E A D M E R I
Pontificatu deferere Sc A bulum extern* perdition is t non fuffidttibi damnati 51 CUram Allgliic cum rummuiu uctcicic , OC cis
perpetim abrenunciar'c. Huic quoque defiderio non
parum roboris impendebat-, qubd omnium dubieta-
te fublata videbat impoflibile fore fuos & Willel-
mi Regis mores in uhurn amplius concordarc. Ad-
eanempe qua: ilium in Anglia ppfiti facerc folere
cogaoverarous, nova qua»dam quotidie ab his qui
inde veniebant publice referebantur, in quibus ita
contra Dei, juftitiam obffrmatus intelligebatur , ut
multi regionum illarum viri fimul ac mulieres a-
liam de eo aeftimatiotiem haberent, qu^m de Chri-
ftiano Chriftianos'lex. Chriftiana docet habere. Dc
quibus pauca brevi perftringere. placuit j ne lolumr
modo nudis verbis qua: dicunt, dici putentur. Qua
tua nifi & me tecum Précipites in earn ? Eero • Ü.V;1
jdm Chrißus patefaftus eft, abfit m te unquam Pro patre *
agnofeam, quta pater tuus Diabolus eft.. Dura ifta Jta
dicuntur, ad juflum Regis introducitur ante euni
Judæus 1 & au 1II1 Rex : Ease feci anod roodtli •
1*°* Ac Ulc, Filins mens jam time &
FW ® 1 conftantior, & mihi eft folito
f m a m . redd, fr.
msjtftil hnmo quod empifti, prime perfiee &
deman de pollicitis age. Sic enim canvevit inter ms
Feet , dixit, Quantum petui ycritm quamvis nonpro'.
fecerim, minime tarnen ferani me fine.fruiïü laborâ(Te
Anguftiatufque Judæus ex his m J J . r 1 • • ^ o *” *■3” .j ,— “ *■»- yv*ix woobimtinmuci t, , uut td daattaa*
tamen heut ilia accepimus limpliciter ponam , non D numerate promifla: pecumx, alia fibi medietas 1
aftruens vera an .fwewcuus» eI.xMtiUtWerUinHt ), an unwonu..- Fi eCrlCeUbaaHntt xaretur, •-
igitur hi qui veniebant quod^eodem ferè tempore,
cum idem Rex Rocomagi moraretur, videri, -qui
in Civitate ipla degebant, ad cum convenire, conquérantes
nonnullos ex, fuis , fpreto Judaifino,
Chriftianos tunc novicer fa&os fiiiflè, atque rogan-
tes ut fumpto preêio illos, rejedko Chriftianilmb,
ad Judaifmum^edire compelleret. Adquielcit ille* &
fufeepto pretio apoftafiæ, jubetex Judxis ipfis addu-
ci ad fe. Quid plura ? Pin res ex illis minis & terröri- •
bus fradkos, abnegato Chrifto , pi iftinum errorem
fufsipere fecit.
Erat pmerea, illis diebus, àdolefcens quidam
Judæus, cui uno dierum per viam fort
elïè. Sed ea \ inquit , — —v «r,™* uej
cendi ut tu , ab/efta fuperßitione Judaicd , Chrißia
nus ejficiaris i & rr.eo nomine Baptisms, in Chrifto
appelleris. Dixit, ab oculis ejus elapfus non comparai.
Adolefcens aixtem timoré correptus, illicb Pref-
byterum adiit, quid viderit, qùid^ audierit, clarâ voce
inuotuit} feque in Chriftum credere confeflus, Ba-
ptifmi gtatiam ftatim adeptus eft. Quod faâum cùnl
pater ejus agnovilfet, àcri cordis dolore.afficitur. Et
æftuans quonam modo fuis facri^ filium pollet refti-**
tuere, didicit quemadmodum WilJiclmiis Rex An-
glorum nonnullos hujufmodi, pecuniæ gratis- nupef
Judaifmo reddiderit. Ivit ego ad ilium, & qua-
liter perdidit filium fuum , querulâ voce depromfit.
Orat fibi mifereri, & unici more à fc dileftura, p ii
Praeter hare quoque , j e r ld temporis ferebatur
eum m tantam mentis ëlafjpnem corruilFe, ut nequa-
quam patienter audire valéret * fi quivis ullum neeo
emm 'quod vel è fe, Yel ex fuo prarcepto foret 3gcn-
dum, poneret lub conditibne voluntatis Dei fieri
ed qusqueaéla fimul-& agenda fuse foli induftrii
ac forutudmè volebat afcribh Qp* mentis elatioita
excreyit in co, ut quemadmodum dicebatur, cre-
deret & publica voce aflèreret nullum*San<ftorum cui-
quam äpud Deum polTj prodefle, & idèb ncc fe veile,
necahquem fäpientem deberc bcatum Petrum
jeu quemhbetalium quo lèjuvaret, intefpellare. Hac
nde inipfo pioficiente, ad hocquöque lapfus eft, ut
Deijudicio incredulus fieret; injuftitiique illud ar-
guensDeum aut fa&a Ijominum ignorare aut
OUiraticPd larw?» nnll. -n.__ •
j.._arus,dierûm rorte eùnti appa-
Fuit alter juvenis vultu vefte decorus, qui interroe^
et > k j ani oliid ex Judæo ^ CU1U auc ra«a qominum , aut æ-
Chnftianum effêaum, Stephanum protomartyrein r quicatis eâ lance nolle penfareaftrueret. Exempli cali-
, causa nrnede cale a J terra, def. L quinquaginta circicer viri s quibus adhuc illis dit '
' : bus, ex antiqua Anglorum ingenuitate, divitiarum
quædam veftigia arriderc vidcbantilr, capti faut. &
calumniati quod Cervos Regis cepefinc, maâave-
rinc, manducaverint. Negant illi; undc iUiim ‘ad
judicium rapci judicantur injeftam calumniam examine
igmci fern à fçpropulfare debere. Satuto ica-
qtic die, prShxi poenæ judicii paricer fubaâi funr
femoca piecate & mifericordiâ. Erat ergo miferiam
videre; Verum omnipotens Deus, cui mifericordiam
« judicium canltDavidicus Pfalmus , innocencia eo-
rum, fervatis liiifcricordicer ab exuftione manibusom-
mum, cunaisoftendit. & malitia hominumeos impie
deftruere cupiencium quàm injufta fuerit, judo
judicio dccla/avit. Igitur cùtn Principi elfte reiatum
ternis rogac legibus imperiali fandtione reftieui.’ Tzr- O conn^mnacos illos ttrcio judicii die iimul otnncs inuitis
ect ille ad rogaca, nondutn audiens quamobrem tali
negocio fefc deberec medium facere. Advcrcic Ju -
dieus myftcrium cur fuis precibus non refponderet,
& eveftigio fexagiuta marcas argentine ille dacurum ,
n Judailmo refticueret filium fnum , poiiicecur. lu-
bente igienr Rege, juvenis ipfe in confpedtum Tuum
adducitur, & Rex ilium hag voce alloquitur« Quc~
riiurpater tuus de te , quod prater licentiatn fuatn ChrL
ftiamts efe&us es i hocß ita eft, pracipio tibi quatenus
voluntati ejus fatisfaciens, omni arnbage feclusdjudaif.
mo teftne mora roftituas. Ctii juvenis refpondens : Do-
mine Rex , äit, ut puto, jöcaris. At ille indignätus”
Tmecmum I, inquit, jocarer Wftermcormis Jfi li ? ReceeAdee rpoottiuws>tfujmX I 7LuTcaffacmta’Hmm r ------- ------- tWibi oÈcuÛlosBerui., cun 1 quo le aftrmgi gemebat,relaxations •
. „ . j , , . , TÊune nuvcjnpn Adfo>p e lerf r cmenLs-v u
E fibi padoniiot.f e«it . idc o/»rfdl-i.s anxiecatem in_n_o_e_u*it “?m X ” *
turn de Lucafactam tibi oculos erui. Tune Adolefcens
animas quior faäus, vöce conftanti ica refpondit :
utifue nenfaciam. Verurn noverii, quia f i bonus Chri.
flianus eßes, nunquam de ore tuotalid pratulißcs, Chri.
fliaui etenim eft, ees qui a Chrifto per baedÙiiate'm
jeparatt funt, ei conjungcre, non autem tos dSi illi per.
fidem jm ü i funt ab eo f,parare. Confufus Princeps
in iftis, contumeliis affcclum juvenem cum dedecore
juflic fuis confpedtibus eliminari. Quiexpulius patron
fuum eventum reipro foribus præftolantem, m-
venit. In quem animatus» F ili, ait, mortis, & pa.
UU111111U1 omnesinuitis
manibnsappatuiift .ftomachatus taliter fertur refpondtlft.
Quid tfthocl Deus eft juftus fudtx > Pereat, aui
de,neep, hoe credlderiti ‘Quart per hoe & hoe mei judicio
amodo refpondebitur; Non Dei tjuod pro veto euiuf
ijue hme indé plica,u r. Hate & hujufmodi plura his
W Ë Ê Ë S Ë êM div=r‘i? nop ignobilis fa mé homi-
mbns de Willielmo ïllo tune temporis nunciaban-
tur, magnb , ut diximus, Anfelmum accendebant
I ontilicacu Anglias abrenunciare; feientem videlicet
mores mos monbus ipfius nullft pofte ratione am-
plius concordare*
Poftulacutus igitur Ifutnmo Pontïfice ipfius vin-
cub, quofe nimis aftnngi gemebac, felaxationem j
eum adiit-« e-—i lui c--o-r-d-—is anarWaï-^m ainiiimiu»L.u,:i.c , m_siickrcin•
libi popofcit, id eft, u,t ab onere curæ Faftoralis
quod importabile fibi quia infrudtuofum videbat, fè
relevaretobnixè rogavit. Audit Papa quod illepo-
ftuiat, & lllico miratus exclamat. O Epifcopum!«
P Paftorem ! Nondum ciedes, nondum vulnera per- ■■
peflus es ; & jam Dominici curam ovilis fubterfugere u
quæris ! Chriftus in cura ovium fuarum probat Petri«
amorem erga fe : & Anfelmus, Anfelmus, inquam, «
lllefandbus, file tails ac tantus vir, folummodàqui-«
cicere voierïs, oves Chrifti & antepugnam luporum «
morftbus dilaniandas non yeretnr exponere ? «
I H I S T O R. I C N O V O R. L i B. Mi * 55
•»Ah quiddicam» Quo amorc fperat Domino co- A dtgis ? Veni, veni, obficro ; afeende ufaae ad not,
»pulari, qui hoc fugit quo iple' Dominus fe teftö — -
n probatur amari ? Abfint -h*c ä te, abfint^ä tüa
n religione , dile&iffime Frater Änfelme. Potius ne
»me in iftis ulterius inquietes, feias quod non fit-
» liim non concedo tibi .fäcere quod petis, immb
»ex parte Dci omnipotentis vice beätillimi. Petri
»Apoftoloram Principis tibi per (andkam öbedien-
»tiam prscipio quätenüs curam Anglici regni tibi
»commendatam , quandiu retinefe ut hadtenus po-
»ceris,non äbjicias. Qubd fi propter tyrannidem
» Principis, qui nunc ibi dominatur, in terram illam
»redire rfori permitteris; jure tamen Ghriftianitatis
»lemper illius Archiqaifcopus efto , poteftätem li-
»gandi atqüe folvendl fuper eam dum vixeris* obti-
& pugnans pro Matre tua & noftra ] ‘adjuva nos
cut fuam integritatem vides Gra:os iftos tónari adi-
mere ; & nos in idipfttps nefas, f i faculfàs eis tribuit ur
pracipitàre. Sucçurre igitur quaft'verc pro hoc a Deo
miftus hue. Videres itaqiig rcifca foliurti Papæ quof-
qûe pe'rftrepere, ïede^. mutare, locum fedendi viro
parare, & uc.demum honorificè levatum ad fè propè
Papam collocare, Concilio ftupente ad h *c , & pér-
cundtante quis eflet aut unde. Tum comprefto tumul-
tu , omnibus ijn commupe viri fandkitatem atqudin-
duftriam Papa expofuitï & qpia propter juftitiam
tnultas perfecutiones paflus, atque injuriâ de fua fit
terra expulfus, reverendâ Voce innótuit.' Cüm igi-
tiir ad imperiiim ejus AnlclînuS præftb eflet, mota:
»neris : & infignibus Pontificalibus more fummi B quæftioni mox relpbndere, vifum norinullis èft
»Pontificis Utens ubicünqüe fueris. Ad h^c ille*
»Obedientiam Pater non abjicio > fed fi non difpli-
» cet, quid animo geram, paucis fuggeram. Credat,
a fi placet, Excellencta veftra quoniam fi esedes , fi
i, vulnera, fi mors ififa mihi pro tutela & defen-
»fione ovium Chrifti intenderetür fpero non aufu-
iigerem, fi me confeientia iriea non fallit; Attune
»ut de Rege ipfo, qui me, ficut notum eft, de re-
»gno luöexpulit, taceam; ipfi quos oves, & Epif-
» copi quos adjutotes habere debebam, & %qui mi-
»i hi obedientiam profefli funt, onines in conlmune
»j ad höc me ducere epnabantur, quatenus fub öb-
Mtentu juftitis contra juftitiam lacerem , id eft,
»obedienti^ beati Petri abrenunciarem i ne fidem
i, quam debebam Regi terrenö violarem. Quibus
»dum liiterer perfuadere, me utriynque horum, al- Q di fecit, intendens in eum fommus Pontifex, ait : Be
lius fore in craftinum rem diffèrri, quo liberiori-
bus animis dicenda expedities ' propönerentur. In
craftino itaque^iaturiiis conventU difpofitö, An-
lèlmus ex coniiélo debitum folvere poftulatüs efti
Surrexit ergo & coram univerfis in edico ftans, fié
de nëgptio, régente cor & ïinguam ejüs Spiritu fando,
tradayit, difleruit, abfolvit, ut in ipfö cónVentil
nemo exifter’et qui llon indefibi fatisfadum confènti-
rec. Sëd quibus hoe Argumentis, qi^ms ratiönibus, '
quibu^e divins Sctiptufaï audoritatibus & exem-
plis egerit, fcribere iuperledemus, eó quod ipfemet
Anlèlrnüs poftmodum inde diligentius acqüe fubti-
liüs tradans > egregium-opus fcripfit; idque per multa
terrarum löca, ubi ejufdem erróris fama pervenit, ab
amicis fuis rogatus direxit. Ergo ubi finem diccn-
» tero inviolato i pofle fervare, ( quandoejuidem Dois
minus jubeat, cjitaCafaris Cafari, & quaDcifitntDeo
» reddi) objiciebat hbc apud fein ufu non haberi,
»nec velle de Domino fuô hanc, injuriam fuftinere j
iîUt aliquis in regno* ejus cuilibet intenderet, ni-
*s fi ei vel pér eiimi Et Ego, Pater, inter tales quid
ijfaeerem ? Refpondit : Ratione diieeris. Ego quoique
ne de his àtqùé aliis tibi non jure illacis vi-
üdear non curâre, eaque gladio Candi Petri ndlle
»iyindicare, moneo quatenus Concilio quod apud
» Barum ante corpus beati Nicolai, Kalendis Odob.
»celebrare conftitui, præfentiam tuam éxhibeas, ut
» quod de ipfo Rege Angliico, fuifque, ac fui hinilibus
»qui contra - libertatem Ecclefiæ Dei le erexeriint i
nediElum fit cûr & fenfus tuus, & os & jermo oris
tut fit benediSlus. Hinc in Iaiide viri demoratum eft:
& fides ejiis atque prudentia divuigata , ac magnifia
Cata ; nec non eoriim perfidia fi qui forent qui ea
quæ dç propofita quæftione docuit, fulcipere & cre-
derc noliçnt, exprobrata ac perpetuo ânathemate
pereuflà atque proftrata.
. Procedente deinceps ratione de Rege Ângloriitn
ferrao conferitùr, & finiftra quædam de ipfô publicè
ptædicantur, Anfelmp inter ilia demiflo vultu fe-
dente, & IoquenteS ndllo favore prolèquente. Tandem
de venditioné & bppreffionè Écclefîarum dé
quibus inter alia vituperabatur, neene de injuriis
Ânfplmo illàtis Apoftoiieus açriter queftus èft. Quem
» median t-e. æquitatis cenfurâ, me fadürum difpo- D propterea, inquit, etiam regni fui fecit extorrem, quo~
>«» ffiiliii , aanuddiittnu vviiffiuimqüiie» pmerrrciinpllaass:; DD/e»hhiinncr aafdl hliaabKiitraacnui-. * béati P.etrï fidelïtate & obedientia neejuivit
jum fuum Sclaviäm Anlelriius revercitur , quietem Sc
paupertatem oblatis divitiis anteponens.
Inftante aütem terminö- Concilii, ad Apdftolicum
reverfus eft ; & aim eo Barum ufque profeftus.
In ipfö verb GohciÜo, dum pliiririia de fide Ga-
tholica fummus Pontifex , facundä ratione ratio-
nabilique facundia delleruiflet ; mota eft quxdam
qu^ftib ex parte Grscoruin Evangelicä au^orita-
te probare volentiurri Spiritum fanflunt proeeßionem
non habere nifi tantUm i Faire. Huic er^ori tum
multis ärgumentis , tum plutfhiis rationlbus Papa
eontraire nifuS, inter alia .quiddam de Epiftola fibi
fep ar are. Ètadjecit : Ecce vita illius tyranni c/udlis ad
Àpoflolicam Sedem / ape dilata eft. Cut pro corrc-
üionefui plura multo tiens cohort at or ia fimul, & ca-
ftigatorid fuafiohe verba mandavimus -, fed affltttio
btejuc depulfio tajiti v ir i, tjuem córam videtis, fat it
innuit quantum projicimus. Ad hac, Erat res , quid
fentitisf Óf id decernitis 1, Dixerunt : Sententia fiant*
eft & judicium evident. 'Si enim femel, j i fecuh-
do y ft tertio vocafli, & renuit audire, renuit difcL
plinam aecipere j re flat ut glddio fanSli Peiri fub ana-
thernat is iElu pereufius, quod meruit 9fentiat, donee £
fua pravitate difcedat. Relpöndit : Ita eft. Audiens
olim ab Anfelmo, de Incarnatione P'erbi, édita Sc E hxc Anlèlrnüs illicb furrexic, Sc flexis genibus co
direétâ, exempli gratia, intiilit, quod fuæ difpucatio-
ni non parùm claritatis ac firmitudinis attulit. Vé-
rùm cùni nonnuUa objiçerentur, Sc redditae rationes
j quemadmodum inftabilibus mos eft, difquifitæ
enucleàtius exponi peterentur, imperatuni -filentiiim
primiis ipfè Pontifex nlpit alta voce dicens : Pater &
Ma giß ets Anfelme, Anglorum Archieptfcope , ubi
es? Sedebat enim idem Pater ih brdine cæterbrura
inter primos Concilii Patres, Sc ego ad pedes ejus.
Ubi ergo Cc requiri audivit, furrexit continub, Sc
refpondit: Domine Pater, quid pracipltis? Ecce me.
At ille » Quid quafe facts? Cur in aliorum ftlentio
ram Papa prxfatum Regem. jam tunc eScommiuji-
care paratb, vix obtinuit ne in Regem faceret quod
communis omnium feiitentid promulgavit.
ergo bonitatem viri fold prius fuerant aiiditu edoftH
nunc eum fadö fe experirl gavifi Flint, Aim rllum
& pro malo bonutti reddere, Sc pro peffeqtfente fö
non fidka yident prece intcreedere. Admirabilis ita%
que univerfis fa&us eft:
Inter hsc ego, I^atri pet-dmnia pr*feris itiefain ,*’
paratus yidelicet ad iervitium ejus: Et quia mihi ah
infantia hie mos erat, femper nova quae forte, Hd
maxime in Eedefiafticis, occurrebant diligenti in-
Giij