S A N G T ! A N S E L MI
queraadmodum tcs eft. Meg. An ergo tibi videtur
qu6d res enuntiata fit ventas enuntiationis ! D p .
Non. Meg. Quare ? Difi.. Quia nihil eft verum, mil
.1 . idtoveii- participando veritacem : & idco * veri veritas in lplo
wl ver® eft > res: verb enuntiata non eft in enunciationc ve*
ra , nude non ejus veritas, fed caufa ver-itatis ? ejus di-
cenda eft. Quapropter non nifiin.ipfa oratione qiue-
rendamihiv'ideturejnsveritas. AA^.Vldeergqanipla
oratio , ant cjusTignificatio. aut aliquid eorum, quse
fura in diftinitioiie enuntiationis, lit quod quarts ?
rDi'/i. Non puto. Meg. Qnare. Dtp. Quia fi hoc efleti
«/.■rift femper * diet vera; quoniam eidem manent omnia ,
qua font in enuntiationis diftinitione; 8c cum eft, quod
enuntiat.& ctYm non, eft.: eadem eft enim oratio, & ca-
dem fipnificatio. &’c£tera fimllirer. Meg. Quid igitur
tibi videtur ibi veritas ! Difc. Nihil aliud icio, mb
.1. »1C =a» » quia-cftm fienificat effe, quod f ft i ' nnc eft m ea veritas,
& eft vera. Mag. Ad quid &&a eft afbrmatio !
Difc. Ad fignificandum efie, quod eft. Mag. Hoc er-
godebec! .Difc. Certain eft. Mag. Cbm ergo figmfi-
cac efie, quod eft; fignificat quod debet. Dip Palbm
eft. Difc. At -cum fignificat quod debet, rede bgni-
'fi ficat. Dip. Ita eft. Mag. Cum autetn fignificat refte;
refta eft fignificatio! Difc. Non eft dublum. Mag.
quid dibit Cum ergo fignificat cite, quod eft > rg<fta_eft figntfica-
tio? Difc. Ita fequitur. M ag. Item cum fignihcatelie,
quod eft ; vera eft fignificatio ? Df/ff. Vere & redta &
vera eft; cbm fignificat effe, | uod eft. Mag. Idem lgt-
«1. St turefti!li,& rtdtam.&veramefte,* id eft s fignificare
„ . efle, quod eft i Difc. Vereidem. Mag Ergo non eft till
aliud veritas, qubm reditudo. 1 Difc. Aperce nunc vi-
tft »hud. deo veritatem hane efle reblitudinem. M ac. Similiter
r " Z .T eft s cbm enumiatio fignificat non effe, quod non eft.
Difc. Video quod dicis 1 fed doce me quid relpondere
' po film , fi quis dicat qui etiam cbm ratio iigmficat
*i. hoc effe * effe, quod 'non eft; fignifidjit quod debet. pariter
namque accepit fignificare elfe 8c quod, eft, & quod
non eft. Nam fi non accepilfct fignificare efie, etiam
•i. i t . nuod fion eft; non * id fignificaret. Quare etiam cbm
S S i T J fignificat efle, qiiod non eft i fignificat quod debet. At
red* fit mm fi quod debet fignificando, rebta & vera eft ficut tbften-
fJidnL cji. difti; yera eft oratio, etiam cum enuntiat efie, quod
non eft. Mmt. Vera qoidem non folet dici, cum figni-
xatefTc, quod non eft j veritatem tamen & reblitudi-
nem habet, quia facit quod debet. Sed cum fignificat
die quod eft ; dupliciter facit quod debet: quoniam fignificat
Sc quod accepit fignificare, & quod fabla
eft. Sed fecuiidum hanc reblitudinem & veritatem,
qua fignificat effe, quod eft ufii rebta Sc vera dicitur
enuntiatid; nonfecundum illam, qua fignificat efie,
etiam quod non eft. Plus enim debet propter quod accepit
fignificationem, quam propter quod non accepit.
Non enim accepit fignificare rem effe, cum npn
eft; vel non efie, cum eft ; nifi quia non potuit illi dari
tunc'fblummodo fignificare efle, qffando eft ; vel non
efle, quando non eft. Alia igitur eft reblitudo & veri-
4/. quod ac. tas enunciation is, quiff fignificat* ad quod fignifican-
Mtc,&ad dum fadta eft: alia verb , quia fignificat quod accepit
fignificare. Quippe ifta immujiabilis eft ipfi oratio-
ni; ilia verb, mutabilis: hanc namque femper habet; E
illam verb non femper: iftam enim naturalicer habet ;
illam verb, accidentaliter & fecundftm ufum. Nam
cbm dico; dies eft : ad fignificandum effe, quod eft ;
rcble utor hujus orationis fignificationc: quia ad hoc
fa<fta eft; & ideo tunc refte dicitur fignificare. Cbm
verb eadem Oratione fignifico efie, quod non eft; non
^4!i”u* enun- ca redfce utor: quia non ad hoc fabfca eft; & idcirco tunc
«•«•»« »» non re&a ejus fignificatio dicitur: quamvis in quibuf
^btbcnt'dfias dam eiiuntiationibus infeparabiles lint iftx duxrebfci-
ifias ventaiei tudines, feu veritates: uti, cum dicimus: homo animal
eft, aut, homo lapis non eft. Semper enim
hxc affirmatio fignificat efle , quod eft; & hxc nega-
tio, non effe quod non eft: nec ilia poffumus uti ad fidl‘
filfuuj
A gnificandum efle, quod non eft; fempet enim homo
animal eft; nec ift4 ad fignificandum non effe, quod
eft; quia homo nunquarfi lapis eft. De ilia igitur veri-
tate, quam habet oratio , fecundum quod aliquiseä
reble utitur , inccepimus quxrere : quoniam fecun-
dum hanc, vtram earn efle jqdicat ufus communis
loquutionis. De ilia autem veritate, quam non habere
non poteft., poftea dicemus. Difc. Redi igitur ad id ,
quod mccepifti: quoniam fufficienter mihi inter duas
veritates orationis diferevifti; fi tarnen aliquäm earn •
veritatem oftenderis habere , ciim‘ mentitur; ficut tu
dicis. Mag. De veritate fignificationis, de qua incoepi-
mus, interim ifta fufficiant. Eadem enim ratio verita-
tis, quam in propofitione vocis perfjjeximus, confi-
randa eft in omnibus fignis, qua: fiunt ad fignifican-
R dum aliquid effe, vel non effe, ut funt feripturx, vel
° digitorum loquela. Difc. Ergo tranfi ad alia.
C A P U T I I I .
De veritate opiniorfis.
M a g i s t .
GOgitationem .quoque dicimus veram , cbm eft
quod aut ratione aut aliquo modo putamus efle:
& * 5alfam, cum non eft. Difc. Ita ufus habet. Mag.
Quid ergo tibi videtur veritas in cogitatione ? Difc.
Secundum rationem, quam * de propofitione vidimus, «i
nihil reblius dicitur veritas cogitationis, quäm rebli-
tudo ejus. Ad hoc namque nobis datujji eft pofle co-
gitare efle, vel non efse aliquid: ut cogitemus else,
Q quod eft: & non efse, ,quod non eft; Quapropter qui
putat efse, quod eft : putat quod debet, atque idco
rebta eft Cogitatio. Si ergo vera & rebta eft cogitatio; v
non ob aliud, qu^m quia putamus efse quod eft ; aut ‘J
non efse, quod non eft: non eft aliud ejus veritas, *
quäm rebtitudo.
C A P U T IV .
De veritate voluntatis.
M a g i s i .
REbte confideras. Sed & p voluntate dibit ipfa Veritas
veritatem efse, cum dicit diabolum non fliers
näitudiif
eft cm o[
bit.
tifse in veritate. Non enim erat in veritate, neque de-'j’. '
feruit veritatem, nifi * in voluntate. Difc. Ita credo. Si */.nifivota
enim fempervoluifset, quod debuit; nunquam peccaf ute'
fet, qui non, nifi peccando, veritatem deferuit. Mag.
Die ergo quid*ibi intelligas veritatem? Difc. Non-L quidn
nifi reblitudinem. Nam fiquandiii voluitquod debuit,
äd quod, fcilicet, voluntaterti acceperat; in reblitudine
& veritate fuit: & cbm voluit quod non'debuit; re-
blitudinerri & veritatem deferuit: non aliud poteft ibi
intelligi veritas, qubm reblitudo; quoniam five veritas
, five reblitudo; non aliud in ejus voluntate fuit,
quäm veile quod debuit.
C A P U T V.
De axioms naturalis, & non naturalis veritate.
M A G I S T.
BEne intelligis. Verum in abtione quoque nihi-
lominus veritas credenda eft , ficut Dominus dicit.
Quia efui male a git, odit lucern: & qui facit veri-fob** ^
t.atem, venit ad Ittcem. Difc. Video quod dicis. Mag. h quod''
Confidera igitur* quid ibi fit veritas', fi potes. Difc.
Nifi fallor, eadem ratione qua fiipra veritatem in
aliis cognovimus, in ablione quoque comtemplanda
eft. Mag. Ita eft. Nam fi male agere , & veritatem
facere oppofita funt : ficut oftendit Dominus cbm
dicit : Qjii male a »it odit lucern:8C qui facit veritatem, ibid,
venit ad lucem; idem eft, veritatem facere, quod eft,
DIALOG. DE VERITATE.
bene 6cere.' Bene nemque facere, «ad n«R facere A rius fit coloris : aliquando ver?) facit me putare vitrum
mnrrarium elt. Ouaorooter 11 vertrarMn Fanare. _ contrarium eft.Quapropter fi veritatem facere, &i>. __:x , .. r . ' ■
bene facere idem funt in oppöfitione : non funt diver- -
fa in fignificatione : fed fèntentia eft omnium quia qui
facit quod debet, bene facit, •& reblitudinem facit.
Unde fequitur quód reblitudinem facere, eft facere
■ veritatem. Confiât namque facere veritatem, efle be-
I ne facere; & bene facere,effe reblitudinem facere. Quaf
f KSitudi- ra nihil apcrtïus, quàm veritatem ablionis, * efle rebli-
tftiÏÏo - tudinem-. Difc. In nullo video tituba re * confidera-
|em tionem tuam. Mag. Infpice ffn omnis ablio, quæ facit
quod debet, veritatem facere convenïenter dica-
m,mt. tur. Eft qmippe ablio rationalis, ut, dareeleemofynam;
&eil irrationalis ablio,*ut ablio ignis, *qui calefa-
cit. Vide ergo an convenienter dicam'us ignem facere
nabere coloretn rei, quam ultra video; cum non ha-
beat. Multa funt alia, in quibus vifus, & alii fenfus fal-
iunt. Mag. Non mihi videtur boec veritas, vel falfitas'
in fenfibusefle, fed in opinione. Ipfe namque fenfus
interior fe fallit , non illi mentitur exterior. Quod aliquando
facile cognofcitur, aliquando difficilcT Cbm
enim puer timet iculptum dracon'emaperto ore; facile
•cognofcitur quia hoc non facit vifus, qui nihil aliud
puero renuntiat, quilm fenibus; fed puerilis fenfus interior
, qui nondum bene feit dilcernere inter rem, Sc
rei fimilitudinem. Tale ‘eft * cum videntes hominem al-en
alicui fimilem, putamus ilium effe cui fimilis; aut
cum adiens quis non homihis vocem , putat effe vo-
cem hominis. Nam Sc hoc facit fenfus interior. Quod
ventftcmS Difc. Si ignis ab co, à <juo habet e(Tc, acce- B autem dicis de vino, ideo. eft, quia cùm vifùs ciWîc
ide0 pit calefacere;‘ c'*u"m■ calcfacit, facit quod debet. ** iIgyj. Dît cornus aliouod tairri „ „ „ . u . i 1 '
turnon videoqux inconvenientia fit ignem facere ve-
j ritatem^ reblitudinem, cum facit quod debec. Mac.
J Mihi quoque aliter non videtur. Unde animadverri
poteft reblitudinem feu veritatem ablionis, aliam efle
ncceffariam; aliam non neceflariam. Fx neceflitate
namque ignis facit veritatem & reblitudinem, cum
calefacit; Sc non ex neceflitate facit homo.reblitudi-
Jr,«re vf nem Sc veritatem , cum benfc facit: facere autem non
B t T * non Pro co cluotl propriè dicitur facere; * fed proomni
Bj'uminta- vcfbo Dominus voluit inteliigere, cbm dixit quoniam
S j H b i f f veritatem, venit ad lucem. Non enim feparat
ilium ab hac vetitate* five luce, qui patitur perfecu-
:i. lionem propter juftitiam; aut qui eft, quando, Sc ubi
debet effe; a«t qui flat > vel fedet, quando debet ; 8c
fimilia. Nullus namque dicittales non bene facere. Ec
*ic»r. f. io.;cl'irn dicit Apoftolus quiff recipiet urmfquifque proutgef
fit i intelligendum ibi eft , qüicquid folemus dfce>-
re* bene facere, vel male facere. Difc. Ufusquoque
commuftis loquutionis hoc habet, ut & pad, Sc mul-
ta alia dicat facere, qux non funt facere. Quare rebtam
B qiioque voluntatem, de.cujus veritate, ante veritatem
4* ablionis, * fupia contemplati fumus , inter reblas
abliones, nifi fallor, computare pofliimus. Mug. Non
falleris. Nam qui vult quod debet, reblè & bene facere
dicitur; nec ab his qui veritatem Faciunt, exclii-
ditur. Sed quoniam de veritate inveftigendo , illam
loquimur; Sc Dominus de ilia veritate, qua: in yoliin-
Hff tateeft, fpecialiter videtur dicere, cüm dicit de diap:
r corpus aliquod aerei coloris, non aliter impeditur
affumere * fimilitudinem coloris, quern ultra videt; citoSÎTai
quam cum tranfit per aera : nifi in quantum illud cor- ultra videlut
pus, quod tranfit, fpiffms ; autobfeurius eft aere : ut,
cbm tranfit per vitrum fui* coloris, id eft, chi nullus
alius admixtùs eft color; aut per puriffimam aquam ,
ffut per eryflallum, aut per aliquid fitailem habens co *
Iorem. Cbm verb tranfit idem vifus per alium colo-
rem : at per vitrum non fui coloris, fed cui alius color
eft additusi ipfum colorem, qui pribs occurrit, acci^
pit. Quapropter , quoniam poll unum acceptum colorem,
lecundbm quod illo affeblus eft, alium qliicun-
que occurrat, aiu nullatenus, aut minus intègre * fuf- aj. accjpft
cipic : ideo ilium, quern pribs cepit, aut folum, aut “ * 00
q cji eo qui poll occurrit, renuntiat. Si enim vifus,quaTi-
^ tbm capaxeft coloris, tantbm afticitur priore colore;
non poteft alium fentire fimul colorem : Si autem minus
quàm colorem fentire poffic, priori afticitur : po-
teft alium fentire : ut, fitrffnfit per aliquod corpus, ve-
Jut per vitriim, quod ita peïfeblè fit rubicundum, ut
omnino*ipfe vifusafHciatur ejus ruborc; nequic diver-
fo fimul affici colore -: fi autem non tam perfcblum in-
venit ruborem , qui prior occurrit, quantum coloris
capaxeft; quafi nondum plenus, adhuc alium valet
a flu mete colorem, in quantum ejus capacitas priori
colore non eft fatiata.. Qui ergo hoc nefeit, putat vi-
fain renuntiare quia omnia, * qua; poft prifis alTumptfl
colorem fentit, aut omnino, aut aliqiiatenusejufdem
fint coloris. Unde coïitingit ut fenfus interior cqlpam
boloquia in veritate non ßetit : ideo feparatim quid D faam imputet lenfui extermri. Similitercbnifuftis^n-
mm vvoolluunnttaattee vveerriittaass peffffefrt., confiderare volui. Dt \i.frc.. . . r . y * wunumunjacet
mihi ita fablum efle. Mag. Cum ergoconftet
ablionis veritatem aliam naturalem efle, aliam non
naturalem; fub natural! ponenda eft ilia veritas orationis,
quam*fupra vidimus ab ilia non poffeiepa-
ran. Sicutenim ignis, cbm calefacit, veritatem facit;
qma ab eo accepit, k quo habet efle: ita 8c hxc oratio,
fcilicet, dies eft, veritatem facit, cum fignificat
diem effe; five dies fit ,_five dies non fit; quoniam hoc
naturaliter accepit facere. Difc. Nunc^primbm video
in ralia oratione veritatem.
C A P U T VI.
De fenfuum veritate : *
efie, in fenfu, fit in opinione.
M a g i s t .
pUtafne nos prxter fummam veritatem , omnes
X ledes invenifle veritatis ? Difc. Reminifcor nunc
dlquiiiia MUlu.dam ycritatis, qubm in his, de quibus.trablafti,
■ ■ 1 r r n,° ‘ bla I Difc. Eft quidem
jn leniibus corporis veritas , fed non femper i nam fal-
ftnt nos aliquando. Nam cbm video aliquando per
e mm vitrum aliquid , fallit me vifus: quia aliquan-
o Enuntiat mihi corpus, quod video ultra vitrum,
ju em efle coloris, cujus eil Sc vitrum; cbm alteteger,
cujus pars eft intra aquam , & pars extra, pu-
tatur fra<ftus:aut cbm putamus qubd vifus nofter vul-
tus noftros inveniatin fpeculo: Sc cbm multa alia nobis
aliter videntur vifus & alii fenfus nuntiare quàm
fint;noh culpa lènfuum eft.j qui rcnnntiaiit quod pof- al. qui. qui
funt, quoniam «a poffe àcceperunt:fèd judicio animæ
Jmpütandum eft, quod non bene difeetnit, * quid pof-
fint illi, ffut quid debeant. Quod oftendere quoniam
laboriofum magis eft, quàm frubluofiim ad hoc quod
intendimus ; in hoc modb tempus * infumendum al conftt-
non arbitror. Hoc tantum fiifliciat dicere : quia fen- meadum
fus quicquid .renuntiare videantur, five ex fui naturff
i J r , r F h°.C facianC » five ex a,i<îua alia caura i A faciunt quod at. cuTa hoc
J * . putatur debent; & ideo reblitudinem ,& veritatem faciunt : ^aciuBt9uo‘*
& continetur hæc veritas fub ilia veritate, qux eft in
ablionc. Difc. Satisfecifti mihi tuâ refponfione ; Sc nolo
te âmplibs morari in hac de fenfibus quxftione*
C A P U T V I I .
De veritate eßentire rerum.
M A g I s T»
JAm confidera an prxter fummàm,veritatem, in ali-
qua re veritas fit intelligenda, exceptis his, quai
fuprà confpebla unt. Dfc.Quid illud effe poteft? Mag*
An putas aliqu d efle aliquando j aut alicubi, quod