C l
m M m M m m m m m m m w m w m m m m m m w m t
SANCTI ANSELMI
CANTU ARIENS IS ARCHIEPISCOPI
D I A L O G U S ,
DE CASU DIABOLI
CA PUT P R IMUM.
F/, -.fj etiam ad Angelos dkàtur : Q u id h a b e s , q u o d n on a c c ep ifti ? (dg à Deo
8 H B non ß t niß bonum, & ejfe : & omnc bonum fit eJfentta, omnis efientia, bonum.
de Verstatt. . _ _ B _ _ i
D I S C I P U L U S .
x. Cir-4.v.7‘ TT Llud Apoftoli: Quid habes, ejuod non accepifti?
I dicitur hominibus tantùm ; an & Angelis ? Ma g.
omne qu»i Nulla créàtura habet aliquid à le. Quod enim
ma'ter’aut^ kipfum à & non habet, quomodo habet à fe aliquid?
crtatur». Denique fi non eft aliquid, nifi unus qui fecit, & quæ
funt*ab uno k â a funt * ab uno : clarum eft quia * nùllatenus poai.
à f e nul- tçft*haberi aliquid , nifi qui fecit, aut quod fecit.
i/!habeie Vcre* clarum eft. Mag. Sed néque ipfc faéfcor,
ncquc quod fa<ftum eft, poteft haberi nifi ab ipfo fa-
ftore. Difc Nec hoc minus clarum. Mag. Ille igi-
Stius Cres- Xiiï folus à fe habet, quicquid habet $ & omnia alia
*4»iü»id*îs- n?nn^ ab lllp habent aliquid : & ficut à fe hon nifi ni-
btt. hil habent j ita ab illo non nifi aliquid habent. Difc.
Non plané video quod ait, quod à Deo non habent
«/. fcc« alia nifi aliquid : Nam quis* facit alius, ut multa, quæ
vidcmus#tanfire de elle ad non efle, non fint quod e-
rantj etiamfi omnlno in nihilum'non tranfoant ? Aut
quis facit non elle, quidquid non eft ; nifi ille qui
rack efle, omne quod eft? Item fi non eft aliquid, nifi
al. ferit ideo quia Deus * facit > neceflè eft ut quod non eft , id-
circo non fit, quia ipfo non facit. Sicut ergo ilia quaî
fùnt, ab illo habenteflè aliquid : ita quæ non funt,
vel quæ de efle tranfèunt ad non elle, videntur ab eo-
«r. habere dem ipfo habere* efle nihil. Mag. Non folùm illi
mhii dicitur facere aliquid eflè, aut aliquid non efle ; qiji facit
ut fit, quod non eft ; aut ut non fit, quod eft : fed
ai. en.itt. oc etiam ille, qui poteft facere * ut non fit aliquid , &
non facit, dicitur facere- efle ; * & qui poteft facere
ut aliquid fit, nec facit ,■ dicitur facere non efse. Quip*
pe non ille tantiim dicitur facere aliquem nudum efse,
aut non efse indutum , qui eum defpoliat ; fèd & qui
fpoliantem, cùm prohibere poffit, non prohiber: fed
ille propric dicitur hoc facere, ifte * verb impropriè.
al. facit Cum enim ifte dicitur quia * fecit eflè nudtwn , âuc
non efse indutum ; non aliud intelligitur, nifi quia,
cum pofset, non fecit ut non efset nudus, autut.ma-
neret indu tus. Hoc modo Deus dicitur multa facere,
quæ non facit: ut, cùm dicitur indueere in tenratio-
nem ; quoniam non défendit à tentatione, cùm poflit:
& facere non efse, quod non eft : quoniam, cùm po£
fit, non facit.efse. At fi eonfideres ea quæ funt,
cum tranfèunt ad non efse , ipfè facit ea non efse.
Quoniam namque non folùm non eft aliqua
ai. emitt.i ia *aJja efientia , nifi illo faciente ; fèd nec aliqua*
al. quz tenus manere poteft * quod fiufta eft , nifi eo-
ntmane«.' dem jp^° * fervante. Cùm ipfo définit forvare.
quod fecit ; non ideo id, quod erat, redit iri non efse,
quia ipfo facit iron efse ; fed quia ccfsat facere efse.
Nam & cum quafi iratus, deftruehdo aliquid, aufert
efse; non eft ab illo non efse : fod illo tollente , velut
fiium , quod præftiterat; quod ab eo faéhim fervaba-
tur ut efset, redit in non else, quod non ab illo, fod ài
fo, antequam fieret> habebat. Si ehim ab aliquo tu-
nicam répétas, quam*illi nudo fponte ad tempus præ- w illi
ftiteras, non habet à te nuditatem -, fod, te quod tuum
erat tollente, redit in id quod état ântequaim induerc-
tur à te. Nempe ficut à fummo bono non eft nifi bonum
, & omne bonum eft à fummo bono; ita à fum-
ma efientia non eft nifi efsehtia, & omnis efientia eft à
fumma efientia, unde, quoniam fummum bonum eft
fumma efientia, cbnfoqüehs eft ut omne bonum fie
efientia, & omnis efientia bonum. Nihil ergo & non
eflè, ficut* non eft eflèntia ; itâ non eft bonum. Ni* tl'
hil itaque & non efie, hon eft ab illo, à qtio non eft
nifi bonum & efientia. Difc. Apertè nunc video quia
ficut bonum & efie, non eft nifi à Deo ; ita non eft à ^
Deo, nifi bonum & efie. Mag. Vide ne ullatenus pu- nam &Æ
tes, cùm in divinislibris legimus, aut cùm fecuhdùm
illbs dicimus Deum facere malum, aut facere non efie,
quia negem propter quod dicitur aut reprehendam,
quia ita dicitur : fod non tantum debemus inhærete
improprietati verborùm veritatem tegenti, quantum
inhiare proprietate veritatis fub multimodo * genere él; Ioe*tio‘
locutionum latenti. Difc. Ifta non nifi non incelli-m*
genti aut câlumniofo habes ôpüs dicere. Mag. Redi ad
id quod inccbpifti i & vide fi non folùm homini, fod ÔC
Angelo poteft dici quia non habet quod non accepit.
C A P U T I I .
Car videatur diabolus ideo non accept fie perfeveran-
tiam, quia Deus non dédit.
D i s c i p u l u s ,
SAtis patet non minùs Angelo, quàm homini
convenire.. Confiât ergo quia ille Angélus,
qui ftetit in veritate, ficut idéo perfeveravit, quia
erfoverantiam habuit j ita ideo perfeverantiam ha-
uit, quia accepit : 8c ideo accepit, quia Deus de-
dit. * Çonfoquens eft igitur quia ille, qiii in veritate al. dédie Ü
non ftetit, quemadmodum ideo non perfoveravit,quia
perfeverantiam nôn habuit; fie ideo non habuit per-
leverantiam, quia non accepit ; & ideo non accepit,
quia Deus non dédit. Si ergo potes, volo ut often-
das mihi culpam ejus ; cùm ideo non perfoveraverit,
quia ille non dédit, quo non dante nihil habere po*
tuit. Certus fum enim , etiamfi hon videam , non jdalm Mi
DE C A SU D I A BOL I .
ülËnde
-ilium nifi juftè à fiimmè jufto damnatum , nec fine A
' culpa juftè ilium potuiflè damnari. Mag. Unde pu-
• tas confequi, fi bonus Angélus ideo accepit perfeverantiam
quia Deus dédit, malum ideo non accepiflè,
quia Deus non dédit? Difc. Quia fi bono Angelo da-
tio eft caufa acceptionis ; puto non-dationem eflè
malo Angelo caufa non acceptionis : & fi ponitur non
datio ; * video neceflariam eflè caufam, ut foquatur
non acceptio : * & omnes foimusquia cùm non accipi-
mnsquod volumus, non ideo non datur, quia non
*açcipimus; fed ideo non accipimus, quia non datur.
Denique quofcunque legi, aut audivi facerequæ-
ftionem hanc ; hac -ratione earn , in quantum memi-
n i, conftituunt : quia fi bonus Angélus ideo accepit,
quia Deus dédit ; malus * Angélus ideo non accepit,
quia Deus non dédit:.nec rr.emini me adhuc hujusB
confequentiæ folutionem vidiflè.
r i . e* conlequens. Difc. Non video epr * non : nifi mihi
oftendas. Mag. Incoepifti unquam aliquid cum vo-
luntate & poteftate perficiendi; quod.tamcn volunta-
te ante finem rei routatâ non perfccifti ? Difc. Sæpe.
Mag. Voluifti igitur & potuifti perfoverare, in quô
non perfeverafti. Difc. Volui utique; fod non perfeveravi
in voluntate : & ide< i perlevcravi iq adio-
C A P U T I I I .
m f ideo Deus non dédit, quia ille non accepit.
M A G I S T ,
P
ami ipfum;
*/.|hcc
*/laliquid
■ mr 'ia dédit
\ ] Ulla eft ibi confoquentia : poteft enim non-da-
I ^ re, non eiîè caufa non accipiendi ; etiam fi dare,
femper eflèt caufa accipiendi. Difc. Ergo fi ponatur
non-dare ; non necelTè eft foqui, non accipere. Quare
poteft eflè accipere, etiamfi non fit dare. Mag. Non
eft ita. Difc. Exemplo volo mihi oftendas quod dicis.
Mag. Si ego porrigo tibi aliquid, 8c tu àccipis ; non
ideo do, quia accipis; fèd ideo accipis, quia do : 8c
eft datio caufa acceptionis. Difc. Ita eft. Mag. Quid C
fi id * ipfum porrigo alii, & «on accipit ; illene ideo
non accipit, quia non do'? Difc. Potius videtur quià
tu ideo non das, quia ille non accepit. Mag. * Hîc
igitur non-daré, non eft caufa non accipiendi : & ta- .
men fi pono me non dediflè, caufa eft confoquendi ilium
non àçcepiflè. Aliud namque eft rem caufàm effe
alterius rei : aliud pofitionem rei eflè caufam ut foquatur
I aliud. Cùm enim incendium non fit Caufa
ignis, fod ignis incendii ; pofitio tameri incendii fom-
per cadfàeft ut foquatur eflè ignem. Si enim eft incen-
dinm, neceflèeft ignem eflè. Difc. Necclfo eft me fie
eflè fateri. Mag. Vides ergo, ut puto,: fi tu ideo accepifti,
quia ego dedi ; non tamen idcirco confoqui ilium,
qui non aécepit, ideo non accepiflè, quia ego non dedi;
& tamen confequi quia fi ego non dedi, ille non E)
accepit. Difc. Video, 8c placet mihi quia video. Mag.
An aimpliùs dubitas quia ficut Angélus, qui ftetit,ideo
accepit perfeverantiam , quia Deus dédit ; ita non
* ftanti idcirco Deus non dédit, quia ille non accepit?
■D fc. Nondum mihi hocbftendilli : fod illud tantum
fîifficicnter demonftrafti, foilicet , non eflè confo-
quens ex eo quia bonus Angélus ideo accepit, quia
Deus dédit; malum ideo non accepiflè, quia Deus non
dédit. Si enim visaflèrere Deum illi ideo non dediflè,
quia non accepit; quæro cur nop accepit ? Aut quia
non potuit;^ aut quia non voluit. VNam fi non habuit
poteftatem, aut voluntatem accipiendi ; Deüs non 4e-
ditf Si enim Deus dediflèt ; pro certo.habuifset. Qiia-
re, fi noh potuit habere poteftatem, aut voluntatem ^
accipiendi perfeverantiâ, nifi dante Deo ; quid pecca-
, fi non accepit quod Deus illi non dédit poise aut
velle accipere ? Mag. Deus dédit illi poteftatem &
voluntatem accipiendi perfeverantiam. Difc. Accepit
igitur quod Deus dédit, & habuit quod accepit. Mag.
Vere habuit, 8c accepit. Difc. Accepit ergo, & habuit
perfoverantiâ. Mag. Non accepit, & ideo non habuit.
Nonne dixifti Deum illi dedifse, 8c ilium acce-
puse poteftatem & voluntatem accipiendi perfoveran-
tiâm? Mag. Dixi : fod non dixi Deum illi dedifse acci-
PeT? perfeverantiam, fod tantùm velle & pofseperfo-
verantiam accipere. Difc. Ergo fi voluit, & potuit ; '
accepit perfoverantiam. Mag. Non eft necelsarium
ne. Mag. Quare non perfeverafti in voluntate? Difc.
Quia non yôlui. Mag. Nonne quamdiu voluïft’i
perfoverare in adbione , voluifti perfoverare in ipfo
voluntate ? Difc. Non pofoum negare. Mag.
Cur ego dicis te non voluifse perfeverare in ilia?
W M m m rcrPonderem i quia perfeverare vomi,
fed non perfèveravi in hac voluntate : nifi rem
► viderem in infinitum procedere,te fompéridipfum in-
terrogante, & me èadem refpondente. Mag.. Non
ergo debes dicere : ideo non volui perfoverare in voluntate,
* quia non volui perfeverare in voluntate] hu-
jus voluntatis : fed cùm quæritur : quare non perfeverafti
in aétione, in qua voluifti & potuifti perfeverare?
Refpondere potes * : quia non perfoveravi in voluntate.
Quôd fi quæritur iterum quare non perfeverafti in voluntate
: alia caufa reddenda eft, unde, foilicet, conti-
gerit defe&us illius voluntatis ; quàm quia non perfo-
veraftj velle voluntatem. Non enim refpondendo a-
Iiud oftendis, quàm idipfum quod quæritur; id eft,
non perfeverafti in voluntate perfoverandi in adione*
Difc. Video quia non videbam quid dicerem. A'iag.
Die ergo uno verbo quid fit perfoverare, quantum res
exigit, in faciendo aliquid. Difc Terficere : nam per-,
foverare in feribendo aliquid, dicimus pei foribere ; in
ducendo, perducere. M**. Dicamus igitur fimiliter,
etiamfi non fit in ufu, quod perfoverare in voluntate
fit J per vel le. Difc. Ita fiat. Mag. Cùm ergo non per-
fecifti quod voluifti, & potuifti : cur non°perfecifti ?
Difc. Quia non*pervolui. Mag. Ita ergo die quia
diabolus, qui accepit velle, & pofse accipere perfeverantiam
, 8c velle & pofse perfoverare ; ideo non ac-
cepic, nec perfoveraverit, quia non * pervoluit. Difc '
Item quæro : quare non * pervoluit ? Cum enim dicis
quia* quod voluit, non pervoluit ; taie eft ac fi dicas :
quod voluit priùs, poftea non voluit. * Quando ergo :
non voluit quod pr^js voluit; quare non voluit, nifi :
quia non habuit voluntatem ? Non dico voluntatem ■
quam prius habuit , cùm * voluit; fod quam non
habuit, cùm non voluit. Hanc autem voluntatem,
quare non habuit ; nifi quia non accepit ? Quare autem
non accepit, nifi quia Deus non dédit ? * Ma<r.
Iterum dico quia non ideo non accepit, quia Deus non
dédit : fèd ideo Deus non dédit, quia ille non accepit.
Difc. Hocoftende. Mag. Sponte dimifit voluntatem,
qua * habebat : & ficut accepit * habere quoufque habuit
; ita potuit accipere*femper tenere , quod déferait
: fed quia defer,ait, non accepit. Qiiùd ergo ideo
non accepit tenere, quia deforuit : non ideo non acce-
pit, quia Deus non dédit ; fod* ideo Deus non dédit, •
quia ille non accepit. * Difc. Quis non videa* quia non
ideo non voluit tenere, quia deie'ruit ; fod icieodeforuit
quia non voluit tenere ? Semper enim tenenti priùs eft
non velle tenere, quàm velle deferere. Ideo enim vu't
aliquis deferere quod tenet , quia non vuit tenere,
Quæro igitur quare tenere non voluit quod teneba- ;
nifi quia Deus non dédit velle ? Mag, Non fomper
priùs eft non velle tenere, quàm velle deferere. Difr.
Quando non fit, ôftende mihi. Maç. Qaando* ali- ,
quam rem propter fe non vis tenere, fèd ckforeie, ut
carbonem ignitum in manu nuda policum : tune forfi-
tan priùs eft non velle tenere, quàm velle deforere ; 8c
ideo vis defère, quia non vis tenere. Prius enim quàm
teneas, non vis tenere : velle.autem deferere non potes; i
nifi cum tenes. Cùm,autem tenes quod* nonnili pro
pter aliud non vis tenere, nec * nifi propter àliüd deforere
vis ; 8c magis vis aliud, quod non potes haal.
p o t« vel
debet.
al. perfeverai!
perfeveraal.
volueut
Deus non de-
dit quia illo
non jcçepii
al. habiiit
al, ficfemlier
tl. fed Deuf
•1-DifcQÿ.*-
al. quod pro-
p>.i aliqud