4 0 t
.equiret Deus à vobis quod debet illi Regia poteftas, A
fed quidquid pertinet ad Primatis Anghæ mihifte-
rium. Quod onus * nitfris eil vobis importabile ; nec
vobis debet difplicere quód dicam. Nullihomini ma-
gis expédie quàm Régi, fe fubdere legi Dei ; & nullus
periculofiüs fe* fubtrahit à lege ejus. Dicit enim
facra Scriptura, non ego : Poternes potenter tormenta
pa tien tar ; & fortioribus fortior in flat cruciatus : quod
Deus à vobis avertat. In refponfo veftro quod. mihi.
jam bis feciftis, nihil intelligo nifi quândam, fi audeo
dicerc, quæ nec anima: veftræ nec Ecclefiæ Dei expédie
, dilurionem. Si ergo ad hæc refpondere veftraî
voluncaeis certitudinem diueiùs difFertis ; ego quia
caufa non eft mea, fed Dei mihi ab ipfo commendata
E P I S T O L A X C V I I .
Dominee reverendæ , Filiæ chariffimæ , Ma-
thildi gratiâ Dei Reginæ Anglorum : An-
felmus Archiepifcopus Cantuarienfis : fi.
dele fervitium , & orationes , & benedu
dionem Dei, & fuam , fi quid valet.
Proximis refpondet Ut terts*
GRâtias àgo immenfas Celfieudini veftræ, aman-
timeo diu difFerre clamorem ad Deiirn facere. | .
| 1
Quapropcer precor, obfecro , ne me cogaeis dolen- V J doeam & orando.pro ea, pro lmmenhcare fan-
r- * ■ • - * — - gjggg Jo dile&ionis veftæ erga parvieaeem meam , quam
• teoo & invicum clamare. Exurge Deus , judica
ftm tuam. Ojnnipotens Deus cité convercac cor ye-
ftrum ad voluneaeem fuam * , uc poft hanc vicam in-
troducac vos in gloriam fuam.
E P I S T O L A X C V I .
Piè recolendo Patri, & digne reverendo Domino
fuo-, Anfelmo Archiepifcopo, Mathil-
dis Dei gracia Regina Anglorum , minima
San&icaris ejus ancilla ;perpecuam in Chri-
fto falutem.
• Quantum fe jinfelmi litter* exhilararint exponit.
T Ndefînenti veftræ bonicaci, quæ mei* non imme-
i r a o r , liceeris præfentatis, abfentis, veftri præfen-
tiam exhibere dignaca eft, graeias innumeras refero.
Triftitiæ quippe nebulis quibus obvolvebar * expül-
fis, verborum veftrorum me rivulus,tanquam novæ
lucis radius, perluftravie. Chartulam quidem à vobis
milTam loco patris ample&ôr , finu foveo , cordi
quoad potfum, propiùs admoreo, verba de duld bo-
nitatis veftræ fonte mananeia ore relego , mente re-
tradio , corde recogico, recogitata in ipfo cordis ar-^
cano repono. Ubi dignè laudacis omnibus, hoc folum
miror, quod de nepote veftro excellentia veftræ difintellexi
in litteris veftris. In quibus fatis oftenditis,
quanto me afFedtu diligatis, cùm chartulam meam
talitcr * ficut fcripfiftis , fufeipitis & tradlatis : ubi *i.
etiam adbo me dignatio veftra fublimat, ut quod natura
mihi negat, gratia veftra tribuat ; cùm eos qui
mei funt genere, veftros efle adoptione & dileétione
pronünciat. Qüod defiderio reditûs mei nitimini cor
Domini mei Regis erga me mitigare , facitis quod
» vos decét * & quod illi expedire intelligo. Si enim «/.
erga me aliquam cordis amaritudinem habet, nefeio
me unquàm hoc aliquo modo, quantum in me eft,
meruifle. Et fi aliquando illi fervivi, ipfe feir, & puto
quia non tradet oblivioni. Si ergo me aliquatenus
odit fine caufa, expedit i l l i , ut hune à fe rancorem
C expellat, ne peccet coram Deo. Promittis mihi, quod
de redditibus noftris , de quibus aliquantùm mihi
permittit habere, meliùs & amplius in futurum permittet
i unde benevolentiæ veftræ non debeo efle
ingratus, quia quantùm in vobis eft , bona volun-
tate hoc facitis. Sed non deberet elfe opus ut hæc
mihi fieret promiflio -, quia contra voluntatem meam
nulla debet mihi de illis. fieri prohibitio, aut dimi-
nutio. Et qui illi confulit, ut aliquid inde fibi affirmât
\ non leve peccatum , neque taie quod unquam
tolerari debcac , illi confulit. Qui enim Epifcopum
fuis rebus ita fpoliat, nullo modo reconciliari Deo
poterit, nifi illi intégré omnia fua reftituat. Et fei-
____ tote quia tantündem eft mihi*de qualibçt parva parcretionis
inferuit. Non enim mihi judico quicquam J ) te, quantùm fi de toto fpoliatus fuero. Non enim
facere aliter veftris, aliter meis ; aliter fcilicet meis.
quàm meis ; veftri quippe genere funt, mei adoptione
& dile&ione $ veftræ verô feripturæ confolatio
patientiam mihi corroborât * fpem facit & fervat,
*quæ relevât me cadentem, fuftinet labentem , lætifi-
cat dolentem , mitigat irafeentem , pacatque Hentern.
Ea mihi namque frequenter fecretoque confu-
lens fpondet Filiæ reditum Patris , ancillæ Domini,
ovi Paftpris. Spondet autem itidem confidentia quam
in orationibus bonorum hominum habeo -, & bene-
L- volentia, quam ex corde Domini mei folerter % in-
veftigans perpendo. Eft enim illi erga vos animus
compofitior, quàm plerique homines æftiment, qui,
^nnqente , & me qua potero fuggerente, vobis fiet ^
commodior atque concordior. Quod vobis in præ-
fenti de redditibus veftris fieri permittit : idem &
meliùs ampliùfque in futuram , cùm ex re & tempore
poftulaveritis, fieri permittet. Ubi quam vis am*
pliùs quàm æquum judicem fibi teneat, oro tarnen
veftræ pietatis aftuentiam , ut exclufo amaritudinis
hutnanæ rancore , qüi vobis inefiè non affolet : dile-
étionis veftræ dulcedinem ab illo non avertatis : imo
ver o apud Deum pro ipfo & me, & corn muni fobole,
& regni noftri ftatu* pium vos intercefforcm exhi-
beatis. Valeat veftra femper Sanditas.
hoc dico amore pecunia:, fed amore Dei juftiti*.
Orat veftra benignitas, ut dile&ionem meam a Rege
non avertam ; fed pro illo, & pro vobis, & prole
veftra, & regni veftri ftatu intercedam. Quod uti-
que ha&enus feci j de futuro autem , Dei me com-
mitto difpofitioni j apud quern filius non portae
iniquitatem patris , nec uxor viri. Et fpero in Deo,
quia nullum cordis rancorem habeo adversus ali-
quem , unde mecum non habeam Deum. Omnipo-
tens Deus vos & prolem veftram femper in fua gratia
cuftodiat.
sa
e p i s t o l a X C V 11I.
a feltnus Archiepifcopus Cantuariæ, Guifij
dile<$o dileftoh fuo,ele6to Epifc'opo
■Vj^enconiæ i falurerh , & benediâionem
p ei ( 8c fuam , quantum valet ; atque di-
vino femper regi confllio. & protegiauxilio.
WÊ „M p o p mem t iv e rp io fomltU ob injurias
^ ßbi ab eodern Uiat'at*
E P I S T O L A X C IX .
Sümfao P.ontifici & univerfâli Papæ , Paf-
chali, Mathildis Dei gratiâ Anglorum Regina
; ha dignitatis Apôftolicæ jura difpen-
làre certipdraliter , uc cum juftitiæ mani-
. pulis in perpétua; pacis gaudiis Apoftolico
fenatui mereatur alcribi perenniter.
Gratias agit pro litteris hortatoriis ad con j tigern dat is é
NI u ntiUs vefter çaufam vefttam, pro qua ad nos B Q Anditatis veftræ fublimitati, ô vir Apoftolic? ,
milïus eft, Reverendo Domino & Pàtri noftro, « J gratias >«5c. laudes qùantas- pollum refero , fijper
Hugoni Lugdunenfi Archiepifcopo , èc mihi fimul , his qu£ paterna veftra chai itas* tanquam pro comf
utpræcepiftis, retulit j & ego eidem Patri noftro monitorio, Domino nàeo Régi, mihique dignata cil
rueras quas mihi mififtis, oftendi. Ipfo itaqiié )u- jam frequéntèr & vivis Legatorum mandare vccibus,
bente pro illo & pro me in iftis litteris refpondeo. & propriis deftinare fcriptis. San6liflin.æ^Romanæ
Ucique gaudemus & gratias agimus Deo pro veftra
Sedis Apoftolicæ freqüéntare limina, faniSlique Patris
in veritate conftantia , & quia non quaeritis confi-
lium, nifi quod Deo * placeat & honeftatem veftram
& Ordinem, ad quem eledi eftis , deceat. Rem to-
tatn ficut idem nuntius vobis narravit, quanto di-
ligendus potuimus y adhibitis aliis prudentibus & re-
ligiofis * viris, pertra& ivimus, & confilium, quod
petitis , Deum invocantes, ut nos dirigeret j con-
mei Papæ Apoftblici compledi veftigia, quâ licet
& polfum , toto quidem corde , totâ animà, totâ
mente pacernis advoltita genihus, importunâ , op-
portunâque petitions orans, inftare nec defino, nec
defiftam , donee exaudiri à vobis fêntiam aut fuifi-
miflam * humilitatem , aut potiùs perfeverantem «/. i
meæ pulfationis importunitatem. Non autem fuper ?“
cordi fènfu Confideravimüs. Cujüs confilii, inquin- ^hac meâ temeritate, quia fie loqui præfumo, veil:
tûm intelleximus, hæc eft fumma, videfice.t : utrum
deCaftello, quod de Comité Roberto teAetis, pof-
fitis fratri ejus Regi Henrico èontra eundem Comi-
tem defervire, propter injufticias quas idem Comes
vobis facit , lîcut mandaftis. Quod nequaquam co-
ram Deo & coram juftis hominibus licitè fieri polfe
inrelligimus. Nam etiamfi vos de hoc abfolvit, quod
illi debeatis per hominium, aut * per fidem promit-
fam, five per aliquam communcm conventionem j
non vos potüit ablolvere de hoc quod Deo, & proximo
fuccenfijat Excellentia j non Cleri populive Romani
Senatüs miretur prudentia.Eratehim, erat, inquam,
* nobis , Anglorumqüe populo, tune quidem fcelv vob»*
cibus, fqb Apoftólic4.veftra dignitate fanóli Spiritus
alumnus Anfclmus Archiepifcopus nofter , * nofter
prsdiélique populi confolator prudentifiimus, atque
piilfirous Pater. Qui quod de opulcntifiimis Domini
fui thefauris , quotum ilium clavigerum noversmusj
abundantet fumebat, id nobi^ abundamiüs erogabat,
pnèfertim cum idem fidelis Domini minilter pru-
propter Deum debetis per Chriftianam reli-
denfque difpenfator eroganda qütcque & fapientia:
falfuva plürim^ laporarec , eloquentie dulcore
molliret, & mirabili quodam loquendi lepore con-
diret. Fiebat verb lie, ut nec deforet teneris agnellis
dere. In hoc quoque vos multùm oportet intèriderë, p . -----------Domini l-a-é-l-i-s- -c o„g ia p* lurima, neepi afeuorum ovibus,
—11 . « -1 n... j-i.a.:_ c-iC*—a K U iibertas uberrima ; nec paftoribus alimentorum fatietas
gionem. Quapropter intelligimüs , quia non debetis
præfatutp Comitém , de hoc quod de illo habetis ,
exhæredare ; & hæreditatem ejus inimico fuo traquói
nondum veftra diledlio fufeepit Epifcopi con-
fecrationém , & fi hoc faceretis qüöd a vobis Rex
exigit, nullus pollet extinguere execrabilem famam^
quia hoe fa'&um efiet propter Epifcopacüs , quem
perdere timeretis, redemptionem. Qu|imobrem quo-
niam providemus bona non tantilm coram Deo, fed
etiam coram hominibus ; avertat Deus hoc a vobis ,•
neque unquam permittat tam pravum exemplum
ulla opinione exire de vobis; Quód autem a Regé
prxdiftum Caftellum , ficut homo ejus eratis , accë-
piftis; nullo modo cögnofcimus vos ad hoe aftrin-
gere, ut eum eodem Gaftello contra Comicem uti
permittatis, fi ei .hominium pon nifi fal.vo ordine
feciftis.Denique ficut nullus homo aliquid contra
op.ulentiflîma. Cùm hæc igitur fecùs cellerint
omnia, reliquum aliud nihil eft, nifi gemitu^lurimö
clamitet, quæritans alimentum pallor, pafeuum pe-
cus, uberà foetus. Ubi dum majoris abfentia pailoris,
præfertim Anfelmi, praeditftis fingulis fraudantür lingula,
feu ver6 potiùs omnibus omnia. Intünti ludtûs
îugubrio , in tanti doloris öpprobrio , in tantæ, de-
formitatis regni noftri, & tanti damni ludibrio ; nec
reftat attonitæ mihi, nifi , ftupore fuBIato, confu-
gere ad beatum Petrum Apoftqlum, ejufque Vica-
rium virum Apoftolicum. Confugio itaque ad veftram
, Domine t benignitatem, ne^nos, Anglörum-
--—IWJ. L/emUUC 11LUL UUllUS liUtllLA tuiuuiu vunn» n -qJ.u—e-- r-eOg ni 1po1p ulus tanto defeélu, tanto laipfu laba-
Deum debet promjttere ; jta promiffum nullatenus b mur.Quæ enim utilitas in fanguine noftro , dum in
debet perfi.cere ; nec aliquis hoc reélè ppteil exigere. ^nrrnotionem defcenderimiïs ? Boni leitur confulat.
Quedam alia; per iftum nuncium viva vobis voce
referenda mandamus. Safutac vos praididlus Domi-
nus j Sc Pater nofter, ficut amicus amicum. Vale*
corruptionem defcenderimUs ? Boni igitur confulat,
quantùm ad nos attinet, veftra Paternicas, & infra
terminum, de quo Veftram bonitatem Dominusmeus
Rexrequirit, ita paterna vifeera fuper nos aperire
dignemini ; ut & de reditu charifEmi Patris noftri Anfelmi
Arcbiepifcopijgaudeamus , & debitam fubjec-
tionera fantflæ Sedi Apoftolicæ iüibaram fervemus.
Ego àutem faluberrimis dile&iffimifque veftris edö-
ä a monitis , quantùm muliebribus fuppetet viribus,
adhibitis etiam mihi proborum virorum auxiliis, toto
polie ni tar, ut quod veftra monqit fuWimkas, mea,
quoad poterit, expleat humilitas. Valeat foeliciter
veftra Patcrnitas. «
E e e ij