y o ' EA. DM
MRicus animarum illos fortiflhnosdivinigregisarietes, quibus A
k.cx. nec lupus nocuit , nec alicujus terror, in fuga.m ver-
tit. Quàm beata erit.tunc memoria inter cæteros- il- y
lins fanâiffimi Patris noftri Ambrofii qui, ficut nar- ;
rat Ecclefiaftica hiftoria , non erubuit Theodofiolm-
peràtori in-faciem reftitiffe, & pro .reatu fuo limina
Ecclefiæ illi denegaflè. Qmd non impetraret tabs af-
fe&us, & tanta conftantia ? Etiam , Pater fanéle, fi
quifpiam incarcefatum & affhdlum evi’lceraret, hoc
modo recefliflè non debueras. Quaritb magis cùm nihil
horum expertus fueris, nec Sedes tua tibi nega-^
tafit,.lèd pro uno yerbo cujufdam’Willielmi fugere
decrevifti, & relidto holle, dilaceraridas.impiis oves
tuas dimifilti. Pudet ergo quod Avenir recolere, qiio-
niam omnés illi, vel penè omnes quos Ecclefiarum
præfens ærumna. expeélabat ad fuæ neceflitatis fola- „
tium, occafione timoris accepta, magis elegerünt D
tecüm fuccumberc quà'rn fruftrà fine terefiftère. Quid
enim facerent quibus Pater deerat, Çc quibus çaput
non fuppëtebat. Proinde admonenda eft Sanélitas tua •
non érudienda ut matures adventum fanélæ Matris
Ecclefiæ , depellas opprobrium, & âdverfus ho'ftes
noftros jam penetralibus infidélités, feftinum præten-
das auxiliùm. Licet adhuc moi bum ejicere, dum in
fuperficie vulnus videtur apertum. Scio namque fi ad
Sedem tuam redire velis, in promptu multos, ut aiunt,
reperies qui tecum partes Dei virilitçr defendant, nifi
enervaverit eos tuæ Paternitatis defeélus. Si Angliam ,
uti audivimus, fufpenderc vel excommuni&re vo-
lueris, quid ego fratrefque noftri faciem^s qui Temper
tibi obed ire prasfto fuimus, remandare quæloC
digneris. Vale.
Cùm igitur hase & norinulla iftis détériora, exulan-
te Anfelmo, per Angliam fièrent, & quidam ma-
lorum raagnitudine affliéli, Régi in infifterent, ut ip-
fum, fcilicet Patriæ Patrem, qui ea corrigeret revoça-
ret, iplè tam religiofitate viri indudtus quàm & irama-
nium màlorüm exuberatione animo con.fternatus,
fieri'quidem de reditu viri quod petebatur Te libenter
velle fatebajmr, fie tarnen ut paternarùmConfiietudi-
num nihil fibi ab éo ulterius derogariulla ratione pa-
teretur. Unde nobis adhuc Lugduni degentibus,
Nuncii Romam' ab ipfo Rege direéti finit , qui
modis omnibus elaboràrent Apoftolicum ad hoc de-
dueere ut Anfelmum Angliam redire & Regiæ vo-
luntaîli juberet in cunétis lubdi & obedirç. Ad quod
dum minimè ilium fledlere pqflent, ficut venerunt.in-
fedto riegotio reverfi fiant.
In diebus iUis Gualo Epifeop. Parifiacenfts de R^o-
ma veniens ad nos, rejiquias corporis- beatæ Mar-
tyris Pfilcas fibi Romæ datas attulit, & inde mihi in
præfentia Patris Anfelmi. partem aliquantuIanT de-
dit. Quas pars dum admodum parva mihi vifa fuif-
lèt, rogantem meut donum Antilles augeret, An-
fèlmus compefcuit, dicens fufficere quod habebam ,
Cum enim, inquiens , os ipfurn de corpore i/lius fit %
donee eox carucrit y Integritätem fui non habebir. j
W&JÊk f i WfiA digne fervaverts y & Domina cujus
eß potes devotiofte. in illo fervieris, tam gna-
tanter ojficii lui munus acçipiet ejuam f i toti co-pori
ejus defervires. Adquievit didto, & quod acceperam
diligenti çuftodia lèrvo. Iri.lècundo autem anno ad-
ventus noftri à Ronja Lugduniim , iplè Papa coa-
dlo Lateranis , generàli Concilio , Çomitem de
Mellento V. eu j us fæpe fu per ius habita éft ment io ,
& complices ejus qui Regem ad inveftituræ fla-
gitium ficut dicebatur impellebant, neene illos qui
ab eo inveftiti fueranj, à liminibus fandlæ Ecclefiæ
judicio Spiritus fanifti repulit, & hoc ipliim per
Epiftolam quam eccc fiibponimus Anfelmo iub ce-
leritate innotuit.
E R I
Pafchalis Epifcopus Servus Servorum D ei.
Venerabiîi Frarrj Çantuarienlï. Arehiepif;
copô-Anfe lmo:: Salurem, 6c Apoftölicam
benedidlionem.
DE illata tibi injuria membra Ecclefiæ non modicum
patiüntur quia , ficut dicit Apoltolus, fi
compatitur unum membrum compatiuntur & cæterà
membra. Licet enim corporali feperemur prælèntia ,
unum tarnen in capite furnus^ Tuas namque injurias
ac repulfas æquè ac noftras portamüs, Illud etiam
nos vehementer afïligit quod tua religio regno firblata
eft Anglico. Quæ enim lunt fine Paftore oves lii|j>'us
rapit & difpergit. Idcircb de tua ad eos reverfîone
modis quibus polPumus laboramus. Unde in Concilio
nuper nabito excornmuniFratrum & Coepifcoporum
Tèntentia deHberatum eft, & Regis Confiliarios qui
ad inveftituræ flagitium ilium impellunt, & eos qui ab
co lnveftiti lunt ab Ecclefiæ liminibus repellendos,
quia de.libéra facere conantur ancillam. Quam ni-
mirum lentèntiam nos fan£li Spiritus judicio in Co-
mitem de Mellento, & ejus complicës*promulgavi-
mus, & eandem ipfam in eos qui funt'inveftiti à Rege
ejufdem fanéti Spiritus judicio confirmamus : Regis
verb fententia ea ex c.aufa dilata eft , quia fuos ad- nos
Nuncios in præteritæ Pafchæ tempore debuit deftina-
rc. Datæ Lateranis vij. Kal. Aprilis.
Hanc jgitnr Epiftolam poftquam Anlèlmus fufee-
pit , infpcxit, intellexit le ampliùs fruftrà Lugduni
Romanam opem præftolari, præfertim cùm jam fær
penumero ipfi Romanæ Sedis Antiftiti Legatos &
literas de.fui negotii confummatione tranfmilerit, ôc
eoulque nihil nifi quandam quafî conlolatoriæ expe-
âationis promiüionem , de termino in terminum ab
eo meruerit. Tertib quoque litteras fuas Régi An-
gliæ pro fuarum rerum refaifitionedirexerat , necali.-
quid ab eo, nifi quod hlandientem fibi dilationem
ingereret, refponfi acceperat. Conlulto itaquç vene-
rabili præfato Lugdunenfis Civitatis Epifcppq Lug-
duno'Franciam petiturus deceflit, moerente fuper hoc
Ppntifice iplb .& omni populo terræ.
Cùm .ergo Cluniäcum ad Charitatem , quæ Cella
Cluniacenfis Coenobii eft, venilîemus, didicit Anlèlmus
Comitiflam Bleilènlem, majoris Villielmi
1 Regis filiam , nomine Adalam, apud Caftrum fuum
Bleifum infirmari. Vertit itaque iter quo le Remis ire
( ficut à Manalïe ipfius urbis Antiftite multis erat &
obnixis precibusper internunciosinterpellatus) dilpo*
fuerat, & Bleifum abiit ad Comitiflam, omnem du-
juflibet vituperii notam pro fuo more ubique devi-
tans.- Ipfa liquidem Comitifla in pluribus ei tam in
hoc quàm & in alio exilio ejus magnificâ liberalitate
miniftraverat, eumque ficut virum fan&um ac ré-
ligiofium vitæ fuæ, poll Deum, inftitutorem elegerat
atque tutorem. Si itaqup illamextrema, ut dicebatur,
agentem paterna præfentia non vifitaret, notam ju-
ftæ reprehenfionis non evaâeret. Igitur ubi ad illam
venimus, eamque languore fopito fermé convaluilîc
invenimus, detenti ab ea in ipfo Caftro per aliquot
dies decentifiimè fumus. In quibus diçbus cùm verba
fiepe inter fe conférèrent* Antilles & ilJa, Antilles illam
pro fuo officio ftudiosè ajl bene agendum inlligan-
do, ilia Antiftitem pro vitæ fuæ, qualitatibus ut PaT
trem, quæ inquirenda elfe feiebat, interrogando j An-
felmus Comitiflæ caufam reditus fui Franciam ab ea
inquifitus innotuit, & quia Fratrem ipfius Henricum
videlicet Regem Anglorum. pro injuria quam Deo fi-
bique jam per biennium & ultrà fecerat excommuni-
care veniebat, non celavit. Qnod ilia audiens fra-
ternæ damnâtioni vehementer indoluit, ac ut ilium
potius Pontifici concordaret , operam dare dilpo-
H I S T O R I Æ N O V O R. LI IV. 7 1
"perg««- " .
1 Eo temporeipfe Rcx in Normannia erat, îplam-
quepenètotam fuæditioni fubegerat. Poteftas nem-
pC Roberti Normannorum Comitis, fratris Icilicet
ejufdem Regis, ita cun&is ea tempeftate viluerat,
vix ullus pro <eo quicquam facere vellet, quod
pro terræ Principe quaque gentium fierit folet. Pium
ctenim cor & terrenarum rerum minima cupido
quæ in eo juxtà vigebailt, hoc ei pepererant. Omqes
igitur fermé Normannorum majores illico açl Regis
jdventum, fpreto Comité Domino fuo , & fidem
quam ei debebant pollponentes, in aurum & argentum
Regis cucurrerunt j eique civitates, Callra, &
urbes tradiderunt.
Cùm itàque Rèx per Legatos Comitiflæ Anlelmî
lis , Legati, qui Romam mitti debuerunt, diu ultrà
ftatutum terminum morati lunt. Unde vehemens ad-
miratio multorum corda concuflit, arbitrantium tan-
tam de reditu viri dilationem diaboli eflè feduélio-
nem , & apertè videntium immanem totius Chriftiani-
tatis in'Anglia elfie deftruélionem. Quod melius, ut
puto, liquebit, fi quædam feripta de his quæ ad nos
in hac mora à quodam non cqntemnendæ au<ftorita-
tis viro tranfmifla funt, brevi fubinféram. Scribit
itaque inxer alia fie.
C Hariffirne Pater & Domine , ejuamvis optin.e
feiatis cjuid facere debeatis, & quid faCere veil
t is ; videtur tamen omni ferè homini fano fenfit fa-
pienti, omnino nihil aliud efie id quod inter vos &
Regem fub tam morofa exps&atione agitur, nifi diet*
adventum, & quamobrem reliélâ Burgundiâ Fran- B bolica fraudis iUufio, & ittudens dilatio, &
ciam venerit, accëpilfiet j qualiter ariimum v iii. è
propofita intentione defleélere poffet , perquifivit.
Inico igitur cum fuis confilio, per Nuncios depre-
cacus eft Comitiflam, quatenus ad loquendum libi
virum Normanniam duceret, pollicens fe in multis
de querela priftina voluntati ejus, pacis gratia, con-
defeenfurum. Qnjd plura ? Statuto termino Archie-
pifeopus & Comitifla in Caftrum , quod Aquila vo-
catur, pró colloquio Regis, uti petiverat, un^ venerunt
, & Regem vehementi gaudio pro adventu An-
felmi exultare, ac non parum ï priftina feritate def-
cendifle repeteruht. Deinde habito inter eos colloquio.,
Anfelmum Rex de reditibus fui Pontifica-
tus reveftivit, & in prillinam amicitiam utrinque
nifeflius dicam, totius yînglorum Ecclcfia, ac Reli-
gionis ac Legis Chri/liana quotidiana diminution &
fiurnma defirttflio. Ecclefiarum namque qua tam did
manent Pafforibns viduata , pofieffiones diripiuntur,
ordo fanEta Religion is in eis negleSlus annihi'atur.
Legis Chrifiiana Retlores non jam Restores fed pra-
dpi tat ores, ac jdxta Regia voluntatis arbitrium, &
fuum libitum, pene ornnis juftitia funt effect fubver-
fores. De Clcricis quid dicam, qui circiter omnes re-
voluti funt ad iniquitatem p'riftinqm ? Quid de LaiJ
cis? Ipfi quippe, fed Principes maxime , V’X nifi
ex propria, parentela conjuges fibi accipiüntdam
defponfant, defponfatas contra Legem Ecclefiafiicam
fdenter tenent & fibi defendant. De Sodomitis verb,
recepti funt. Quibnfdam igitur ad hoc follicitè ope- C quos ipfe in magno Concilio ufque ad poenitentiam
ram dantibus ut Antilles llatim Angliam remearct j
Rex annuit, lie tarnen ut nulli eorum qui \ fe in-
veftituras Ecclefiarum fufeeperant vel eos confecra-
verant, fuam in aliquo communionem fubtraheret.
Cui condition! Anfelmus minimè adquiefeens ( obé-
dientiam videlicet Papae in nullo praetergredi volens)
extra Angliam manere delegit, donee illiquid ad ip-
fum negotium , 6c qusdam alia de quibus inter eos
ilia vice convenire non poterat, determinanda, ex
condido Romam mittendi erant, reverfi fuiffient.
H*c autem inter ipfös a&a funt anno tertio exitus
noftri de Anglia xj. Kalend. Augufti.
Pro magna itaque exultatione quam ex hac reconci-
& confeffionem excommunicaftis t & de Crinitis,
quos in Pafchali pofimodum folemnitate Pontificali
Stola redimitus, coram univerfo populo a liminibus
fanBa Ecclefia removifiis, quid dicendum ? cum ut de-
beretis non fubvenitis, nec vel unus in toto Tfegno
exifiaty qui has & alia multa Deo & omni fervo
Dei contraria vice no (Ira reprehendere audeat, ant
emendate centendat. Et f i veritatem vultis audire,
fateor omnia hac mulio deterius fieri, quam poffint
feripto edict, in tantum ut ipfe etiam Rex tefletur
nunquam tanta fortitudinis nequitiam in patria i(la
fuijpty fiout mo do ejt. Hac autem omnia p*0C*Uu-
bio vos fo ’um refpiciunt, & veftra SanSlitati iripu-
tantur. Videte igitur & liatione Anfelmi Rex concepit apud fe, videres ilium 0 intendite oneri q. uod .f u-feequamdiu
in præfato Caftro morabamur, non facile D & W curam f)M V'ftri loco difponendam compati
ad fe venire Anlelmum j fed quotiens erat ali- mifißis, quando vos qui talibus obviare conflituti
q_ ui-dI i- nt, er i-lHl os agend1 um rT_e_m_p_e_r_ i_p_l_u_m_: _i_re_ a Jd AA n„/fe‘„iI- . t i l . Ain Tfrann in aim e v r r r .n n tu r .
mum. Jam enim multis inlocis per Angliam , Franciam
atque Normanniam fama vulgaveratr Regem
iplum ab Anfelmo proxime excdmmunicandum, &
idcirco .ei utpote Poteftati non adeb amats multa mala
ftruebantur, qu« illi ik tanto viro excommunicato
efficacius inferenda putabantür. Qnod ille feiens, ver*
fam ä 1c viri fententiam magnified la;tabatur. Denique
omne malum quod eum expectabat, averfo Anfelmo,
ab eo verfum eft reverfo in amicitiam ejus Anfelmo.
Itaque ut homo citius in Epifcopatum luum ad luo-
rum exultationemae totius Patriae relevationem red:
eftis , pro nihilo tam diu Regno, in quo exercentur,
abeflis. Confiderate quoque f i vobis p’acet, fi cor ve-
ftrutn ita foli Deo vacat & f i in tanta fecurit<*te ve-
firi jam confervaminl \ ut taltbus dnimarum mifertti
alia vigilantia condefctndere non debeatis. Scio equi-
dem & bene ficio vos optime (cire quid eft quod fa-
citis, fed ipfum feire veftrum perparum prodeft nobis,
FruElum ctenim communi utilitaic ex tam diuturno
negotio veftro nullum/adhuc proeedere videmus ; mala
autem folius veftri occafione in Ecclefia & populo
Dei undique fuccrefcere omni die confpicimus.
Et hæc quidem ille vir tot mala exofus feripfit,
pollicitus eft ReX ita fe Nuncios fuos Romam £ autumans Anfelmum non nifi propria voluncate ab
deftinaturum, in proxima Nativitate Chrilli Curias inereflii Anglic remorari. Sed revera .Rex Herjricus
fute Anlclmus in Anglia poffet adefle. Mifit luper h*c
in Angliam litteras , 'prscipiens ut omnes res & homines
Anfelmi ubicumque eltent, in pace effent & quie-
te, nec ullus eos grayaret aut implacitaret; fed ab omni
debito liberi, quae tenebanc cum honore tenerent, ae
in cun&is ad nutum Anlelmi juffionemque penderent.
Hasc ergo dum hominibus ad Archiepifcopatum perti-
nentibus innotuiffent, mox quoddam quali infperatum
jubar iolis illi emicuit, quod illos & priftins oppreflio-
nis immanitate & tenebris non modicum ejecit.
Cum pofthac Anfelmus Beccenfe Ccenobiura, &
ingreflu Angliæ :
nullo eum paélo ingredi patiebatur , nifi poftpofitâ,
ut luprà meminimus, obedientiâ Papas , Epifcopis
& Abbatibu« excommunicatis communicaret. Ac-
tamen Anfelmo Remis confiftente ( illuc enim obnixis
precibus Antiftis & Canicorum ipfius lqci
deviftus iverat, & majori quàm litteris queat expo-
ni honore, fellivoque occurfu omnium id loci dc-
gentium fiilceptus circa Pontificem Mànaflen magna
& officiosâ charitate detentus per plures dies ibi
morabatur) umifit ei Epiftolam un.am idem Rex,
quam ecce; fubponimus.