66 E A D
HENRicus Non eft Laicorum Ecclefiam tradere, nee filiorum
u Ke*. matrem adulterio maculare. Jure ergo privandus eft
patrimonio q«i matrem polluit adulterio, nee merc-
tur Ecclefiaftics benediófcionis conlbrtium, qui earn
impia infeftatione inlèquitur. Laicoriim enim eft
Ecclefiam tueri, non tradere. Ozias quidem cùm il*
licitum fibi Sacerdótium vendicaret, lepra perculfus
eft. ‘ Filii quoque Aaron, qui alienum ignem im-
pofuerunt, igne Divino confumpti funt. Alienum
eft ab Ecclefia & à Ikcris Canonibus eft iiihibitum ,
ne Principes & fscülares viri Inveftituras non lb-
lùm non dare, led nee elciftioni Epilcoporum lè au-
deant violenter inlèrere. In lèptima quippe Synodo,
ufSnoftïs, Icriptum eft v Sanft a & univerfalis Syno-
dus definivit neminem Laicorum Principum, poten-
tumve fernet inferere EleElioni Epifcoporum, vel promotions
M E R I
A ret , quodque fibi à Papa Urbano , ceu fuprà me- -Henric
mininyis, in Palatio Lateranenfi datum fuerat , die *' K;X‘
i tertia hofpitium fubit : Dein Paps prsfèntatus,
honorificè fufeipitur, ac pro ejus adventu ipfe, 8c
qus confluxerat Romana Curia vehementer fè Ista-
. ri fatetur. Die poft hoc ConftitUto, caulk propter
eorum. Si èrgo filii Aaron, quia ignem alienum
intulerunt., corporaliter puniti funt j ifti qui
à Laicis, àquibus alienum eft, Ecclefiam fufeepe-
runt, fpirituali gladio feriuntur. Epifcopos autem
qui veritatem in mendacio invocarunt, ipfk .verita-
te, qus Deus.eft in medium introduóla, à beati Petri
gratia , & à noftra locietate excludimus, donee Romans
Ecclefis Iktisfaciant, & reatus lui pondus
agnolcant. Quicunque vei 6 intra, prædidtas inducias
Inveftituram leuConlècrationern accepérunt, à con-
lortio fratrum & ordinatores & ordiriatos alienos
habemus : nec eis ad excufationem deceptio fufticit,
quia & Propheta ab al io Propheta deceptus nec
ideo mortem evafit. Rogamus interea caritatem
tuam nos tuis fandtis precibus commendari, ut quan-
tà propius ad Dcum Paffibus ,virtutum accéléras,
nobis orationum tuarum manus extendas. Omnipo-
tens Deus, quite ad hujus ftadii curium in vita v it,
foelici confummatione perduçat'-ad prsmium. Dato
II. Id. Decembr. apud Beneventum.
Cùm autem de Becco Carnotum in feftivitate
Pentecoftes, utpote prçpofitum iter inde adturus,
Anlèlmus venilîèt, acçepit ab Ivone Civitatis Epif-
copo, & à multis non Ipernendi confilii viris, 1k-
tius fore cceptum iter in aliud tempus diffèrendum,
quàm Italicis ardoribiis ea fe tempeftate cum luis tradere
cruciandum: Nimisetenim fervore æftatis ita ubi-
que, lèd maxime, utferebatur, in Italia, tunc temporis
qusque torrebat, ut incolis vix tolerabiüs, pe-
regrinis verb gravis & importabilis. Quod Pater in-
telligens, confilio credulus Beccum revertitur. Re-
lèdic ergo illic ulque ad medium menfis .Augufti,
Mônachorum sdificationi indrifeiïus invigüans. Dein- T
de pofthsc , in iter Carnotum reverfus eft. Quid a-
gam ? Si potentum occurfus, fi honores, fi oblèquia
ei delata & ultrà quàm recipere vellet ; oblata fin-
gulatim deferibere manum imponerem , nimirum a-
liis occupatos tsdio nimis prolixitatis affrccrem.
Quapropter paucis accipiatur didtum , eum y*vallan-
te ubique div^po præfidio, liimma pace ac profpe-
iitate iter peregifle, atque incolumen cimi fuis omnibus
Romam pervenifle.
Itaque veniente illo, Guilielmus quidam à Rege
diredtus Anglorum , aliquantis diebus prsvene-
rat Romanos in caufam quam agitandam Iciebat,
lùa Ibliicitudine pro voto tradudlurus Regis. Qui
Wilhelmus fimili modo contra eundem virum ab
alio Rege milfus Romam venerat, & quemadmo-
dum rei gefts fériés fuprà defignat, iis qus tune
Ecclefîaftica gerebantur pro viribus opem impenderat.
Ubi ergo a^ventus Anfelmi fummæSedis An-
tiftitiÄunciatus, illieb mandans ilium deprecatus
eft quatenus diem ilium atque fequentem à fatigatio-
nç lui apud Sandtum Petrum quietos duceret ac
dcmùm fe ipfius prsfentis Lateranis exhiberet. Ille
pacerns pietatis mandatum gratiosè fufeipiens pa-
quam illo potiflimum venerat, in medium duci jube-
tur. Adeft & W'illielmus.legätioni qua fungebatur
toto ftudio curam impendens, hoc eft ut Regi Henrico
omnes Patris & Fratris fui confuetudines &
ufus Apoftolics Sedis au&öritate firmaret. Exponi
ètiam ftatum Regni , Regiamque in Romanos
munificentiam , unde ampliori quadam & dignio-
ri prs csteris fublimitate ex Apoftolica largitione
Reges Anglorum probat antiquités ufos, eaque re
non loliun moleftum & indecens fore huic fuorum
B antecelforum iura perdere} verumetiam, ficut fe certö
cognovilfe ferebat, magno Romanis hoc iplum dam-
, no futurum fi contingeret,.& dumfortè locum recu-
perandi inventuri non elfent, ab eis ferö lugendum.
Qujd plura ? Duéti funt iis atque aliis necne per-
dudti in caulim Regis Romanorùm nonnulli, ad-
mittends rationis eile conclamantes, qüs fereban-
. tur j neque vota tanti viri ulla confideratione poft-
ponenda. Inter ifta filet Anlèlmus operiens in omnibus
examen lummi Pontificis. Nec enim verba fua
dare volebat, ut mortis homo Ecclefis Dei oftium
fieret, ne poftpofito^ Chrifto qui le oftium ovium
eile pronuntiat ; &, per quem, fi quis intrat, falvatur,
& ingreditur atque egreditur & palcua invenit, ovile
intrare voientes aliunde afçenderent j ac fie non o-
vium Pgftores, led fuies fièrent atque latrones. Iplè
Q nihilominus Pontificum Paftor cum ad cun&a liieret,
& quid quilque diceret , prudenti confideratione
examinaret, sftimans Willielmus jamjam ilium pro
favore Romanorum hi le nihil eornra qus qusre-
bat fibi negaturum erupit & ait : Quics/md hinc in-
deve dicatur t volo norint cjuicumcjue aflifiunt Dominum
meum Regem Anglorum nec pro amijfione regm ü mm rum fe perdere /nveßitttras Ecdeßarum,
Tune vir Apoftolicus paucis hsc verba locutus eftt
Si ejutmadmodum diets , Rex tuus nec pro Regni
amiffionc patietur Eccleßarum. donationes amittere ;
faas ecce, cor am Deo dico, ejula nec pro redemptione
fui capitis cas ills aliejuatdo Pafçhalis Papa impuni
pcKviitiet habere. Quo auditum oppido conturbavic
Willielmum. Romanis autem diéto Pontificis ac-
clamantibus | optatum in commune eft quatenus ifta
y exiftimatio procul ab* omnibus filiis Ecclefis fieret,
Apoftolicam videlicet Sedem nunquam facfcu-
ram oftium ovilis Dei laiciun quemlibet.,Quapropter
aliud , aiunt, Régi refpondeatur quod ilium ac bene
agendum paulatim demulceat, & aliorum offenlàm
Principum exindeRoma non incurrat. Itaque Roma-
no/um confilio Papa nônnullos paternos ufiis, in-
terdiétis oninino Ecclefiarum Inveftituris, Régi con*
ceffit, eumque abexcommunicatione, quam Anteccfi
lorem fuum feciffe fuperiùs diximus, immunem ad
tempus conftituit, eis duntaxat qui à manu ipfius Inveftituras
lùlceperant vel deinceps fiilciperent, uf-
que ad dignam tanti reatus farisfaitionem, pro lèrvan-
da Ecclefiaftici difeiplina rigoris, fub excommunica-
; tionis catena retentis. Regia igitur caulk qus age-
batur^ tali modo Roms a<fta determinata eft. Sa-
- tisfa&ionem fane Inveftitorum cenlurs ac difpofî-
tioni Anlèlmi Papa delegavit.
Poil hsc Anfelmus,, a6lis cuin Pontifice luis 8c
aliorum de Chriftians Refigionis oblèrvantiâ multi-
plicibus caufis, qus poll principale negotium fui
itineris non vilipendends cauls fuerunt , reditum
fuum. Apoftolica petiit benedidione tueri. Cui Papa :
Benediüio , quam defideras, ita te comitetur ubique
h i s t o r i æ n o
MmcUi ipßmet optai.. Et ne d liminibus Paß or um Ec- l
*» cleßa 'indcarir immùnis abfccdere en vicé iUorum
tibi feripta fua auEloritatùfigilh roborata manu
noftra porrigimus , & ea qua continent fub illorurrts
teftirnonib tibi & (ucceffbribus tuis in perpetuum
confirmamus. Datiÿ ergo literis , ofculâtùs Pâ-
trem, & hós qui cum eo eramus , Deo nos com-
mendavit ac fie in pace dimifit. Literarum autem
fèrieà hsc eft»
pafçhalis F.pifcôpus Servus Servornm D e i,
Venerabili Fracri .Anlelmo Cântuarienli
Epifcopo : Salutem, & Apoftolicaqa bene-
di6lionem.
FRaternitatïs tus poftulationibus nos anniiete , .
'tus fapientis & religionis perfuadec .audoritas.
Quondam enim in literis ab Apoftolica tibi Sede dir
redis Cantuarienfis Ecclefis .Primatum ita tibi. plénum
conçeffimus' ficut à tuis confiât Pïsdecelîori-
bus fuifle polfeifum. Nunc autem petiçionibus tuis
ânnuèntes ,’tam tibi quàm legitimis luccelToribus tuis
eundem Primatum , & quicquid dignitatis feu po-
teftatis eidem Sands Cantuarienlr feu Dorober-
nenfi. Ecclefis pèrtinere cognofcicur y literis præ-
lèntibus confirmamus , ficut à temporibus beati Au-
guftini PrsdeeelTores tuos habuijTe Apoftolics Sedis
aüdoritate cönftiterit. Datæ Lateranis XVI. Kal.
Decembris indidione X I I.
Nobis itaque Româ difeedentibus , Willielmus q
remanfit , aflerens fefe voto conftrinxifle beatum
Nicholaum adiré , re autem verâ Roms mora-
turus & fi poflet, Ânfelmo abfente, quod eo præ-
lènte nequi.verat, Antiftitem à data fententia tra-
dudurus. Quod quia nequaquam facere pôtüit ,
perfualorias liceras Régi deférendas, ne nihil vide-
retur egifte , à Papa obtinuit , ficquc Romanos
fines reméandi viâ mutavic. Quem nos , dudu
gloriofs Machtildis Comitifïs per Alpes eùntes,
cùm apud Placentiam. reperitfemus , tam velocem
hominis curfüm à beato Ni,cholao admirati ad-
mod.um fumus. Epiftols quam R^gi detulit textus
hic eft.
Pafçhalis Epifcopus S.ervus Servorûm D e i , ^
Illuftri & gioriofo R é g i Anglorum *
H e n r ic o : falucem Apoftolicam bene-
didionem. ^
IN literis.quas nuper ad nos per familiärem tuum
noftrs diledionis filium Willielmum Glericum.
tranfmififti, & perfons tus folpitatem Gognovimus ,
& fucceflus profperos quos, tibi fuperatis regni
adverfariis benignitas Dominica concefilti Audi-
vimus orsterea optatam virilem fobolem ex ingé-
nua & rellgibfa te conjuge fufcepilfe. Qiiod ^»ro-
fedb cùm nos hfetificavit | oportunum rati fumus
nuhe tibi ptscepra & vóluntatem Dei validiùs
inculcare, curn, amplioribus benefieiis Dea te pluri- p
mum perfpicis debicorem, Nos quoque divinis be-
neficiis benignitatem noftram penès te foeiarc opta-
mus fed grave nobis eft quia id à nobis videris 1
experere quod prsftare omnino non poflumus.
Si enim aut confehtiamus aut patiamur Inveftituras
à tua-excellentia fieri, & noftrum proculdu-
bio , ôc tuum eric immane periculum. Qua in
ie. contemplari te volumus quid aut non fkeiendo
perdas, aut faciendo conquiras. Nos enim in pro-
hibitione hac nihil amplius obedientiæ, nihil, liber
V O R , L I B , . I I I . '(Pfràlitatis
per Ecci.efias nanfeifeimur i nec t ibi debits ;
poteftatis aut juris fqJptrahere quicqüam nitimur,
nifi ut. çrga te. Dei in.d ignacio minuatur , & fie
tibi profpera cundta contingant. Ait ênim Domi-,
nus , Honor,ificantcs me honorificabo, Qui me at',-:
tem contemnu.it s erunf ignobilès, Dices ita:que, Mei
hoc juris eft. Non utique , Non eft Imperatorium v
non eft Regium led Divinum. Solius .ilius eft
qui dixit i Ego fum oftium. Unde pro rpfo rogo te -,
cujué hod munus eft , ut ipfi hoc •rèddàs.'Ipfi di-
mittas cujus amori etiam. qus tua funt debes. Nos
aiitem cur tus obniteremur voluntati , cur obfifte-
remus gratis , nifi Dei in hujus negotii conlènfu
feiremus voluntati obviare', gratiam amirtere. ? Cur
tibi-quicquam negarem quod cuiquam eilet morta-
lium concedendum., cùm bénéficia de te ampliora
fumpferimus ? Perfpice , fill carilfime , utrum decus
an dedeeus tibi fit , quod Sapientiffimus ac Reli-
giofiflimus Gallicanorum- Epifcoporum Anlèlmus
Cantùarienfis Epifcopus propter hoc tuo lateri ad-
hirére, tuo veretur in regno confiftere. Qui tanta
de te ha&enus bona audierant, quid de te fendent i
quid; löquentur , cùm hoc fueric in r.egionibus
divulgatüm î Ipfi qui cqram te tuos exceffiis
extollunt , cùm prsfenda tua càruerint , hoc pro-
feéfco validiùs infamabunt. Redi ergpv fi U çarifli-
me , ad cor tuum proprter milèricordiam Dei y &
propter amorernUnigeniti deprecamur revoca Paftor
rem tuum , revoca Patrem tuum. Et fi quid, quod
non opinamur adverlüs te gray ius gelier it , liquidem
Inveftituras adverfaxus fueris , nos juxta volun-
tatem , quantum Deo polïumus , moderabimur. Tu
tarnen talis repulfæ infamiam à perfona tua &
regnpr amoveas. Hsc fi feceris fi ’gravia qus-
libet à nobis petieris' qus cum Deo prsberi facultas
fit , profèdto confequetis , & 4310 te Dominum
, ipfo adjuvante, exorare curabimus , & deft
peeçatis tam tibi quàm Conjugi tus Sandlorum
Apoftolorum meritis abfolutionem & indulgentiam
faciemus. Filium etiam tuum quem ex fpeblabili
&gloriqfa cofijuge fufeepifti, quem , üt audivimus,
egregii Patris •Willielmi vocabulo nominafti , tanta
tecum imminentia confovebimus ut qui vel te
vel- ilium læferit , Romanam Isfilfe videatur Ecclefiam.
Quid fup'er his ad honorem Dei & .Ecclefîag
1 gloriam exhibiturus fis , maturiùs nobis volumus
refpondéri , interventu , videlicet, talium Lega-
torum , de quorum relationibus nec noftet debeat
nec vefter auditus ambigere. Dats Lateranis IX. Kl*
Decembris» - .. .
Ac nos unà cum WilÜelmo Placentinos fines
delèrentes., prote£li gràtiâ Dei , fani & inctïlu-
mes Lügdunum iifque pervenimus , aifturi illic fe-
ftum quod inftabât Dominies Nativitacis. Sed cùm
Willielmus feftinaret, neenobifeum Lugdunum di-
vertirë -.velîet , feparando fe à Paÿs comitatu |
dixit ei : F ut ab am Roma caufam noftram alioeven-
tu proçefturam , & idcirco diftuli ea qua Rex Dominus
meus tibi dicetida mandavit hucufque pro-
palare. Nunc autem quia , citato greßu , ad eurq
redire difpono , qua mandai ulterius abfcondere
nolo. Dicit quia ß fie ad eum redieris , ut talem té
ills per omnia facias quales Anteceftoribus g fuu
Anteceffôres tut fe./feeiße nofeuntur , tune Ubenti anima
tuum in Angliam reditum volet & ampleiïetun
Cui Paterî Ne amplius dices ? Prudenti loquor^ ait, Mf
Hac de-re rtihil amplius dido. At ille : Scro quiddical
atque intelJ,go. Diviû ergo fqnt in iftis ab iiivi^.
cem , & Anfelmus fummo cum honore & gaudio
à Venerabili Hugone Lugdunenfi • Ârchiepifcopo &
toto Clerc fufeeptus, in majorem Ecclefiam duiftus
î l )