capicali criminc denotatum, püblicè nifi ejus præce- 1
,pto implacitaret aut excommunicaret » aut ullâ Eccle-
fiaftici rigoris pccnâ conftringeret. Qna: autcm in
fecularibus promulgaverit , ea re litterarum memoriæ
tradere fuperfedemus > quoniam & ea nihil noftrioffi-
cii fcribere refert, & ex Divinis quæ juxta quod de-
libavimus ordinavit, qualitas_ illorum, ut reor, ad-
verti poterit. Uc ita cccptum peragamus iter, dc
his fatis didum.
In hujus Regnianno quinto Lanfrancus Cadomen-
fis Coenobii Abba^v vir ftrenuus , & in divinis atque
humanis rebus excellenti fcientia præditus,
Angliam ex præcepto Domini Papæ Alexandria
pradidi Regis advenit , & pauco poft tempore
Archiepifcopatum Cantuarienlem regendum fufi.
cepit. Sacratus eft autem in ipfa metropoli Sede j
quarto Kalend. Septembris à cundis fermé Epifco-
pis Angliæ. Hic Romam pro debito fibi pallio iens ,
Thomam Archiepifcopum Eboracenfcm, quem ip fe
fadâ fibi de fubjedione fua Canonicâ profefïïone
Cantuariæ confècraverat, Sc Remigium Lincolnien-
fem Epifcopum comités itineris habuit. Qui Romam
fimul pervenientes, urbanè fùfcepti funt, honore
fingulis congruo. Poft qua, ftatuto die Pater Lan-
francus Apoftolicæ Sedis Pontifici Alexandra præfèn-
tatur : Cui, quodRomanam fciencibus corifuetudincm
fortè mirum vjdeatur, ipfe Papa ad fe intrand affur-
gens, eum, utgreffum figeret, dulciter hortatus eft.
Ac deinde fubdens , Honorem, inquit, exhibuimus
non quem -Archiepifcopatui tuo, -fed quem Adagiftro
( cujus ftudio fitmus in illis, quà fcimus , imbuti.) Q
debuimus. Hinc quad ad te pertinet | ob reverentiam
beats Petri te exequi par eft. Refidente igiturillo, Lan-
francus progreffus humiliât le ad pedes ejus, lèd mox
abeoerigiturad ofculumejuS. Confident & lætè inter
eos agitur dies ille. ' Sequent i luce, cùm jam diverfà
negotiain medium ducerentur ,calumniatus eft coram
Papa memoratum Thomam cum prafato Remigio,
quod neuter illorum jure fuerit promotus ad Pontifi-
catum. Primus, ea fcilicet re, qubd facri Canones
filios Prelbyterorum, quos religionisordo non ornât,
à làcrorum Ordinum promotione removeanr. Sequens
verb pro eo quod , fadâ conventiohe, ilium à 'Wil-
lielmo, poft Rege fado , emerit, officio videlicet quo
ci ih excidium Anglia: properanti multifariâeonten- _
done ac multiplicibus im pen fis defèrvierat» Ad hæc ^
illi nullam , quâ excufàri poffent, probabilem caufam
habentes, redditis Baculis & Annulis cum cura Pon-
tificali,- ad petendam mifericordiam converti funt.
Quorum precibus fefc Lanfrancus medium injiciens,
ficut erat vir pietate ac fapièntia pollens, cos multa-
rum rerum fciendâ fultos, novo Régi in novis re-
gni difpofitionibus perneceffarios , multis præftare
oratoriâ facultate oftendit. Quibus auditis, Pontifex
fummus converfus ad eum : Tu videris, inquit, Pater
es patria illius, ac per hoc induftria tua confide-
ret quid expédiât. Virga paftorales, quas reddiderunt '
ecce hic funt, accipe illas at que difpenfa prout utilius
Chriftianitati regionis illius agnofcere poteris. At
ille, fufceptis eis, illico in præfèntia Papæ revcfti-
vit præfatos viras, quemqtie fuâ. Dein Lanfrancus
ftola fummi Pontificatus à Papa fufceptâ in iter re-
verfus Angliam cum fociis alacer advcdus eft j & à
Cantuaritis débita revercntiâ receptus, Primas to-
tius Britanni* confirmatus eft. Poft hæc, evoluto
brevi temporis fpacio, fama nominis ejus & magni-
tudo prudéntiæ ejus quaque infonuit ,r eumque
apud hominum mentes darum fecit atquc fbcdàbi-
lem. . r
Is inter alios, immb præ aliis , erat memorato
Régi Willelmo acceptus, & Dei rebus in cundis
non mediocri cura intentus. Quaproper magno fem-
pcr operam dabat , & Regem Deo dcvotum cffi-
•cere, & religionem morum bonorum in cuhdisor- v
dinibus hominum per totum regnuni renovare. Nec l'
privatus eft defiderio fuo : multSm enim illius inftan.
tiä atquedodrina per totam terrain illam Religio au-
da eft , & ubique nova Monafteriorum sdificia,, fi.
cut hodie apparet, conftruda. Quorum ffdificiorum
conftrudoribus ipfe primus exemplum prsebens Ec-
clefiam: Ghrifti Cantuarienlem, cum omnibus Qffi-
cinis qua: infra mnrum ipfius Curi? funt, cum ipf0
muro ardificavit. Qua verb pruderida , & quo-pater-
nitatis officio Monachos in eadem Ecclefia confi-
ftentes k fa:culari vita, in qua illos invenit plus «quo
verlari, erexedt , omnique fanda: converfationis
tramite imbu'erit, ac muldplicato illorum nume-
ro , qua eos dum vixit benignitate confoverit, cui
unquam ad plenum declärare poffibile erit ? Quos;
ut interim alia taceäm, quiä fine penuria & folfi-
citudine Dei lervitio femper intendere defiderabat*
apud Regem fua fagacitate & induftria egit, qua-
tenus fere omnes terras, quas Normanni de jurcip-
fiusEcclefis, cum primb terram cspilfent, invaferant
& etiam quafHam alias qua: ante illorum introitum
propter diverfos cafus per^ditae fuerant, ipfi Ecclefi«
redderet. Verüm de his ac innumeris aliis bonis
quibus inliidando vitam fuam confommavit, licet
mihi quidem fcribere opus non fit, propter quod &
opera ejus ita parent, ut ipfa fe evidentibs fcripto
demonftrent, & ipfemet de rebus Ecclefiafticis qu*
fuo tempore gefta funt , veracilfimo & compendiofo
calamo lcripferit; tarnen pro dulcedine memori*
ejus, qu£e picelibavimus paucis explicare gratum
duximus.
Hic ergo Lanfracus cbm Cantuariam primb ve-
nillct, & Ecclefiam Salvatoris, quam regere fufcepe-
rat > incendio atque ruinis penb nihil fadam invenifl
fet , mente confternatus eft. Sed cum magnitudo mali
ilium cogeret defperare, rediit in le, animique forti-
tudine fretus , fuä commoditate pofthabitä, domos
ad opus Monachorum necelfarias, citato opere con-
fummavit. Quibus ubi per plures annos ufi funt, ad-
audo eorum eonventu, parvie admodum vife lunt.
Deftrudis itaque illis, alias decore ae magnitudine
prioribus multum pra:ftantcs a:dificavit. ^Edificavit
& Cüriam libi, Ecclefiam pra:terea, quam fpacio
feptem annorum b fundamentis ferme totam perfe-
dam reddidit} in Cappis, Caliilis, Dalmaticis, Tu-
nicis auro magnifice infignitis, palliis, & aliis or-
namentis multis ac preciofus nöbiliter decoravit. Er-
ga Fratres autem ipfius Ecclefia: qubm bonus, qubm
pius , qubm bcneficus extiterit, inde aliquantulua
colligi poteft, quod nec ex parentibus aut fratribus
eorum fuftinere poterat penuria ulla quenquam aftli- .
gi. E t, quod magis forte mireris, in ufum acceperat
non expedare ut fubvenire rogaretur, fed mifericordias
vifceribus plenus, modo hinc, modo illi ultra offere-
bat, quod egenti cognato per plurimum temporis
auxilio eile valeret. In quo tarnen femper ducebatur
prarcipua difcretione, confiderato videlicet penes fe
merito acneceffitatecujufque. Ad h*c, quidam,ipfius
Coenobii Frater fingulis annis triginta folidos denario-
rum ad opus matris fiia: ab ipfo Patre folebat accipe-
W. Huic quadam vice folidi quinque de illis ( nam di-
vifc per temporum vices conferebantur) ex pra:cepto
ejus dati funt j quos ipfe in panno ligatos, matri lo-
quens in manum ficut putabat clanculo dedit. At ipfa,
alias mente intentä, quid filius faceret non advertit;
& ita nummis deeidentibus, divifi ab invicem funt
mater & filius. Poftha:c mandavit mutier filiofiio, fei-
re voJens quid de nummis a£tum fuerit, quos fibi fe
daturum fpoponderat. Admiratus ille, fecit earn venire
ad fe. Et audiens reieventum triftis effedhis eft,
non tantum pro ^tamno quod Matri corttigerat, fed ne
hoc Archiepifcopus fciens, ob incuriam fuam irritatus
j eum aliquatenus gratiâ fuâ privaret. Inter hæc, A agendum talibus viris, de quorum folertiabenigftitate wi lli
pitts Pater pro more clauftrum incroiens fedit, ac
Fra erena, à materno. colloquió redeuntem moeftum
intuéns, remot is aliis, caufam moeftitiæ ejus fècrecé
perquirit, audit, & benigniffimo vultu , ficut jugiter
erat circa afflidtos , ita refpondit. Et inde, fili mi ca-
rillîme, contriftaris ? Denarios illos Deusalii prædefti-
naviE & contulitqui eis plus matre tua fbrtaffis in-
diguit. Tace, & ne cuiquam inde loquaris diligènter
attende. Ac ne quod aéfcum eft animum tuum vel
modicum ' gravet, fblidos feptem pro illis quinque
ad utilitatem Matris tuæ tibi hodie dari præcipiam.
Sed, ut dixi, inde id nemo feiat. Ipfum quippe ufum
in dando habebat, ut danda hilariter daret, & nulli
ac petientia, ut fibi quidem videbatur , némini foret MVS ]
ambigenÆam. Super hæc, in villis ad Pontificatum
pertinencibus domos multas' atque honeftas partim
de lapide , partim de ligno, fibi & fucceftoribus fuis
ædificavit. Pro dignitate autem Ecclefiæ Cantua-
rienfisquam quidam deEpffcopis, fed maxime Thomas
Archiepifcopus. Eboracenfis, uc novus Anglfe
Givis, nimiùm conatus eft ad exaltationem fuæ Ecclefiæ
hu miliare , quantos labores perpefTus .fit, &
quemadmodum ipfum Thomam ad menfuram Ante-
celîbrum fuorum humiliaverit, fupervacaneum eft
atque dependenshîcaliquid fcribere. Ipfe etenim indc
veritate plenà & totius Regni allënfu confirmata fub
vel datum vel dantis perfonam cuivis reyelare con- teftimonio Regii figilli fcripca reliquit. Quieo qui-
cederet. Et.hxc quidem de ipfius Matris Ecclefiae Mo- f dem magis in iftis laboravit, qubd antiqua ipfius Ec-
naehis di&a fint.. Cxcerum quis unquam pauper cla- clefis privilegia in ca conflagratione qux eandem Ec-
mavit ad eum & defpedus eft ? Quis Perègrinorum B defiam tertio ante fui introïtus annum confumpfit,
de quocunque ordine hominum peeiit opem ejus , Sc penè omnia perierant.
Alias quoque confuetudines quas prifcis tempo-
ribus Ecclefi* Cantüariehfi', ut Uberrima in cundis
exiftëret, Reges Anglia: fua munificientia contulerunt,
Sc ftabiles in perpetuum ma-nere facratiffimä faiidio-
ne conftituerunt, quorundam iroprudentia perditas,
fua prudentiä reenperavit. Odo liquidem Epifcopus
Bajocenfis, ut de aliis taceam , frater prardidi Regis
Willielmi, & Cantfe Gomes, priufqtiam Lanfrancus
Angliam intraflet, magnus Sc pra:potens per totum
Regnum habebatur.Hic dominatione qua immeii-
fum fuftollebatur, non modo terras, fed & liberta-
tem nominate Ecelefi« nul’lo eire'fiftentemultiplicicér
invaferat, opprefferat, ténebat. Qua: ubi Lanfrancus',
ut eraht, didicit j apud Regem de illis agit ficut opor-
tere fciebat.^ Unde prtecepit Rex, quatenus aduna-
tis primoribus & probis viris non folum de Gomitatu
Canti®, fed & de aliis Comitatibus AngHa:, queeam
alfecutus non eft ? Quä Congregatio Monacho
rum feu Clericorum ad ipfum aliqüando mifi^ fub-
fidium petens, & copiam largitatis ejus ultra quäm
fperabatur qxperca non eft? Teftis horum quae di-
cimus Italia, Gallia, Britannia eft , quae ufque hodie
mortem Lanfranci miferando fufpitio plangit. Quid
referam de Abbatia fandi Albani , quam intus Sc
extra ad nihilum fere devolutam ipfe, ut fuam, in-
fticuto ei bona memoria'Paulo Abbate, ä fundamentis
readificavit, & intus magna religione, foris,
multarum rerum donatione aux'it, honeftavit, dita-
vit. I In Epifcopatu Roftenfi nön muitb plures quäm
quatücJr Canonicos & ipfos arumnofam vitam agen-
tes fub Siwordo Epifcopo repent. Qui Epifcopus ubi
cum Ernefto quem ei fuccdlbrem Lanfrancus ftatue-
rat, praefenti vita: füblatus eft: Monachus pia recor-
darionis, Gundulfus nomine, abeodem ibi fubrogatus
Epifcopus eft. Per hunc vetuftam Ecclefiam E- C *elæ Lanfranci in medium ducerentur, examinaren
pifeopatus cum fabrica adjacente fubvertic, & nova
quaque exmixit. Clericos quiillic, ficut diximus , vitam
agebant,^aut in eodem loco ad religionis culmen
crexit j aut, datis aliis rebus, de quibus abundaHtiùs
foliro vidum & veftitum haberent, in alia loca mu-
tavit. Sedcm etenim Epifcopalem Monachici Ordi-
nis cültu inftituit, ac delegatis terris, & aliis qua
fuftentationi il lie fèrv ientium Deo compctebant , di-
vitem de paupere, fublimem de humili, ficut in præ*
fènti habetur , effeeit. Sed quod de pauperibus foras
nraros civitatis Cantuariæ fecit, prætermictendum
mihi in hoc opere fore non arbicror. Extra aquilonalem
tur, determinarentur. Difpofito itaque apud PiH-
nedene Principum conventu Goffridus Epifcopus
Conftantienfis, vir ea tempeftate prædiyes in Anglia,
vice Regis Lanfranco juftitiam de fuis querelis ftrd-
nuifîimè facere juffiis, fecit. Lanfrancus enim valida
ratione fubhixus, ex communi omnium aftipu-?
latione & judicio , ibi cunda recuperavit qûæ o-
ftenfà funt antiquitùs ad jura Ecclefia Chrifti Can-
tuarienfis pertinuifte, tam in terris quàm in diverfîs
confuetudinibus.
Item alio tempore idem Odo, permittente Regc,
placittim inftituit contra fepefatam Ecclefiam, &
denique portam urbis iWius lapideam domum decen- ^ tutorem ejus Patrem Lanfrancum, & riluc omnes
tem & amplam conftruxit, & ei pro diverfis necef- quos peririores legum & ufum Anglici Regni nofitudinibus
hominum Sc commoditatibus habitacula verat ^ gnarus adduxit. Cum igitur ad eventilationem
pluracum fpaciofàçurteadjecit. Hoc palatium in duo caufarum ventum effet, omnes qui tuendis Eceèfiæ
divifit ; viras videlicet variis infirmitatum qualitati- caufis quaque convenerant in primo congrefïü ita
bus preffbs uni ; parti verb alteri foeminas fe male ha- convidi funt, ut in quo eastuerentur fimul amittebentes
inftituens. Ordinavic etiam eis de fuo vefti- ’ rent. Ipfe namque Lanfrancus non intcreràt. Tatum
, Sc vidum quotidianum : Miniftros quoque « libus enim, nifi neceflitas fumma urgeret, ei inteatque
Guftodes qui modis omnibus' obfervàrenc ne relie moris non erat. Ifpfi ergo in Camera Ledioni
aliquid eis deeffet ; ncque viris ad feeminas, vel fee- divinæ occùpato quid geftum fueric nunciatur. A t
minisad viros-accedendifaeultasulla adeflet; Exalte- file nil corde perterritus dida adverfariorum non
ra verb patte: viæ Ecclcfiam in honorem beati Gre- redè proceffiffe afferuit, & ideo cunda in craftinum
gorii Papæ compofuit, in qua Canonicos pptiiit, quijE induciari pracepit. Sequenti node , adeft in vifu
rcgulatiter viverent, & prafatis infirmis quæ faluci Antiftiti beatus Dunftànus, monens ne ilium mulanimarnm
fiuarum congruerent aim fepulcura mini-
ftrarent. Quibus etiam in Terris, in Decimis, & ^in
aliis rediditibus tanta largitus eft, lit ad fuftentationem
corum! fufficientia effe viderentur. Remocius veró
titudo conturbec, fèd depraffetttiafuifècurus placï-
tum rtianc ipfèmet hilaris intret , quod & fécit. Suas
itaque caufas quodam exordio quafi it rebus qua tra-
•data fiierant vel tradanda penitus alieno cundis
quam àBoreali, abOccidentali portacivitatis iigneas ; fupentibuS orfiis ita , proceffit ut quæ fuper eum
domos in devexo montis latere fabricans, cas ad o- pj^îïe dida fuerunt fic devinceret & inania effe
pus Lepraforum delegavic, viris in iftis, quemadmo- moufttaret j ut donee vitæ prafenti fuperfult, huldum
in'aliis, à Foeminavum focietate fèjundis. His lus exurgeret qui inde contra eum os aperiret. De
nihilominus pro qualitate fui morbi omnia quibus ege: his ita.
mit de fois miniftrari conftituit, inftitutis ad hoc per- .Super hæc fuis quoque, & eifdem fermé diebus