negant ,efse Spiritus fandi l-Nam. ficut nulla ratio ad- ,
mittitut calor flt fplendoris , aut fplendor caloris,vita
non patitur veritas ut Spiritus fandus magis fit Filii,,
quàm Filius Spiritus fandi. Quapr^pter fi5negare non
audent Spiritum fan^tum efse Filii, negent Filium Sc.
Spir.itum fandum ita efse pariter de foio Patre, ficut
font fplendor & calor de uno foie. Quare fi hoc npbis;
öbji.ciuat ; quod dixi de fplendore &. calore folis, nec
cum illis, nec contra nos'eft. ,
C A P U T X V .
Quod Grad non refit <dicant Spiritumfanßum procedere ^
■ de Patre per Filium per quem funt omnia : fed ipfe*~
procedat ex Dehnte , qua un a cfi Patris & Filii.
Slcut nobis dicitur» ne ömnino foparent Filium à
Patris commun'iÖne in'hàc Spiritus fandi procef-
fione, afserunt eum-dePatre per. Filium procedere. Sed
hoc,quomodo intelligi,poffit, qon videtur ; præfer-
tim cum hufquam, legant, unde hoc apertè probare
queant. Nam fi hocjfibiifuffragari exiftimant quod le-
V' gimusde Deo : Quia ex ipfo, er per ipßim , & in ipfo
funt omnia; ut ex.quo funt omnia » fit:Pater;& per que,.
Filius ; & in quo, Spiritus..fandus : & rmte'r opnia, quæ
font per Filium , Spiçitus,,fandus * intelligatur.. Hoc
quidem, quod ex Patre fi nt omnia , & per Filium , & 1
in Spiritu fando, fine ,'fcrupulo arccipimus : illud
verb;, quod Spiçitus fandus fit inter omnia, quæ fic
efse dicit Apoftolus,. nimis eft fcrupulofum afserere.
Impoflibile namqu'e eft unam quamiibet de illis tribus
perfonis inter, ilia omnia includerç, & duas alias ex-
cludere. Qubd fi Pater & ,Filius * & Spiritus fandus
font inter omnia,quæ funt ex Patre,;& per Filium, &
in Spiritu fando : Sc videat mens rational is quanta fe-
quatuf confufio. Ginn ergo dicit Apoftolus fix ipfo ,
telligi quomodo procedat de Deitate Patris per D.eita-
tem Filii, 6c non deejufdem Filii Deitate : nifi forte spiritm ^
quis dicat Spiritum fandum non procedere de Deita-
te Patris, fed 'de paternitate ; nec per Deitatem Filii, de
fed per filiationem j quæ opinio lua fe patenti fatui- f rtcld,t-
tate fuffocat. Qifod fi dicit aliquis quia cùm dico illü
procedere de Deitate Patris & Filii, non pofsum * Deitatem
Spiritus fandi ab hac Patris & Filii Ùeitate
feparare ; quoniam una Sc eadem eft Deitas trium : &
ideo fequi, fi de Deitate Patris & Filii procedit ;.de fua
quoque eum procedere : & ob hoc Spiritum fandum
de feipfo procedere. Ad hoc jam fuprà me fufficienter
memini refpondifse quia nulla perfona ex feipfa efse
poteft : nam ficut Filius , cum eft de Patris efsentia,
quamvis non fit alia , fed eadem Filii efsentia quæ eft
Patris; non tarnen eft de feipfo, fod de Patre folo:
ita Spiritus fanétus, cùm eft de efsentia Patris & Filii,
quæ eft eadem illi ; non tarnen eft de feipfo , fed
tantummodo de Patre & Filio. ,
C A P U T X V I . * v . «{.parse.i,
Quod Spiritus fanElus non procedat à Patre per Viliurn\
ficut omnia d Patre per Verbum funt faEla. ;
DIcent : Gur non fimiliter dicere pofsumu^ Spiritum
fandum de Patre per Filium procedere, ficut
dicimus à Patre omnia fada per Verbum quod eft Filius
? Slcut enim cùm Pacer fecit per Verbum fuum, .
non fecit per aliud quàm per hoc quod ipfe eft, hoceft,
per efsentialem poteftatem, quæ efteadèm Verbi; &
* tarnen diciturfecere * per Verbum. Cur non fimiliter
dicimus Spiritum fandum à Patre procedere per "Verbum
; cùm non procedat à Patre, nifi^e hoc & per hoc
quod idem eft illi cum Filio ; quamvis non ut çreàtu-
ra , fed ut idipfum de eodem ipfb.î Videamus quid ^
fequatur, fi hoç dicimus ; & pax fit inter nos. Nempe
quæ fada font à Patre per Verbum, feda font
. ipfo Verbo : ipfum namque Verbum dicit : Quacunjue *ff° FM
’ enim Paterfecerit, hac (fr Filius fimiliter facit. Dicamus.
igitur.quia Spiritus fandus ,.ci\m procedit à Patre per iu spin«
Filium, procedit & à Filiofimiliter; ficutquæ fed^^frVf«
funt à Patre per Verbüm, feda funt fimiliter ab ipfo W Pcrf'
Verbo : nifi forte inqelligunt Spiritum fandum prpee- ‘f f im
dere dePatre perFilium; quemadmodum cùm fons fluit
m rivum, & rivus çolligittir in lacum, dicitur lacus efse
de foriteper rivum. Sedibi non eft rivus in fonte, fod
! extra fontem; ficut eft Filius in Patré, & non extra Pa- •
trem. Quare non fic eft Spiritvis fandus de Patre per
Filium ; licut eft lacus de fonte per rivùm. Si tarnen fic
eft, negari nequit efse de Filio ; quamvis fit de Patre per
Filium : ficut fetendum eft Iacup eise de rivo ; quamvis
fit de fonte per rivum. Qui enim negat lacum efse de
rivo ; quoniam priùs eft de fonte rivus : dicat fo non
efse de Patre fuo, fod de Adam , qiio.niam per TPatrem
fuum eft deAdam. Dicat etiamFiliun?Virginis.non efse
de Maria, nec de:David, nec de Abraham ; . quonian>
ifti priùs fuerunt.de, Adam : &.dicat felfom efse quod
didumeft Abr,ahæ : Infimine tuo benediceniur omjt.es Ga-
pentes. E.tad David : Defrufiu ventris tut ponam fuper ||
federn tuam. Et ad Mariam : ßencdi.Elus frufiUs ventris n.
fui. DicatqueÇhriftum non efse fomen horüm, vel fru-'1 "'' '
düm,
dum fod Ads: quoniam ifti ab illo*defcenderunt. Sed A Deus Pater, aut Filius, aut Spiritus fandus; una in
jieque de Adam ëft Filius Virginis, fecundùm hunc fon-
fum ; fod de limo, dequo feduseft Adam.* Ac infèrent
: bene dicimus Spiritum fandum non procedere
de Filio , fod de Patre per Filium ; quamvis fit de Patre
6c de Filio : ficut dicis lacum efte de foiate Sc de rivo.
De Proceflionis namque verbo quæftio eft inter
intelligitur eflentia, 8c unus Deus, quod nomen
eft: ipfius fignificätivum elfenti® : fed in Patre inteili-*- f» >»*
gitur gignens; in Filio genitus •: & in Spiritu fen d o ^ f^
fingulari quodam & ineffabilfmodo procedens» Quem-in f<1'?
admodumigitur lacus non eft de hoc, unde d i v e r f i p « !
funt ab invicem fons & rivus; fod de aqua * in qua c,d*»t>
unum funt: ita Spiritus fandus non eft de hoc, unde
alii funt ab invicem Pater 6c Filius; fod de Divina ef-
fentia, in qua unum funt* Si ergo non magis eft: Pater
hoc unde Spiritus fandus eft, quam Filius; intelligi nequit
nos, quam vos afferitis elfe de Filio , 6c nos negamus:.
ecce enim videtis rivum de fonte procedere, quafi de
originali principio : lacus autem non procedit, icd col-
ligitnr de rivo..; quamvis habeat elfe de illo. Ita igitur
ctfi Spiritus fandus habeat elfe de Filio ; non tarnen
cur magis fit de Patre > quäm de Filio»
procedere ptfoprie dicitur de Filio , fed de Patre quafi
de principio. Hoc forfitan diceretur redè, fi Filius
C A P U T X V Ï I I . *
nafcens de Patre procederec extra Patrem, 6c medio
Pater & Filius funt unum principium Spiritus
quodam fpatio interveniente, priùs intelligeretur ef-
fanEli,
fo Spiritus fandus dePatre quàm de Filio; ficut rivus n , .
de fonte fluens extra fontem procedit, & quodam in- B dicunt non eiirti elfe pofie de duabus cautribus
tervallo in lacum colligitur ; & priùs eft lacus de fonte,
quàm de rivo : & ideo eft de fonte per rivufn , non
de rivo per fontem. Verum cùm Filius nafcens de Patre
non exeat extra Patrem; fod in ipfo manens, nec
iocoj nec tempore, nec efientia * divifos fit à Patre; 8t-
cum unum fitidemque Patri & Filio id unde procedit
Spiritus fandus : nec intelligi poteft, nec dici debec
Spiritum fondum procedere de Patre, 6c non de Filio»
Non ergo videtur quä ratione dicatur Spiritus fandus
non procedere de Filio > fod de Patre per Filium : cùm
etiam fi perFilium nequeat, non de Filio* Si quis tarnen
vulc dicere Filium de Patre procedere magis pro-
priè, quàm Spiritum fandum de Filio ; quamvis Spiritus
fandus de illo : ficut rivus magis illi videtur
procedure de fontec quàm lacus de rivo : * ne concédât
Spiriium fandum procedere de Filio, de quo ha-
* bet elfe , ficut lacus de rivo : nos non negamus nafoen-
tem aliquo modo procedere de illo , de quo nafoitur :
, five ex duobus principiis: Refpondemus quoniam
ficut non credimus Spiritum fandum effo de hoc,
Unde duo funt Pater & Filius; fod de hoc, in quo unum
funt: ita non dicimus duo.*.elTe ejus principia, fod u-
num principium. Quippe cura dicimus Deum principium
creatune, intelligimus Patrem & Filium 6c Spiritum
fandum unum principium, non tria principia;
ficut unum Creatorem, non tres Creatores; quamvis
tres fint Pater 6c Filius 6c Spiritus fandus : quoniam
per hoc in quo unum font, non per hoc * quod tres funt M. i
eft Pate r aut Filius aut Spiritus fandus principium five
Cïeator, Si igitur quamvis Pater fit principium, 6c
Filius fit principium, &: Spiritus fandus fit principium;
hon tarnen funt tria principia, fod unum : ita cum Spiritus
fandus dicitur elfe de Patre & deTilio, non eft
de duobus principiis; fod de uno, quod * eft Pater 8c
Filiits , ficut eft de uno Deo qui eft Pater & Filius; fi
tarnen .dici debet Deus habere principium aut caufenn
& Spiritum fandum aflerimus fuo modo , non quafi C ^ nc’P^um namque videtur non nifi rei incipientis
J - J~ —v - ..... . « efte; & caufa non nifi effedus alicujus :& Spiritus fan-'
dus nunquam inccpitefle, nec eft effedus * alicujus*
Quod enim incipit efte, proficit de non efte ad efte : 6c
nomen effcdùs , roi quæ fit aptari videtur propriè.
* Quoniam tarnen verum eft Filium efte de Patre, 6c
Spiritum fandum de Pätre 6c Filio, fi fuoineffabili
quodam modo intelligitur, quoniam aliter proferri
nequit jjlici non incongruè poteft Pater quodammo-
do principium Filii, Sc Pater Sc Filius principium
Spiritus fendi« Nec tarnen duo confitemur principia ;
unum, Patrem ad Filium ; alterüm, Patrem & Filium
ad Spiritum fandlim. Sicut non credimus alium Deum
Patrem de quo eft Filius, Sc alium Deum Patrem Sc
Filium de quo eft Spiritus fandus : quamvis de eodem
r de duobus fontibus, fed verè de uno fonte procedere :
'mejjie tarnen ut nomen nativitatis nec proceffio Filii amit-
’ tat, nec Spiritus fendi proceffio recipiat. Non eft igi-
'prtuf tur cur magis dici debeat Filius procedere de Patre,
M* quàm Spiritus fandus de Filio.
mß] - C A P U T X V Î I.*
Quod ficut lacus eß de rivo & fonte , ita Spiritus fdn-
Elus procedat de Patre & .Filio * .
DIligentiùs confideremüs qtiomodo lacus fît dé
fonce, pariter & de rivo: ut per hoc, ficut pet
temporale & locale aliquid poteft intelligi quod æter-
num eft, cognofcamus Spiritum fandum efte de Pa
tre& Filio., Multacniminhorumconfideratione,ficutD Deo, five de eodem principio fuoquifque modo fic;
Ifcripfi- in tpiftola ad venetabilis memoriae Urbanum Papam
nc£n™ Incamatione Verbi foripfi, inveniuntur, quæ uni
r* $ Deo & tribus perfonis per quandam fimilitudinem
aptantul. C©nftat*quia una eademque aqua eft, quæ
r » rivtn, 6c fons & rivus & lacus dicitur ; non tres aquæ : quam-
,U&^unl v*s tres fint, fons, rivus, & lacus. Difeernamus itaque
inter fontem,. rivum ,. 6c lacum ; & videamus * quid
«<<*. i fingula hæc, cùm tria fint, in una intelligantur âquà.
In fönte quidem aqua de abyflo afeendens ebullit ;
in rivo de fonte defoendens fluit; in * lacu colligitur,
Sc manet. Per fontem ergo intelligitur aqua de abvf- g
fo ebujliens : per rivum, quia de fonte fluit : * per Ia-
? cum, quia fimul ibi coadunatur. Videmus autém quia
rivus non eft de hoc, unde aqua fons dicitur ; fod de
hoc quod eft, id eft, deaqua: nec lacus eft de hoc, un-
/. Jtr de aqua dicitur fons aut rivus ; fed de ipfa aqua, quæ
”4* hna & eadem eft in fonte & rivo. Non ergo de hoc,
unde * differunt fons & rivus ; fod de hoc in quo unum
funt, lacus exiftit. Si ergo non magis fons eft hoc unde
lacus éft, quàm rivus : nequit intelligi lacus magis ef-
fo de fonte, quàm de rivo. * Sic itaque cùm dicitujj
lacum
I fim*.
alter foiheet nafeendo, alter procedendo; * fi quodam
fingulari & ineffabili modo intelligitur ifta proceffio.
Proceffio namque muleis modis dicitur, dequi-
bus ifte foiftaiiits intelligitur; ficut nativitas Filii lin-
gularis cognöfoitur. Idipfum * intelligitur; fi dicimus*
Patrem eüe cau fern Filii, & Patrem & Filium caufam fauf&ti-
Spiritus fanéti. Non enim duas poffumus dicere cau- lfu’t
fas; aliam videlicet Filii, aliam Spiritus fanläi, fed T*d up*.t*u£
unam : quemadmodum non duo dii funt; fod unus/anf,"1'1**
Deus, de quo eft Filius & Spiritus fanftus.
C A P U T X 1 X .*vp *i. c*P. .8. •
Infrintritur argumentum duElum ek eo qt od Chrißus
exprcjferit folam Spiritus fanEli procejfionem
d Patret
I autem quseritur, ciim Dominus dixit: Cum Vene.
Paraclitusa quem egomutam vobisa Patre, Spiritum.
Spiritus-veritatisqui d Patre procedit: cur non
addidit ,& dFilio , vel’-i me-fi fic voluit intelligi? Non
eft hocinvifitatum in diélis illius, ut cum attribuit ali-
H
s