Z I E A D M E R U S
Laicos,qui inveftituras Ecclefiarum dant, quam in A convalucrunt. Quod quidcm fi ita non fuilïèt $ quertj
eos qui de manibus eorum illas fufcipiunc, cum coco
Concilio Papa intorlit. Eadem fententia quoque dam-
navic & eos » qui in officium «fic adcpci honoris ali-
quem làcrant.
Soluco convencu, accepta licencia Roma digredi-
mur. Via verb redeundi mulcis erat'periculis obnoxia,
fed procegente nos Domino pericula cunda cvafimus,
ac Lugdunum illæfipervenimus.Ubifummo cum honore
gaudioquefulcepti, & à Poncifice civitatis4 ve->,
nerabili IciÜcet Hugone] detenti, manfionem no-
ftram illic firmavimus, amifla omni fiducia, vivence
Rege Wilhelmö, Angliam remeandi. Habicacus eft ergo
ibi* Anlelmus non ficut hofpesauc peregrinus, fed
verè fiçut indigcnà 8c loci dominus. Undenulquam
ipfè ipfius urbis Antilles eo pvæfente fuo volebat loco
admodum illos infirmitace gravatos fanitati voluiffi*
refticui credibile eft : ica eos ab requifitione iftius p0-
fterioris medecinas fuperfedere noluilfe dubium non
. * Certo nempe tenfbant ifta fe, quin convalelcerenc
falli non poflè, fcientes quendam non ignoci nominis
virum eo (bio quod fperecuperanda: (anicatis Mifl$ jj.
lius incerfuit, Ï pari tunc 4 noviter invalecudine conva-
luiile. Siquidem unus è Principibus terra: illiusdiu eadem
qua ipli languoris molcftia vexacus fuerac. Hie
agnico Anlelmum in Ecclefia neaci Scephani Miflam
ex more celebracurum, feftinavic illo arbitransfibi ad
recuperandam lanitatem utile fore, fi Mifla tanti viri
ac benedidione meruiflet potiri. jFateor, vidimus
hominem fuorum manibus innixum Ecclefiam intropræfidere,
(èd præfidenceubiqlie Anfelmo , 4 ille mira B euncem, mortuo4 quàm viventi fimiliorem. Sedit
humilicace Sc honeftate oræditus , inferioris, & cmafi finita Mifla eprefliis eft.prædicus quafi Nobis verb neemtic ..L
fuffraganei loco fimul 8c officio fungebacur. Super
hæc ut Epi (copale officium-per cocam ^Parrochiam
luam pro vclle exerceret, in voluntace cjus ac deliberations
conftijuit. Quod ubi per loca vicinainnocuic,
illico frequens populoium concurlitt fadusèft, un-
dionem làcri chrifmacis per impofitionem manus ilr
lius pofeentium fibi conferri. Ac ille omnes ad graciam
ipfius facramenci adinkcebac, ita ut læpilfime in hoc
totus dies expenderetur, & nos qui ei miniftrabamus
gravi cædio afficeremur, ipfbfemperjocundo&htlari
vultu exiftence. Çrevit autem ex hoc in eum mira quæ-
dam 8c incredibilis diled'.o omnium, 8c bonicas ejus
divulgabatur per circuitum.
Igitur cjuiillisdiebus.laltem reliquiasde menfa illius
finica MilfaegrelTuscft.necquis vel unde
auç cur advenerit feientibusaut curantibus > idem vir
evolutis paqcis diebus ad Patrem venit, flexis geni-
bus ei pro adepta fanitate gratias agens. Ad quod cùni
ille obftupefceret, indicavit ei ordinem geftærei, con-
firmans qubd ab ea hora, qua le Mills illius prnfen-
tavit , omni doloris vexatione depulfa fanitati reftitu*
tus fit. At ille nihil ad lè hoepertinere» led ipfius fi-
dei ac meritis beati Martyris, ad quem divertit, a/cri-
bendum aflerens, his quæ laluti animæ illius compece-
rcnc, eum inftruxit > 8c familiarem fibi effeâum cor-
reétiori vicæ ut poft mulcorum teftimonio com peri-
mus, reddidit.
His ferè tempçribufî, Cluniacum euntibus nobis
_ . , ...f .* otc~flrl-r-i-t-qju idi-ar—m- _fa__cr-i O- -rTd ini s h_o__m_«oX, l,aac uhrrcy-moftsprec°
ntra omnia pericula & infirmitates cibus virum deprecans quacenus & (e oculo miferi*
le.jalutirera credebac medecina dicatum. Neciftafides ^ dbrdiæSc (ororem luam puper nuper amencem amentem effeétamdpr-effe&am^ex-
fallebac cos. Nam revera nonnuilos febribus centos, Sc
tera fuæ benedidionis dignarecur refpicere.Et fubdens
Eccc aie in^via qua tranfituri eftis inter multos ccnetur
fperantes quia fi tuDomineei manum ipnpofueris, con*
tinub favente gratia Dei fuæ menti reftitueretur. Ad
næc ille muta voce 8c quafi furda percranfiit aure.
Preffiyterum autem eo magis inftantem ac preces mul-
tiplicantcm repulit à (è, omnibus modis aflerens tam
extraneum fa&um nulla fibi rationè tentandum. Inter
hæc procedimus & illamin medio adunatæ multicudi-
nis cominus teneri conlpicimus, furibundos niotus,
& inhumanos nutus , vultu , ore, oculis, & totius
. ____ m M K K M „ coporis geftu edentem. Populus itaque virum advelndigere
confpicio. Sed fi comedere vo- D nientem circunjat, retentis habenis preces ingeminac,
nTus te 'i« CrA*t* ut miferæ mulieri manum imponat, orat, obfecrac.
Obfiftit ijle dicens quod poftulant nequaquam elïê
fapientiæ. Objiciunt illiyulgi more quæ occurrebant,
(alcem improbitatc vincere geftientes. Tunc vir aliter
% non polïè evadere fentiens , hoc lolo eis morem
geffic, videlicet quod nulli negare folebat, figno cam
làn&æ Crucis levata dextra fignavit. Quo fa&o, laxa-
tis habenis ocyor abit, impohtoque cucullæ, fuæ ca-
pitio capiti remotis fociis fingularis vadit, infcelicis
foeminæ ærumnas pietatis affedu * perfufus lachry- *i. m
mis] tenerrimè deflens. Hac nos contritione affli&i
Cluniacum, ilia vuIgimaUbusada domum tecendit.
Necdum pes ejus limen fuæ domus attrivit, & integerquibufdam
aliis infirmitatibus preffios, mox fumptis ci
borum ejus reliquiis, novimus integr«e fanitati reftitu-
tos. Exempli gratia. Feftivitas beati "Riauricii Celebris
habecur Vienna:. Rogatus itaque Anfelmus h Gui-
done ipfius urbis Archiepifcopo, in ipla feftivitatc
venk eo. Ec celebrato lolenni Milla: ac praedicationis
officio, cum ad refe&ioncm corporis fediffiet, ve-
ncriirit ante ilium milites duo, voce & vtiltu a:grota-
tionis moleftiam qua premebantur prieferences, ro-
gantes quacenus de micis fui panis eis dare dignarecur.
At ille nequaquam, inquit: Ne^enim pane incegrone-
durri micis vos indigere confpicio. Sed fi comedere vo
bis placet, amplus,locus eft, fedete, & cum benedi-
ftione Dei qo# vobisapponentur comedite. Refpon-
derunc fe pro hoc non venilfe*. Ngc ego, ait vobis aliud
faciam. Intcllexerat enim quointenderent. Unusergo
ex his qui in eju§ dextra ledebant intelligens illos falu-
tispropria: curam habere, 8c virum in hoc nihil quod
miraculo pollec adferibi velle facere , quafi eoru,m
importunitate pertxfus , arreptadefuper menfa frag-
menta prarbuit eis ne hominem ffitigarent lecede-
re monuit. Qui ftatim ut exinde modicum guftaverunc
cum benedidW vifi egrefli funt. Poft menfam in fe-
c,<ftiprem metule^unt, magnbpere.poftuiantes
Quacenus adjdti.meabpe^ad MilfamPatris mere- ________.; r « v JMiMuuviiiu«.uumi
rcritilr d^^^umaa.rnnucejjuuss. LDioommiinniiccuumm ccqprrppaassC &ii lfaanngguumineemm --..rrilmmaati flaannlittaattiiddoonnaattaa iinn Ulauuddeemm 'viri linguas omnium
lumere. quosicum Iibencorapdiflemv&qqando,qno- c ,folvit. Quam remfic foftamdamcertarelationeClnve
in loco id neret edocumem, gratiola voce relpon- • • •■-* -----
nos quidem omni excufatione femotaficqc
dicis, veni?mus, fi hac’ medecina, qua,ro nunc ide men-
Y id. vtr. ltd
« l quibur
diftit
la ipfius fufeepimus à quartanis, ,8c mortiferis febri-
bus, ac inteftinorum tqrtionibus, quib,us intolerabili
cruciatü conçutimur , liberati non fuerimus. Et hoc
erit4 lignum inter rms Sc te , qnoniam-fi convalueri-
mqs, non yenien>us;i 4 veniemus fi pon convaluimus.
* Adquievi didto.'^c ad invicem divifi fumus. Non ve-
nçrunt, quia ficuc acccpiabeis qui utrumque noyerunt
eo quod dç menfa acceperant ad, plenum Dei gratia
niacl accepillemus, gavifi fumus, ac pro fua mileri-
, cordia Deo gratiam & gloriam dedimus.
Adis dernde propter quje Cluniacum advenimus,
reverliiM Lugdunum iter per civitatem Matifconen-
lcm arripuimus. Ubi Anlelmus rogatu Epifcopi 8c
Canonicorum Miflam publied apud landum Vincen-
. tium celebravit, & ihter lermoncm., quem ad popii-
lum habuit, ut omnes Dominum pro liccitate qua in
immenlum, terra aruerat, communiter precarentur,
admonuit. Dicunt fe jam id (spins fecii^e,led nihil eflt*
eifle j Sc ea re, ut preces corum iple fua precc coram
D E V I T A S.
Deo efficaces efficiat, magnopere oranc & oblecrant. j
Qmd dicam ? Necdum pranli eramus | &ecce fubito
ftupentibus cumftis lerenitas cocli in nubüum vertitur,
ipfaque diepriufquam civitatem egrederemur, plnvia
dulcis 8c copiofa terris illabitur. Plebs igitur vilo hoc
finfto benedixic Dominum , 8c ejus poft Dcum au<fto-
rem magnislaudibus prædicant Anfelmum. Itaque in
habitaculum noftrum Lugdunum réyerû quietam vi-
tamabomnitumultu negotii læculajris agebamus. Anlelmus4
verb vicam veri ferviDeiin famftis medicatio-
nibus, in 4 omnis fcxûs, æcatis 8c ordinis homjnum ad
fevenienrium ædificationibus, ac in cæcerarum virtu-
tum exhibicionibus cxercebat.
Peridetiam temporis feripfitlibrum unum de Co»-
cep tu virp in ah 8c de peccato originalt , 4 8c aliud quod-
dam opufculum multis gratum & deledlabile, cui ci-
tulum indidit, Meditaiio redèmptionia human a.
Inter hæcUrbanus Sedis Apoftolicæ Pontifex huic
vitæ decedic ; 8c àd inducias quasde caula AnfelmiRe-
gi dederat, non pei'Venit. Quo tempore mtilta etiam
de Regis interim à mulcis prædiccbantur, & tam ex fi-
gnis quæ nova & inuficata per Angliam monftraban-
tur, quàm ex vifionibus quæ pluribus religiofis perlo-
nis revelabantiir, quia ultio divina in proximo earn
pro perlecutionc Anfelmi opprelfura eflet ferebatur.
Sed Anlelmus in nihil horum animum ponens , quö-
tidie pro converfione 8c falute ejus Deum precabatur.
Hinc -exilii noftri anno tertio , qui eo quo Romä
Lugdunum venimus crat lecundus , ivit Anlelmus
Marciniacum loqui Domino Abbati Cluniacenfi Huoni,
& San<5timonialibus. Ubi cùmanceiplum Abatem
conlèdilïèmus , 8c de his.quæ inter Anfelmum
& Regem eo ulque verlabantur, verba ut fit nonnulla
hinc inde proferrentur, intulic idem venerabilis Abbas
fub teftimonio vericacis proximè præcerita noéle eun-
dem Regem ante thronum Deiacculatum, judicatum,
lententiamque damnationis in eum promulgatam. Ex
quibus verbis admirati non modicè fumus, led perpen-
dentes eminentiam fanditatis ac reverentiæ ej us, fidem
his quæ dicebät, nullatenus non habere nequivimus.
Portera die cum inde digreffi Lugdunum venifle-
mus, & inftanti fefto beati Petri, quod colitur Ca-
lendis Augufti, di&is matutinis, nos qui circa Anlelmum
affiduè eramus, quieti indulgere cuperemus i ec-
ce quidam juvenis ornatu ac vultu non vilisClcrico
noftro qui propè oftium earners jacebat, & necdum
dormiens, oculos tarnen ad fomnum claufos tenebat, ;
aftitit vocans eum nomine fuo, Adam , inquit, dormis
? Cui dum ille refpondcrec, Non. Dixit ci : Vis
audirc nova ? Et libens, inquit. At ille : Pro certo, ait,
noveris quia totum diflidium quod eft inter Archie-
pifeopum Anlelmum , & Wilhelmum Regem , de-
terminatUm eft atque fedatum. Ad quod illealacrior
fadus illico caput levavit, 8c apertis oculis circum-
Ipedans neminem vidit.
Sequenti autem node inter matutinas unus noftrum
claulis oculis ftabat 8c plallebat. Et ecce illi quidam
charculam admodum parvam legendam exhibuic. Af-
pexit ; & in ea, Obiit Rex Vvilhelmits, feriptum in venit.
Confeftim aperuit oculos,.& nullum vidit præter
focios.
Poft triduum abhinc ad Abbatiam quæ vocatur
Cala Dei, multis precibus invitatus Anfelmus perre-
xit. Ubi cùm honorificè lulcepcus & hofpitatus fuiflèt,
una dicrum Fratribus loci illius port menfam in ledis
fuis paufantibus, fubito fragore ccclum intonuit, 8c
vibrantibuscorufcis crebra per montem fulgura voli-
tanc. Crelcic ternpeftas ilia, & multiplicata non modicum
fulminis fuper domum, qua foenum monafterii
ïèrvabatur, præcipicat. Unde protinus horridus ignis
accenlus ceterrimum atque foetentem ex fe fumum
per aera fpargit. Quicunque igitur cum Anlelmo in
holpicio eranc, timoré cohculïl diffiliunt. Remand
A N S E L M I. 13
itaque folus cum folo. At ille Icdo volens decumbcrc ,
interrogavit me utrumnam ignis, qui eruperat, fopi-
tûs eflet. Cui cùm refpondérem audum potius quàm
fopitum elfe, crexit fe, ac vultu placido atque mo-
delto dixit': Melius eft ut nobis provideamus, quia tua
tunc res agitur, paries cùm proximus ardet. Quo dido
ad ignem concitus venit ; coque vifo, mox illi
fandæ Crucis lignum levata dexterâ objccit* Videres
c veftigioHammam fc.ita demittentem, ac 4 pro fiifci-
pienda benedidione illius conquiefceret. Ignis ergo
ftatim in femet rediens totus elanguit, nec aliquid ab-
fumpturus ufquam procelfit. Quodquc fortaflls noa
minus ftupeas, voratis quibufdam ædibus, quæ circa
erant, nihil læfionis intulit foeno Monachorum , qui
Anfelmum hofpitem habebant, quo fcilicct foeno
domus fermé plena erat, iuper quam fulgur ipffim
primo corruerat.
Exinde duo lui Monachi ad Anfelmum venerunt,
nunciantes ei4 decefliim præfati Regis. Siquidem fe- ai. difeeffoo
cunda die mcnlis Augufti, qui poft primam vifionci#,
quam Lugduni fadam noviter retuli fecundus, & poft
lecundam primus illuxit, idem Rex manè in lylvam
venatum ivit, ibique ilium fagitta in corde percuffit,
Sc nulla interveniente mora extinxit. Quo Anlelmus
vehèmenti ftupore percuflus, mox eft in acerbiffimum
fletum conculfus. Quod videntes, admirati admodnm
fumus. At ille fingultu verba ejus interrumpente, af-
leruit quod fi hoc efficere poflèt, multù magis cli-
geret fe ipfum corpore, quàm ilium ficut erat mor*
tuum elfe. Nobis poft hæc Lugdunum reverfis, ccee
nuncii unus poft unum Anfelmo occurrunt, littcrasei
) cum precibus ex parte matris Ecclefiæ Anglorum , ex
parte novi regis Henrici, qui fratri fuccelïèrat, nec
non cx parte Principum regni, deferunt fummope-
re poftulantes eum feftinato greflu redire, Sc aflèren-
tes totam terramin adventum illius attonitam, om-
niaque négocia regni ad nutum ejus pendere dilata.
* His acceptis Anfelmus velox Angliam petit. ] Ve- «/. »®ii.
rum ubi Serberiam ad*Regem venit, & ei quid de
Ecclefiarum inveftituris in Romano Çoncilio accepe-
r it , piano lermone innotuit i turbatuseft Rex, ac vehementer
indoluit, nec nutum ejus in aliquo, ficuc
nuncii dixerant, expedare voluit. Quæ igitur inter
cos per duos 4 femis annos pro ifto negotio ada fine, 4/. ,m;t,
& quot quantafve minas ac tribulationes Anlelmus
palms fit, vel quomodo nuncii femel ac iterum Ro-
! mam pro mutatione ipforum decretorum milfi fint,
quidque effecerinc, qui nolle voluerit, opus illud,
cujus in Prologö hujus opufeulimentionem fecimus,
legat, & ibi fingula4 plcnè, ut puto, digeftareperiet. */. pUai
Poft quæ omnia rogavic Anfelmum Rex , quacenus
ipfemet Romam iret, Sc cum nuncio quem eo dirc-
durus erat, caulæ quæ emerferat, pro fuo honore
opem ferret. In quo cùm omnes totius Angliæ 4 Epif- «i. iPe
copi, Abbates Sc Principes acquiefcerenc, & eum
pro tanta re, quin iret nullatemus fiiperlcdere debere
cönclamerent} fe quidem iturum refpondic ; led nihil
quod vel Ecclefiarum libertati, vel fuæ poflet obviare
honeftatijfuo vel rogatuvel confiliounquamPapam
adurum viva voce4 fpopondit. Itaque cum Romam dl tc{ ondi,
, veniflet, à Domino Papa Pafchali qui tJrbano fuc-
celferac, totaqueurbis nobititate honorificè fulceptûs
eft. Die dehinc conftituto, Wilhelmus ille, cujus fu-
prà meminimus, à Rege diredus , caufam Regis in
medium culit, ac inter alia, quod Rex iple nec pro regni
amilfione inveftituras Ecclefiarum paceretur amit-
tere, minacibus verbis afleruic. Ad quæ Papa. Si
quemadmodum dicis Rextuus ncc pro regni amilfione
patieturEcclefiarum donationes amictere -, Icias, eccc
coram Deo dico, quia nec pro fui capitis redemptio-
ne eas illi aliquando Pafchalis Papa impunè permit-«
tet habere.
In his negotium Regis ita finem tunc temporis lura