g S A N c T I
11
Sic futir «put, quodfaSurtu eft, intra fi ditit.
pluucrloqui pojfamus. i . finfi‘'ihter, finfibilibut J
tn/eqfibilutr, non figna f ld rei ipfai menti .ditem
',UliJ a‘&’Up Jtn&dï*t4iï,m 4"p^rimnei ^UcubTfu
*M l£ liïd “ v 7rï*m *tft mut ils ad nm demonfia
font venant i qdia rsbm fin i magü fimtlta. Vide verbum nasuraie
maxime profr.um & principale m verbum. Hater£e locutio fut, . <jua fi
ma ejfintia dixtt tmnia, antequam 'fftnt . tu per illam fièrent.
Hum a e'iud vit
tffe non peffunt
Verba naiuralt
r#w.4»- x L la autem forma rerum, quae in ejus ratione res
rJi” n*7ftca- Icreandas pr®cedebat, quid aliud eft qubm rerum
r»i: quxdam in ipfa ratione locutio; veluti cbm faber fam
lurnt*. tfturus aliquod fu® artis opus, prills illud intra Is
dicit mentis conceptione ? * Mentis autem five ratio-
nis * locutionem hie intelligo, non cbm voces rcrum
fignificativ® cogitantur; led cumresipl®, vel fu-
tur®, vel jam exiftentes acie cogitationis in mente ß
ai. con«- * confpiciuntur. Frequenti namque ufu cognofcitur
piuntur. ^u-a rcm un4m tripliciter loqui poflumus. Aut enim
tripiZteTZ res loquimur fignis fenfibilibus, id eft, quae fenfibus
^uipejfumm. corporeis fentiri poflunt, fenfibiliter utendo; aut
'x'/in/enfibi'* eadem figna, qua: foris fenfibiha funt, intra nos * into"
fenfibiliter cogicando; aut hec fenfibiliter, * nec in-
titer'.nec in- fenfibiiicer hfs fignis utendo; led res ip&s, vel corpo-
finfib,tner. ium imaginatione, vel rationjs intellc&u, pro rerum
iplarum diverficate, intus in noftra mente dicendo.
Aliter namque hominem dico, cbm eum hoc nomine
, quod eft, homo, fignifico: aliter cbm idem nomen
tacens co'gito : aliter cum eum ipfum hominem
mens, aut per corporis imaginem, aut per ratio-
nem intuetur.; per corporis quidem imaginem , * ut
c“m c)us fenfibilem figuram imaginatur: per ratio- q &s™
rationale mir. nem verb, ut cum univcrlalem ejus eflentiam, qua; fumm
**lt' eft , animal rationale mortale, cogitat. Ha; verb tre&.
loquendi varietates lingula; verbis fui generis con-
ftant rfedillius, quam tertiam & ultimam pofui,
locucionis verba, cum de rebus non * ignoratis funt,
naturalia funt, & apud omnes gentes funt eadem. Et
quoniam omnia alia verba propter h®c lunt inventa :
ubi ifta lunt, nullum aliud verbum eft neceflarium
ad rem cognofcendam ; & ubi ifta efle non poflunt,
nullum aliud eft' utile ad rem oftendendam. Poflunt
etiam non abfurde dici tantb veriora , quantb magis
rebus, quarum lunt verba, fimilia lunt, & eas ex-
preffibs * lignificant; exceptis namque rebus illis, quibus
ipfis'utimur pro nominibus lifts ad ealdem figni-
« ficaridas, ut funt quredgm voces, velut. A vocalis : D
exceptis, inquam, his, nullum aliud verbum lie* vi-
detur rei fimile, cujus eft verbum , aut lie earn expri-
mit, quomodo ijfa limilitudo quae in acie mentis r§m
ipfam cogitantis* exprimitur. Illud igitur jure dicen-
dum eft maxime proprium & principale rei verbum.
Quapropter fi nulla de qualibet re locutio tantum
propinquat rei, quantum ilia qua; hujulmodi verbis
conftat; nec aliquid aliud tarn fimile rei* vel fu-
virba natu. tur® , vel jam exiftenti in ratione alicujus poteft efle:
rftra^quia' non immeritb videri poteft apud * lummam fubftan-
rebut funt tiam, talem rerum locutionem & fuifle, antequam
ma£ufimilia. eß^nt ^ ut pfir fierenc j & efle, cdm fadta lunt,
ut per earn feiantur.
A N S E L M I
A ceptionem opere perficit. Multam tamen in hac fimf-
litudine intueor dillimilitudinem. Ilia liamque nihil
omnino aliunde aflumpfit, unde vel eorum qu® * fa-
dura erat, formam in fe ipfa compingeret; vel ea
ipfa, * id quod lunt, perficeret: faber verb penitds.
nec mente poteft aliquid corporenm concipere imagi-
nando, nifi id quod aut totum fimul, aut pei partes,
ex aliquibus rebus aliquo modo jam didicit 5 nec
opus mente conceptum perficere, fi defit- aut materia
, aut * aliquid , fine quo opus pra;cogitatum fieri
non pofiit ; quanquam enim homo tale aliquod animal
poflit cogitando vel pingendo, quale nufquam
fie, confingere j nequaquam tamen hoc facere valet,
nifi componendo in eo partes, *.quas ex rebus*
alias cognitis in niemoriam attraxit. Quare in hoedif-
ferunt ab invicem illee in creatrice lubftantia, Sc in
fabro fuorum operum facicndorum intimee locutio-
nes i qubd ilia nec aflumpta, nec adjuta aliunde, fed
pi ima, Sc lola * can fa fuflicere potuit * fuo artifici ad fommo
luum opus perficiendum : ifta verb nec ’prima, nec
lola , nec fufliciens eft ad fuum incipiendum. Qua-
propter ea qua: per illam creata funt, omnino non
funt aliquid quod non * funt per illam. Qua; verb per
* iftam hunt, penitus non elTent, nifi * euent aliquid
quod non * funt per ipfam.
C A P U T X I I . *
Qjiod h(tc [nmm<t eßentU locutio fit fumma
effent ia.
al. cap. uffl
C A P U T XL *
Quod tamen multa fit in hac fimilitudine fa b r i,
diffimilitudo.
Summt wArtificu ér fabri diffimilitudo eft i » quid fitmmut Art fex
mceptum eput perftciat. j. in ee quid créa-
aliquid nifi quod funt per illam t qua von
t nifi effent aliquid quid non funt per ipfum.
SEd quam vis fummam fubftantiam cpnftet priiis
in fe quali dixifle cun&am creaturam, qtiàm earn
Içcundùm candem, & per eandem fuam intimam
locutionem conderet : quemadmodum faber priùs
mente concipit, quod poftea fecundiim mentis con-
SEd cbm pariter ratione docente fit certum quia
quicquid fumma lubftantia fecit, * non fecit per
aliud qubm per femetiplam : & quicquid fecit, per
* fuam intimam locutionem fecit} live lingula fingu-
lis verbis, five potius uno verbo fimul omnia dicendo
: quid magis neceflarium videri poteft, qubm
hanc fummje eflentix locutionem non efle aliud qubra
fummam eflentiam ?* Non igitur negligenter prate-
reundam hujus locutionis confiderationem puto:
led priulquam de ilia poflit tra&ari, diligenter ejuf-
dem fumma fubftantia * proprietates aliquas ftu-
diose inveftigandas exiftimo.
C A P U T X I I I . *
Qubd ficut omnia per fummam effentiam fa ft a funt ,
it a vigeant per ipfam.
Sicut omnia qut pent, ptr tenum aliquid funt , quod filum eft per fiip‘
Ergo ficut nihil f*£lum eft nifi per Crcatnctm efftattam ^ t i l nLuvioet
nifi per eandem feruatneem prafenttam.
COhftat ergo per fummam naturam efle fa&um ,
quicquid non eft idem illi. Dubium autem non
nifi rational! menu efle poteft, qubd cun&a, qua
, fa£ta funt, eodem ipfo lubftinente vigent & perle-
, verant efle quamdiu funt, quo faciente de nihilo ha-
p bent efle quod funt. Simili namque per omnia ratione
, qua colle&um eft omnia, qua funt, efle per
unum aliquid, unde ipfum folum eft per leiplum, &
alia per aliud } fimiji, inquam, ratione poteft pro-
bari quia quacunque vigent per bnqm aliquid * vigeant
: unde illud folum viget per feipfum , & alia
per aliud. Quod quoniam aliter efle non poteft ,
nifi ut ea, qua funt fa&a , per aliud vigeant j & id
a quo fa<fta funt, vigeat per feipfum : necefle eft ut
ficut nihil fa&um eft, nifi per creatricem prafe'n-
tem eflentiam ; ita nihil vigeat, nifi per ejufdcm
feryatricem * prafentiam. * -/.Poteni>IP|
C A P U T
i t - j y f P
M O N O L O G I U U .
C A P Ü T X IV . *
Quod ilia fit in omnibus ,* & per omnia & omnia
fint ex ilia & per illam , & in ilia.
A
V que cenftqui,tur ut ubi ipfa non eft, nihil fit. Vbiqui igitur , ér'ptr
„ i, & foventu immenfitatem i creans vero & fovtns excedcre poffit
« eft : liquet quod fumma cjptm1(4 tpfa eft qua cun if a
portât , fuptr.e t, claudit & pmeirat ; & ipfa in omn.bus eft & ptr.
ia t & ipfa > «<r per ipfam . & in tpfa funt omnia.
Q ”
Uod * fi ita eft i immb quia ex neceflitate lie eft,
fonfequitur utubi ipfa non eft, nihil fit. Ubique
igitur eft , & per omnia, & in omnibus. * At quo-
atenas niam abfurdum eft, ut, fcilicet, quemadmodum nul*
nth&ff fatenus »liquid creatum poteft cxire creantis& foven-
ti> im. tis immenutatem ; fic creans & fovens nequaquam
fitatem. » vajeat aljqno modo excedcre fadfcorum univerfita-
■ quomodo t em j liquet * quoniam ipfa eft qua cundta alia portât
& luperat, * claudit Sc pénétrât. Si igitur hac „
illis, qua fuperibs funt inventa, jungantur; eademD
eft qua in omnibus eft, Sc per omnia, & ex qua,
i Sc per quam, & in qua.
1 I C A P U T X V .*
[Cap. «4.
* Quid poffit aut non poffit de ilia dici fubfian-
tialiter.
relativum eft fitbfit
nat rarp ai
île illi de quo relative dicitur-
tur . v.g. quod major fit omntbue ynon
per fe & non per aliud aut ad
■a quicquid eft, aut ipfum meliue
eft quam ipfum.
eft fimplit
Nullum in cr
Ergo quod de fui
fignxficat epu cfjlntUr.
tftUdu lL l Z l p / L ,fi'au7 non ip fun
IpfUm non-ipfum inttlhgitur , ut vert
al^lt^jftn o d i.^ pf^m ,u t,fp^ en
Summa natura eft quicquid omnino metiue eft quam non-ipfum : ipfa enim G
I Wffi, I f f ‘ i f omnibus eft melior^ Ergo^ ipfa non eft
mens rationalis. Ego ipfa eft- tlivens, faptens, potens , vera , jufta , beatat
sterna, dr quicquid ab/olscte melius eft quam non-ipfum.
JAm non immeritb valde moveor, qubm ftudiose
pofsum , inquirere quid omnium , qua de aliquo
dici polsunt, huic tarn admirabili natura queat coft^-
venire lubftantialiter. Quanquam enim mirer fi poflit
in nominibus vel verbis, qua aptamus rebus fablis
de nihilo,* reperiri quod digne dicatur de creatrice
univerlorum lubftantia j tentandum tamen eft ad
in quid hanc indagationem ratio * perducet. Itaque de
'* relativis quidem nulli dubium quia nullum eonjm
i lubftantiale eft illij de quo relative dicitur. Quare fi
quid de fumma natura dicitur relative,.non eft ejus
* fignificativura lubftantia. Unde hoc ipfum * quod j }
fumma * omnium, five major omnibus qu® ab ilia
fa«£ta funt, vel * aliud aliquid * fimiliter relative dici
poteft : manifeftum eft quoniam non ejus naturalem
defignat elsentiam. Si enim nulla earum rerum
unquam elset, quarum relatione fumma & major
dicitur} ipfa nec fumma, nec major intelligere-
tur : nec tamen idcirco minus bona elset, aut elsen-
tialis fua; magnitudinis in aliquo detrimentum pa-
teretur. Quod ex eo manifeftb cognofcitur, quoniam
*pla quicquid boni vel magni eft , non eft per aliud
qubm per feiplam. Si igitur fumma natura * lie
poteft intelligi non liimma j ut tamen nequaquapi
lit major aut minor , qubm cbm intelligitur fum- E
nia omnium : * manifeftum eft quoniamvlummum ]
non fimpliciter fignifica( illam * elsentiam , qu®
omnino major Sc melior eft, qubm quicquid non
eft quod ipfa * eft. Quod autem ratio docet de •
liimmo, non diflimiliter invenitur in limilker re-
lativis. Illis itaque, qu® relative dicun tur, omif*
fis , quia nullum eoruni fimpliciter demonftrat alicujus
elsentiam » ad alia difeutienda le convertat
intentio. Et quidem li quis lingula diligenter intueatur;
quicquid eft prstet rclativa, aut tale eft,
ut ipfum omnino melius fit, qubm nqn-iplum j
aut tale , ut non-ipfum in aliquo melius fit, quam
ipfum. Ipfum autem Sc non-ipfum, non aliud hie tpf«**
intelligo, qubm verum non-verum, corpus no
corpus , & his fimilia. Melius quidem eft omnino '•“»» »•"-»«-
aliquid, quam non-ipfum: ut, fapiens qu^m non-iplu Tf f
fapiens, id eft, melius eft fapiens, qubm*non-lapiens. &*l,a
Quamvis enim juftus non-fapiens melior vid ea tur , ut
qubm non-juftus fapiens i non tamen melius f im p i />/’«?' > ‘fi-
citer eft, non-fapiens qubm fapiens t orane enim non*
fapiens, fimpliciter inquantum non-fapieiis, eft mi-
nus quäm fapiens : qüia omnd non-lapien< meliusef-
le t , fi efset fapiens. Similiter omnino melius eft ve- Wpj?* Ht *
rum, qubm non-ipfum, id eft, qü^m non-verum j Sc eft in uiiqul
juftum, qubm non-juftum } & vivit,quämnoil-vivit.
Melius autem eft in aliquo non-ipfum; quäm ipfum : 'Lrum, ‘V*
ütnon-aurum, qubm aurum. Nam melius efthomi-
ni efle non-aurum , quSm aurum: quamvis forfitan
melius eflet alicui aurum eile, qubm.non- aurum*elle:
utplumbo. Cbttfenimutrumque, fcilicet, homo Sc
plumbum, fit noh-aurum: tanto melius aliquid eft homo,
qubtn aurum k, quantb infefioris nätur® eflet, fi
eilet aurum : & plumbum tantb vilius eftj quantb pre-
ciofiuseilet, II aurum eflet. Patet autem ex eo qubd Summt*
fumma natura fic intelligi poteft non- liimma, ut nec & $ $ $ * #
fummum omnino melius fit, qubm lion-fummu j nec q*im
non-fummum alicui melius, qubm liimmuni; multa
relativa efle, qu® nequaquam hac contineantur di- *•** ‘fi- n*»
Vifione. Utrum autem aliqua contineantur, inquirere eft™*™!!***
fuperfedeo J * cbm ad propofitum lufficiat quod de Ü- melius, quint
lisnotum eft j nullum, fcilicet, eorum fimplicem lum •trum^efignul
m® natur® lubrtantiam defignare. Gum igitur quic* fumma uatm*
quid aliud eft,, fi fingula difpiciantur, aut * ipfum fit
melius qubm non-iplum; aut non-iplum in aliquo fit
melius, qubm iplum : ficut nefas eft putare quod
lubftantia * liimm® natur® fit aliquid , quo melius fit
aliquo modo non-ipfum : lie necefle eft Ut fit quicquid
omnino melius eftqubm non-ipfum. Ilia enim
lola eft , qua penitus nihil eft melius j Sc qu® melior
eft omnibus, qu® non funt quod eft ipla. Non-eft
igitur corpus , vel aliquid eorum qu® eorporei fenfus
difeernunt. Quippe his omnibus melius fcft aliquid
quod non eft qubd ipla funt. Mens enim rationalis,
qu® nullo corporeo lenfu quid , vel qualis, vel quanta
fit percipituf; quanto minor eflet, fi eflet * aliquid
eorilm qu® corporeis feftfibus fubjacent j tanto major
eft, quäm quodlibet eorum. Penitus enim ipla lum-
ma effentia tacenda eft efle aliquid eorum , quibus eft
aliquid, quod non eft quod ipfa lunt, luperius : Sc
eft omnino, * ficut ratio docet, dicendaquodlibet eorum
, quibus eft omne, quod non eft quod ipla funt,
inferius. Quare necefle eft earn efle viventem, lapien-
tem, potentem , & omnipotentem , veram, juftam ,
beatam, ®ternam, & quicquid *fimilter abfolut^ melius
qubm non-ipfum. Quid ergo qtueratur amplibs
quid fumma ilia fit riaturaj fi jnanifeftum eft quid
omnium fit, * aut quid omnium non lit i
C A P U T X V I. * al. Cap. t ft
Q u odide rn f i t illi * eß e ju ß am , q u o d e ft effe ju f li t ia m : &
eodem modo d e h is q u a f im il i t e r d e ilia die t p o ß u n t :
C r ' q u b d n ih il horum monftret c jualis i l i a , v e l q u a n t *
f i t , f e d q u id f i t .
Summa natura non per aliud fid- per f i eft quicquid eft; ipfa autem
eft. jafia , & quidem per juftitiam. Ergo ipfa fumma natura eft ipfa fua
juftitta; (y cum per juftitiam jufta dicitur . ptr fe jufta melUgitur. Delud
e fi quaratur quid fit fumma natura : %utd vertue refpondetut quam.
juflitiat Ergo de fumma natura non pro one dtestur quod habet juftitiam,
fed'quod exsftit juftina t & cüm difttur eutfiens fuftnia^, non dicitur
qualu fed quid eft. Ergo cüm dicitur jufta. non dicitur qualis f it , fid
quid ipfa f i t : dr idemeft qefi %*fffqulilTet t ln um 'f** ^
”fummfratio , fumma jjftitia' ircFqusd non eft aliud qudm fum
fummi vivtns , fumme tati e , fummi juftum &c.
B