38 E A D
Tunc ftatim Scïiptura'ipfa mutata eft > & pro totius A
Britannix Metropolitana , totius Britannix ’Primas
feriptum eft, & omnis controverfia conquicvit. Ita-
que facravit cum ut totius Britannia? Primatem. Cùm
igitur inter fkerandum » pro ritu Ecclefiæ , textus
Evangelii fuper eum ab Epifcopis apeçtus, tenais, Sc
pera<flâ conlecratione fuiflet infpe<flus, hxc in fum-
mitate paginx fententia reperta cft î Vocavit multos,
& mißt fervum fin um körn ccena dicere invitât is ut ve-
nirent, quia jam par-ata funt omnia ; dr cep er un t fi-
mul omnes excufare. Deinde jam confùmmato ordina-
tionis fux die o&avo, Cantuariam egrediens ad Cü-
riam Regis pro imminente Nativitate Domini vadit*
Quo perveniens, hilariter à Rege totaque regni No-
bilitate fufeipitur. _ _
. Ea tempeftate Rex Normanniam fratri fiio Ro- *-
berto toto conamine auferrc laborans, multam Sc
immenfam undecunque colledtam pectiniam in hoc
expendebat, adeö ut nonnullas etiam difficultates pa-
teretur, quas regiam pati excellentiam incedens vide—
batur. Suafus igitur ab amicis fuis novus Pontifex,
quingentas argenti libras Régi obtulit , fpérans &-
pollicentibus credens fefe pro hoc ejus deinceps gra-
tiam firmiter adepturum , 6c qux Dei funt intendere
yplentem fautotem in cun<flishabiturum, necne rebus
Eccïefîafticis intus & extrà pacem tuitionemque illius
contra omnes xmulos acquifiturum. Rex ergo tali
oblatjone audita, bene rem quidem laudando refpondit
; fed quidam malignx mentis homines Regem, ut
fieri fojet, ad hoc perduxerunt quatenus oblatam pe-
cuniam fpernendo recipere non adquiefcerct. (
Th, inquiunt, eum pra ceteris Anglia Princip
le s honorafti, dit a fl i , exaltaßi ; dr nunc cum tua
necefßtate confideratd duo milita, vel certc, ut le-
viffimi dieatur, mille libràs pro agendis munificentie
tue gratiis tibi dare deberet, (juingent as ( prob pudor ! )
offert. Seel paululum fußine, faciemque tuam fuper eo
commuta, dr vide bis quod confleet o aliorum dublus
terrore, ovans ad tuam benignitatem recuperandam
quin'gentis quas offert tot idem libras adjiciet. Siquidem
hpnc ipfeRex morem erga cun<flos quibus dominatur,
habebat ; ut quum quis eorum aliquid ei pecuniarum
ctiam foliusgratix obtentu, offerebat ; oblatum, nifi
quantitas rei voto illius concurreret, fperneret. .Nec
oflèrentem in fuam ulteriùs amicitiam admittebat,
fi ad determinationem fuam oblatum munus non au- I
geret. Opinati funt ergo illi maligni Anfelmum quo- .
que hoc more terrendum, atque adexplendam Regis
voluntatem au<flâ pecuniâ illico promovendum. Verum,
mentita eft iniquitaS fibi. Itaque mandatur illi
Regem oblatam pecuniam refutare ; & miratus eft.
Aditoqpe Rege, feifeitatus eft utrum ab eo tale man-
datum procellerit; anhon. Audit verè proceffilfe, 6c
ftatim poftuians ait : Ne, mi Domine, precor hoc facias
ut quod in prafentiarum tffero fufeipere abnuas.
Licet enim p rimum f it , non tarnen extremum Archie -
pifeopi uii donum erst. Et fateor, utilius tibi eft, &
honeftius à me pauca cum arnica libertate, & fiepe fufeipere
, quam violenta exablione mihi mult a fintul fub
fervili conditione auferre. Arnica nempe libertate rye
& omnia mea ad utilitatem tuam habere poteris, fervili
autem.conditione nec me nec mea habebis. Ad qux ,
iratus Rex , Sint, inquit, cum jurgio tua tibi, fuffi-
dent mea mihi. Fade. Surrexit ergo & exiit repu-
tansapud fe, fortè non fine fui prxmonitione, prim6
ad federn fuam introitus Dei Evangelium letflum
fuifle : Nemo poteftduobus Dominis ferviye. Et alacrior
in ipfum reverfus : Benediblus f i t , ait, omnipotent
Deus , qui me fud mifericordia immunem fervavit
ab omni infamia. Si enim hac qua obtuli Rex gratiofe
fufeepiflet, profeBo a malign ù hominibus, qui exun-
dant, jam ante pro Epifcopatu promiffa, & nunc fub
eallida oblatione reddita fuijfct putatum-, Sed modi
M E R I
quid a gam ? Prafignatum utique munus pro redemptio. win
ne anima fua pauperibus Chrifti dabo , non illi;
quo ei fuam gratiam infundat, meque ab omni rnalo de-
fendat 9 devot us orabo. Quxfita dehinc per internuncios
, fed quia pecuniam duplicare noluit, mini-
me adquifitä gratiä ejus, ä curia, feftivitate finita
receflit Ipllicitus agens oblato munere, ut propo-
fiuerat, Chrifti pauperes recreare.
Veniens autem in villam fuam , qux Herga * vö- *l- b
catur, dedicavit illic Ecclefiam quam Lanfrancus
quidem fabricaverat, fed morte prxventus facrare
nequiverat. Inter quam dedicationem venerunt il-
luc duo Canonici de fan&o Paulo ab Epifcopo Lon-
donixmilll, litterasex parte Epifcopi deferentes, in
quibus ut ipfam dedicationem, donee fimul inde lo-
querentur , differret, deprecattls eft. Dicebat enim
ipfam Ecclefiam in fua Parochia eile, 6c ob hoc lic$t
in terra Archtepifcopi-fuerit, dedicationem illius ad
fe pertinere. Audienshoc Aiifelmus , & Antecellbrum
fuorum antiquam .confuetudinem feiens, ratus eft ab
ipfo minifterio pro hominum precibus non ceflandum,
nec fecit. Si quidem mos Sc confuetudo Archiepifco-
porum Cantuarienfium abantiquo fait & eft, ut in
terris fuis ubicunque per Angliam fint, nullus Epifco-
porum prxter fe jus aliquod habeat, fed humana fimul
Sc divina omnia velut in propria Dioccefi in fua
difpofitione confiftant. Anfelmus tarnen nulli quic-
quam injuriarum, quafi liberä Utens poteftate facerc
volens , diligent! poftmodum inquifitione confuetu-
dinis hujuscertitudinem ftuduit inveftigare; quatenus
fi earn ratam non fuille conftaret, amodo ab ea tem-
J peraret. Supererat adhuc beatx memorix Volftanus
Epifcopus unus & folus de antiquis Anglorum Patri-
bus, vir in omni religione confpicuus, Sc antiquarum
Anglix confiietudinum fcientia apprime eruditus.
Hunc Anfelmus de negotioconfuluit, 8c quo fimpli«
cem fibi veritatem innotefseret, poftulavit. Quo ill^
fufeepto, feripfit illi hxc.
Reverendiflimo, ac Beatiflimo vitas fan&i-
rate & fummze Sedis dignitate Prxlato^
Anfelmo Archiepifcopo, Wo lftanu s fer-
vorum D e i minimus, V ig o rn ien fis Ec-
clefise. Epifcopus merito indignus : ora-
) tionum obfequia I fideliaque ex charitate
fervitia.
NOvit Prudentia veftra quotidianos laborer &
opprefllones fandlx Ecclefix, malignis earn op-
primentibus, Sc ipfis quos oportuerat cam tueri,
audoribus exiftentibus. Ad hos repellendos, 8c contra
tales fan dam Ecclefiam defendere, Sanditas veftra
locata eft in fumma arce. Ne igitur dubitet; non
earn fxcularis potentix timor humiliet, non favor incline
t , fed fortiter incipiat, incepta cum Dei adjuto-
rio perficiat, infurgentibus obfiftat, opprimentes re-
prijnat, fandamque Matrem noftram contra tales
defendat. Dc his autem unde nobis dignitas veftra
feribere Sc noftrx parvitatis confilium eft dignata
quxrefe, quantum recordari poftumus dicere non
omittimus. Hanc denique unde confuluit caufam ven*
tilari nunqftam audivimus , quia nullus aliquando ex-
tititqui hanc Cantuarknfi’ Archiepifcopo poteftatem
adimere vel let, & ne dedicationem propriarum dun-
taxat Ecclefiarum publice faceret, defenderet. Extant
quippe Sc in noftra Dioccefi altaria, 8c quxdaiA
etiam Ecclefix in his fcilicet villis quas Stigandus ve-
ftrx Excellentix PrxdecelFor , haud tarnen jure Ec-
clefiafticx hxreditatis, fed ex dono poflederat fxcularis
poteftatis, ab ipfo dedicata noftris & Anteceftoris no-
ftri temporibus, Nobis inconfultis, nec antea nec po-
ftea inde calumniantibus, utpote hanc fpiritualem po*
H I S T O R - I Æ N
teftatem ejufdem MetropoIitaniEf»ifcopi efte feienti- /
bus. Jtidicium tarnen hinc agitatum , aut hocex jure
fibi judicatum aliquando minime audivimus, fed quod
in noftra Diocoeu eüm fecifle libéré agnövimus, in
aliorum etiam facere pofte credimus. Ecce quantum .
inde reminifeiaut feire potuimus prudentix veftrx in-
timavimus ; jam quid faciendum fit ipfa confideret.
Valeat Paternitas veftra, Sc oret. pro nobjs.
Roboratus igitur Anfelmus ex iftis, atque ex mu|-
tis aliorum, quos longum eft enumerare, teftimonlïs ;
fecurè deinceps fuortirn morem Anteceflorum æmular
batur, non folum Ecclefias inconfultis Epifcopis*
facrans ,'fed & quxque divina ofheia in cundtis terris
fuis per fe fuofve dil pen fans. .
Evolutis dehinc aliquantis diebus> ex prxeepto Regis
omnes fere Epifcopi, unâ cum principibus An- ]
glix ad Haftinges convenerunt, ipfum Regem in •
Normanniam transfretaturum fua benedidtione &
conc'urfu profecuti. Venit & Pater Anfelmus, fuis .
quàm maximè orationibus per marina pericula Regem
protegendo dudturus. Morati verb fiant i.bi Rex
& Principes plus uno menfe, vento tranfitiim Regi
prohibente. In qua mora Anfelmus facravit in Eccle-
fia fandtx Dei - Genitricis Marix qux eft jin ipfo Ca-
ftello, Robertum ad regimen Ecclefix Lincdnienfis,
miniftrantibus fibi in hoc officio' feptem de fuffraga'-
neis EpifçôpisTuis. De qua tarnen confecratibne quidam
de Epifcopis atque Principibus conati funt contra
Anfelmum fcandalum movere, intendentesad hoc
ut eundem Epifcopum abfolutè abfque débita profef^
fione eonfecraret. Quod nullo jure fulti ea fo-Iummodo
re funt aggreffi, quia putabant feanimo Regis aliquid
ex conturbatioue Anfelmi unde Ixtaretur inferre,
feientes earn pro fupraferipta caufe. adverfus ipfum
non parum die turbatum. Sed Anfelmus ex his nihil
raneoris menteconcipiens, placito ♦ ultu nullaratio-
ne aflenfum eis prxbere, nec Epifcopum, nifi primb
fiifccpta profcfÇone ab eo de fubjedtione & obedientia
fua, facrare voluit. Rex quoque, ubi quid Epifcopi
moliebantur audivit, alTefuit le nilllo padloconfenfu-
rum ut pro inimicitia quam contra Archiepifcopum
habebat, Matri fux Ecclefix Cantuarienfi de fua dignitate
quid quivis detraheretî •
Eo tempore curialis juventus fermé tota trines
fuos invencularum more nutriebat ; & quotidie pexa,
ac irreligiofis nutibus circumfpedtans , delicatis vefti-
giis, tenerd inceffu , obambuljre folita erat. De quibus
cum in capite jejunii fermonem in populo ad
Miflam fqam & ad Ci'neres confluente idem Pater
hahuilfet ; copiofani turbam ex illis in ^pcenitentiam
egit, Sc attonfis qrinibus , .in virilem formam redegit.
Illos autdhi quos ab hac ignominia revocare nequivit,
eCinerumfufcepfcione’, Sc à fùx abfolutionis benedi-
dtione fufpendlt. Erat autem inliis 8c hujufmodi prd-
denter ac libere agens. Necne folius juftitix refpedum
prx oculis in omnibus habèns, qualiterad Dei fervi-
tium juftitiamque colendam Regem provocaret ftu-
diofibs intendit.
Die igitur quadam ad eum ex more ivit, & juxta
ilium fe'dens *eum his verbis alloqüi expit. Mare te,
Domine mi Rex, tranfiturum & Normanniam tua di-
tioni fubjugaturum difpofiiifti. Verum efub hac*&
alia qua defideras tibi profperè cedant ; obfecro primitm
fer. opem & confilium qualiter in hfc regno tuo Clqri-
ftianitas, qua jam fere tota in •multis periit, in fla-
' turn fitum redid poffit. Refpondit : Quam opemt quod
confilium? Ju t e , ait, f i place? Concilia ex antiquo
ufu renovariy qua perperarn abba funt in medium re-
vocari, revocata examinari , exftminata redargui y
redarguta fedari. Generale nempe Concilium Epifco-
porum, ex quo Rex fabius fuifti, non fuit in Anglia ce-
lebratum, nec retroablis pturibus annis. Quapropter
O V O R . L I B. \ 39
mult a erimina erupuerunt, nuüo qui ea rtcideret exi- wt i l
ftente tn nimium robur per pravam confuetudinem ex- Mus
creventnt. Atille : Cum, inquit, mihi vifum fuerit K‘X'
de his agam, non ad tuam fed ad me am voluntatem.
Sed in hoc aliud ternpus expendetur. Ec adjecit fub-
lannans. Tu verb in Ooncilio unde loqueris? Tunc
file: Nefandiffimum Sodoma.fcelus , ut illicita con-
fanguineorum connubia, & alia multa'rerum deteftan-w
darum facinorofai negotia t ace am, fcelui, in quam-, Sodoma
noviter in hac terra, divulgatum jam plurimum
pullulavit , multofque fud immanitate foedavit. Oui •
fiteor nifi diftriblius d te prodiens.fententia' judicii,
& Ecclcfiaftica vigor difcrplimt celeriùs obviet , tota
terra non mult'o pbft Sodoma fiet• Sed conemur und ,
quafo, tu regia poteftate &'cgo Pontificals aubloritate
quatenus tale quid inde flatuatur, quod cum pertotum
^fuerit regnnm divulgatum, folo etiam auditu qyicun-
que illius ftutor eft€, paveat & deprimatur. Non fe-
derunt hxcanimoPrincipis, & paucis ita refpondit:
Et in hac re quid fttret pro te? Hi non, inquit Anfel-
mus, pro me ,fpero fierce pro Deo, & te. Sujjicit, dixit
, nolo inde ultra ioquans. Tacuit file , fed mox
verba fua vertit ad alia dicens : Eft & aliud cut tuam
indu ft riant intendere ve Hem, & intendendo confilii tki
rnunum extendere. Abbatia quamplures funt in hie
terra fuis Paftoribus deftitttta. Quamobrem Monachi ,
reliblo ordine fud, per luxits faculi vadunt, & fine*confie
jfi one de hac vita exeunt. • Undè confulo , preSor 9
moneo , quatenus tanta re diligenter injpebla , fecun-
dum voluntatem Dei , Abbates illis inftituas, ne
in deftrublione Monafteriorum & perditione Mona-
. nachorum tibi, quod abfii , damnationem adquiras.
-, Non potuitamplius fpiritum fuum Rexcohibere, fed
^ oppido turbatus , cum iracundia dixit, jQuid ad te ?
Nun quid Abbatia non funt mea? Hemy tu quod vis
agis de villis fuis ; &. ego non agam quod volo de
Abbatiis meis? Ait : Tua quidem funt-ut illas quafi
nAdvocatus defendas atque cuftodiasm non tua autem
ut invadas aut dtvafteSi Dei feimus eas efie, ut fui
Miniftri inde vPba, non quo expeditiones '& be Ha
tua inde fiant. Denique villas & quam plures reddi-
tus habes , unde pleniter adminiflrare tua potes. Eccli-
fits, f i placets, fua dimitte. Pro certo, inquit > rove-
ris mihi valde contraria efie qua dicis. Nec enim an-
tecefior tuus auderet ullatenus Patri meo ta.lia dicere;
& nihil faciam ’pro te. Intellexit ergo AnfeJ&us fe
3 verba in ventum proferre, Sc furgens abiit.
Reputans autem in hujufmodi refponfis'non nihil
priffinam iriam operari, Sc confiderans offenfo Princi-
pisanimo nequaquam poffe pacemirebus dari; quo Sc
rebus confuleret Sc liberiiis, favente fibi regali pro-
videntiâ, Deo fruâificaret, humili per Epifcopos
prece Regem deprecatus eft, ut in amicitiam fiii tefa
gratis admittcret. Quod fi , ait, facere non vuh, cur
notit edicat i ]& f i çffendi , fatisfacere paratus fum.
Relata funt ifta ad Regem , Sc refpondit. De nulla
re mum inculpo, nec tamen ei gratiam meam 3 quia non
audio quare , indulgere volo. Quod cùm Epifcopi vi-
ro retuliflent, percun(flatus eft quidnam illud eflcC
quod, quia non audiebat, preces fuas exaudire no-
lebat. Myfterium hoc, inquiunt, planum eft. Nam
f i pacem e jus ‘vis h’abere, ncceffaribte oporty ei depe-
-, cunla tua eopiate prabere. Jam nuper obtultfti ei quingentas
libras ; fid a quoniam parum fibi vifum eft, noluit
ilbtes recipere.' Nunc f i vis noftro confit lio credere, dr
quod in fimili negotio ftcimus , te quoque facere fua-
demuf : ip fas ei quingentas libras ■ ad prafens daf &
tantundem pecunia quam ab hominibus tuts accipiès illi
promitte ; & confidimus quod & tibi amieitiam fuam
reftituet, & tuam ut voles pacem habere permittee.
Aliam , qua exeas, viam non videmus j nec Nos
pari anguftia claufi aliam exeundi habemus. At file
continué intclligens qui confilii hujus effe<ftus prx- *