fruetur. Omni creaturat, quoniam dum per boni- A
. latem fuam incrementqm civicatis Dei aflurgit, reno-
vationem qua ipfa creàtura in melius eft commutanda,
ultra non impendit, imb quantum fua refert » om-
nem ei moram perfedtionis rumpic & adimit.
Quantum ergo cuique fit enitendum ut bonus
fit, perpendatqui poteft; quandoqiiidem ex bonita-
te hohiinis, & confummatio Regni coeleftis, ôc præ-
deftinata toci 'creaturæ pendet reparatio univerfalis.
Nihil enim horum omni ex parte perficietur , donee
numerus Eledlorum impleatur. Tantb. itaque bonum
lftud plus differetur, quantb ii, qui æcernæ vitæ
digniisxiftant, minus invenientur.
Singulo igitur homini ad Regnum Dei pervenien-
ti Deus ipfe, Angeli quoque, ac jufti homines eo
quod fe talem exhibuit ut illuc perveniet, gratiofi g
exiftent, 8c ut fua omnia ejus fint, unanimiter voient
, eumque ficut uohæredem & cômparticipem
Regni coeleftis , quafi leipfos perenniter diligent. Si-
quidem quantum in ipfo fuit, & civitatem,Dci, ÔC
Angelorum numerum, & landlos homines confum-
mavit. Sed cùm ii qui ad vitam æternam pertingunt
tanta merentur, pater per contrarium, quid nequam
homines, quia Regno Dei extores fuo merito fiunt,
promereantur. Quantum etenim ad eos fpedlat, nec
Deicivitas, nec Angelorum numerofitas, nec eledto-
rum hominum proficiet præfixa integritas ; immo
curp ipfi ad horum perfedfionem conditi fuerint, nec
pertingere fâtagunt, ne unquam perficiantur fins
fadlis intendunt.
Qmmadmodum igitur quivis homo dolet & que-
ritur quando aliquo modo perdit quod pro fill com-C
modo & utilitate adquifivit, ita Deus quodammo-
do dolet & queritur, quando hominem quern ad
Opus fuum creaverat à diabolo rapi, & in æternum
fibi perire confiderat. Inde etiam illi qui damnantur.
perditi dicuntur, quoniam Deo ad cujus regnum &
honorem conditi funt, in confufionem æternam à;
diabolo præcipitati depereunt.
Ecce utcumque propofita nobis eft beatitudo vitæ
perennis, & è contrario miferia mortis ætcrnæ.
Ut igitur hæc evaokantur , ilia adquirantur, eo magis
claborandum eft , quo ifta interminabili poena malos
cruciat, iiia indêficienti jucunditate bonos obleólat.
Qui ergo eft bonus, perfèveret, donee débita fibi
beatitudinis præmia capiat ; qui verb malus, quod eft [)
efle defiftat, quo miferiam, quam meretur, evadere
queat. Et quidem bonitas, quia lux eft, plané inftruit
eum » cui inhæret, qua gradiatur ut ad vitam per-
veniatj led malitia , quia ténebræ funt, occæcat il-
ura. 9U* ea lueb. iatür, ne videàt quo ruit, ut in-
teréat. Sed fit aliquis fortè malus, qui quod eft ,
efle erubefeat, & fe .bonum fieri veile dicat. Hic ne-
cefle eft ut ante omnia fe malum, id eft ; peccatórem,
ac per hoc tenebris involutum intelligat, quatenus fe
ubi jacebat, poflit videre. Sunt etenim plures qui
tam denfis peccatorum tenebris obvolnti funt, ut
nulla ratione fe vei in ipfis tenebris efle poflintad-
vertere;
Primum igitur & magnum quid boni elfe confiât, . £
hominem fèipfum poflè ' intelligere in quo ftatu, vel
cafu fubfiftat. Eoenim quo fe intelligit, luci accedit.
Cùm itaqueintelligit fe malum efle, oportet nt fi bonus
fieri vult, doleat fe malum efle. Alioquin falsb
dicit fe alium quàm eft efle veile.
Scientiæ igitur. qua novit fe, dolor adjiciatur ne-
cefle eft, dicente Scriptura : Qui aidit fdent lam, addit
& dolorem. Verum dolori medicamentum vult ad-
hibere, ubi doleat expedit ut oftendat ei quem feit fibi
nofle & poflè mederi. Vulnusenim quod jam putruit,'
& in fe horridu virus ex putredinefui coadunavit, quo-
ufque aperiatur & putridus humor exprimatur, nec à
dolore liberari, nec ullo valet modo liberari.Sic qui fibi
peccati vulnus dolet infli&um, per veram confeffionem
ipfum detegat ac fic expreflo mortifero humore qui
latebat, per conlilium præfidentis , quo curetur, poe-
nitentiæ medicamen afliimat.. Non vereatur linguas
hominum , non proponat poenitentiæ cultum. Immb
apud fe hoc in meme firmiter habeat, quia fi aliis
peccati fcandalum inde fubrepere non timeret; talem
fè cunélis innotefeeret, qualem fe in confpe<5lu
Dei quem offendit efle videt. Hoc enim multùm valet
ad dignum poenitentiæ fruélum, quando homo
tantùm dolet de peccato fuo, quo Deum offendit, ut
non réfugiât ab aliis hominibus talis agnofei, qualem.
fe in oculis fiii Creatoris efle agnofcic. Quod
quamvis fa^onon fit admi.tendum , ne Ecclefiæ Dei
quodlibet fcandalum exinde' generetur, tarnen nec
inficiari nec perturbari debet, fi ab aliis ei objici-
tur, quod ipfe de fe fua fponte confitetur. Sunt etenim
multi qui plurimum perturbantur, dum decis'alii
dicunt, quod etiam ipfi de fe publicè fateri non refu-
giunt. Ad magnum itaque perfe^lionis culmeti perti-
net, dum quis malum quod prædicat de fè, patienter
& illæfa mentis tranquillitate ab aliis contra fè
diétum valet fuftinere. Probari namque per hoc poteft
ilium in vero humilitatis gradu confiftere, ficut è
diverfo ilium qui hoc non poteft, in quadam jadlantia
& apetitu lublimitatis mentero habere. Julius liquidem
vult haberi. Scriptum quippe eft :Juflns in principe
accufator efl fui.
Dum igitur fè accufat, & de eodem ipfo ab aliis uc-
eufari reculât, quid aliud intendit, nifi ut fè humili-
tate . alios autem falfitate vcl odio præditos in eodem
oftendat ?
Si ergo vult veræ humilitatis culmen attingere, concédât
oportet ab aliis diéta patienter audire, quæ ipfè
de feipfp non veretur palàm ultro proferre, & patiatur
fe itautfè dignum fatetur, ten tari.
Cùm itaque homo in hune humilitatis ftatum perve-
nerit, tune révéra fi in antiquam converfationem fuam
oculos cordis reflexerit, vfdebit fe in horrendo malo
& tenebris verè fuifle, & gratiofus ineffabili gaudio
& exultatione admirabitur fè in magno bono ôc lu-
mine eflè.
Cuftodiat ergo cor fuum, euftodiat corpus fiium,
ne inimiçi ejus fibi furripiant, quod per Deigratiam
adquifivit. reumque dejiciant in priftinas tenebras quas
rehquit. NihiLvirtutum ; quas adeptus eft , fuis viribus
imputer, nec fuper eorqui nondum ad hoc pro-
vedli funt, ullo modo fe extollat.
In humilitatis culmine > ad quod pervenit, fè
fèmper cautè cuftodiat, & inferiorem fè omnibus
hominibus, non fi&o, fèd intimo corde credat.
Q3>niam , inquis, modo id aliquis facere poteft , uC
fe viliorem il lo credat , quem in bonis aâibus non
folùm fibi, fèd ôc aliis inferiorem efle fine dubio confiât
? Verbi gratia. Videasaliqu m fobrium, humi-
lem | patientem, fua indigentibus largientem, in Dei
fervitio fèdu-um, & quæ fibi fieri vult, aliis benigna
mente facientem, plurimaque in hune modum -, ôc
hic talis judicàbit fe viliorem illi quemlibet eflè
luxuriofum, fuper bum , injuriofum , depiædatorem,
Dei fervitium, quantum valet, vel audet, devitan-
tem, & qualiter aliis contratria faciat pro poflè ela-
borantem. Ita opportet neceflè eft. Aliter enim di-
vinæ paginæ humilitatis metas excedens, non obedit.
Nec aliquis æftimet fàcram Scripturam, cuivis quicr
quam præcipere quod debeat judicare fadlu impofïi-
bile eflè.
Quia igitur fçriptum eft ut quifque fè viliorem
omnibus aliis non folùm ore pronuntiet > fed etiam
intimo affeâu cordis credat ; qualiter quod impleri
queat, confiderare ftudeatis . cujus mentem divinus
Spiritus tetigit, ut fè in hujufmodi exercere velit.
Grave fiquidem eft, utbonam, ôc fan&am vitam
agens»
agens, perverfi cordis &operis homini fe judicet ex j
intimo corde*inferiorem, eftm naturalis fimul 8c di-
vina lex fanciat bonum femper malo pra;ftantius efle 5 ^
& huic jeternae gloriae retributio, illi fempiterni oj>
probrii prena paretur. £x effe6lu itaque mercedis
utriufque patet quid cui pratftet. Si ergo bonus fe ju-
dicat malo inferiorem , malum prajpoftero ordine
fibi facit fiiperiorcm. Quod fic efle verum natura non
admittit. Aut igitur vetitati contrarius* erit, qui fe
bonum malo credit inferiorem, äut fi non credit,
divinae paginse » qu«e hoc jubet, inobediens erit.
Sed horum nihil admittendum.
Videndum igitur eft quonam modo fieri valeat,
ut & veritas nqp deferatur, & divinitatis prtecepto'
obediatur. Cum ergo quivis hominum vult compara-
rc fe ad alium quid in fe .h fe habet, 8c quid alter
non ^ fe , fed per Dei gratiam habeat. A fe quippe
nemo nifi malum, per gratiam verb Dei habet fi
quod bonum. Pönat itaque malum fuum cum malo
alter ills, & ftatim videbit quid horum fit potius.
Perpendat etiam omnia in futurum; junbla fervari;
& ne fort£ ipfe occulto Dei judicio ä bono decidat,
& alius ù malo réfurgat , gnarus attendat*
Quicunquc igitur tali confideratione fe ftuduerit exa-
minare, profeélo non refidebit in animo fuo, quo
fe débeat præ aliis magnificare. Eoque magis Deo
proximus adhærebit, quo de 'fè humitUma fentiens
nullum contefnnit, fed ut omnium vera dile&ione
potiatur fub Deo contendit»
Hæcut exoreB. P. Anfelmiaccepi, confcripfi,
fàtisfacere cupiens voluntati amici mei, me hoc facere
obnixe rogantis. Cui & Epiftollm deftinavi, quam
in Exordio hujus opufeuli ponere non omifi, càvens
ne quis materiæ pulchritudinem & di£taminis foedi-
tatem intuendo , æftimaret Anfelmum ex materiæ
quidem formofitate illud compofuilfe, ex diétaminis
verb vilirate, quo mentis illius perfpicacia & lepos
eloquii evanuerit, mir-um duxiflè..
Novcrit tamen quiconque hoc in fui notitiam
tranfire dignabitur, ipfum Patrém hoc. fæpe legifle
ôc audifle, fuaque fanda manu.& au&oritate exa-
minatum, pofteris ad tranferibendum ac legendum
commendafTe. Sit igitur Deus benedidus in omnibus.
Amen.
D M E R
C A N T U A R I E N S I S MON AC H I
L I B E R
. DE S A N C T I A N S E LMI
S IMI L ITUDINIBUS
C A P U T P R I MUM,
* T)e triplici ojoluntute.
-W- T TOlUntas tripliciter inteiligitur. Voluntas
etenim . dicitur illud animæ inftrumçntumj
▼ quo vult. Et affedio ejiifdem inftrumenti :
affedio verb, eft' àffedio ejüfdem inftrumenti vo-
lendi. Hæc voluntas, quæ dicitur affedio, eft ad
tempus. quafi fopita, quià eft eorum quæ mens non
memorat : fed mox ut ea recolit, etiam inftrumen-
tum volendi appétit. Item voluntas dicitur velle,
vel ufus ipfius inftrumenti.
C A P U T I I .
Similitttdo inter mutterem & voluritatem*
C parit. Similiter'ergo Öeus impefat voluntati Ut fo-
cietfir ipfi foli j diabolus verb ex alia parte fuggerit
ut conjungatur & fibi. Si itaque fe foli Deo con-
junxerit,-id eft, Spiritus fandi fuggeftionem, ve-
lut fernen bonum rcceperit; fit ejus conjux légitima
"VTOluntas itaque, quæ eft inftrumentum volen-D
Y di, fic eft inter Deum & diàbolum, quomodo
mulier inter fuum legitimum virum, & aliquem adulter
um. Virei præcipit ut fibi foli conjungatur i adulter
verb perfuadet ut 8c fibi copuletur. Si itaque fe
‘ foli .légitime viro conjungat »! légitima eft, * ipfa-
que filios legitimos generat : Si autem adultère fè
junxerit > adultéra eft, * ôc ipfà filios adulterines
» fiiiofqüe legitimos'* generat, id eft , virtutes 4/
& opera bona : Mox enim ad imperium ejus omnes
àperiuntur animæ 8c corporis fcnfiis ad implendum
quod præcipit Deus.
C A P Ü T l i t .
l)e fenfiluts anim<t.
ÎPfa namque * voluntas aperîtur ad virtutüm afFe-
dionem, & ad' volendum optanda j memoria verb ,
ad memorandum memoranda ; cogitatio ad cogitan-
dum cogitanda ; intelledus ad difeernendum quid fit
volendum , vel memorandum , vel cogitandum. A-
nimus quoquè ad charitatem erigitur , ad humilité*
tem difponitur, ad patientiam roboratur, & ad alias
virtutes gencrandas, aperi^ur^ ^
.dedivi'Go-
: volunutic
. pâtit