H E A D M E R I
henricus Ut veftes Clcricorum Tint unias coloris , & calcea*
K,x* menta ordinata.
Ut Monachi 5c Clerici qui ordinem fuum abjcce-
runt, aut rtfdeant, aut excommunicentur.
Ut Clerici patentes Coronas habeant.
Ut Décima: nonnifi Ecclefiis dentur.
Ne Ecclefix aut Prxbendx emantur.
Ne novæ Capcllx fiant fine^ conftnfu Epifcopi.
Ne^cclefia lacretur donee provideantur necellaria
& Prefbytero& Ecclefix.
Ne Abbates faciant Milites, & ut in eadem domo
cum Monachis fuis manducent & dormiant, nifi ne-
ceffitate aliqua prohibente.
'Ne Monachi poenitentiam cnivis injungant une
permiffu Abbatis fui, & qubd Abbates eis licentiam
de hoc dare non poffunt, nifi de iis quorum anima-
rum curam gerunt.
Ne Monachi Compatres, vel Monachx Corama-
tres fiant.
Ne Monachi teneant villas ad firmam.
Ne Monachi Ecclefias nifi per Epiftopos acci-
piant, neque fibi datas expolient fuis redditibus, ut
Prefbyteri ibi fervientes in iis qux fibi & Ecclefiiis nc-
ceftaria funt penuriam patiantur.
Ut fides inter virum & mulierem occulté & fine
teftibus de conjugio data , fi ab alterutro negata fue-
r it , irrita habeatur.
Ut criniti fie tondeantur, ut parsaurium appareat ,
& oculi non tegantur.
Ne cognati ufque ad ftptimam generationem ad
conjugjum non 'copuléntur , vel copulati fimul
permaneant, & fi quis hu jus inceftus confcius fue- *
rit, & non oftenderit, ejufdem crimiriis ft participem
elfe cognofcat.
Ne corpora defun<5torum extra parochiam fuam
fcpelienda portentur.
Ut Prcfbyter parochix perdat quod indc illi juftè
debetur.
Ne quis temeraria novitate corporibus mortuo-
rum , autfontibus, aut aliis rebus, quod contigilïc
cognovimus, fine Epifcopali au«5loritate reverentiam
fanâitatis exhibeac.
Ne quis illud nefarium negotium quo ha&enus hommes
in Anglia folebant velut bruta animalia ve-
nundari, deinceps ullatenus facere prxfumac.
Sodomiticum flagitium facicntes , 5c eos in hoc £
voluntariè juvantes , inKocèodem concilio gravi ana-
themate damnati funt, donee poenitentiâ & confef-
lïone abfolutionem mereantur. Qui verb-hoc crimine
publicatus fueric, ftatutum eft fiquidem fuerit- perfona
religiofi Ordinis, ut ad nullum amplius gradum pro- •
moveatur , & fi quem habet ab illo deponatur. Si au-
tem Laïcus, ut in totoregno Angliæ, legali fux con-
ditionis dignitate privetur. Et ne hujus criminis abfo-
lutionem iis qui ft fub régula vivere non noverunt,
aliquis nifi Epifcopus facere prxfumat.
Statutum quoque eft ut per totam Angliam in ora-
» nibus Dominicis diebus excommunieatio prxfata rc-
novetur.
Et hoc quidem Lundonienfis Concilii textus eft , g
qui poft non multos inftitutionis fiîæ dies multos fui
tranfgreflores in omni hominum genere fecit. Sanè
quod ultimum derenovanda excommunicatione Dominicis
diebus ftatutum fuit, ipfemet Anftlmus ra-
tionabilidifpenftcione ufus poftponi conceflit. Finito
Concilfo Anftlmus Lundoniâ difceiïit.
Prxfatus ergo Rogerius, qui, ut diximus, in. E-
pifeopatum Herefordenfem affumptus erat, eveftigib
in ipfa Civitate Lundonix gravi infirmitate pereuf-
fùs ad extrema dedu&us eft. Qui cùm fe proximum
morti fentiret , miftb Nuncio cum Epiftola roga-
Yït Anftlmum quatenus prxciperet duobus Epifcopis
fuis Lundonienfi, videlicet, atque Roffenfi, ut eum
? antequam moreretur fub celeritate Epifcopum conft- he**
crarent. Quod ipfeaudiens infipientiam hominisad-l R-«'
miratus1 paululum fubrifit, nihilque refpondens ad
poftulata Nuncium h feficut venit, Vacuum emifit
Et ille quidem mox Lundonlx mortuus eft, & Can-
cellarius Regina: Reinelmus nomine , loco illius
pari Inveftituni, fubrogatus.
Mitteils ergo Rex rogavit Anfelmum , quatenus
pro fuo jure hos noviter ele&os cum Willielmo jam-
dudum Wentanx Civitatis ^pifeopo eledto con-
fecraret. Refpondit: Equidem Vvillielmum Hbenscon-
fecrabo, fed quod de.nuper inveftitis inter Me & /ƒ„
htm convenit, non mutabo. At ille , nonnihil ab ani-
mi tranquillitate mutatus, unum fine aliis ilium, fe vi.
vente, non facraturum , ‘interpofito facramento, af-
feruit. Erat quippe idem Willielmus in Epifcopatum
B Wentanx, ut prxlibavimus, Civitatis, Anfelmo nec-
dum ab exilio revocato, ele&us j fed ipfe nec ele&ioni
conftntire, nec Baculum fibii Rege porre&um fuf.
cipere , nec rebus vel caufis Epifcopalibus ullo vo-
lebatpadlo intendere. Revocato autem Anfelmo,Cle-
rus & Populus ei infiftere, ac ut eledum fuum fibi
pr*ficerct, magno cceperunt opere poftulare. DifFerc
ipfe , nec fubitum pra:bet aftenfum. Tandem tamen
& eorum affiduitate, & Ecclefiafticx neceflitatis con-
fideratione promotus, connivente Rege, Willielmum
in Ecclefiam, exultantibus cundi?& Monachis ipfius
Ecclefix feftive procedentibus, adduxit, ac Wentani
Pontificatus curam e i, fub praefentia totius multi-
tudinis, dato Baculo paftorali, delegavit. Hunc igitur
, ita eledum vifum eft Pontificali benedidione non
J elTe jure defraudandum Sed cum Rex ilium fine aliis
facrari permittere nequaquam , nec Anfelmus eos
cum illo facrare ullatenus adquiefeere vellet, prarce-
pit Rex ut Gerardus Ebora.cenfis fimul omnes facra-
ret. Quod ubi Prafatus Reinelmus advertit, retulit
Regi Baculum & Annulum quos fe injuriS fufeepifle
dolebat 1 feiens quia maledidionem pro benedidione
fufeiperet , fi tali ordine benedicendus fe manibus
Gerardi fummitteret. Unde Rex nimis iratus eum
gratii fua Curiaque privavit. Gerardus itaque , fo-
ciatis fibi cundis Epifcopis Anglia:, refiduos duos id
eft , Willielmum atque Rogerium , fpret& omni a -
quitate, ftatuto die Lundonix voluit confecrare , An-
fclmo in villa qua: non longe eft, Murtclac nomine,
i confiftente , &. eventum rei prxftolante. Verum
Epifcopis ad examinationem facrandorum pro more
paratis atque difpofitis^ Willielmus amore compun-
dus juftitix mox inhorruit, & fuis omnibus fpoliari,
quitm tam infando minifterio fub tanti myfterii ad-
miniftratione collum inclinare delegit. Quapropter
Epifcopi fua confiifione percufli , infedo negotio
abinvicem funt illico divifi. Ad hxc1 totius multitu*
dinis qux rei exitum fpedare convenerat , clamor
infonuit, Una voce Willielmum redi amatorem, 5c
Epifcopos , non Epifcopos, fed juftitix prxeipitato-
res effe concrepantis. At illi , mentis fux rancorem
ex vultus immutatione pandentes , Regem adeunt,
illatx fibi contumelix querimoniam coram illo de-
promunt. Willielmum in medium deducitur, patrati
dclidi reus accufatur, minis non levibus hincinde
concutitur. Ille ftat, nec avelli poteft ire d o , & idea
fuis omnibus expoliatus eliminatur ^ regno. Qux-
rit Anfelmus fuperiftis b Rege judicium , & jufti-
tiam , nequicquam. Iterum atque iterum preces 5c
querelas, proqualitate negotii luggerit, fed ille nec
prece nec querimonia motus ccepto defiftere voluit.
Subfequenti dehinc media quadragefimd ferb , Rex
Cantuariam venit, quxdam , ut rcrebantur, regni
negotia Dofris cum Comite Flandrix tradaturus.
Moratus autem tridub Cantuarix eft , & quod de
Comitis agebatur adventu nihil faille agnitum eft.
Agnitum vcfh eft quare veneric, & ipfius more occali.
o
H I $ T O R I Æ N O VOR. L IB. III.
iMRicVS cafio patuit. In illis quippe diebus per fuos convenit
»«*• Anfelmum, quatenus fua jam diutinâ patientiâ deli—
butus paternarum confuetudinüm amplius fibi nihil
derogaret, ne irritatus cogeretur adu monftraré
qualitèr ea quæ fe contra faciebat fibi federent in
mente. Nam, ficut per eos qui fecretörum illius con-
Icirétant, nonnüllis innotuit, difpofuerat apud ft
ilium aut aliquo gravi corporis damno Ixfurum, aut
certè. inhoneftè trans mare pulfurum, ac demum
omnia juri Ecclefix cotnpetentia direpturum, fi eum
ad exécutionem fuai voluntatis de nota querela noil
reperiret omnino paratumi Quibus agnitis, ita Pater
Anfelmus refpondit : Nuncu quos pro verbis qu<t
detulermt Epifcopi Romain direxi, jam reveyfi funt,
& veritati atteßAnt'S, ut aiunt, litteras4attulernnt.
Ipfe, qiufo , literâ infpiciantùr , ß font in illis
aliquid quod the volantati fu<e condefcetidere finat,
inventât ur. Nequaquam > a it , ambages, hujufmbdi
ultra non feram, finalem caufa volo habere fententtarn.
Quid mihi de mets cum Papa ? Qua Ântecef-
fores met hoc in regno poffede^unt, mea funt. Hàc f i
quis auferre mihi vqlutrit, quod inirhicus meus f i t , om-
nis qui me diligit certiffime noverit; T une Priful ad
ifta : Nihil eorum qua ipfius ejfefcio ipfi tollo, aut tollere
volo. f^eruntamen noverit quod nec pro r 'edemptione
capitis mei confentiam ei de tis qua pra/ens audivi in
Romano Concilio prohiberi, nifi ab eadem Sede interdi-
Horum abfoluiionis- fenttntia prodeat, d qua conflitu-
tionis ip forum vinculum prodiit. Multiplicata fiint
ergo verba iftius difcidii, tantumque gravata, ut filii
Ecclefix magnb timerent, ne patrem fuum protinus
perderent. Ipfbs Principes, quorum confiliis Rex in-
nitebatur, confideratione futurorum malorum inge-
mifeentes lachrymjs maduiiTeconfpeximus. Fiunt pre-
ees & orationes ab Ecclefia ad Chriftum , & pio ge-
mitu interpellate quatenus lux pietatis intuitu ftdec
inftantia mala. Hxc inter, voce fummilfa Rex Anti-
ftiti mandat, & multis precibus obfecrat i qüätenus
ipft per ft Româmire, & quod, alii nequiverant uia
fibi induftriâ conetur adquirere , ne ipft perdendo
fiiorum jura AntecefTorum.e& vilior fiat, SenfitPatet
qub hxc vergerent, & refpondit : Vifferantur,hac,
f i placet, ufijuc in Pafcha, ut audito Epifcoporurn re-
gnique Primaturn confilio, qui modo non affunt, ref-
pondeam huic. T erminata in iftis ea vice catifa eft, &
abinvicem fiint in pace divifi.
Igitur in Pafcha Curiam venit, regfti ingenuitatem
de negotio prxftns confuluit, communis confilii vo-
cem unam àccepit, xquuni fcilicet fore ilium, tantx
rei gratia, vix laborem debere non fubterfugere. Re-
. fert : Dum in commune vultis ut earn, ego corpore licet
mbecillis, fenioque confinis iter aggrediar, iturns quo
confulitis t prout vires conceßerit Deus, omnium finis.
-Attarnen, f i ad Apofiolicttm pervenire potuero, no.
veritis quod ipfe nihil quod vel Ecclefiarum libertati,
vel mea pojfit obviare honeflati, meo faciet vel rogd-
tu vel confilio. Dixerunt : Legatum fuum Dominius no.
fier Rex fuas preces regmqUe negotia Apofiolocis auribus
expofiturum tecum diriger, & tu folummodb iis qua
vera dixerit attefiare. Ait : Quod dixi dico, neevera '
dicenti, Deo miferahte, contradictor exifiam.
Finitis itaque Pafchalibus Feftis à Ciiria difteffit
Anfelmus, iter Angliam exeundi quantodius acccle-
ratus. Vulneravefat enimquodammodb mentèm ejus,
qubd Rex nec per ft nec per fuos, ut dixi, audire
volebat quid litérx Roma nuper allatx continereilc
in ft. Qjod ideo.illum facere quidäm opinati funt,
quoniam materiam carundèm licerarum ei jam re-
velacam per Unum illörum quos Änftlmüs Ro-
mam direxerat ftnfim intellexerunt. Formidabac
ergo Anfelmus he fi verbis Epifcoporurn in licte-
ris ipfis Papâ non concordaret, pro Inveftituris Ec-
{’ clefiarum qux faiftx fuerant, &c etiam cohftcràtio- heNricûî
nibus quoründam Abbatùm , qüos ea temjièftaté L K-cx>
invéftitos Robertus Lincolinus Epifcopus & Jo*-
hannes Bathionienfis fàCrâverant, ^pe didtâ excom*
municationis lententiâ laies nonnullos lnyblverit,
à quorum communione ft nequaquam y Une gravi
ftandalo, cohiberê valeret. Literas etenim nonduni
jnfpexerat, prxeavens ne fi fortè, mutato confilio i
Rex eas inlpiciendas reqüireret, figilloque cxclufas
teperiret , aliquid haberet quod earum audloritati
. objicerè nbfi injüriâ poflet. Feftinatb igitur ràtiis eft
Angliâ exeundum, ne illic , excommunicatis com-
, hiunicandb j saliqüâ excommunicacionis culpa invpl-
veretur. Venimus ergo Cantuariam , ubi non dltrâ
quatuor dies dembrati , accepta ftcrx benediction is
licentiâ,à Monachis dileCtiffimisfiliisjfùis, necneàCi-
vium circumfluentiumque populorum numerofitate,
ingenti pietatis afteéku proftcuti ad portum maris
properaviitms. Itaqué naves ingrëffi Witfandis appu-
limUs. AAa funt hcécànno Incarnati Verbimillenmd
centefimo tertio , ,v. Kalen'd. Maii. Regiâ igitur pace
fuifque omnibus înveftitus mare tr.ânfiit, & libera viâ
per Bononiam iter Normanniam veniendi alfumpfit,
^uorümque Nobilium terrx non vili obfequio fretus*
Cùm autem Becci Fuiflèf ( ubi qua devotionis ,
qua dileétionis , qua gaudiT & omnis boni jocundi-
tate fufeeptus fit, taceo, dum id nullipoffibile didta
exiftimem ) literas ibi prxnominatas figillo âbfblvit;
Quid itaque in eis invenerit, textus eai*um, quem
s fnbfcribimus, deciarabit;
Pâfchalis Epifcopus Serviis Servorum Dei 4
Anfelmo Cancuarienfi venerabili Fratri
cc Coepifcopo : falucem , 6c benedic-
tionem.
SUaviffimas Dilectionis tux fuftepimus literas, ca-
ritatis calamo feriptas. Neque enim aliud cartai
calamus indidit, quàm quod dé fonce caritatis intih-
xit. In his revetenciam devotibnis tiix Complebti-
inur, & perpendentes fidei tux robur, & pix ftl-
llcitudinis inftantiam, exultamus, quia gratia, Dei tibi
. prxftante auxilium, te née minx concütiunt, nec pro-
mifta fuftollunt. Dolemiis autem quia cùm Fràtresno-
ftros Epifcopos Legates Regis Anglorum benignè
fiiftepilftmus , qux nec diximus eis nec cogitavimus j
redeunces ad propria, retulerunt. Audivimus enim eos
dixiffe quod fi Rex in aliis bene ageret, nos Invefti-
turas Ecclefiarum riec prohibere, nec faCtas excommu-
nicare, & qtfbd idea volebamus cârtX comfttittere4
he fhb hac occafione & cætefi Principes in nos in-
clamarent. Unde Jefum, qui renes & ebrda fcrutatur,
in anihiam noftriinteftem inducimus, fi ex quo hu—
/ jus fanétx Sed is curam cepimus.gerere, hoc immane
fcelus vel defcehdit in 'mentem. Ec hoc Deus àvèrtat
à nobis ut eft, & non furrependo inficiat nos , ut
aliud habeamus ore promptum,alirfd corde recondîtiim
cùm contra merldacés Propheta imprecetür, dicens :
Difperdat Dominas Univerfa labia delofd. Si veril
noftro filèntio patefemur Ecclcfiarii felle amaritiidi-
his & impietatis radicc pollui, qua ratione pofftmus
apud internum Judicem excufari, cum Doftiinù^ fub
fpccie Sacerdotum dicat Prophetx, Speculatorem té
dedi Domus Jfrdèl. Non bene cuftodit ürbem, qui in
fpecula pôlltils dum nort obfiftit, earn hbftibus diri-
piendam exponit. Si ergo virgam Paftoralicatis ' lignum
, fi Annulum fighàculüm fidei tradit Laï(3t ma-
nus i quid inEcclefia Pdntifices agunt ? Ecclefix honof
attcritur, fblvitur diftiplinx vigor, & orilniS religib
Chriftiana conculcatur} fi quod novimiis Saccrdo-
tibus folis deberi, Laica patiamur temeritate prxfumiô
I