2 .0 E A D M E R U S
concrepantes, Uli vexillis & fofioris concentibus Deo A propter confiderare quo amore, quo honoré fufcj..
pro illius adventu conjubilantes.
Cum autemLugdunum venillet, & abArchiepifcopo
civitatis ipfius gloriose fufeeptus fuillct, poft dies
paucos miffis literis confilium ä Domino Papa de
negotio fuo quasfivit, & quia partim imbecillicate fui
corporis, partimaliis pluribus caufis praspeditus liltra
Lugdunum -progredi 'nequaquam pom
fit.- Ita ergo Lugdu ‘refcdic,
fuorum ibi cxpedaqs. Poft tempus Româ nuntii * re-
deunt, 8c qüoniam omni fublata excufatione eum ad
fc Papa propcrare prajeeperit, referont. Ille nefcius
moræ pontificalibus.juffis obauifits viæ fe periccalis
mortem pro Deo non veritus tradit. Hinc Secufiam
venimus, & nos Abbati loci illius præfèntavimus.
piendus fit & amplentendus. Hase cùm Anfèlmus de
fe, & muhb his plura pro fiii laude dieiaudiret, ficut
ipfèmet fiepe fateri fblebac, non parumlrubuit * quo-
niarti fè talem apud fè, qualis à tanto viro prædicaba-
tUr, minimè cognovit. Veruntamen erat inter vérba
tacens, decentiusfore perpendens ad ejufmodi filere
er fuggef- * - quàm loqui. Poft hæc de fui advemus -caùfa pfercun.
redrtum nuntiorum datus à Papa, eo fibi modo nàrravic earn , quo veri-
tatis ac diferetionis ratio popofcit. Illcad audita mi-
ratur, 8c fubventionem plenam pollicetur. Præcepic
itaque ut fubventionis ipfius effedum circa fe Anfel-
mus præftolaretur.
Verùm quia calor æftatis in partibus illis cunda
urebat, fc habitatio urbis nimiùm infalubris, fed præ-
Eramus quippe monachi ties , Dominus videlicet & B cipuè peregrinis hominibus erat, Johannes quidai
Pater Antelmus, Domnus Balduinus, & ego qui hasc
icribo Frater Eadmcrus., Qm ita ibamus quafi pares
etfemys, null© indicio qliis cui prasftaret coram aliis
oftenefentes. Ab Abbate igicur qui vel unde eftemus
interrogati, paucis refpondimus. Et audito quof*
dam ex nobis Beccenfis cccnobii monaehos eile, feifeitatus
eft: Fratres obfecro vos, vivit ille adhuc, il-
le Dei 8c omnium bonorum amicus Anfelmus, fcilicec
^cccnobii ipfius Abbas, vir in omni religione probatus
& äcceptus ? Balduinus ad hasc: Ille ait ad Archie-
pifcopatum in aliud regfftom raptus eft. At ille, au-
divi. Seel nunc quasfbqualiter eft ? valet ? Equidem ex
eo tempore, ait, quo fundus eft pontificatu, non
nomine, olim monachusBecci, tunc autem Abbas cce-
nobii fandi Salyatoris * Telefim , annuente Papa fuf-
cepit eum ut proprium patrem * in fua, & eduxit in ■
fuam villam Schlaviam nomine, qua; in mentis ver-
tice fita fano jugiter aere atque tepenti, * converfonti-
bus illic habilisextat. Igiturhabitatio noftrainmon-
tis erat fummitate locata, & turbarum tumulcu inftar
.folicudinis vacua. Quod Anfelmus advercens, ex fpe
future quietis exhilaratus ait: Hasc requies mea, hie
habitabo. Ad primum igitur converfationis ordinem
( quern antequam Abbas eflet habebat, quemquefein
Pontificatu pofitum maxime perdidille deflebat ) vi-
tam inftituit, fkndis operibus , divinas contemplatio
dieum Becci : dicitur tarnen bene valere ubieft. Tunc C ni> myfticaAim rerum enodationi die noduquemen-
Abbas : Et ut valeat pro. Hæc de fe Anfelmus dici au-
diens, confeftim tedo cuculæ fuæ capitio capice , de—
miflo vultu fedebat. Nolebamus enim agftofei, ne
forte præcurrente fama de adventu tanti viri cuîvis
periciÿo noftra incuria fieremus obnoxii. Celebra-
tis dehinc in ccenobio fanfti Michaelis Archangeli,
quod in monte fitum Clufa yocatur , Paflionis ac Re-
lurreâionis Dominicæ fblenniis, in iter reverfi Ro-
mamTeftinavimus. Mirum di<ftu. Pauci atque ignoti
per loca peregrina ibamus, neminem agnofeentes,
nemini. qui vel unde elfemus innotefcentes , & ecce
folus Anfelmi àfpeélus in admirationem fui populos
tem intendens. Unde Chriftiana: fidéi amore permo-
tus, infigne volumen edidit, quod Cur Deus homo
titulavit. Quod opus figut in Prolpgoejus ipfe tèfta-
tur, in Anglia ccepit, led hie in Capuana videlicet
provincia conftitutus abfolvit.
Inter ha?c omnia fèiè omnibus fecit, cun&a pro
polTe fubveniens j cundtos qui fe audire volebant, non
confiderata alicujus perfona ad. fuum colloquium ad-
mitfens, & fingulis pro quaUtate mota: quxftionis
benigna affabilitate atque afFabili benignitate fatis-
faciens. Quap^opter fama illius in brevi circumcirca
percrebuit, & in diledtionem atque venerationem ejus
excitabat, eumque elîè virum vitæ defignabat. U n - J ) cun<ftorum corda convertit. Quicunque igitur eum
de cum jam hofpitaci etiam inter eos, quorum infi-
dias’metùebamus , fuillemusi nonnunquam viri cum
«/. intravere mulieribus hofpitium * intrare, & ut hominem videre
a/.;precati ejufque mererentur benedidtione potiri obnixe * pre-
cabantor.'
Tali efgo vulgi favore Romam ufque profecutus,
videre * ejufque potuit benedi(ftionem habere, bea-
tum fè proprii cenfura judicii æftimavit. Monachus
etiam qui villa; ipfius pro abbatis imperio cuftos e-
ra t, quique nobis more bonf hofpitis in nonnullis
miniftrabat ,-confiderans vitàm & a dins Patris ,;con-
cepit apud fe fpem boni magni & gratiam Dei 4n eo
Lateranis , ubi tunc temporis fummus Pontifex mo- vigere, crediditque qubd Deus nui Ita libens faceret
rabatur , advenit. Nunciatur Pontifici Patris adven- °b mérita ejus : homines autem.villas ntultas incomtus,
8c ovans jubet ilium in parte ipfius fui palatii
hofpitari, & die ilio indulgere quieti. Mane cbnfluic
ad Papam Romana nobilitas, &.de novi hofpitis adventu
fermo conferitur. Adducitur cum revefentia
yir in medium , & in qua coram Papa deccnter fe-
deat, fella profertur. Ingreffus humiliât fe pro Imore
moditates quotidie patiebantur pro penuria aquas. In
devexo tamcn latere montis puteus unus nimiae pro-
fumiitatis habebatur; fed ita fingulis diebus exhau-
riebatur, ut ab hora diei nona nulla quae extrahi pof-
fet in illo aqua ufque mane reperiretiir. Quo incom-
Jnodo Frater ille fubventum iri defiderans, remAnfelad
pedes fummi Pontificis, fed ftatim ab ipfo erigi- £ p30 conquerentis more innotuit , & fuae voluntati
tur ad ofculum ejusi Sedet, ac pro adventu illks las-
tari fe Apoftolicuscum Romanacuria dicit, acclamat
curia diifto. Pofteafilentio fadfco , multa in laudem hominis
Pap^ locutus eft : virum illum virtutis ac to-
tius rèligiônis elfoiConiteftÄs. Et quidem , inquitv, ita
eft : Cumque illum, utpote hominem cutlcftis libera-
lium artium difciplinisinnutritum pro magiftro tenea-
mus, & quafi comparera vel ut alterius orbis Apofto-
Jicum ,i& Patriarcham jure verierandum cenfeamusj
ita tarnen excellens menti, ejus humilitatis conftantia
præfidet, ut nec marinis periculis, nec longiffimis pere-
grinæ terra: fpaciis terreri potuerit, quin yeftigiis beati
Petri ^ pro.noftræ parvitatisminifterio fe praefentare,
nofque magis illius quàm illum noftro egentem confi-
iio, fuper caufis fuis confulendos adiré ftuduerit. Quainelîè
fubjunxit puteum ihipfbquo habitabamus loco
facere , fi fortè Deus fua pietate dignaretur hoc
incommodum propul fare. Laudat Anfelmus piam
Fratris yoluntatem, & rem tentare fuadet. Lætatûr
ille ad hæc, & rogat qüatenus ipfe locum infpiciar,
ac præmifîà prece cum benediiftione fua primus ter-
ram aperiat. Adquiefcit ille precanti, & nolens of-
ftnderc voluntatem hofpitis lui. Quid dieam ? Çer-
nebatur miræ célfitudinis rupes, & qgâfi dementia
videbatur in tali loco vellë fontem aquæ inveftiga-
re. Vadit^tamen Anfelmus nobis comitatus ad
locum, & fupplici prece præmiffa, hoc eft , ut
abundantiam jugis atque fàlûbris aquas Deus * in ibi
largiretur. Tertio fèriens terram aperuit , & reli-
qmo operi dari operam juffit. Perpauci dies coepti
td e V I T A S. A N S E L M I. 2A
eperis tranfierant, ’&T eccefbns vivus è duritia rupis A
gnnnpens, ingenti cunélos ftupore percuffit. Nec
mirum. Aqua enim, quam femagifter operis nec in
plurimis diebus repetturum putabac, non mirum fi ftu-
porem inculferit brevi refperta. Perfedus itaque puteus
eft modicæ quidem profunditatis^xtans, fed limpidif-
fimæ atque lalubris aquæ jugi fonte redundans. Qua;
res illico divulghta non parvæ admiration! fuit, &
earn viri meritis omnis. qui audivit adferipfit. Itaque
puteus ille, puteus Cantuarienfis Archiepifcopi ufque
hodie abincolis ipfius terræ vocatur. * Ferunt autem
hi, qui ad nos inde fiepe venerunt, quia multi diverfis
languoribus ac febribus tend, futapta in potum cadem
aqua, priftinæ fanitati mox reftituuntur.
Hisdiebus ♦ Rogeiius dux ApuliæcivitatemCapuam
» obfederat. Qui fama viri permotus mittens rogavit. I
eum venire.ad ic : afeendimus, ivimus, & plures in
obfidione dies exegimus, remotiin centoriis à frequen-
tia & tumultu perftrepentis exercicus. Erat autem ubi
eramus quasdam Ecclefiok penitus deferta, & juxta
oftium cifterna* defuper diruta mag'næ profunditatis
hiatum fua duriptione prætendens. In qua Ecclefia vc-
lut ÿi camera pro velle converfabamur, tam quieti
quàm operi in ea indulgentes, & Ducem ipfum cum
fuis nobifeum fingulis diebus ad quæ volebamus in
promptu habentes. Quadam verb noâc cum in ea
dormiremus, contigit Anfelmum fui corporisnecefli-
tate filentio furgere, & ne inquietaremur fuo more lento
jîede ad oftium tendere. Quod cùm exilfet, & imme-
morfoveæ per tenebras in partem divertillèt, in"pro-
fundum céeidit, clamofa voce caden^o dicens : Sanft a
Maria. Ad quern fonitum nos ac focii hoftri*qdl in
tentoriis quiefeebant expergefaâi, le&is profilivi-
musy accurrentes hominem in profundo vidimus, &
præ timoré fimul & anguftia cordis exanimati ferè fu-
•mu£. Quod ipfe. pércipiens, moxlevato capite^comi
vultu, jucundp intuitu nobis innuit nihil læfionis fefê
perpefium. Dtfcendéntes igicur quidam ex noftris e^
altera parte ipfius præcipitii, qua via erat defeen-
dendi, eduxcrijnt eum à. loco fanum omnino atque
inçolumem. Cùm poft hæc Sedis Apoftolicæ Pontifex
Urbanus illo adventaret, 8c eiab A^felmo & princi-
pibüs totius exercitus obviam itum elïèt, ingenti
mundialis gloriæ pompa profecutus, diâus eft in
tentorium quod juxta noi fibi erat cæteris excellen-
.tius conftitutum. Sicque donee civitasin deditionem
tranfiit ,.ôbfidio illius Dominum Papgm & Anfelmum
.vicirios habuit, ita ut familia utrorurnque magis vi-
/derçtur una quàm duæ, nec facilè quivis dçclinaret ad
Papam , qui non divertèret ad Anfelmum. Papa nam-
qut colebatur à cundis , quemadmodum pater 8c
paftor communis : Anfelmus verb diligebatur ab omnibus
, ficut homo manfuetus 8c mitis , & cui fuo ju-
dieiö nihil debebaturà quovis. In Papa denique fu-
.pereminens vigebat cum dignitatis aüéfcoritate pote-
;ftas : in Anfelmo mira & quæ cunétos demulcebat
pura cum fimplicitate*humilitas. Multi érgo , quos
timor prohibebat ad Papîtm accedere, feftinabant ad
.Anfelmum venire, amdfe duâ:i qulnefcit timere.
Majeftas etenim Papæ folos admittebat divites, huma-
nitas Anfelmi fine perfonarum acceptione fufeipie-
batçmnes. Et quos omnês î Paganos etiam, ut de
Çhrlftianis taceam. Siquidem nonnulli talium , nam
eorum multa millia in ipfam éxepcditionem * fècum
addüxerât ] homo Duci% Rogerus ; Cornes de Sicilia
, nonnulli inquam talium fama bonitati? ejùs inter
fuos exciti manfionem noftram frequentabant, 8c
fumptis ab Anfelmo corporalibus cibis gratiofi rè-
vertebantur »admirandam viri benignitatem fuis præ-
dicantes quam experiebantur. Unde in tanta deinceps
veneratione etiam apud. eos habitus eft, ut cùn) per
«'»ulha, * càftra illorujm, quæ in unum locatà erant, tranfirè-
mus-, ingens multitudo eorum elevatis ad coelum manibus
ei profpera imprccarentur , 8c ofeulatis pro
ritu fuo manibus propriis nec ne coram eo genibus fle-
xis, pro fua eum benigna largitate grates agendo ve-
nerarentur. Quorum etiam plurimi, velue comperi-
mus, fe libenter ejus dodtrinæ inftruendos fubmifi-
fent, àcChriftianæ fidei jugo fua per eum colla inje-
cilïent, fi credulitatem Comitis fui per hoc in fe’ fæ-
vituram non formidalfent. Nam révéra nullum eorum
pati volcbat Ghriûianum impune fieri. Qupd qua in-
duftria, ut ita dicam, faciebat, nihil mea intereft}
viderit Dcus 8c ipfè.
Dehinc foluca obfidione, Anfelmus multa prece Pa-
pam ad hoc fleétere conatus eft, quatenus ab oncre
Pontificaii eum abfolveret,’ 8c quieti liberum yacare
Concederet. Verùm cùm, in quantum quidem ad ef-
fedum fpeétabat, in nihilum laboraflet ; fretus be-
nedi&ione ejus, Schlaviam reverfus eft, operiens ibi
tempus Concilii, quod idem Papa apud Barum Ca-
lend.Odob. erat celcbraturus. Cui Concilio dnmAn- •
felmus fe præfentaftet, & perfuafus à Papa Græcos
in proceffione Spiritus fandi, utpote quem à Pâtre'
non à Filio procedere aftruebant, errantes, rationabili
atque Catholica difputatione confutaflet ; magni apud
omnes habitus eft, 8c veneratione digniffimus com-
probatus.
‘Finito Concilio , Romam cûm-Apoftolicp profedi
fumus. Tranfadis autem aîiqüantis diebus, venit Romain
Wilhelmus ille, cujus in exitu Angliæ mentio-
nem fecimus. Is inter alia hoc effecit apud Apofto-
licum, ut induciasRegi Angliæ daret decaufa Anfelmi
ufque ad feftum fapdi Michaelis Archangeli." Quod
Anfèlmusagnofcens , illico Lugdunum redire volebat:
fed pröhibitus à Papa eft propter Concilium, quodfè
C tertia hebdomoda Pafchæ Romæ habiturum ftatue-
rat. Morati itaque fumus Romæ ferme per dfinidium.
annum , continué circa Papam degences , & quafî in
communé*viventes. Unde & ipfe Papa nonnunqam
ad Anfelmum véniebat, lætèvcum eô fefe agendo, 8c
curiam ei faciendo. Dédit ei quoque hofpitium, in quo
converfabamur eo jure , ut fi aliquando Romam re-
diret, contra omnes homines illud fibi vendicaret. Ipfe
in conventu nobilium, in proceffionibus, in fta-
tionibus, fèmper 8c ubique à Papa fecundus erat , ’pras
cundis honoratus, cundis acceptus, 8c ipfè omnibus
firpplici' humilitate fubmilfus. Præterea Angli illis
temporibus Romanwvenientes, pedes ejus ad inftar
£) pedum Romani Pontificis fua oblationc honorare defî-
derabant. Quibus ille nequaquam adquiefcenS, in fè-
cretiorem domus partem fugiebat, 8c èos pro tali ro
nullo patiebâtur ad^e pado accedere. Quod ubi Papas
relatum eft , admiratus in homme humilitatem
mundiquecontemptum, juffit fefe in * fc tenerc, 8c
nullum benefacere ultra volentem prohibere, fed omnes
pro tali caufa adventantes patienter admittere. At
ille modefta quadam vcrecundia* adus, jufla profedo *u.
poftponeret, fi ôon inobedientias nævo corrumpi ti-
merct.
Quid referam lionnullos clvesUrbis, quorum ingens
multitudo propter fidelitatem Imperatoris ipfi Papa;
eratirifefta, non'nun^u^m in unum conglobacosr, Anfelmum
.à Lateranis ad fandum Petrum euntem cum
• fuis propter odium Papæ capere volentes, fed mox
* vifo vultu ejus terrîtos projedis armis terræ proçutn-
- bere, & fe illius benedidione depofccre igfigniri ? Hi
honores, & horum fimiles vulgi fâvores illum ubique
comitabantür, quia mores fui in cundis Deo famula-
; bantur. Hinè etiam erat,"qubd non facilè à quoquam
3 Romæ fimpliciter homo vel Àrchiepifcopus, fed quafi
proprio nomine fandus homo vocàbatur. Quicunque
• igitur ci fèrviebàmus, amori & hoqori cundis eramus.
- Cùm * verb àd præfatum Concilium vehtum effet 1 & -j
jam quæ rccidenda jrecifa, & quæ ftatuenda videbafltur
ftatutafuiftènt.j excommûnicationis fententiam tam in
; C iij