L I B E
C H R I S T
DEus omnipotens, citm fit ipfe fiielis in omnl- j
bus verbis fuis, fidem ab homine ante omnia
requirit, & fine fide impoflibile eft placere ei j hanc in
primo homine quzfivit & non invenit: illeenim ier-
penti magis, quim Deo credidit. Quxfivic in Noe,
& invenit j quzfivit in Abraham, & invenit j qu®fi-
vit in Märia virgine, Si invenit j nullum fignum ho-
rum alicui pr®mittens j ut crederetur fibi nova Sc in-
audita promittentu Invents! ergo fide deledatus, uc
vere thefauri magni inventione, fignaculum luum
appofuit Deus fcederatus homini federe infolubili:
illi, videlicet, Noe arcum fuum in nubibus c®li,_ut
vifo hoc figno recordaretur federis fui, ul: non Ant
oltrat aqu® diluvii: huic autem, fcihcet, Abraha^ft-
cnurn cirosmcifionis, ut recordaretur promiffi fui, £
fcilicet, feminis quod daturum fe illi prpmifit, &
cum juramento repromifit. Tertium ndei lignum,
quam' videlicet fidem , ut jam didum eft * in Maria
virgine invenit credente parituram fe fine viro Chri-
ftum Filium Dei, Sc in omni Ecclefia quae illam V ir - .
ginem peperilTe fideliter credit; tertium, inquam,
fidei fignum, fignaculum eft ejufdem crucis Chnfti
Filii Dei,.cum facramento Baptifmi, ut videat Sc
record^tur fcederis fui, Sc non percutiat nos in die
£*• n.v. tj. judicii, ficKt quondam in Aigypto : yidebo , inquit,
fanguixtm , & pertranfibo vos, nec erh in vobis
plaga difperdens, efuando percußero terram tAigypti»
Dc fiac fide fi pr®csdenti libello non fatisfadum eft
tibi, objice quicquid contra fentis. -
J ud. Tu. in unam tantummodQ partem afpicis J Sc r
fictra&as de fide Abrah®, ut obliviicardsMoyfilegis,
legis Dei. Non recogitas figna Sc mirabili® qua fecit
Deus in terra ./Egy pti, üc daret nobis legem in monte
Siha'i quinquagefuno die egreflionis de terra Mgy-
ti, cum tantis indiciis pr®fentia£ ipfius Deiraudie-
banxur enim tonitrua, & micabant Fulgura: cunduf-
que popplus audiebat voces fonitum buccin®, vi-
debant larapades, montemque fumantern. Nullam
fecifti mentionem jllius fcederis, quod tunc nobifi-
Cum pepigit, quemadmodum ibidem Scriptura dicit:
Exti. 14. u. Tulitque. Moyfis dimidiam partem fangtints, & mi-
*-&7. pr crflteres.; partem autem refiduam fudit fuper
altare j aßumenfquc yolumen fasderis', legit audiente
■». s. populo, fumptumque fanguincm refferfit in populum ,
& ait: Hie eß ßtnguis foederis, quod -pepigit Do-
minus vobifeum fttper cunElis fermonth us .his. - Nunc ergo
die mihU fi per fidem juftificatus eft Abraham £
juftification.e fufficienti; fi f®dus ill^d, quod cum
eo Deus pepigit prQpter fidem, fatis juftitiam ejus
confirmavjt: quia deinceps opus erae juftificatione
fczis, afpeffione fanguiriis faderis, five federe fan-«
gm’nis holocaufti, Qmnique ritu ceremoniarum vel %
facrificiorum, quern tradidit nobis pro emundatione
cujufque delifti? Quorfum totus ille cultus taberna-
culi fcederis ?
Christ. Interrogabo teunum fermonem, quem
fi dixeris mihi, dicam tibi quorfum ilia omnia, propter
quid lex data fuerit j Abraham pater noftra: fidei
quam ob cauß ingreflus eft ad ancillam Sara Aigy-
ptiam Agar,poft annos decern quam habitare ceperat
in terra Chanaan, poftquam pepigerat Dominus cum
eo fedus,poftquam fefiptura Credi^iit Abragm.
if. v. 6. bam Deo, & reput at urn efi ei ad juflitiam f
m é
R I p
I ANU S .
tu b . QuiaSarai uxor Abraham nongenueratli.
beros, ait S c r i p t u r a ,habens ancillam v£gyptUmCtt
nomine Agar., dixit marito fuo? Ecce conclufic me &\
Dominos, ne purerem j ingredere ad ancillam meam
f i forte ex ilia fufeipiam filias. Adquievit ille depre.
canti, Sc ingreflus ad. ancillam genuit ex ea If.
mahel.
C h r i s t . Ut dixifti, ita eft: fimul autem memi.
nifle debesqu® Deus per Prophetam dixit i Et ego
vifiones multiplicavi, & in manu Prophetarum \ajjfe>f$|
milatus fum.
J ud. Memini & in quo hsec didta funt Propheta,
& ipfe eft Ofee.
C h r i s t . Et ille pater Abraham Propheta &
Prophetarum primus fuit. Ipfe namque primus illo-
rum eft, ad quos fa&us eft fermo Domini; ficutferi-
ptum eft: Adi hi autem, inquit , non dediJH femtnKOll^
& ecce vernaculus mens hares mens erit. Statimque
fermo Domini fa&us eft ad eum: Non erit hie bares Vl4J
tutu t &c. Et pro illo ad Abymelech Deus locutus
eft : Nunc igitur redde uxorem viro fuo, quia Pro. J
pheta efi, & or-, bit pro te. Etin Pfalmo tarn de A bra* ]
ham Sc Ifaac Sc J^cob feriptum eft : cPfon reliquitho■
minem nocere eu -y & corripuit pro eis reges. Nolitc ‘♦•‘iij
tangere Chrifios rheas, & in Prophet is mess nolite
malign art. Proinde nunc dico: Si in manu Prophetarum
Deus aflimilatus eft, .quod ore eum Prophetico
dixifle difficeri non poteft j quanto magis Sc in manu
iftorum, qui & Prophet« & Prophetarum patresat-
que piincipes extiterunt,aflimilatus eft ? Igitur quam-
quam allegorias noftras oderis, & conteinnere con-
fueveris j; patere ut audias quod fecundftm illam rem
geftam, quam propofuit Deus, in manu Abraha af-
fimilatus fit.
J u d , Perge quo cupis,perfice quo intendis,da
quam polliceris affimilationem Dei in manu Prophets
Patris mei.
C h r i s t . In Abraham Deus Pater omnium no-
ftrftm, in Sarafides, in Agar lex Moyfiaflimilataeft.
In fterilitate Sar* fteriiitas fidei aflimilata eft, quia
videlicet ficut ilia libera, ilia princeps diufterilisfuitj
ita fides, qu® fola humani generis vera libercas & nobilitas
eft, fere fterilis extitic, poftquam Deo Patri Sc
Creatori noftronupfit, poftquam propter illam Deus
homini dignatus eft federari, & anim® hominiscon-
jungi federe conjugali, conjun&ione maritali.
Quantos enim preeter Ifaac Sc Jacob Sc Jofephfilio*
fidei, filios proipiflionis demonftrare poteris ? Nem-
pe & fi fuerunt plures aliqui, ut nunc interim tacearn
de multitudine ftirpis Ifmahel* ftirpifque Efaii • oe
ftirpe loquor patris Jacob : Et fi, inquam, fuerunt
plures aliqui filii fidei pr®ter illos, quos Scriptura no-
minavit} attamen fuere ram pauci in comparatione
filiorym carnis multitudinis, ut veraciter dicas quH
fides fterilis, caro autem fecunda erat. _ .
J u d , Difcernemihiclarids quos dicis filios
& quos filios carnis. Qualis eft diferetio five
tia filiorum carnis Sc filiorum fidei ? In quo , v
fecundum quid utramque generationem difcernis.
C h r i s t . Patri Abrah® duo promifla fu®run ’ a
quorum alterum hoc eft, in femine tuo benedtcenti ]
ornnes gentes: alterum ,fcmini tuo dabo terram han > 1
terram Chartaan. Quicumque ex Abraham geriiu P
C H R I S T 1 A N I E T J U D l I , 533
^ifTionem beati feminis expedaverunt, juxta fidem A Tribubus facrificabatur. Ifta autem prophetica ledio
Sc a loiigè eas afpjeientes,& falutantes, & confidences fic intitulatur. rifio Ifa'ia Propheta filii Arnos, quam uu
vidit fuper fudam dr JerufiHem. Ergo non propter vi-
tulos illos de prtefenti loquebatur fuper Satnariam ;
fed propter fangüinem juftum de futuro prophetabat
fuper J ud® os Sc Jerufalemtquippe qui ci\m dixiflet ea
qu® jam pr®libata func ufque ad id, '&■ cum mul. ibid,
tiplicaveritis oratioriem, non exaudiam : ftatim cau-
fam iftam fubjunxic ‘. Manus enim vefira fartguine Midi
plena funt. Ante fanguinem Chrifti, nolebat, licet
permitteret ea, neque poftulabat; ficut & in Pfalmo
Feriptum. eft: Étolocaufium & própèccato non pofhtla- pf*1-
fit: Ex tunc autem non .fold m non' vult, autnon po-
w _ ftulat j, veritm etiam od’iv it, inquit,animamed^fk- ifu
Dominum, afeenderesque clamor eorum ad Domi- q 6ta funt mihs mole fix. Quod nun quam volueur, aut
num pro operibusf & ipfè audiret gemicum eorum, qu®fierit, five poftulaverit, magnum adhuc & *evidens
in Jeremia teftimoniuiU hoé eft: had dicit Do- 7«-. -
'àdongi( . . . ..
ouöi perçgi'ini eflenc & hofpites fuper terram j ipfi
erant filii fidei. Porro qui foiam terr® Chanaan pro-
miflionem expedaverunt, & folummodo propeer.il-
lam clamaverunt ad Dominum, cîim affligerentur in
terra Ægypti j ipfi fuerunt filii carnis. Nunc quæfo
dicas mihi j ex quo fratres invidi & fuo patri infi Je-
les vendiderurit Jofeph,poft eundem Jofeph ufque ad
j^oyfen quocus quilque fuit, quidieerec aut dicere
• feiret illud, quod dixit idem Mpyfes ^ Obficro, Do-
mine, mitte quem mifiurùs es ? Sexcenta ferè millia
pedicum virorum scant abfqueparvulis Sc mulieribus,
S' cum ingemifcèntes propter opera vöciferarencur ad
ac recordaretur fcederis, quod pepigerat cum Abraham
, in cujus Videlicet federis padione iftud quoque
dixerat Deus j Semini tuo dabo terram hanc: ferè nullus
aut rarus erat nobifque mukum incognicus eft-, qui
in illo clamore diceret illud, quod jam, ut memii.i,
.dixit Moyfes : öbfccro , Domme, mitte quem miff.i*
m es. Ergo fides fterilis, earo aucem jariA feeunda,
in fervituiem non Dei fed hominum Aïgvptioruni
aenerabat, imtno & diis ^Egypti ferviebat: quod Sc
per ProphetaSjinaximeque per Ezechielem Deus ipfe
comtnemorat. Ergo fides Patium , quiquamvis mun*-
do mortui effent, Deo nihilominüs vivebant & viT
vunt, Deo quidèm conjunda erat j fed non pariebac
fecundilm fimilitudinem Sara;, qu® cüm effec uxor
legitima, uxor libera, fteriliä erat Sc non paribat.
Merebatur autem ipfa fi des, & exigebat ab ipfo Deo,
minus exercituum, Deus Ifraèl, holocaußomata 3
fl'ra addite viPlirnis vefiriS, dr comsdite carnes, qui a
non fitrn cum patfibus veßris locutus, & nön pracepi eis
in die, qua eduxi eos de terra eASgypti de verbo holv-
caußomatum CT ViElimarum t fed hoc verbum pracepi
eis dicens; Audit e voóem meam 5 & ero vobis Deus ,
& vo s erit is mihi populus ; & ambulate in Omni via ,
quam mandavi vobis, ut bene fit vobis.
J u d . Quam facis diftantiam inter verbum holo-
cauftomatum & vidimarum, Sc vocem five verbum
quod nobis Deus pr®cepic, aut certè viam
quaqi mandavit ut anibularemus in ea uc bene effec
nobis ?
C h r i s t . Non ègó faciö, fed fadam invenio
magnam fecundum verba pr®fcripta diftantiam ; Sc
utfaltem Lex intervenieer qu®, ad eultum, Dei multi- ç inde conimonitus refpexi diligentiùs ad ipfam Legis
tudinem illam aftringendo, filios in fer-vitium fidei
. parerec ; fecundum fimilitudinem hanc : £cw,inquic
Sara, conclufit me Dominus ne purerem ; ingredere
ad ancillam meam, f i faltem ex ea fufeipiam filios :
Adquievit Abraham deprecanti , Sc ingreflus ad
ancillam genuit Ifmahel. Adquievit Deus pater ex-
celfus fidei patrum fecretasaurts ejus interpellanti, Sc
admitcens legem ceremoniarum genuit ex ea populum
non tain iibertati quàm fervicuti idoneum ; id eft
non cam in diledione, quam in timoré colentem Sc
cognofcencem Deum patrem vel Créatorem fuum.
Hoc enim feire te volo quia Deus legém illam non
juflit, fed admifit ; non voluit, fed permifir.
J ud. Quid eft quod dicis? Noluit Deus legem
feripturam, & inveni ipfam in quo tibi quoque demonftrare
poflim fententiam. Yocem Domini, live
viam, quam pr®cepit, quam mandavit, ecce habe
« in Exodo ante teatum vituli conflatilis, quem
fecetunr & adoraverunt: Non, inquit, habebis dees ex. 1
aliehos cor am me 3 Scc. ufque : omnia qua dixi vobis.
cufiodite : & per nomen aterhorum deorum. non jura-
bitis § ne que audietur ex ore vefiro. Hac funt pracepta
& judicia, quafaciens. homo vivet in eis, alt ipfi Do- ,
minus. Porrö poft h®c, cüm moram facerec Moyfes
in monte cum Domino, loqusns Dominus ad
Moyfen durifïïmum pofuir fuper' eos jugum legis
cerimoniarum propter reatum, ut jam didum eft ,
ituli quem fecerunt. Hinc ipfe Dominus per *Eze-
Non juffie Deus legem ? Non fcripfic tabulas digito chielem loquitur: Eject ergo eos de terra tdEgypti 5 $z..
fuo,& dixie Moyfi, hæc.func præceptameaj hæc
func judicia mea, lie ôc lie præcipies filiis Ifiîael, fic
& ne faciès holocauftum Sc pro peccato ?
Christ. Oportec ce fic Moyfen audire Sc intelli-
gere, ut Pfalmos quoque Sc Prophetas audias pariter
& mtelligas. In Pfalmo quoque Deus ipfe loquitur :
î* facr-ificiis fuis arguam te, Sc cetera ufque ,
nttnquid manducabo cames taurorum, aut fanguinem
hircomm ■ potabo ? immola Deo fitcrificium taudis, Sc
•ln Ifaïa : jQuo mihi multitudinem viBimamm vefira-
ritm > dicit Dominus ? P tenue fum ; holoèauffum arie-
& àdipem pinguium, & fanguinem vitulorum
agnorum & hireorum. no lui : Cum v entre tis ante
& eduxi in defèrtum, dr d'edi iis pracepta mea: <& &t‘
fitdicia mea ofiendi eis,' qua fàçiat homo, & vivat
in eis. Et fubinde, herum tevavi man um meam in ib.v.
eos in folitudine, ut differgerem illos in nattones , &
ventilarem eos in terras, eo quod judicia mea non fecifient,
& pracepta mea reproba fient, & fabbata mea
violaßent > & po.fi idol a patrum fuorum fuißent oculi
eorum. Ergo dr ego dedi eis pracepta non bôna., efi
judicia in quibus nôh vivent, & pollui eos in nume-
ribus fuis , cum offèrrent ornne quod aperit vulvam
propter deliïïa fua. Confidera præcepta quæ prius dc-
derat, & judicia quia valde bona funt, quorum fum*
ma eft ; quod tibi non vis fieri, alii ne fecer;s j five,
fptihim me urn, quis quafivit hac de manibus ve. E quoecumque vulciS ut faciant vobis homines, ôc vos
flfh, ut ambularetis in atriis meis : N e affèratis ultra
farificium frufira. Ineenfum abominatio efi mihi j.
e°meniam, & fabbatum , & fefiivitates alias non
f .am'. bniqui funt emus vefiri, Kalendas vefiras, &
J° Wtnitatcs vefiras odivit anima, mea,
Juo. Propter Jeroboam ilia dida funt, propter vi-
jjU .°5 fluos récit-Jeroboam, quos colebat ïfraël : tdeo
fe^ °CMU^a arleeum » Sc adipem pinguium, Sc cætera
e nolle dixit ; quia facrificabant vitulis.
H r 1 st . Vitulinon in Judacolebancur, non in
J erüfalen» vitulis illis, fed in Samaria, id eft in decern
eadem facice illis: Sc pr®qepta qu® deinde.dedir,quia
‘nonquidem mala, verumtarnen npn bona fuerunt:
quia neque porcari potuerunt, neque vitam hominis
in femetipfis habuerunt. Qüomodo enjm viveret bos-
mo in fanguine,yel pro fanguine brutorum pecorumf,
pro obfervatione mundorum five immundorum aqi-
malium, lepr® &c non lepr® hominis, veftium atque
domorum csteronjmque talium, qu® maxime in Le-
yi.tico feripta funt l
J ud. Ante ilium, quem dicis, reatum vituli, ho-
locaufta Si vidimas pacifiuas obtulir ipfe Moyfes. Si’c
X x x iij