fit in fumma veritate , & qviod inde non acceperit A cutienteita percutientia & percuflib fine invicem
, huor X „ ’ n . ./E. .1' j j a i- imbnna quod eft* j"in quantum eft : aut quod poffic aliud efle, & eadcm rescltdiverlis -nor
qu&m quod ibi eft ? Difc. Non eft putandum. Mag. ,
Quicquid igitur eft,vere eft, in quantum hoc eft, quod
ibi eft . Due. Abfolute coucludere potes.quia omne
quod eft, vere eft: quoniam non eft aliud, quam quod
ibi eft. Mag. Eft igitur veritas in omnium , qua; funt |
eflentia: quia hoc flint, quod in fumma veritate funt.
t' nu ap° ’ Difc. Video ita ibi efle veritatem, ut nulla * ibi poffit
efle falfitas : quoniam quod felfo eft, non eft. Mag.
Bene dicis. Sed die an aliquid aliud debeat elfe, quam
quod eft in fumma veritate? Difc. Non. Mag. Si ergo
l hicf hic. omnia*hoc funt, quod ibi funt ; fine dubio hoc funt ,
ic quod debent. Difc. Vere hoc funt quod debent. Mag.
Quicquid verb eft, quod debet efle, redte eft. Difc.
eflè nequeunt j imo una Sc eadem res eft diverlis nor
minibus leeundum diverfas partes fignificata : idcirco
percuflio, & percutientis, & percufli elfe dicitur. Qua-
propter fecundüm quod agens vel patiens eidem lubja-
cent judieio, vel coiitrariis; ipfa quoque aótio ex utra-
quepartè fimiliter judicabitur, aut contrarie. Cum ergo
& qui percutit*, re&è percutit; & qui percutitur,
rebtè percutitur: ut, cum peccahs , ab eo, ad quem
pertinet; corrigitur: ex utraque parte redta eft, quia
ex utraque parte debet efle, percuflio. E contrario,.
quando ab iniquo juftus percutitur; quia nec ifte per-
cuti, nec file percutere debet ; ex utraque parte non
redta eft, quia ex neutra parte debet efle, percuflio.
Cum verb peccans'ab eo, ad quern non pertinet, percutitur
; quoniam & ifte debet percuti, & ille ^on debet
■qucntiUsT' *AIiter efle non poteft. Mag. Igitur. omne quod eft
<r. r .r.e Adatè .eAft . Dirf c. MN .i 1h- iiIl »caoin.Cfièiq.iiüAenn.tfiiiups . M^//a* igl . CSii aerrmgo r» percutere L - -j debet, 8c non . debet efle n-percuflio: _ . , « &
,
.ericas & rebtitudo idcirco funt in rerum eflentia, quia B ^eo refta, & non refta negannon poteft. Quidfiad
lupernae fapientia? bonitatifque confideres judicium;
live ex altera tantum, five ex utraque parte, agentis,
fcilicet, & patientis, non debeat efle percuflio: quis
audebit negare debere efle, quod tanta bonitate 8c fa-
pientia permittur ? Difc. Neget, qui audetjego verb
non audeo. Mag. Quid etiam, li fecundiim riatu-
ram rerum confideres ; ut ciim clavi ferrei imprefli
lunt in corpus Domini ran dices ftagilem carnem non
debuifle penetrari: aut acuto ferro penetratam non
debuifle dolore? Difc. Contra naturamdicerem.^^.
Poteft igitur contingere ut debeat efle fecundiim naturam
adtio,vel paffijqu* fecundiim agentem, vel
hoc funt quod funt in fumma veritate;. certum eft veritatem
rerum, efle redtitudinem.
•/.pa« c.8 C A P U T V I I I .
Dediverfis intelleSlibus, debere, & non debere ; pofle,
& non poflé.
D I s c I p.
N ihil pianius , quantum ad confèquentiam argu-
mentationis. Sed fecundiim rei veritatem ,
«L quod de. quomodo poflumus dicere quia quicquid eft/debet ef
«/. non efle le ; ciim fint multa opera mala, quæ certum eft * efle
.................. ........P I _ ____ _ ^ ....... ................... . patientem efle non debet: quoniam nec ille agere, nec
debere? Mag. Quid mirum, * fi eadem res debet debet pad. Difc. Nihil horum negare poflum.
efle-, & non efle? Difc. Quomodo poteft hoc efle ?
Mag. Scio tenon dubitare quia nihil omnino eft, nifi
Deo aut faciente, aut permittente. Difc. Nihil mihi
certius. Mag. An audebis dicere quia Deus aliquid
facial aut permittat non lapienter, aut non bene? Mag.
Imb aflero quia nihil nifi bene & fapienter. Mag. An
judicabis non debere elfe quod taut a bonitas & tanta
lapientia facit, aut permittit ? Difc. Quis intelligens
audeat hoc cogitare ? Magtfl. Debet igitur efle
pariter, Sc quod faciente , & quod permittente
Deo fit. Difc Patet quod dicis. Mag. Die etiam :
an * putas elfe debere mala? voluntatis afledhim ? Difc.
Idem eft, ac fi dicas an debeat efle opus malum : quod
nullus fenfatus * concedet. Mag. Permittit tamen
Mag. Vides igitur fæpiflime pofle contingere ut ea
dem ablio depeat efle, & non debeat efle, diverlis
confiderationibus. Difc. Ita apertè hoc oftendis, ut
non poflim non videre. A/^.^Vériim inter hæc te fei- unna
re volo quia debere & non debere, aliquando dicitur
* impropriè ; ut, cum die© quia -debeo amari à te. Si «/• propw
enim * vere debeo, debitor fum reddere quod debeo ; 4/. debeo,
& in culpa fum, fi nop.amor à te. Difc Ita lequitur. ver'
Mag. Sed cum, debeo amari à te ; non eft à me exigen-
dum, fed à te. Difc. Fateri me ita* efle opportet. Mag, *1. it. op»
Cùm ergo*dico quia debeo amari à te; non ita dici-
tur, quafi ego * aliquid debeam, fed quia tu debes a* *l- ‘g0,i,bli
marc. me. Similiter cùm dico quia ljon debeo amari
ate ; non aliud intelligitur, quàm quia tu non debes
Deus aliquos'malè facere, quod malè volunt. Difc. px amare me. Qui modus loquendi eft etiam in potentia, P<# & *«
— •••«♦*' n—- ^ & in inipotentia : ut ', cùmr dicitur : Heâor.potuie v i r i i d i ^2
ab Achille ; Sc Achilles non potuit vinci ab He&orei W $ t14
Non enim fuit potentia in illo, qui potuit vinci ; fed j
in illo, qui vincere potuit : nec impotentia in illo, qui
vinci non potuit ; led in illo, qui vincere non potuit.
Dips. Piacet.mihi quod dicis : quippe utile puto hoc
cognofcere.
Utinam non tam farpé permitteret. Mag. Idem igitur
debet efle, & non efle : Debet enim efle ; quia bene
dT lapienter'ab eo, quo non permittente fieri non
poflet, permltticur. : Sc non debet elfe ; quantum ad
ilium , ciijus iniqua voluritatre concipitur. Hoc igitur
modo * Dominus Jefus, quia folus innocens erat, non
debuit mortem pati, nec ullus earn illi debuit inferre;
Sc tamen earn debuit pati, quia ipfe lapienter, & be-
nignè,& utiliter voluit earn fufferre * Multis enim
modis eadem res fufeipit diverlis confiderationibus
contraria : quod in adriohe fepe contingit, ut in per-
cuffione. Percuflio namque"& agentis eft , & patientis
: unde & adtici did paflio poteft : quamvis,
leeundum ipfiim nomen', adtio vel percuflio, Sc quæ c
fimiliter dida à paflivis in aéliva fignificatione dicun- ^
tur magis videantur eflè patienter, quàm agentis.Quip- •
pe leeundum id quod agit , magis propriè* videmur
dici agentia vel percutiéhtia ; Sc leeundum id. quod
patitur, adiovel percuflio. Nam agentia &percu-
tientia, ab agente & pcrcutiente dicuntur ( ficutpro-
videntia à provîdente, Sc continentia à continente )
quæ I fcilicet, agens & percutiens, providens Sc con-
tinens, a diva lunt ; a&io verb Sc percuflio, ab ado Sc
percuflio, quæpafliva funt, derivantur. Sed quoniam
( ut in uno dicam quod in cæteris intelligas ) ficut percutiens
non eft fine percuflio, nec percuflus abfque per-
C A P U T IX . . 3 cap.
4 Quod omnis aclio (ionifleet aut verum aut *l- D£,JI'S
f a fu m dine vent»«
M a g i s t.
REde putas : led redeamus ad veritatem fignifi-
cationis, ä qua ideo in ere pi, ut te ä nofioribus
ad ignotiora perducerem. Omnes enim de veritate.
lignificationis loquuntur : veritatem verb, qu® eft in
rerum eflentia , pauci confiderant. Difc. Profuit mihi
quia hocordinemeduxifti. Mag. Videa.mus ergo quam
lata lit veritas lignificationis. Namque non loidm
inihis, quae figna folemus dicere; led Sc inaliis omnibus,
quae diximus, eft fignificatio vera vel falfa.
Quoniam namque non eft ab aliquo faciendum , nifi
quod quis debet facere ; eo ipfb quod aliquis aliquid
facit, dicit Sc fignificac hoc life debere facere ^qubd fi
debec
debet facere quod facit, verum dicit, fi autem non debec
, menticur. Difc. Quamvis videar mihi intellige-
^ dmihi re ; tamen * quia inauditum hadtenus fuit, apertiùs
Qftende.quod dicis. eJWag. Si elses in loco, ubi Hires
efse làlubres herbas Sc mortiferas, led nefeires
eas difeernere ; Sc elset ibi aliquis , dé quo non du-
bitares, quin illas difeernere feiret ; tibique inter-
1 . roganti quæ falubres efsent, Sc quæ mortiferæ , ajiï'ttiô
: «f-lias * verbo falubres diceret efse , * & alias comede-
fc* I S rec ; cui magis crederes, verbo, an a&ioni ejus ? Difc.
Non tantùm credcrem verbo, quantum operi. Mag.
Plus ergo tibi diceret, quæ falubres efsent, opere,
■ quàm verbo. Difc. Ita veft.> AJag. Sic itaque, fi
nefeires non efse mentiendnm , & mentiretur aliq'uis
coram te; etiamfi diceret tibi ipfefe non,debere men-
tiri, plus ipfe libi diceret opere , le mentiri debere;
quàm verbo, non debere. Similiter dum cogitat
■ aliquis , * aut vult , aliquid ; fi^ nefeires an deberet id
vclle* five cogitare; fi voluntatem ejus& cogitatio-
I ipfb nem videres, fignificaret tibi* ipfo opere quia hoc
deberet cogitare & velle. Quod fi ita deberet, verum
diceret : fin autem, mentiretur. In rerum quoique
exiftentia eft fimiJiter vera vel falfa lignification
quoniam eo ipfo quia eft , dicit le debere efse.
Difc. Video nunc apertè , quod hadtenus non ani-
madverti. * . .
a.|»P “ • C A P U T X .*
De fumma veritate.
M A G I S T .
PRogediamur ad ea, quæ reftant. Difc. Præce-
de, & lequar. Mag. Summam autem veritatem
j | non negabis efse reditud.inem ? Difc. Imo nihil aliud
Ï X ° m' illam pofsum fateri. Mag. Confideraquia* cùm om-
” CS fuPrad^ æ redtitudines ideo’ fint redtitudinès, quia
ont ilia in quibus flint, aut * funt aut faciunt quod de-
I . bent 5 fumma veritas non ideo eft redtitudo, quia de-
qâÂCnUl1'^et Omnia enim illi debent : * ipfa verb nul-
■ quicquam debet ; nec ulla ratione eft. quod eft*, nifi
«/.■oDiam qUij e ß . ßiß. Intelligo. Mag. Vides etiam * quomo-
> A° AH- redtitudo ^caufa fit omnium aliafum vèrita-
[ tu.m & redtitudinum ; & nihil fit caufa iilius ? Difc.
Video &; animadverto in aliis quafdam eflè tan-
: tum cfFeâa; quafdam verb efle caufas, & effedla :
I ut> cùm veritas, quæ eft in rerum exiftentia, fit
I effedtum fummæ veritaris ipfa quoque caufa eft ve-
I flua: cogitationis eft, Sc ejus quæ eft in propo-
I litione : & ift® duæ veritates nullius funt caula ve-
[ xitacis. Mag. Bene confideras : unde jam intelligere
M * « * . ai F°teS fluom°do 'fummam veritatem in meo Mono-
17.» ' ioSf° * probavi non habere principium vel fincm, per
( veritatem orationis. Cùm enim dixi, quando non mit
verum quia futurum erat aliquid : non ita dixi, ac fi
■ ab%ue principio ifta oratio millet, quæ aflèreret fti-
‘'•Indo turum a^clu>fl efle ; aut ifta veritas eflet Deus : fed
orauo ^omam non poteft intelligi quando, * fioratio ifta
■u* ftm C Ct ’ vcr‘ta* JA* deeflet : ut per hoc quia non iptelligi-
^ p° tur quando ifta veritas eflè non * potucrit, fi eflèt o-
ratio in qua efle polfet ; intelligatur ilia veritas fine
principio fuiflè, quæ prima caula eft hujus veritatis.
Quippe veritas orationis non lemper pofset else, li
W-ftud r US <’au^l ;11Pn ^cmper elset. Etenim non eft vera ora-
M *9 j Quæ dicit futurum efse * aliquid, nifi rcipfa fit alibuid
futurum ; neque aliquid eft futurum, fi nbn fit in
[ veritate. Similiter de ilia intelligendum eft
»u&ni, oiatione, quæ dicit quia prætericum eft aliquid.Nam
inullo intelledtu veritas.orationi huife, fi fadla fue-
f » aecfse poterit ; necefse eft. lit ejus veritatis, quæ
umma caula eft iftius, nullus finis intelligi pomt.
. circo namque vere dicitur præteritum efse aliquid
quia ita eft in rc : Sc ideo eft aliquid præteritum, quia
A fic eft in veritate fumma. Quapropter fi nunquam
potuit non else verum, futurum else aliquid; & nunquam
poterit non else vèrum, præteritum aliquid eflè;
impoflibile eft principium fummæ veritatis fiiif-
lç , aut finem futuriim efse. Difc. Nihil tuæ rationi
objici poise video.
C A P U T X L * ^ c ap. lt;
* De veritatis diffimtione.
M A g i s T.
REdeamus ad indagationem veritatis , quam in-
ccepimus. Difc. Totum hoc pertinet ad indagan-
dam veritatem : veruntamen redi ad quod vis. Maf.
ö Die ergo mihi an tibi videatur efse aliqua reditudp
alia, præter hasquas contemplati fumus. Dipt Non
alia præter has, nifi ilia quæ eft in rébus corporeis ,
quæ multùm eft aliéna ab iftis , ut redtitudo virgæ.
Mag. In quo tibi ilia videtur differre ab iftis. Dife. Rl{iltuitur
Quia ilia vifu rorporeo cognofci. poteft ; iftas ratio- v>rùm>ïo?r».
ms capit contemplatio. Mag. Nonne redtitudo ilia £ fM Æ
corporumratione intelligitur, præter fubjedtùm, &
cognolcitur ? Aut fide.alicujus corporis ablèntis linea
dubitetur an redta fit, & monftrari poteft quia in nul-
lam par tern fledtitur ; nonnè ratione colligitur quiare-
dtam earn necefse eft efse ? Difc. Etiam. Sed eadein
• quæ lie ratione intelligitur, vifu fentitur in lubjedto :
illæ verb non nifi fola mente percipi polsunt. Mag.
Polsunaus igitur, nifi fallor, idiftinire quia veritas eft
redtitudo folâ mente percepcibilis. Difc. Nulio modb
( j hocdicentem fall! video. Nempe nec plus, nec minus
continet ifta diffinitio veritatis , quàm expédiât : quoniam
nomen redtitudinisdividit earn ab omni re, quæ
redtitudo non vocatur. Qu^dvero folâ mente percipi
dicitur, feparat earn à redtitudine vifibili. -
C A P U T X I I . * •I. Cap. i i .
* De juftitia diffnitione. al j e uftilia
Ed quoniam docuifti me omnem veritatem* else nmone
reditudinem , & redtitudo idem videtur mihi efse,
quod juftitia : Jdftitiam quoque doce me* quid efse in-
telligam. Videtur namque quia omne quod redtum eft
t-v else, juftum etiam eft else : & converfim,, quia ‘quod
u juftum eft efse, rectum eft efse. Juftum enim & redid
videtur, ignem calidum efse ; & unumquemque ho-
minem, diligentem lediiigere. Nam fi quicquid debet
efse, redtè Sc juftè eft ; nec* aliud redtè Sc juftè eft , 4/. al! ui(1
nifi quod debet efse : • ficut puto, non poteft aliud else
juftitia, quàm redtitudo. In fumma namque Sc fim-
plici natura, quamvis non ideo fit redta Sc jtifta, quia
debeat aliquid; dubium tamen non#eft, idem else
redtitudinem & juftitiam.. Mag. Habes igitur diffi-
nitionem juftitia* j fi juftitifa non eft aliud, quàm redtitudo.
Et quoniam de redtitudine folâ mente pèreepti-
bili loquimur ; invicem lèfçdiflininnt veritas, & redti- dlfinîuîuve*
tudo, & juftitia : ut qui unam earum noverit, Sc alias r'M, ?
nefeierit, per notam ad ignotarum feientiam pertin- d> ‘
gere point ; imrnb qui noverit unam, alias nelcire non
poffit. Difc. Qmd ergo ? An dicemuslapidem juftum,
cùm à fiiperioribus inferiora petit; quia hoc facit,
quod debec : quemadmodum dicimus hominem ju-
ftum, * qui quod debet facit ? Mag. Non lolemus «/.cumfacie
hujufmodi * juftitiâ juftum dicére. Difc. Cur ergo 2“.°à juftnia
magis homo, * quàm lapis, juftus eft ; fi uterque ju-
ftc Facit ? Mag. Tu iplè an non putas facere höminis,
à facere lapidis aliquo modo differre ? Difc. Scio quia
homo fponte, lapis naturaliter Sc non .fponte fiicit.
Mag. Idcirco lapis non dicitur juftus : quia nbn
eft jùftus, qui facit quod debet ; fi non vult, quod
facit. Difc. Dicemus ergo juftum else equuni, cùm
vult pafcerc : quia volens facit quod debet ? Mag. Non