i m
578 À N N O T A T I O N E S
Galli* :<qoi quilem lotus 111 Arndnia Vencdocamm Aqùc <“i! . Ri' m * oMitntiam fege Ckiiftiana confer. «
• ■ . • • « • «*----- ------------------: ‘ vancibus , Archipira.ta fiiiiul & Hærefiarcha terra ) haud procul a trajelta in Monam Infulam Britanni- , ««• «— * --
co vocabulo fuit appellatus Banchor , none yerà Bangora
feu Bancôra. lilid autem tellinionio Bedæ life. z. Hillor,
Ecclci. Anglic, cap. 1. floruit Coenobium duorum millium
monachorum , qui cprarchia regebantur. DiVus Bernhardu*
in vica S. Malachix copiofiorem tfSXSë gregem infinuat^
addens , ob majorai» primorumque inc'olarum fanâitatem ,
fuiffe illic conditum Oràtorium ab eodem Malachia , 6c in-
iabiratum. Henrico autem Primo Rege , cùm folo xqua-
tum fuiffet locus Epücopatus ■> ur nec effet in quo Epilco- .
pus pedem figerct, petiit à Rege fibi dari Lexovierifem Ec-
clefiam : fie enim feribo , non Luxovienftm , ut Epiftol.
Ï74. 178. t79. 181. Ivon. Carnorenf. Alioquin nihil videas
diferiminis inter Ecclcfiam Lexovienfem Pontificiam Lug-
dunetrfis fecundx in Neuftria , & Luxonienfe Coenobium,
Volumbano Protqcoenobiarcha illuftre conditum in Bur-
gundia non in Germania , ut feu fit Robertùs Catnalis A-g
brincatum Epifcopus lib. 1. de re Gallica , perioche nona.
Burgundiam enim fempet Gallici fuiffe juris Guillel. Para-
dius oftendir cap. 10. fui libri de anriqüo ftatu Burgundix.
[ „ Cùm ighur ob caufas ab Ànfelmo redditas , ( fie enim
„ lego fa&itatum ab Ivbne Carnotcnf. in rransferendo Gqa-
„ lone ab Ecclefia BeÙovaca , cui facratus fuerat ; ad Pa-
j, rifienfem , Epift. 169. juxta finém & i71-) Hervxus Le-
,, xovienfem nequiret obtinere fedem ; Lincolnienfifque dioe-
„ ccfis longiùs protenderetur} ad minuendam Epifcopi cu-
„ ram Sc laborer» , Concilio hàbito , novus Epifcopus pofi-
,, rus eft in Helyenfi Coenobio, anno Clirifti nb9. An-
,, felmi poftremo, Henrici Regis 9. Eft vero Hclys, (un-
,, de A Helyenfi itionafterio nomen ) infulà ad Àuftrum
„ Anglix, dulcibus aquis circumtafa intra limites Can-
„tabrigienfis Coiiiitatus I quem Hervxus impetravit, ut-
,,*fibi pofterifque effet abundè , qUc viverent honeftè pro
,, dignitatem
A N N O T A T I O I N E P I S T O L A M
CENTUM TRIGESIMAM QUARTAM.
V Valerano Nuvemburgenfi. ] Sic rrcs Codices excufi :
Apoftata , perfecutorque plus ammarum quàm corpo> >c
r'ùm compctcnter dicebatur j ut pote qui nec naturalibus “
nec confuetüdinariis contentus leeleribus , nova & à Cx. ««
culis inaudita , ideoque nonnulla & incredibilia cxcogi- «
tàffe , & exercuiffe infamabatur. ] Et poft pauca : [ Deo “
gratias , qui licet tardé , tandem per magnifitè vifto. «
riam cohceflit Ecclefix fus. Cui etiam Nabuchodonolor «
qüinquagefimum exaftionis annum , id-eft Galilæus, qui 1?
quondam Julianum vicerat} vertit in ]ubilæum.' Si quis «
veré> tam zelotes eft , cui quafi diem obirus Aman, ,f
etiam Henrici obitum & Ecclefiâî pofteritatem ignorare "
non libear , 7. Jdus Auguft. haric effe feiat. “ ] Sic Urf.
perg. quam hxcce locutum effe nçn pigebit cordatum lec-
totem -, ut norit, Henricum non fpiffe ab Anfelmo mor-
daciùs impetitum. Abbas Joachim Urfperg. xquævûs , ho.
r'ùm clogiorum atrocitatem brevi circumfcriptione figna-
vit in 6. part, text, 8. expofît. in Apocal. ubi interpretans
feptern capita magnat beftiæ . totidem Reges defignàt, Hen>
ricuni hoc unico delinians traita : Quintus fuit is, qui fri.
mus in partibus occi'duis coepit fatigure Ecclejîam pro invejli.
tur/t Ècclefiarum : ob tpunm cttufnm mult* fchumatu & tribu.
luttones ont, funt in Ecclefia Dei, WalerannUs igitur,quia
tàm impio favebar,. non falutatur pro dignitate. Quant«
autem impetu , ne dicam tabie , in Hentici caufam incu.
bucrit, jufti funt ac pleni teftimonii teftes , aculeatx contu-
meliofieque apud Dodech. literx in append. ad Mariam.
Scoc. quibus tentabat pertrahere Ludovicum Comitem ad
Menricianam faltibnem commemorans Gregor. 7. Papami
& Rudolphum Regem . quafi nunquam fuerint, fie petiif.
fe. Ludovicus perlc&is Valeranni literie non tepidèextan-
duit , in iis advertens linguam vitulentam , fubfannatione
fuffarcinatam , vitos probos fatoque funftos vellicantem.
Quamobrcm præcepit Stephano Halberftatcnfi Epifcopo, ut
p oblatrantis Valeranni fauces refponfo , feu medicata oppi-
^ làret offa : quod & prxftitic , hominem veridico carpens dente
Prioris autem voCabuli xque ac pofterioris varia eft
leftio. Prioris quidem apud Dodechyn in continuations
MarianiScoti & Trithem in feripto Ecclcf. Valtramus ,
alibi Valerannus , aut Valeranus : qux dux funt receptio-
tev Pofterioris apud Trithcmium Niemburgenfis, Munf-
ter. lib. j. Cofiriograph. Neumburgenfis, Catalog. Archie-
pilcopatuum & Epiicopatuum, edit, if 18. Milvefburgenfis
Munfterum libentids fequor , inonentem id Epifcopi^ fe-
dtm habere in Mifnia, aliafque vocitari-Litzenfe aut Ma-
nfe , & Archiepifcopi Parthenopolitani (vulgo Magde-
, Simoniacum 6c hæreticum vocans : Regem quoque Henricum
pronuncians Concilio piorum abacium camque ob
rem immerenter & dici & effe Regem, ut pote Sacerdotia
licitantem gladio, pecunia, pædophthoria. Mitto carrera Ste*
phani literis commiffa ( quarum etiam Thrithem. meminit
in Cat. Scriptor. Ecclef, ) apud Dodechinum. Porro nam •
ilia Valeranni Epiftola fit eadem cum ejftfdem libello ad-
versds Grcgorium 7. feripto & commemorato à Balxo ( for-
fan cominento ) centur. 1. Scriptor. Btit. præfra&iùs non
affeveratitn.
D t facrificio vero. ] Sic Gregor. 7. epift. 1. lib. 8. fui R'egift.
Nos , inquit , azymUm nofirum impugnabili fecundum Domi-
num rationt defendentes , ipforur»fciliccr Grxcorum fermente*
tum nec viruperamas nec reprobamus , fequentes Ap'ofi. diccn-
’ ejfe munda. Vide etiam Algerum lib.i
burgenfem dicunr ) refpiccre autoritärem. Hune autem Va- ^ de Corp. & Sang. Domini, cap.
Jerannum ab Anglicis qüibufdam Theologis hasrtefeos <
terio inuftum , putgabimus in Annotationibus Tratatus S.
Anfelm. de Sacramento Altaris.
Trudentiam veftram non fitvere fuccejfori fulii CtfarU , &
Neronis, & fultani.] Henricum IV. Tcuchcinicorum Regem
, & Impcratorem puto hîc fignari tot ob caufas, quoe
nomina. Fuit enim Julii Carfaris fuccefior : quia hæres ( ut
ita dicam) & poft multa fæcula coaptatus eft in regnum
illius Germania; | quam Cæfar multis tandem proftracam
præliis, Romano fubegit imperio ; vel forfan quia ut Car-
fareo diademari, tîc & bellicæ fuccelfit foelicitati. Henri-
cus enim ( fi luxum tollas & plufquam vipereas hoftilef-
que in Romanos Pontifices inimicitias ) fuit alioquin Prin-
ceps facundus , liberalis & bellicofus , adeo ut bis & fe-
xagies in acie collata pugnaverit : reftimon. Malmefbu-
rienf. ejus coxcaneis in Reg. Angl. Melanthan. feholiis ad
Abbat. Urfperg. Chronic. & Munfter. lib. Cofmog. Julii
Cxfaris , Neronifque fimilitudinem in êo rurfus expri- JS
mit fimilitudo flagitiorum , ftuprorum , adulteriorum & in-
ceftuum , quos de Julio habet Sueton. cap. 49. ro. ft. fi.
& de Neroiie 6. 26. xS. 29. Juliani effigicm (ni penicil-
lum adulterinos duxerit colores ) refert idem vultus im-
maniratis , quæ non Chriftianos tantum , fed 6c Chriftia-
norum fummos Pontifices Alexandrum t. Gregor. 7. Vic-
torcm $. Urban. 1. exagitavit. His acCedunt confirm'ant-
que univerfa , 6c ea nefanda , qux ipfius Henrici uxor A-
gnes. reftificata eft itî Syn. Placentina , Urbano x. audience
, ducentirque. Patribus ibidem coatis , ut feribir Abbas
Urfperg. fub finem anni ro99. Qui & ante finem no€.
iifilem ( ne dicam vivacioribus & fordidioribus ) quàm hîc
& Anfelm; hominem-coloribus depingic, inquiens : [,,Hic
„ finis , hic^interitus , hxcque fors ultima Henrici fub il-
„ lo vocabulo 4. Roman.' imperatoris à fuis appellati : à
,, Catholicis veto , id eft), cuntis B. Petri fucceffbribuf-
Apertiftmum tarnen tfi. .] Lege Jacob. Vitriacmn hiftor.
Orient..cap. 7f. & Occident, cap. }8. Mofcovitx autem non
tanrdm fermentato pane conficiunt, fed & calici aquam in-
fundunt calidam , quod ex latere Domini non fine
magno profluxerit fanguis & aqua, quam calidam fuiffe credere
fas eft , inquit Joan. Fab. in relig. Mofcovitarum.
Hut a cum Greet ßfr.] Non tantum anathemarizant,.feil
etiam alcaria , fuper quibus Latini Sacerdotes rei divins ope-
rati fuerint , abluunt : nec affurgunt quando corpus Chrilti
ad xgrotos fertur. Virriac. ibidem. Hie autem error Gra-
cam Ecclefiam inficere coepit ann. toy4. Sigib. in Chronic,
junge Rupert, lib, z. de divin. offic, cap. at..
Si cut in vefira legi (fc. J Videtur hie deeffe hac epiftol* >
forfan ab aliquo letorc religiofiori fublata», quia hie
rannus cflet Epifcopus Henricianus , eamque ob rem a coi*
ru piorum fubmotus Pafcalis 1 1 , anathemate cum eaten
Germania: Pontificibus.
A N N O T A T I O I N E P I S T O L A M
CENTUM TRIGESIMAM SEPTIMAM.
TUroldo. ] In Chronic. Beccenf. habetur prolixa menno
de eo : quam idcirco lie perftingemus , ut nihuj/l
ad hiftoriam fpeter, excidat. Turoldus igitur Hugonis
remondenfis germanus , vir non poftremx nobilicaris
tentix , edm ad Ecclefix Bajocenfis regimen fuiffec eve^ ^
paulb poft divino fir exarfic amore, ut univerfam iue,
neftatem pro ftercore habueric : & Becci monachum 1 ^
rir. Nec fine magna frage.- Nam eo tandem *fcen 1
milfionis , modeftix gravitatis , prudentix, °l” crVf n' . X
monafticx , ut admirarioni foret ipfis optimatibus e ^
bus. At veto, ut magis magifque fplendefceret, v>
divinx fapientix , eum diutiil* excoquerc in fornac
ÏH LIB. III. EP I STOL A RU M S. ANSELMI. 573
u-m ruprarani dicimus ) fic eum excrnciantis },urnon par-r j
•a iiitefitioorum portio in ferocum- defeendens penè homi-
ncn) cxaininaret, & denuo conTcendcns , quicquid cruciatus
defeerifu videbatur defuiffe , foeriorum foenoribus fepe.ee-
ret, Uticrez -Dei fervus fortiter cum interno'lutanfe 'fiofté';
feiùper elus fu'roretn celabat } fperans divino tandem repri-
meiidtim auxilio : ficque neniini (quod clam effe perbpfa-
bat) detegere cegeretur, & quidem virgihei pudoris ftudio.
r c(nt tarnen cd n femel inccftina fic relaxaca & inflata
funt, ut de interiori eorum regreuu defperans , Abbatcm
^i!l<*lmuni accerfierit : qui haud mora cum Fratribus ad-
volaVit- Conf picatus Tucoldum morbo penè eneârum, coc-
lefiis medici rtianum fmplota.t. _Ipfe quoque xgrotus , aiiij-
Wo faùu$ > plurimumque viviflus , ad Divx Fidis Virginis
openi celeritet.cqnfugit., Nec frultrà. Coepit enim meliu^-
cuic effe & dormire. Inter fómnum, vero audivit vocem
httjulcemodîv : [ >’* Siir^e faims , & intellige prccibus beatx
Fidis integrx re redditum fofp.irari : & ad te accerfico hoc
V jpfnm indicabis'Àbb.iti: Orâb'is ciiam ipfum quatends frâ-
” trem Girardum cognomen to GifFardum , Longuevillc.di-
rigat ; qui fa.lvatori tuo gratias ptO. falute tibi eonGcIfi
refera^, ac candelas taper Ecclefix altare reveremiflîmè
” offerar. “ Ipfillima tant Chronic. Beccenf. verba, Ta-
roldiis fomfio excitus pudendis admovet lijanum, deprehen-
dit taiftu vefièarcm coeleftis a'imbnirienis , reftiturióncm-
que cam infperatx fanitacis. Unde in . döxologias gratiaG-
qtie fupremo Pharmacopxo , nec non ejus'ancillx fanllif-
fimai Fidi habendas effunditur., Abbas hoc audiens , incre-
dibiliexultavic gaudio, Türoldumque unà cum Giffardo Lon-
gevillam mi fit reddendi voti ergo. Porté hanc fanâam Fi-
dem, cujus obfecrationibiis convaluic Turoldus, videtur effe
ilia ipfa, dc qua Marcyrolog. Prid. Non. ÓHób»
AN N O t A T I O I N E P I S T O L A M
CENTUM TRIGESIMAM NONAM.
COnfiliùm autem msum , &c. ] Arnultas Lexovienfis in
Ejiiftol.^ad Danielem Priorem S. Barbatx reltè , qüod
quemadinodum .vocatus ad Prioratum non fe debuit ingcrc-
rc, ira vocatus non debeat récit tare : [ ,, quia , inquit non
j, minûs deliûum , tiimo|,■ indbedientiæ importât , quàm
„ zrlus ambicionis importât. Qiio.l fi non ex tiïmorc , fed
„ humilitate pot jus, fîcujç pucas , & timoré defiftis ; pufil-
„ lîiiimirateni , hxc mihi fapit huniilitas. Veni igitur :
,, qiioniam cum igfd oncrc gratià tibi divina coacrefcer, “ ]
Sic jllc.v:.v'^
?*• A N N Ô T AT I O IN E P I S T O L A M
CENTUM QUADRAGESIMAM PRIM AM.
A Gpcjiricum Hybçrnix. Regem-, ubi poft captatam in limine
''benevolentiam,.hxc mfunf : [ „ In regno veftro. perhiben- “ .
. cur homines, feu de propria , feu de.jmprtuarum uxorum “
parcnrela coh juges dücere. Alii, légitimé fibicopularas pro “
arbitrio & vpluntate rclinquere : ndhn.ulli taas aljis dare, “
Sc aliorum infanda commuratione rccipere. FixcJ;& fi “
qiià tanc alia crimina , propter Dçuni & animam veftram “
in cctfi poteftatis veftrx corrigi jubete : taléfque vos cùm “
. diyino adjutorio vcftris tabdicis exhibete, ur & amatores •*
boni bona artiplids diligant, & äppecionei mali pravas ac- “
tiones nequaquam exercerc prxtamanr. Ita Lanfrancus
çorhmonuerat Regem. “ , Vcrùm nefeio an tarda aure ifthxe
prxtcriifllc, auc alors irruens fanlta cjus prxvcnifiet defi^
- deria : fàitcm confiât cx aliis literis Lanfranci ad Tecdel-
vacù'm Gothiici füccefforem daris nihil fuiffe adhibjtum re
medii tam peftilenti morbo. Subftomacbans enim , paulo
ante medium taribit, [,, Inter multa qux placent, rela- ■** -■
«ta nobis finit quædam qûx difcipliccnt : fcilicer J quod in
- veftro regno quifque pro arbitrio tao legirimé fibi copula- ^
râm uxorcm nulla candnica caufa intervenience relinquic, -f
& aliam quamlibct , feu. fibi j vel telidlx uxori confàn- *,f
guinltatc propinquam , five quam alius fimili-improbitace ff
aeferuit , maritali feu fornicacia lege pùniehda temerita- “
te cohjungit, “ ] Haltenils Lanfrancus, ex cujus prxtericis
adhortamentis fi prxfèntia liceat Anfelmi comprobare , au-
fim dicere non ex Scororum vel Hybcrhorum, fed Anglo-
rum longè'antéa depravan’s moribus nacam hancJxthalem
gangrenam paulacim vires & augmenruni tampfiffe. Nam
Gildus in excidio Bricannix tapra mille annos dixir Reges
habet Britannia tjuamplurimas conjuges habentes,, fed icortan-
tes. D. Bonifacius Martyr & Archiepifcopüs, Legatus Ger-
manicus objicit Echelbaldo Régi Anglorum apud '§ffillçlm.
Malmefbur. lib. 1. de Reg. Angl; cap. 4. Audivimus quod
optimales penè omnis gentis Metciorum tuo exemplo légitima*
defirant uxor es, & adulterate, fanHimoniales confiuprent \
0 Qfc- Quod aucem fueric Scotis hxc libido quafi hærédicaria
, arguir D. Hieronym. lib. x. adversùs Jovinianum : Sco-
torum natio uxores proprias non habet : & quafi Platonic pok
- litiam legerit , & Catonis feSietur excmplum , nulla apud eos
conjunx eft prepria'; fed ut cui que libitum fuerit , pesudummo+
re làfciviunt. T-icco pudenda Sc perfimilia rhemôracis libi-
dinibus j.qiix.Sylvefter Giraldus centum poft Anfelm. à nais
notavit de tiybernis , diftinll. Topographix Hybernicx,
cap. 19. Quam vero alcas hic morbus egiffet radices , adcè
ut nec hujus epiftolx medicatis evclli pocueric confiliis ; pair.
in fic ex Concilio Cafcllis Archiepifcopali Hybçrnix civi—
tare habito anno 117t. & ab Alçxandro III. probato :- incii-
jus ConPÜii placiris id pocilfimè jubetur : ut omnes laict qui
uxons habere vèlint eUs jecunUdm /*«■- Eccl ftàfttcum hab-ant :
Roger. Honcdenus retulit in pofter. parte annal. Sed.nçc
hoG deçretum ( ut liquec in fignato Sylveft. Giraldi refti-
monîo ) valuic excirparc : cam piceum eft impix vcncris
D ET ficut legitur de quedam fanSfo t/iro, Çftc- ] Is (vel hal-
lucîilôr) fuitlPaulus Abbas Hercmi Panephifix , tanra
nicmbrorum debilifate eonftriltas quadriennium || ut eorum
fundlioné penitus carcrct & à viris curari nequirec j cam*
que oh rem traditiis fanais virginibus, apud quas & detanc-
tus eft. Vide Caflian. collar. 7 . cap. 26. ubi reperies oleum
dfflueris ex ùnjftts fanlti viti m;mbris , tam fuiffe falutarè,
tt infirmis falucem reftituereti
A N N O T A T I O IN E P 1 S T O L A Kî
ckNTtJM QUADRAGESIMAM SEPTIMAM.
D, hitur quod viri ita libéré & publics uxores fuas aliorum __
uxoribus commutant;.] Epift. 141. taprà, idem prxmo-
"Ucràt’, fed quia ut liq'ùct, ncglellum fuerat ' rurfus incul- ^
Cat. Sanè ante Ànfelmum Gregorius Papa vil. aliquid fi-
mile audieràc, unde Lanfrancum per literas, ( quarum ma-
Ptem parcem rétulimu.s in Epiftol. jï.ÜJj. x. ) monuit ier-
niorbo,'Occurrere his verbis : f „ Tuam vero Fraterni-
« tatem ; ccfi monirorc n6ii egeae, impellence camen nos
» folllcicudine admonemus , qilacenus graviora ufquequaq'ue
»» vitiâ rcfccare ftudèac , & inter omnia , & prx omnibus ,.
d nefas quod de Scotis audivimus ; quod pîeriqùe vidclicec
»»Uxores non jolùm déférant-, fed etiam vendunt, modis
>> omnibus prohibere contendar. Ad hxc enim ApofLolica
» ^ auftoritace fultum effe yolumus , ut non folùm in ScP-
»» hs, fed etiam -in. aliis (fi quos in Anglorum infula taies
» cflc cognoveris ) dura animadyerfione punias radiçem
» tanti mali prul^nti (àrçulo corri^ionis penirùs èxtirpare
»1 non .différés. “ ] Sic Gregorius*ad Lanfrancum qui mo-
nUis, Pontifîcis contiiiuo morem geflir. Nam poft G’regp-
{1->nas literâs fequuntiir proiimè alix cjufdcm Lanfrand , ad
A N N O T A T I O I N È P Î S Î O L A M p^. 4iô.
CÊNtUM QUADRAGESIMAM NÖNAM.
F A cere vultit, ut clefttu Epifcopus S an fit Andrea de Scà-
t'.a apud Eboracum cônfeCretur. ] .
Quoniàm ad Eboracenfem Arçhiepifcopum pertinebat
confccracio omnium Epilcoporam prxfaciendorum Ecclyfiis
intalarum Orchadum, id eft , Hybernix & Scociæ -, Thomas
need um acceptàm ^tipoîrisM altcri vocabat conferre ,
aur curare confcrehdam. Quod Anfelmus prohibuir, rec-
tè dîcens , non poffe quem animarum curam dehiandàre,
quam non futaeperit. ïnitiando autem Epifcopo nomini
erat Turgodus Ecclefix Dunelmenfis Prior. Caterum., quod
Scotorum & Hybernorum Anriftïrum iniriario fic Poncifi-
cis Eboracenfis'ôc hujus ( de quO fit fermo ) fratruelis, ad
Lanfrancum, nec non Lanfranci ad iptum j quas ad lice-
ram fubiicio, priotes fie h a bent : [,, Piillîmo & fanllif- “
fimo Canruariorum Archiepifcopoi, rotiusquoque Britan- ‘‘
nix tariimo Paftori Lanfranco . Thomas fidelis. (ûus, & “
(nifi prxtamptuofum (ânliitati tax videatur ), Eboracen- “
fis Ecclejix Archiepifcopüs : cteli portas , Pétri vice, “
juftis & înjuftis juftè aperire & claudere. Ecce , Pater “
fanAilTimc , filiiis ravis ad te clamac, fed, màgis filia ,
Eboràcenfis videlicet Ecclefia : ad earn , cui divina dif- “
pofiriohe prxfides. Ecclefiam , tanquam ad niateçnum re-
curreiis finum piè poftulat , ut ex abundantia mâterna-."
runi deliçiârum reparetur inopia fuaruin fe deferentium j “
immo longé & inter batbaras natiopes pbfitarum virium.. t(
Siquidem venir, ad nos quidam Clericus', quem mi fit “
Paulus Comes eùm iit'cris. figillatis de Orchadum parti- ‘‘
bus fignificans in eis , Epifeopatum tax terrx eidçm
rïco cbnccflîffe ' At ille ameccfforum fuorum ordine euf- “
Dddd ij