6o S AN CT I a n :
Filius necpftoinec pofterior, nec major nec minor eft A
Patre, ncc habet aliquid in fe diverfum.ab co; led
ficut habet ab illb pertede effe, ita habet ncr omnia.
«(. squale le ab eddem* æqualem illi Sc lïmilem, immö ldipfiim
fimile Quapropter ficut Pater non eft magis Deus ,
quàm Filius ; quamvis Filius * habest effe de Patre:
- ita non eit magis Spiritus fanäus de Patre, quàm de
Fllio ; licet Filius à Pâtre habeat, ut de illo fit Spiritus
finäus. In co enim in quo eft unus idemque cum Patre,
id eft, in eo qubd Deus eft, non eft alius ille
^ alius Pater; *neque diflimiliter habet aliquid
, quia non eft alius Deus Pater , Sc alius
Deus Filius ; neque diflimiliter funt id quod flint : fed
in eö quod illc eft Pater, iftc Filius; eft alius ille, &
alius* îfte. Et ficut Filius non eft alius Deus quàm Pater
; ita fecundiim quod Deus eft, non habet aliquid
' ab* alio quàm à feipfo. Nam cum dicimus Deum ß
de Deo, * Filium de Patre, non alium intelligimus
Déum de Deo alio ; fed eundem ipfum Deum de eo-
dêm ipfo^Dco: quamvis dicamus alium de alio, Fi-
liüm, (ciîicet, de Patre. Sicut enim fuprà d i&u'm eft,
quemadmodum Deus, fecundiim nomen fignificans
unitatem, nullam recipit diverfitatem ; ita fecundiim
nomina fignificantiâ Deum elfe de Deo | necef-
Si iicitMT farib admittit pluralitatem. Si ergo dicitur qubd Spi-
qnUSfiruu, rjtus fandus principaliter à Patre lit, non aliud ligm-
p"utrFji"ai ficaturquàm quia ipfeHlius, de quo eft Spiritus ian-
p-m, ».» a us> à * Patre habet hoc ipfüm , ut Spiritus fandus
fit de* illo: quoniam id quod .eft , habet à Patre.
quid Films j^on quemadmodum in rebus creatis, cum aliquid af-
u f Spiritu'/^ férimus effe principaliter, volumus fignificare qubd
fiuiäusß, •* màgis fit hoc quod dicitur efle principaliter , quàm
. iJIud ad quod refertur : ut cùm difpenfator aheuj us
domini , ejus præcepto pafeit familiam domus ; do- Q
minus principaliter Sc magis earn pafeere rede dicitur,
duàm difpenfator. * Nam non -omnia quæ funt domini,
funt difpenfatoris aequaliter ; ficut ea quæ funt
Patris, Filii quoque funt non inæqualiter.
C A PU T X XV .
Troceffio hoc nullam intra Deum prioritatem inducit,
nifi originis.
QUæret forfitan aliquis mirabitur dicens :
Qupmbdo poteft intèlligi ut aliquid habeat efle
de aliquo; & non fit aliquo modo id, de quo eft ,
principalius & dignius ; & hoc, quod ex eo eft, quo-j-
dammodo mifius & quafi fecundarium : prælertim
cùm fd quod eft de aliquo, videatur indigere^tit fit,
ml. tx to * eo de quo eft ; illud verb, de quo eft , nequaquam
egeat eöquod defe eft? Ad quod refpondendum quia
ficut efsentia Dei valde diverfa & aliéna eft à creata
efféntta : ita cùm dicimus Deum de Deo exifterc
nafeendo, vel procedendo; longé aliter intelligenda
éft ifta nativitas, five proceflio ; quàm cùm dicimus
in aliis rebus aliquid nafei, vel procedere. Ibienimni-
p n l j ïn i * “, fill* eft aut natura, aut tempore, aut in aliquo*prius
nihil tïi aut pofterius, magis, aut minus, aut ulla ratione a-
um”rt\ £ liquo indigens : fed totum quod eft non tanj æquale
in ntiqn* VC1 fimile fiti & coæterpum ; quàm idem fibi ipfi, Sç
S i t ! / 'p e r fc fibi ipfi omnino fufficiens ; nec nafeitur vel pro-
*/. aliqua cej i t jbi aliquid, quafi de non efse proficiens ad efse.
„V !« . Sicut igitur intelledus nofter non poteft tranfire ultra
tejptne n»n jetérnitatem, ut quafi de principio ejus judicet : fic
non poteft dc hac nativitate vel proceflione, nec de-
bet ad fimilitudinem creatur* fentire- vel- judicare.
"Vt ;« I |gg qUOnjam & qU0j nafcitur & qUOd p'rocedit, non
aliud * quàm id de quo eft nafeens vel procedens,
'pnetdit .Çrj quöd eft folus & unus Deus : ficut idem Deus non eft
4,m tpfum'di leipfo major vel minor ; ita in tribus, hoc eft, in Pa-
qZeflnufctns tre & Filio & Spiritu fan£to , non eft aliquid majus
kittSD*»*- VC^ minus > nefl eft alius alio hoc, quod eft majus vel
minus : quamvis .verum fie quia Deus eft de Deo,
nafeenuo, & procedendo.
ELM I LIB.
C A P U T XXVI .
Veritas proceffionis Spiritus fanEli a Filio, ideo maxime
firrnatur : quia fide cert a funt, ex quitus ne-
ceßario fequitur.
ECce * vidimus de quanta veritate, & quanta ne-
ceffitate lcquatur Spiritum fari&um de Filio procedere.
Quod h verum non eft : aut aliquid eoram,
ex quibus hoediximus confequi, falfum eft ; quod eft s
contra Chriftianam fidem , quam cum Gra?cis tene-
mus :aut non confequenter couclufimus; quod often-
di nequit. Quare fi verum non eft , fides Chriftiana si vtmmn
dcftruitur. Palam etiam eft intelligenti, fi falfum efse
ponitur, quia nulla inde veritas nafeitur. Confidere- cedtre <u r,
mus quoque quid eveniat, cum pro vero afserjtur.
Utique fi verum eft Spiritum fantftum procedere à/ùhvtniiurj
Filio iicut à Patre, (equitut quia Filii Spiritus eft ficut
Patris ; & mittitur & datur à Filio ficut à Patre ,
quod divina docet audtoritas, & nulla penitus fequitur
falfitas. Cùm autem proceflio Spiritus fandti à Fi-
lio negata tantam inducat falfitacem ; ut ilia ex quibus
earn confequi monftravimus, deftruat. Contra fidem
Chriftianam , nec ullam generet veritatem ; Sc,
afserta tantam probet veritatem » ficut: oftendimus , ^ ^ ,
nec'aliquam ullatenus fecum trahat falfitatemccogitet
cor rationale qua ratione illam excludat à fide Chriftiana.
Denique fi error eft hanc credere de. Filio
Spiritus fantfti proceflionem ; ipfa divina au&oritas
nos in errorem inducit : cum Si ilia, ex quibus ha:cfequitur
proceflio, & qua: illam fequuntur, nos docet ;
nec alicubi aut il’am negat, aut quod ille repugnet
^liquo modo pronuntiat. * Si ergo opponitur, quia nnf^ ^ j îceB(ja
• quam earn profert divina aiuftoritas, ideo non efse * di-
cendarn : Dicatur.fimiliter, quia nufquam illam negat,
nec aliquid dicit quod repugnet, non efse negdndam.
Dicimus etiam quia fatis illam affirmât, cùm ilia afse- c"^
rit, unde probatut ; Sc nullo modo aliquid fignifi- pnbmr.
cat, unde negetur. •
CAPUT X X V II . '
Si Spiritus fanÜus a Filio non procèdent ; non effet
cur Filius non procèdent de Spiritu fantto.
PAtetergo, ficut * fuprà præmifi, præter hoc qjuia Filing sfi;
Filius exiftit nafeendo, & Spiritus fan&us pro- ritn, fan»
cedendo ; hâc quoque caufà, quia, fcilicet, Spiri-
^ tus fanâus eft de Filio, eos de invicem non pofse d i - ' <i«a
ci ; & ptopter hoc folum, Filium non pofse efse de w^m',%
Spiritu fanbio. Nam quoniam, ut ditftum eft, aut fa
Filius eft de Spiritu fantäo, aut.Spiritus fan&us. de dtnda ; um
Ko : fi non cfsec Spiritus fanftns de Filio, fequeretur de ^ »“ j
Spiritu fandto Filium efse. Appatet itaque, per fiipra- %
dictas ratioues, quia Pater eft Deus de quo Deus eft ,
& non eft Deus de Deo ; & Filius eft Deus de Deo, &
Deus de quo eft Deus ; Sc Spiritus fanûus eft Deus de " V "
Deo, nec eft Deus de quo eft Deus. Et quamvis de P u -"'
tre fint duo, id eft, Filius & Spiritusfandus ; non tamd
duo dit funt de Patre, fed unus eft Dèus qui eft Filius & * o<>.
Spiritus(ädus. Etlicetduofint.dequoeftFilius&qui
eft de Filio, id eft, Pater & Spiritus iandus i non tamé
funt duo dii, fed unus Deus qui eft Pater & Spiritus
fandus. Et quanquam Spiritus landus fit de duobus id
E eft,de Patre & Filio s non'tamen de duobus eft diis, fed
deuno Deo, quieft PaterSi Filius. Si autem Pater&
Filius & Spiritus fandus bini confiderentni ; liquet ex
his qui. dida font, quia neceffe eft alterum ex altero
aut elfe, quia ille non ex fc eft ■ aut non efse', quia ille
eft ex fe. Nam fi conferamus.Patrem Sc Filium, vi-
demus Filium efse de Patre, quia Pater non eft deillo ;
& Patrem non efse de Filio, quia Filius eft de Patre.
Et fimiliter fi Coufideramus Patrem Sc Spiritum fan*
dum , invenimus Spiritum fandum efse de Patre ;
quia non eft de illo Pacer j 8c Patrem non else dc Spi-
DE PROCESSIONS S. SPIRITUS. &
fando.quia Spiritus faqdns eft de illo. Ita quoque A xerim i breviter tarnen hîc répétant. Step'e fit ut plura
fi Filius Sc Spiritus fanâus qiiomodo fint ad
^jeculamur'; * intelligimus Spiritum fandum.efle dc
Filio, quia Filius non eft de illo; Sc Filium non elle
de Spiïitu fando, quia Spiritus fandus eft de Filio.
Apparet igitur, quod fuprà dixi, quia relationes præ-
did* Heet fint in uno, non poflùnt unitâti iminittere
pluralitatem fuam; nec unitas relationibus fingulari-
tatem fuam.
C A P U T X X V I I I .
Communia & propHa Patri, ac Filio, & Spiritui fantlo.
T ) °
K rJ U IÜ tus fandi, ex his nafcentes nominibus , id eft haconveniant
in unum fub eodem nomine & eadem
»quahtitate, quam habebant fingula antequam unum ..
ficrint. Qiiippc fi pundo pundtlm addimu's fine intet- “ ' ’*
valloj aut teqtialem lineamin squali linea, aut fuperfi-
ciem squalem in squalpfuperficie coilocamus; non fit
nifi unuspnndus.una linea , una fuperlicies. In multis
fi quis voluerit quaerere inveniet'iimilia. Hoc itaque -i. üotilc
modo,quamvis non fint plures arternitaces, ft tarnen dicitur
teternitas in xcernicate,non eft nifiunaretermtas;
& lumen in lumine, unum tanriim lumen eft. Eodem
modo qusecunque de Dei dicuntur efsentia, fi in fe repiicentur,
nec quantitate augent, nec pluralitatem admittut.
Quoniamaute Deuseftteternitasjficutcxtraxter-
nitarem nihil . tv , •»J . « ns. „ uiuiism uiiiu ceifit v oumiiiniiiinuo ,; nitaa e exxilter«a DDCeUumm Dpeenniimtus snnnonn
bere Patrem, &non habere Patrem : habere Ftl.nm, B cftaliquid:atqueficut«ernitasinsternitaten6eftn°fi
1* h‘
W:
w
Udf<
Sc non habere Filium : habere Spiritum fendum de
sq»ir- fe procedentem, Sc non habere Spiritum fandum de
fe procendentem. Harum differentiarum fingulusquif
» 1"“ que habet unam propriam , qua differt ab aliis duo-
. bus ; Sc duas ita communes & proprias, ut * qua conj-
p ||| muriicat uni, eâ différât ab altero. Pater namque ha-
J , ” ' bet Filium folus, quo differt ab aliis duobus; habet
,r”m- Spiritum fandum procedentem de fe, quod commune
*b eft illi cum Filio, & quo differt à Spiritu fando : patrem
[*• autem non habet, ficut *■ nec Spiritus fandus , & *
in hoc d ffert à Filio. Filius folus habet Patrem , in
quo. differt à Patre & Spiritu fàndo : & eft illi commune
cum Patre', ficut didum eft, quia procedit de illo
Spiritus fandus, unde ab eodem Spiritu fandodi-
vifus eft caret autem Filio, ficut Spiritus fandus
unde diferepat à Patre. Spiritus fandus folus eft
de quo alius non procedit : commune eft illi cum
Patre, ut dixi % non habere Patrem, in quo diffimi-
lisceft Filio: cum Filio quoque eft illi commune, ut
jam monftratum eft, non habere filium, unde Patri non
concordat. Solus itaque Pater eft qui eft de nullo, & de-
I quo funt alii duo. Solus econtra Spiritus fandus eft qui
de duobus, Sc de quo nullus. Solus Filius qui de uno,
Sc de quo unus. Eft auté tribus commune, ad duos habere
relationem ; Pater enim ad Filium & Spiritum
fandum refertur, ficut ad illos qui de fè funt ; Filius
ad Patrem & ad Spiritum fandum, quia eft de Patre,
K'"*? & Spiritus fandus de illo : Spiritus fandus ad Patrem
K tunt, & Filium, quia eft de utroque. Poffidet ergo unuf-
^uas ProPrietatcs, quarum colledio in alio
I «>tßtä. non eft eadem, ad fimilitudinem diverfarum hominum
una arternitas; fic Deus in Deo, unus eft folusDeus.
Habemus autem ex vera fide Deum efse de Deo / nafeendo
; & Deum de Deo procedendo. Sed quoniam
non eft aliquid extra Deum ; cum nafeitur Deus
de Deo, vd dim procedit Deus de Deo, non* exit «f. erit
nafeens vel procedens extra Deum, ßd manet in Deo.
Quoniam ergo Deus in Deo non eft nifi unus Deus ;
cum nafeitjir Deus de Deo, unus folus eft Deusgi-
gnes & genitus: & cdm procedit Deus de Deo, unus
tantum modo Deus eft procedens & de * quo procedit.
Undeinevitabiliter fequitur: quoniam Deus nullas habet
partes, fed totus eft quiequid eft; unum eundem-
que, & non alium Deum , totum efse Patrem , totum
efse Filium, totum efse Spiritum famäum. Quare Pa-
£ ter & Filius Sc Spiritus fan&us, per hoc quia cüm eft
Deus * de Deo & Deus in Deo, non eft nifi unus Deus;
fervantin Deitatead fimilitudinem unius hominis, fin-
gularitatem : per hoc verb, quia cum Deus eft de-
Deo aut nafeendo aut procedendo, non poteft unus
idemqüe efse qui eft de aliquo , & de quo eft ; fecun-
düm nomina has relationes ugnificantia, tenent, ficut
diverfa: hominum perfona:, p’-uralitatem. Notändum
tarnen quia nec Deus eft fine perfona, nec perfona fine Sinpslisptn
Deo:&quia fingulis perfbnis attribuimus aliquädo pro- r,nU ■**?«-"-
pria fingularum; aliquando uni quafi propriuffi, qUod qtJZ
commune eft'aliis. Nam cum dicimüs: folus Pater efttrium "mmt4
in tribus perfonis, qui a nullo eft; folus Filius eft qui
deuno Sc de quo unuseft; folus Spiritus faniäus eft
de quo nullus eft: fingulas perfonas nominantes, fin-
gulis propria attribuimus. Cüm verb legiuius : Nt- um- u.
mo nrvit Fdium, m ß fä u r j r,tv ,t P*trtm 9j,i, novit,
perfonarum. Per hoc euim hominum perfonae diverf* D nifi Filin,. E t, Qnt fmt Dei , 'nemo coenovit nifi Sci-
5 a,a,? “ niufatjufque proprietatum ritn, Dei, Quamvis videatur Scriptuu quod dc ana.
T “0 tollefti-o-- -n-o--n- --efftt in* alia eadem.' TIt-i-t-e-r-efft ttamdert ailic
i t „erfoua. „«rare de aliis:
quid : nam in perfonis hominu fi una eft periona, unus
eft homo; & fi unus eft homo, una eft periona: item,
fi plures funt peifona:, plures quoque funt homines j &
fiifti pluses* funt,ills & pluralitati non effugiunt. In
Deo verb quamvis tres perfon* fint, unus tamen eft
Deus : 8c licet fit Unus Deus, nequaquam tame perfona
plnralitatSamittunt. In hoc itaque quod relative Deus ’
I . Deum dicitur, ficut plures homines, pcrlonarum
nK ™ . “ “ ’ttic * pluralitatem & diverfitatem : in hoc verb
quod per Ic*eft,.id eft, in Deo, inieparabilem, ad
iimilitudinem unius hominis, fervat fingnlaritatem;
pluralitas namque humanarum perfonarum non eft
nut in pluribus hominibus, nec unus homo pluralitatem
urr-inlr E_______ TV \
dicit perfona, negarc de aliis ; commune tamen eft
omnibus, qnod fingulis quafi proprium attribuit. Non
enim ignorât Pater aut Filius ftipiu, & qua Dei funt ;
néque Spiritqs faniftus Patrem aut Filium. Cur autem
Sc quando, quod de uno quafi defolo dicitur, de aliis
intelligatur; fatis fuprà di&um eft.
Operis claufula.
H.Æc.de proceflione Spiritus fandli, aliis cogen-
tibus, non deme, fedde eodem Spiritu lan[fto
confident, pro Latinis contra Graeos fci iberc ; Sc câ
occafione de unitate Deitatis, & de Trinitate perfo-
narum aliquid addere prafumpfi : quamvis inumer
™_a“ ‘pit.p" fona,um : DeJfs verb unus eft tres per- E rabiles fint inter illos qui Latinis utuntur litcris ,
C>næ, & perfona très unns Deus. Hoc itaque modo
untus nec diverfarum intégré fervat aliarum per-
tonarum proprietatem.
C A P U T XXIX.
ƒ« Deo per ea propria r[ï perfonarnm pluralitas : per C communia vero, ejfentia unitas.
Dr atitem ita fit, quamvis in præfata Epiftola
de Incarnation« Verbi, de hoc aliquantuliim * diqui
hoc^meliùs quàm ego facere poflint. Qnicqnid
ergo dixi quod fufeipiendum fit, non mihi attribnatur,
fedfpiritui veritatis. Si autem aliquid prbtuli quod ali’
quatentis corrigendum fit j mihi imputetur, non
Icnfui * Latinitads.
*
Hiij