124 Î O H A N N I S S E L D E N I
Ntqut f t « « Ifigulphum quis Leges hafce tradidic j neme ^celTum jute haneditario in perpetuum per Commune Cour
B......B sitÉfea - J ■ /-nvl _ . Iriïm rnrilffxtcr hafce , aliquem omnino qua: illius xvi idiomare Gaf « ri»0-ini nnftri
ïico feu Normannicó confcribitur, excare puto 5 :eii;ni interïn*
memoria: fit traditum , Guillelmum idioma iïlud , urpotc
vemaailum, nafccmiquc imperio velut magis fidele , in Anglia
propagjjxi ßc populate fieri impensè defiderafiè , idque
lapciro jplUilè. Miffis qua: hiftorici de ca re liabent, Rober-
. tum Holkotium, virurri , ut ^vqm fuum tulit, dodlilfimum,
reftem adhibeo.' Nar rant hifi ons. (ita fcribit illc ad librum
Sapientix,. cap. n . ) quod cum "Willelmus Dux Nor mannor um
Regnum jsngl:t eonquifivifiet , deliberavit quomodo linguam
Saxonicam poffet defiruere & Anglinm Gr Normanniam in idio-
mate concordxre, Gr id 90 er dir, a vit quod nullus in Curia Regis
placilaret nift in Galileo , & Herum quod puer quilibet ponendus
ad lkuras ‘ addifeeret Gallicum , Gr per Gallieum Latinum ;
qua, duo ufque hodie , inquit , obfervantur, Floruit auceni
Robertus ifte fub EdWaido II I. cujus regni anno vicefimo
quarto., fxvienre peftc abreptus eft. Vide Stat. 36. Ed. 3. cap.
'if. A tqui compli • • ‘ “ •_ ......
triburx ( pratter e
tur quarum bafee fubjyngere etiarn vifurn eft tam quod apud
Rogc^ura Hovedenum ex mutilo nimium excmplari obtrufx
fint, aut libraromm injuria decurrarx, rum quod Guillielmi
Lambardi Codicem de prifeis Anglorum Legibus (ubi edirx
quidem funt, nec tarnen undequaque excmplari quo utor coit-
Ibnx ) etiam ftudiofis rarilfime occurrere certo feiam.
h u m u s , Dei gratia , Rex Anglorum,
\ V Dux Normannorum , omnibus liominibus fuis
Fraud« 8c Anglia: : falucem.
. xiuru totrus icgm noftri prxdidii.
L V I.
De NoShsrnis Ctsfiodiis.
• Statuimus etiam & firmiter prxeipimus ut omnes Civita-
tes, & Burgi, & Caftella , & Hundredi, Sc Wapenrachia "
totius regni noftri prædiâi fingûlis noftibus vigilentur &
cuftodiantur in gyrum pro maleficiis & inimicis prout Vi-
cfcomes & Aldermanni, & Prxpofiti & cxreri Ballivi & JVij.
niftri noftri melius per Commune Confilium ad utilitatem
regni providebunt.
L V I I.
De Menfuris ©• Ponderibus.
I * - R P l i V- 1 — —r . Et quod habfant per univerfum regnum Menfiiras fidelifs
alix, vetuftis Schedis Guillielmo Regi ßfimas & fignatas, & pondéra fidclilfima & fîgnaca ficut boni
Edwanfp Regi accepto, latas ) reperiun- prxdeeefibres ftatuerunt.
L V I i I.
De Clientum , feu V»fjalorum pnftationibus,
Statuimus etiam & firmiter prarcipijnus ut omnes Comités
, & Barones $ & Milites , & Scrvientes , Sc univerfi liberi
homines totius regni noftri prrgdbfti habcant & teneant fe
lemper bene in armis & in equis ut dççct Sc opottçt, Sc quod
fiat Temper prompti Sc parati ad feryitium luum inregrum
nobis explendum & peragendum Temper opus affueric,
Tecundilm quod nobis dc feodis debent & tenementis Tuis dq
jvire Tacere , & ficut illis ftatuimus per Commune Confilium
totius regni noftri prxdifti, & illis dçdimus Sc conceflimus
in Teodo jure bærcdirario. Hoc prxeeptum non noftrum fiç
violatum ullo modo Tuper forisfafturam noftram plenam.
L I X.
Utjura Regia ilUf a fervart. pro viribus conentur fubditi.
Statuimus etiam & firmiter præcipimus ut omnes liberi •
homines totius regni prxdifti fint fratres conjurati ad Mo-
narchiam noftram & ad regnum nollrum pro viribus fuis &
facultacibus contra inimicos pro pofic fuo defendendum & vi-
riliter fervandum, Paccm & Dignitatem Corona: noftræ in-
t gram obTervandam, & ad judicium redtum Sc juftitiam conT-
ranter omnibus modis pro polie fuo fine dolo & fine dilacionc
facienclam. Hoc decretum fancitum eft in Civitatc London.
De Religio
L I.
te & Pace public at
Staruimus inprimis Tuper omnia, unum Drum per totum /r%
Rrgnum noftrum venerari, unarn fidem Chrifti lemper in- ^
violatam cuftodiri, pac?m i 8c fccuriratem , & concordiam.,
judicium & juftitiam inter Anglos & Nqrmannos, Francos &
Bnrones ^allix & Cornubix , Pi&os & Scores Albanix , Similiter
inter Francos & Infulanos, Provincias & Patriasquz
pertinent ad Cotonam & Dignitatem , defenfioncm & obl’er-
vationem, Sc bonorem regni noftri, & inter omnes nobis
fubje&os per uniyerfam Monarchiam regni Britannix firmi-
rer & inviolabiliter obfervari. ita quod nttllus alii forisfaciat .
in nullo Tuper forisfadhirapi noftram plenam.
L i L
De Fide & Objequio erga Rcgem.
Statuimus etiam ut omnes Jibcri^homint
s feedere & Tacra-
memo affirment quod intra & extra univerfu
m regnum Anglif
(quodolim vocabaturregnum Britannix ) WilleTmo-fi.«
mmo fidèles efle volunt, Terras & Honores illius fidclitate D ematur m
ybiqqç iervarç cum cp, Sc contra inimicos & alienigcnos de- ali9-uam rem
fendere. • ** ' 1
L 1 1 I.
D e Ntrmanni y f i n Francigem cs.de.
Volumos anttm & firmiter prrecipimus ur omnes homines
qnos nnhrCcum ndd«.mus aur poft „os venerint, fine fi* pro-
O ÊÊm m of'ra_per „niverfirm «gnnm pradiftum ,
& fi qins de ilUs occifns. firent, Dominos crus habear intra v
dres homretdam ejq, fi porrrit, fi„ auttm, ineipiat petfolveté
H Ma,c.sat?entiWamdio fnbftantia Domini illïns
itio & emptio fiat nifi coram Teftibus & in
Civitatibus.
nobis
£ orduraoetit DW vetS Doniinus defecetît, totiTsHiindiedui
ui quo occifio finfta eft communitet folvat quod remanet.
L IV .
DejTore a„ „ aivm.m 'ölHÜS,,
fuerant Anglicani.
fcfn?*noirî*'^ci? 'na Wirempote Edwardiptopinqoinoftti
Angha partreeps eonfuetudinum Anglorum quod infi
gîomm.^"“" & I M ’ PCrfolV“ I H 4 “ S
De Clientele, feu r,ui„um juu, &
pâ«anUb«J V a" ‘ & PoffcOwne^ftafw,« &'?n
s r  â r Æ i f * • î ibomni ,
Kemnt ; & ptoot ftotututn eft eis «t illis à nobis datum & con-
Interdicimus etiam ut nulla viva pèciinia vendatur auc ’
intra Civitares, & hoc ante très fidçles tçftcs, nec
u- c . vet*tani fine fidcjulfione Sc Warranto , quod fi
aliter fece.rit folvat & perfolvat, & poftea forisfadturam.
L X I.
De emptoriis, & jure Urbium pagorutnque nota, melioris.
Item nullum Merftatum vel Forum fit nec fieri permitra-
tur nih m civitatibus regni noftri, & in Burgis & in Muro-
vallaris, & in Caftellis, Sc in jocis turifirmis, ubi confuetu-
dmes rçgni noftri, & jus noftrum commune & Dignitatis
Corona: noftræ quæ eonftituta funt à bonis Prxdcceïïbfibus
noftns depenri non po/Tunt nec defyderari nec violari, féd
©mnia reefte & m aperto & per judicium & juftitiam fieri debent.
Et ideo Caftella, & Burgi, & Civicatcs lira Tune &
. rundantur & xdificantur, Tcilicer, ad ruirionem Gentium 8c
Popujorum regni, & defepfionem regni, & idcirco obfcrvari
ocbent cum omni libçrtatc & intcgrrtate & ratipne.
L X 1 1 .
De Vurgatione forenfi in judiciis publiais,
cft eria'n ut * Francigcna appellaveric Anglum w *j Fr.
de penuno aut murdro , furro , horpicidio, quod di- *
cunc aperram rapmarn , qux negari npn poteft , Anglus Tç
defendat per quod melius noverit, aut judicip Ferri * Duçl-
1°. Si autem Anglus infirmus fucrir , ipveniat alium qui
prp eo facur. Si quis eorum vieftus fucrir, emendet Rcgixl.
; 10 y • . An8 Us Francigenam appellarcrit ^.prpbare
ypluerrc judic.o aut duello, volo runç Francigenam purgare
le lacramento * non fraâo. „[. Non f«[l
apud Ho«c
■ denumIN
E AD ME R UM m
1 X 1 1 1.' A
N OTÆ.
L X X-1.
Firmantur Leges EdwarJi Regis.
Hoc quoque prxeipimus ut omnes habeant & teneant Legem
Edwardi Regis in omnibus tebus, adaudtis his quas conf-
tituimus ad utilitatem Anglorum.
iX I v.
De fuflitis. publica fidejufforibus.
Omnis homo qui volueric fe teneri pro libero fit in plegip.
ut plegius cum habeat ad juftitiam fi quod offenderit : Et fi
quifqUam evaferit, talium videant plegii ut folvant quod ca-
lurnniatum eft, & purgent fe quia in evafo nullam fraudem
noverint. Requiratur Hundredus & Comitatus ( ficut Antc-
ceflotes ftatuerunt) &qui juftè yenire debent fit liolucrunt,
fummoneatur femel j Et , fi lècuudó non veniunt, accipia-
tur unus Bos , & fi tertio, alius Bos j Et fi' quarrö , reddatur „
de rebus hfijus hominis quod calumniarum eft quod dicitur V
Ccapgyld, & inffiper Regis forisfadtura.
L X V.
De Servis ér eotum manumijßone.
Et prohibemus ut nullus vendat hominem extra Patriam.
Si quis verö velit fervum fuum liberum facerc, trader cum
Vicccommi per manum dextram in pleno, Corpirjatu, Sc quie-
tum ilium clamare debet a jugp fervicutis lux per mahümiffio-
nem, & oftendat ei liberas vias & portas, & tradac illi libcra
arma , feil. lanceam, Sc gladium 3 deindelibcr homo efficitur.
L X V I.
De Servis.
Item fi fervi permanferipe fine calumnia per annum &
diem in Civicatibus noftris, vel in Burgis in- Muro vallatis (
vel in Caftris noftris , a die illa liberi cfficiuntur, Sc liberi a
jugo fervitutis fux fint in perpetuum.
L X V I I.
De Suppliciotum modo.
Interdicimas ctiam ne q.uis occidatur vel fufpendarur pro
UJ t„. aliqua culpa, fed * evernantur oculi & abfcidantur pedes vel
" D tefticulx vel manus j Ita quod-Muncus remancat vivus in fi,-
gnum proditionis & nequitix fux. Secundum enim quantua-
tem delicti debet pcena maleficiis infligi. Ifta prxcepta non
fint violata fuper forisfafturam noftram plenam. Teftibus &c.
Schedx autem, qux in hifce eruertdis ufui erant; legeS etiam
dc Examine Forenfi fuppeditatunt, quatum exemplar cot-
re&ius habetur apud Johannem Bramptonum Abbatem 3 ° r-
nallenfem Ms. qui, diligentilfimus alioquin rcrum noftra-
rum , maxjmè autem legum vetuftiorum indagator, Gu»l- J
Iclmum alias , ptxter hafce, ftatuiffe non memorat. Ea-
rum apud Abbatem hunc hujuftnodi lemma cft, & hujulr
modi ftylus.
IN S T IT U T IO N ES SIV E LEGES R EG IS W IL L E LM I.
ViUelmus Dei gratia Rex Anglorum. Omnibus ad
quos fcriptum hoe perveniat falutem , & amici-
tiam. Mando & prscipio per totam Anglicam na-
tionern cuftodiri.
L X V 1 1 I.
.. , » De Examine Forenfi.
' Si Anglicus homo compellec aliquem Francigenam per
bellum de Furto vel homicidio vel aliqua Re pro qua bellum
fieri debeac vel jndicium inter dnos homines. habeat plenam ]
licentiam hoc faciendi. Et fi Anglfrus bellum nohc, Iranci-
gena compellatuJ adlegiet fe jurejnrando contra cum pei fnos
telles fêcundnm Legem Notmannia.
L X I X.
De eodem,
Irem fi Francigena compellat An^Iicum per bellum de eif-
dem rebus, Anglicus plena licervtia defendat lc ptr bellum vel
per judicium fi magis ei placear. Et fi uterque fit mvahdus &
nolit bellum vdl non poflet, quxrat fibi Legalem defenfioncm.
L ^ X.
De eodem.
Si Francigena vldtus fuerit perfolvat Regi LX. Tol. Er.fi
Anglicus nolit fedefendere per bcllum vel per teftimomurn,
adlegiet fc per Dei judicium.
De Examine Forenfi.
De omnibus utlagarix rebus Rcx inftituit ut Anglicus fe
purget ad judicium. Ec fi Anglicus appellet Francigenam de
plagaria & hoe fuper ciim * in veritate velit, defendat fe
Françigena per bellum. Ec fi Anglicus non audeat enim pro-
bare per bellun^, defendat fe Francigena pleno juramento non
in verborum obfervantiis.
Moncndum eft interim, diftributiones ejufmodi in exem-
plafibus Mss. minimè reperças effe ,.fed à nobis confultô facias
, tam ut faciliorem aditqm ( ubi fieri poruit ). prxbcrcnt ca-
pitum lemmata, quim ut curioforum , qui hxc fe&arttur, öb-
fervafionibus fubycnirent numeri, quos non alio confilio , à
primo earum quas Ingulphus dedit capitc, per cxtcraconti-
nentet dcducimus.
Accederc ctiam poreft inftictitis Guillielmi Regis , illud à
Jobanne Sariftuirienfc lib. 8. de nugis Çurialium cap. 7. Af- “
fympto, inquit ills, Regni diadematç Sc pace cpmpqfita.Le- “
ga.tos mifi,t ad ex taras iiatione^ ut à prxçl^ris omnium domi-
bus quiequid eis magnificum aut mirii|(yum yidcacur,* affer- al. aufeu
rent. Dcfluxit ergo in infulam opulencam, 8c qux ferè fola “
bonis fuis cft in Orbe contenta, quiequid magnificentix,imè “
luxurix potuic ipveniri. “ Porro hoc etiam de annona Pala-
tina quod habecur in Dialogo de Scaccario feu librp Nigro
ita didtp à Gervafip Tilburienfe ( ut fententia recepta cft ) fub
Henriçp 1 1. epuferiptp , qui in Archiyp Fifcali , qupd Recep-
tum Scaccarii phrafi fpxenfi npminant, fervatuf. “ In pri- “
mitivp regni ftatu ppft Cphquificipnem , Regibus de fundis “
fuis npn auri Vel argenii.ppndera, fed fola viftualia fplvp- “
bantur. Ex quibus in ufus quocidianos domus Regix necef-
faria miniftrabantur ; & noverant, qui ad hoc deputati fue- u
rant, quantum de finguli* fundis ^fôveniebar. Cxterûm ad “
ftipendia vel donaciva Militum, & alia nCceflaria de placicis “
regni, vel convemionibus, & ex Civitatibus vel Caftellis, à “
"2 quibus Agriculcura non cxercebatur, pepunia numerara fuc-
crefcebfir. Toto igituç Regis \^illielmi Primi tempore per- ‘‘
feyepâvjc hx; ïnfticuriq, ufque ad tempora Regis Hcnrfci#
Filii ejus , adeo ut vi^etîm ego ;pfe quofdam, qui viiftualia, ,‘c
ftatutis remporibus, de fundis Regiis ad Curiam deferti vi- **
deriut. Certum quoque habebant Officiales domus Regix, **
à quibus Comitatibus triticum , à quibus. diverfæ fpecies
carnium , vel cquorum pabula yel ctiam neccllaria debeban- “
tur. His verb lolucis (ecundùm confticutum modum cujul-
que t«i /Rfgii Officiales computabant Viçccomiribus redi- “
genres in fummam denafiorum : pro mçnfura fcilicet critici
ad’ panem C. hominum folidum I. prp corpore bovis paf- “
cualis folidos V. pro ariete vel ove IV. denarios } pro prx- “
benda XX. equorum fimilirer IV. denarios. Succcdcnte ve- '*
rb rempote , cum idem Rex in tranfmarinis remotis par- i<Ê
tibus fedandis tumultibus bellicis operam daret, contigit
ut fieret fibi fummè necclfatia, ad hxc explenda , numetata “
pétunia. Conflucbat interea ad Regis Curiam querula mul- “
D titudo Colonorum , vel, quod graviùs fibi videbatur, prx “
tereunti frequenter occyrfabat, oblatis vomeribus in fignum ‘‘
deficiéntis Agriculture. Innumerisj enim moleftiis pre- “
mebantar , occafippe yiÀualjum , qux per plures regni “
partes à fèdibus propriis defercbanc. Horum igitur quere- “
lis inclinatus Rex definito magnatum confilip, deftinavit “
per regnum, qups ad id ptudenciores & 'difcrcciores cogno-“
verat. Qui circumeimtes , & oculata fidç fundos fingulos “
perluftrances , habita xftimatione viûuaÙum quæ de his“
folvcbantur , redegerunt in fummam depariorum. De “
film ma verp fummatum , qux ex,omnibus fundis fiirgcbac “
in ùno Comitatu , conftituerunt Vicc-comitem illius Co- “
mitatus ad Scacçarium teneri, addentes ut ad Scalam fol- “
veret. “ Nec prxtereundum heic quod habet Henricus Brac-
tonius , prifeus apud nos Jurifconlultus , de Forinfeco fefvi-
tio quod fcilicet if præftanc qui in fubditorum clientela eo
nomine fundum poffidentes , Dominorum fuorum perfonam
in officiis maximè militaribus Regi prxftandis indunc, quod,
' ut fcribit illé , dicitur Regale ferviciuni , quia fpeftat ad Do-
minum Regem 8c non ad alium & fccundum quod in con-
queftu fuit adinventum. Ad Gujiielmi hujus tempora cum
rcfpexïffic palàm cft. Viftoriam enim ejus , vocabulo barba-
ro \conquefiu, prxcife olim ut hodie fignabanr. Nonnulix
alix funt ejufee leges apud Matthxum Parifîum , Henricum
Huntingdonienfcm, & aljos , quas , quopiarp funt cuique ob-
vix , prætermitrimus. Sed caveant intérimle<fto.rçs ne à Poly-
doro ejufque fequacibus in hifce fallantur. Indiligentia enim
fua deceptus quxdam Guillelmo velue Au&oti wibuit quas yc-
tuftioribus Saxonici Imperii temporibus certiffimum eft de-
beri, quafdaPi etiam cjux qon.» ance-gliquot à Guilelmo ,
elapfa fxcula natx (unt.
Scd obljtus b avenus præftici à Guille |pi°B ege jurameH-
ti , quo veceribus Anglorum fanciris ctiam generarim
obfervandis fe qbftrinxic , non , ii>cçfppcfti,yè hic Mat,
ïhxi Parifii de ea re verba fubjungp. Vitas çonfciiffit
Q^iij