<T4 SAN C TI AN
bcre, nifi defêras quod ttfnesuunc veile deferere priits eft, ,
quim non veile tenere. Avarus naque, dun vult tenere
nummum, & mavult panem, quem nequit habere, nifi
nummum det; priüs vult dare, id eft, defere nummum,
quam non velit tenere: non enim ilium ideo vult, ideo
d«o Bon^vuk non vu^c C®ncrc dare (lu^a non vu' c tenerej fed * ideo non
vult teqere, quia ut panem habeat, nccefle habet dare.
Nam Sc antequa habeat, vult tenere Sc habere j & cüm
habet, nequaquam non vult tenere, quandiu non habet
neceffe deferere. Difc. Verum eft. Mag. Non
ergo femper eft priüs non veile tenere, qu&m veile deferere
} fed aliquando prius eft, vellere deferere. Difc.
#. £»« Non pofTum negare. Mag. * Dico ergo quia non ideo
* non voluit, jcilm debuit, & quod debuit, quia voluntas
* defccit, Deo dare deficiënte: fèd quia ipfè volen-
do quod non debuit, bonam vpluntatem expulit mala
fiiperveriiente. Quapropter non ideo non habuit bonam
voluntatem pcrlevcrantem, aut nonaccepit, quia
Deus non debit: fed ideo Deus non dedit ; quia ille vo-
lendo quod non debuit, earn deferuit, Sc eam de-
ferendo non tenuit. Difc. Intelligo quod dicis.
C A P U T IV. .
Quomodo ille peccavit, & voluit fimilis effe Deo.
M A G I S T.
ELMI DIAL. ,
ret. Muit. Etiamfi* noluit omnino pM efle* Deo, fcj
led aliquid minus Deo, cont'ta voluntatem Dei i noc.,,. j,oc,
* ipfo voluit inordinate fimilis elle Deo, quia propria l<nt
voluntate, quæ nulli fubdita fuit, voluit aliquid. Solius
enim Dei efle debet , fic voluntate propria veile aliquid,
ut fuperiorem non fequatur voluntatem. Difc«
Ita eft. Mag. Non folùm autem voluit efTc aqualis
Deo, quia præfumpfit habere propriam voluntatem >
fed etiam major voluit effe, volendo quod Deus ilium
veile nolebat : quoniam voluntatem fiiam fupra volun- 1
tatem Dei pofuit. Difc. Satis liquet.^ Mag. Jam igi-
tur * tibi manifeftum effe puto, ex rationibus fuprapo-
fitis diabolum fponte dimififte veile quod debebat, Sc ^
juftè amififlè quod habebat : quia fponte •& jufte vo-
luit quod non habebat, Sc veile * non debebat. Difc.
1 Nihil puto manifeftiùs. Mag. Quamvis igitur bonus autpit,
Angelus ideo accepit perfèverantiam, quia Deus dedit; om **»
non ideo* tarnen malus non accepit, quia Deus non de- |p
dit : fed Deus ideo non dedit,. quia ille non accepit ; Mfcj
& ideo non accepit, quia accipere noluit. Difc. Mihi
quidem * ita fàtisfacis ad ea quæ quæro : ut nee in his,
quæ proponis , nee in ipfa confèqucntia conclufio- .
num tuarum ullam videam, fènfu meo, titubais
veritatem.
C A PU T V.
DUbitas adhuc diabolum non ideo voluifie deferere
quod habebat, quia non voluit tenere:
fpd ideo non voluifle tenere, quia voluit deferere}Difct
Non dubito fic efle poffe: fed nondum fecifti me cer- ,
turn fic effe. Prius ergo oftende quid voluit habere ^
quod non habebat, ut vellet deferere quod tenebat:
ficut in avaro monftrafti. Deinde, fi nihil contradici
poterit ita efTe, me non dubitare fatebor. Mag. Pec-
caffe ilium non dubitas ; quoniam & jufto Deo non po-
tuit injufte damnari: fed quseris quomodo peccavit.
Si Difc. Ita eft. Mag. Si juftitiam perfeveranter fervaf-
pUJrfhve7antid ^et 5 n°n peccaflet unquam, nec mifer eflet, Difc. Ita
ftrvdjfe,, »« credimus. Mag. Juftitiam verb nullus fervat, nifi vo-
*uc‘*m nec mi- lendo quod debet; neque deferit, nifi volendo quod non
/irtjit debet. Difc. Nulli dubium. /Wag. Volendo aliquid
igitur, quod velletunc non debebat, deferuit juftitiam j
*i. quid vo- & fic peccavit. Difc. Ita fequitur. Sed qu*ro quid*aliud .
Jju velum voluit, qu£m quod habebat. Mag.* quicquid habebat, *
^uod debebat velle. Difc. Debebat ver£ velle quod it Deo ac-
ceperat; nec hoc volendo peccavit. Mag. Voluit igitur
aliquid quod non habebat, nec tunc velle debbeat:
ficut Eva fimilis voluit effe diis, prius quim Deus
hoc vellet. Difc. Nec hoc ita fequijiegare queo. Mag.
Nihil autem velle poteracnifi juftitiam,aut cbmodum:
ex commodis enim conftat beatitudo, quam vult omnis
rationalis natura. Difc. In nobis polfumus hoc co-
gnofcere,qui nihil volumus, nifi quod juftum aut commodum
putamus. Mag. Juftitiam verb volendo, pec-
care non potuit. Difc. Verum eft. Mag. Peccavit ergo
volendo aliquod commodum, quod nec habebat,
nec tunc velle debuit: quod tamcn ad augmentu beati-
tudinisefTeilli poterat. Difc. Pal&m eft quoniam aliter
non potuit. Mag. Cernis, ut puto, quia plus aliquid
pi. acccpu qU^m » acceperat, inordinate volendo, voluntatem
fuam extra juftitiam extendit. Difc. Aperte nunc video
quia peccavit,& vol6do quod non debuit,&*non volcn-
do quod debuit: fid paUm eft quia * non ideo voluit
plufquam debuit, quia noluit tenere juftitiam; fed ideo
pi. aliquid juftitiam non tenuit,quia*aliud voluit, quod volendo
illam deferuit: ficut in avaro, de nummo Sc pane monftrafti.
Mag. At cum hoc voluit, quod Deus ilium velle
nolebat; voluit inordinate fimilis efle Deo. Difc. Si
Deus cogitari non poteft, nifi ita folus, ut nihil illi
fimile cogitari poflit: quomodo potuit diabolus velle
quod non potuit cogitare? Non enim ita obtufie mentis
erat, ut nihil aliud fimile Deo cogitari poffe nefei-
Qubd boni jingeli ante cafum malorum peccare
potuermt.
M a g i s t.
PUtafne bonos Ange&s fimilitei potuifle peccare,
antequam mali caderent ? Difc. Puto: fed ratione
comprchendere vellem. Mag. Hoc eertum habes
quia fi non potuerurit peccare j non poteftate fed ne-
ceflitate fervaverunt juftitiam. Quare non magis me-
ruerunt gratiam \ Deo, quia fteterunt, aliis cadenti-
bus: quim quia fervaverunt* rationalitatem, quam d i.rational!
perdere nequivefunt. Sed nec jufti redlc, fi bene con- Uwtem,
fideres, dicerentur. Difc, Sic monftrat ratio. Mag,
* Illi ergo qui ceciderunt, fi non pcccaffent, cbm pof- «/. cap. i
lent, tantb meliores client qubm * ifti j quantb & verb 1
effent jufti, & gratiam b Deo mererentur. Unde fcqui- *
tur quia aut elebti homines majores & meliores crunt
' Angelis bonis; aut reprobi Angeli perfeftc non re-
•ftaurabuntur : quoniam non tales erunt homines, qui
pro illis’ afTumentur, quales illi futuri erant. Difc. Hxc -
duopenitusnegandaexiftimo. Mag.* potueruntigitur tl. pom«
boni Angeli peccare, ante cafum malorum j nec aliter,
qubm ficut oftenfum eft de illis qui peccaverunt. Difc.
Alitex effe pofte non video.
C A P U T V I . * P«“ -*
Quomodo boni confirmati funt in fuo fiatn, & mali
in cafu fua.
M a g i s t .
ILli itaque Angeli, qui magis voluerunt juftitiama
quam habebanc; qubm illud * plus, quod non habc-
bant: bonum, quod quafi propter juftitiam, quantum
ad voluntatem pertinuit, peraiderunt, juftitia retri-
buente acceperunt; & de illo, quod habebant, in vera
fecuritate permanferunt. Quapropter adeo lime * pro- *i- Prof<a
ve£li, ut lint adepti quicquidpotucrunt velle j nec jam
videant* quid plus velle pofunt: & propter ho<; pec- *t. quodf»fl
care ncqueunt. Illi verb Angeli qui maluerunt illud
plus, quod nondum Deus illis dare volebat; qu^m
flare in juftitia, in qua fa&i erant: e&dcm juftitid ju-
dicante, & illud, propter quod illam contempferunt,
nequaquam obtinuersnt; & quod tenebant, bonum
amiferurit. Sic ergo diftimfti funt Angeli, ut adha?ren-
tes juftitia: nullum velle bonum poffint, quo non
gaudeanc
D E C A S U D î A B O L I.
gaudeant ; Sc deierentes illam , nullum velle queant, A
quo pon careant. Difc- Nihil pulchrius, aut juftiuS. .
hac diftin.^ione. Sed fi pofses elfcere , vellem7 aiidire
cujufinodfc commodum illud fuit, quod & boni. Angeli
juftè yolendo fic * pjofecerunt »^'ftfafi-injuftè
concupifcendö fic defecerimt. Mag. Qudd illud fue-
rit non video : fed quicquid fuerit , fufficit feire quia
fuit aliquid ., ad? quod erefeere potuerunt > qfiod non
acceperitnt'V qliando creatiTurit, ut ad aliud fuo merito
proftcerent.>
C A P U T 'V I I .
Quafio, an voluntas, &^e/us onver ftp ad quod non
debet fit i f f um malum quod malos fade : & 'cur .
nonpoffit rationalis- ere at nr a per feSde. maid con-
.. vertiad^homim-i ficut poteft de bono ad malum
D î s e i p. B
A ®olun-
J-i'w0llvcr'
ET nobis nunc fuffiçiat hucufque de hoc invefti-
gafse, .Sed nefcio quid fit , ut ciim me * fpero ad
finem quæftiohis * jam pertingere , tunc m'agi^ vi-
deam velut de radicibus fufcifarum quæftionum alias
pullulantes confurgere. EGce enim ebm manifeftiffi-
mè videam perverium Angelum nulla.ratione devenire
potiiifse in immoderacam boni indigentiam, nifi
propter immoderatam -conCupifeentiam : non parurn
me movet, unde ipfam inordinatam habuit volunta-
tem.. Si enim bona fuifei propter;bonam voluntatem,
de tanto borio ce^ id it-in tantum rpalurn. Item : li bona
fuit j Deus illam illi dedit : quia non nifi.hihil ha- '
buit a fe. Si ergo voluit,.quod Deus dedit velle ? quid
peccavit ? Aut fi à fe habuit hanç vbliintatem ; hap
huit * aliquod bonum , quod noh-accepit. Qjod fi r~
mala eft ,r;& aliquid eft ; itei um occufrit quia nomijifi
à Dèp eft iff quo * eft omne quod aliquid. eft.‘^c fimi-
Jiter quæri poteft quid peccavit habendo voluntatem,
quam Deus.credit j aut quomodo potuit Deus dare
malam voluntatem. Si verb * hæc mala voluntas ab
ipfo diabplo fuie ; Sc aliquid dft ; liabuit aliquid. à fe,
& nop eft omnis efseptia .bona , nec malum eric nihil
ficut foiemus dicére ; fiquidem mala yolüntàs , efsen-
tia eft'f.atiiAfi mala voluntas nihil eft ; propter nihil,
& .ideo fine caufa , tam grayiter damnatus eft. Qüod
autem dicp de voluntate, hoc f ipfumdici potgjft de
concupjfcehtia, five defiderio : quoniam. & concu-
pifcent'ia , & defider.iuni, voluntas eft.; & ficut eft
bona, & mala ybluntas ; ita eft bona & mala concu-
pifceatia',* &-bonum & malum defiderium. Qubd fi £)
dicitur quia voluntas eft aliqua efsentia , & ideo bonum
eft aliquid : fed conveifa ad hoc , quod debet
velle, fi^bona' voluntas* ; did id »verb, quod non debet,
conyerfa , dicitur vbluntas.^a|a : quidqui^dixi de
volgntate , video pofse dici de ipfa converfione voluntatis.
Movet enim multurn me , unde ipfam per-
verfam habuit diabolus.$oluntatis eonverfionem , Sc‘
cætera, qu%de * voluntate modo dixi. Eft ad^uc * ■
aliud, quod ^alde 'miror , ciim qonfidèro Iiànç vo-
luntatis eonverfionem : cur, videlicet , Deits talém
fecerit illam naturam , q\iam tantâ excel l ent iâ fublir r
m aye rat; ut eo, quod'debuif# velle pofiet con-
vertere voluntatem füam ad id , - quod non' debu;t j p
ed de eo., quod non debet, non poffit ad fd., quod
i' * muitb magi$ videatur poteftätem debyifse.
tails creatura a> tali fa&ore accipere faciendi
“ bonum ,. ad. quod *fa£la eft; qtikm vfaciendi malum,
ad quod vitafldam ’fada eft. 'Quod etiam in noftra
natura qu*ri;poteft : quoniam credimus*nullum fio-
niinem pofse bonam voluntatem hjibere , pifi dante
eoj malam, verb femper habere pofse, fblapermif-
fione Dei. : - r .
C A P U T ' V I I I .
* Quaflio propofita Kefolvitur. * Quod voluntas, & a/. Qn0d vo-
ejus converfio non fit ipfum malum. , Quotas cjus.'fc
JvJ- A G I; S X* ; V'.malam. .
NEc voluntatem , nec v©li3nea*tis eonverfionem
putb; negai-hpofse aliquid efse. Nam etfi non ,
funtifubftantia5; non tarnen probari poteft eas non tasiflaUquik
efse efsentias : quoniam mult* fönt efsentia; prater
illam , qua: proptibdicitur fubftantia. Denique bona
* voluntas non magis eft aliquid,,qifäm mala volun- 4/. bonanon
t^sj neceltfifta fnagisnialum ,'quämjlla bonum. Non
enim'magis eft aliquid volfint'a|, qn* viilc dare mife-
ricorditer; quäm-ill'a ,-qu* vult rapere violenter : nec
magis h*c malum , qiiäm illa bomlm eft. Ergo fi mala
voluntas eft ipfum rd'alum , quod malus aliquis di-
cit-ur’'; erit St^bonar-vbliintas ipfum- boniim , quo fie
aliquis bonus: fed mala voluhtas%rit nihil; fi^eft ipr , .
fum malum, quod crediir.ds,efs'e nihil, Bona'igitur
vqluntas nihil erit : quoniam if^fi poivmagis eft aliquid
, quäm mala voluntas. Quare ipfum bonum',
quod bonos £acit, non poterimus.negare nihil efse:
quoniam ipfum eft bona voluntas, qua; nihil erit.. jSed
falfum efse nullus' ambigic ,,bpnani voluntatem , five
bönüm ip fü n jefsejiihil. Itaque mala vol'üntas i\on
eft ipfum malum , quod rr a’os faeit ;• ficlit nec bona rfej»; *”** **
volumas eft ipfum.,.bonum , quod bonos faeit. Hog
ipfum, qnod dixi de voluntate, poteft * eti.»m cPnfi-
deijari in ephverfione voluntatis. Nbn enim niagis eft
aliquid converfio ilia , qu* convertit volun :.atem,.de
rapina ad tribuendum; quäm * eft ilia, qu*:convertit
eandem.VoUi-ntatem de'largitate ad avaritiam : & cetera
', qu je de voluntate paulb ante dixi. Difc.- Mi hi
quoque •* hoc ipfurn videtur, * quod afseris.l Mag,,
Neque ergo voluntas mala, neque prava voluntatis
converfio , eft ipfum malum , quo Angelus vel homo
fit malus, & quod nihil eße dicimus : nunc bona
voluntas^ * aut i -bro na voluntatis "c onverfio, eft bo- '»£,• aut boil«
niimj, quo boni hunt. vW autmai»
C A P U T IX .
Quod injußitia fit ipfum malum 3- & fit nihiL
D i s c i p.
QUid ergo dicemus ipfunr malum quod malos
faeit; Sc quid ipfum bonum , quod bonos faeit,?
Mag. Juftitiam credere** debemusefseipfum bonum, 4 - didmut j
quo * fönt boni, id eft , jufti, Sc Angeli & homines .
&*quo ipfa voliintas bonaV five jufta dicitur : injiifti- Malum. qu»a
tiam verb ipfum malum efse, quod riihil aliud dici-
nuis efie , quäni boni privationem;, quod malos- & ?"■* ,"hiL ‘fi
malam voluntatem faejt : Sc ideo eandem in juftitiam fänLfiTTic-
non aliud efse afserirnus , qu^m privationem injuftiti.-e. bilA /»/*«'<?
Qyandiu enim voluntas'^primiim data rationali natur pf f au°‘
rx, 8c fimul in ipfa' datjoiie abdpfo datore converfa
immb non -conveffta , fed fa<fta rebta, ad hoc quod
velle debuit j ftetit in .ipfa rebtitiidine ,.quam dicimus
veritatem five injuftitiam, in qua fabla * eft; jufta fuk.
Cum^yeroavertit fe ab eo, quod debuit; & eonver- *
tit fe ad id, quod non debuit;. non. ftetit in original!
( ut ita dicam ) reftitudine, in qua fa&a eft ?-qüam-
cum deferuit, magnum aliquid perdidit; & nihil pro
ea, nifi privationem ejus,/qua; nullam habet efsen-
tiam, & quam injuftitiam nominamus-jjsfufcepit;
t