I l6
l l l i i
SANCTI ANSELMI
C ANTUA R I ENS I S ARCHIEPISCOPI
DE V O L Ü N T A T E
L I B £ R .
O l u n t a s æquivocèdicitur: dicitur enim A de duabus affe&ionibus inftrumenti volendi, ilia
- - — — ~~i.—J:* £-.-*• omnirio melior eft & omnino præponenda, quae eft
ad volendum juftitiam : per hanc enim omnis ju’ftus
juftùs eft : nec, nifi per iftam, aliquis beacus efse
poteft : & ft ilia quæ eft volendi commodum propter
juftitiam , omnino non efset in anima; beata tamcn
elsct anima folâ dile&ione juftitiæ, nec ullatenus effet
milèra per ablèntiam alicujus alterius commodi,
quia non indigeret ea re , quam non vcllet : ilia
vero aftèéfcio, quæ eft volendi commodum, her quam
etiam omnes jufti volunt efse bead, fi lola aflit;
npn nifi milèrum faciei quia nulquam ad hoc quod
appétit, fine juftitia pertingit.
Poteftas eft aptitude ad faciendum : pono autem
hie, facere, pro omni verbo finito vel infinito, quod
frequens ufus habet. Qui enim loquitur cum debet
vel lèbet, vel ftat ; Sc qui vult, aut patitur quod de-
■ voluntas inftrumentum volendi, ficut vifiis
inftrumentum videndi : & dicitor voluntas
affe<ftio ejuldem inftrumenti ; ficut diledlio filii, quæ
fempér eft in voluntate matris, Icilicet, in inftrumen-
to volendi,quod eâ affeófcióne lemper promptum eft ad
.volendum ftilutcm filii, five cum hoc cogitât» five
cum hoc non cogitat. Dicitur etiam voluntas opus
inftrumenti, cùm cogitando vult aliquid. Voluntas
inftrumentum naturaleeft animæ. Affe&iones principales
duæ funt ; affeólio, fcilicet, volendi commodö,
quod veile poteft aliquid antequam habeat : & affe-
ótio volendi juftitiam. Affe&io volendi commodum
lemper & infeparabiliter eft in inftrumento : affeófcio
volendi juftitiam nec lemper ineft, ficut in injufto
homine ; nec ciim ineft , lemper eft inlèparabilis, fi
cut in juftis horainibus in hac vita apparet ; Sc ali-
- quando eft inlèparabilis , ficut in eleófcis Angelis, Sc B bet; & qui eft ubi, Sc quando debet; bene facit : qui
in fan&is; in lan&is, poft hanc vitam; fed in An-
gclis , lemper. Ex his duabus affe&ionibus volumus
quiequid volumus. Aut enim volumus commodum
aut juftitiam ; Sc h ax, aut propter,commodum, aut
propter juftitiam. Voluntas, qua: ufus dicitur, vel
opus inftrumenti, ficut vifio opus vel ufus Visüa inftrumenti
videndi, non nifi in cogitantc eft; Sc eft
pariter cum iplo inftrumento opus affeófcionis,.ficut
acuta vifip ogus eft visus & acuminis visus. Ha:c igi-
tur voluntas aut eft propter rem, qu&m veile dicitur;
ut cüm cpgitando falutem , eam volumus : aut propautem
non loquitur cbm debet, nec ledet, nec ftat;
Sc qui nec vult, nec patitur quod debet; 8c qni non
eft ubi, aut quando debet, male facit: Sc qui non
facit, quod debet, male facit; & qui non facit, quod
non debet, bene facit. Liquet igitur , facere, poni
pro omnino verbo finito vel infinito , etiam pro, non
facere. Eft igitur poteftas aptitudo ad faciendum; &
omnis aptitudo ad faciendum , poteftas. In quo ce-
vendum ne omnino- pro eodem accipiatur aptitudo
ad faciendum, Sc aptitudo faciendi: omnis enim aptitudo
ad faciendum, eft Sc faciendi; fed non omnis
itifiidCcr aliud; ut æquitare volumus propter lalutem. Eft p faciendi, eftptjam ad faciendum : aptitudo enim ferietiam
alia divilio hujus voluntatis : quia aut vult else
. aliquid , aut vult non efse; ut veile efse hominem, &
r vdle non else hominem. Recipit etiam divifionem,
‘ quam recipit fa cere. Sex enim modis dicimus facere ef-
le , & totidem facere non else. Did etiam poteft luec
voluntas, alia efficiens, alia approbans, alia permit-
tens ; efficientem dico, qua* efficit quod vult; Sc qua:
.emcerct, fi pofset : approbantem v.eró, qua: approbat
qupd eft; & qua approbaiet, fi efset : permiftentem
verb, qua: permittit efse quod veile dicitur, fi eft ; 8c
qua: permitteret, fi efset,: efficiens quidem eft etiam
approbans & permittens; approbans autem eft Sc
permittens > permjtiens verb tantum nec efficiens,
nec approbans rebtè dici poteft. Secundum efficientem
diótum eft; omnia tjuttcunquc voluit Domini* s fe
bendi, qua: eft ad Icribendum , eft etiam antequam
leribatur quae & dicitur poteftas feribendi: aptitudo
verb feribendi, quae eft in feribendo , fecundum quam
dicimus, apte feribit, non prxeedit ipfam feriptio-
nem ; nec eft poteftas feribendi, led eftebtum potefta-
tis feribendi : quia enim prapeedit poteftas apt§ Icjri—
bendi, ideb apte lexibitur; non quia apte lit ferip-
tip, ideo poteft fieri feriptio. Didtum eft autem aptitudo
ad faciendum ; Sc non abfolute, ad aliquid :
quia non eft aptitddo ad aliquid Sc non ad faciendum;
qua: non eft poteftas, ut aptitudo veftis ad corpus:
dicitur enim apta ad corpus ; nec idep tamen dicitur
potens veftis. ftene igitur dibfcum eft quia poteftas eft
aptitudo ad faciendum; quia in eo quod aptitudo dicitur
, feparatur ab omni re quse aptitudo non eft; Sc
•' fecundiim approbantem verb dicitur quia Deus in eo quod ad faciendum determinate , dividitur ab
vult omnem liominem falv^im fieri. Approbat enim omni aptitudine, live abea quæ non eft'ad aliquid,
Deus, & placet iili.de omnibus juftis quia jufti funt, uf, q»æ eft in ffiribendo ; five ab ea , quæ eft ad aliÉij
lalvi fiant ; & nihildminus placercceis de injuftis, qiuid Sc non ad faciendum, ut ea quæ eft in vefte ad
fi jufti efsent, ut falvi lièrent, Tale eft enim quod
di&um eft, ac fi dicitur : Deus nullum facit inju-
ftum ; fed unufquifque â fe habet in juftitiam ut dam-
netur : Sc ideo non poteft did difplicere Deo, fi ju-
ftus fit Sc falvetur ; nec poteft dici Deum repugnarc
faluti alicujus, fed approbare fi fit qui falvetur. Secorpus,
qu* Sc corpori melius dici poteft; dicitur
enim veftis apta corpori. Nihil igitur plus vel minus
habet hæc diffinitio poteftatis, quàm debet. Eft
autem hæc diffinitio poteftatis fa&a lecundum ufum,
non lècundèm proprietatem poteftatis ; quicquid
enim aliquomodo poteft., hac diffinitione poteftatis
cundum permittentem verb voluntatem dicitur quia p poteft ; ut lignum poteft incidi , & horpo poteft inci-
quemvuh inclurai, quoniam permittit indurari; quod dere : nam Sc lignum ideo poteft incidi, quia habet
eni- præmifsum eft,c«t uu'-.t miftremr , lècundùm aptitudinem ad incidendum homo ideo poteft inefficientem
voluntatem di6tum eft. Patet autem quia cidere , quia habet aptitudinem ad incidendum.
w
W w w w w
SANCTI ANSELMI
CANTU ARIENSIS ARCHIEPISCOPI
D I A L O G U S .
DE L IB ERO A R B I T R I Oil.
CÙm '
b -iH“
C A P U T PRIMUM.
Quod poteßus peccmdi non pertinent ad libertatem arbitra.
. * / ''\U oniam Liberum arbitrium videtuf repugna-
gratiæ, Sc prædeftinationi, & prælcientiæ
Dei : ipfa libertas arbitrii quid fit nofse defidero, Sc
utrùm fila Temper habeamus. Si enim libertas arbitrii
eft, pofse peccare & non peccare, ficut à quibufdam
folet dici, & hoc lemper * habemus; quomodo ali—
qiiando gracia indigemus î Si autem hoc noh femper
habemus ; cur nobis imputatur peccatu, quando fine
lifiero arbitrio peccamus ? Mag. Libertaté arbitrii non
putoelse potentiam peccandi & nonpeccandi. Quip-
pe fi^ hæc ejus efset deffinitio; necDeus, nec *Angeli,
qqi peccare nequeunt, liberum haberent arbitrium :
qupd nefas eft dicere.. Difc. Quid ? fi dicitur aliud eise
liberum arbitriumDei; & Angelorum bonorum ; aliud
npftrumî Md(. Quamvis différât liberum arbitrium
hpminum à libero arbitrio Dei Sc Angelorum bono-
rqtn ; diffinitio tarnen hujus libertatis in utrifque, fe-
cyndwm hoc nomen, eadem' debet eise : licet enim
animal différât ab animali, live fubftantialiter, five
aeçiçléntaliter » diffinitio tameu, lècundùm nomen
animalis, omnibus animalibus eft eadem. Quapropter
talpm oportet dare diftinitionem libertatis arbitrii,
qu? nec plus , nec minus ilia contineat. Quoniam
ergo liberum arbitrium Divinum , & bonorum Angelorum
, peccarp non poteft; non pertinet ad diffini-
tipnem libertatis arbitrii, poise peccare. Denique nec
libgrtas, nec pars libertatis eft poteftas peccandi. Quod
uf plané iritelligas, intende ad ea quæ dicam. Difc. Ad
hoc fum hîc. Mag. Quæ tibi voluntas liberior vide-
tyr ; fila, quæ fie vult & poteft non peccare, ut nul-
latenuç fle<fti valeat à non peccandi redfcitudine : an
fiU, quæ aliquo modo fleâi poteft ad peccandum ?
Difc. Giir non fit liberior ilia * quæ ad * utrumque
fç habet, hon video. Adag. An non vides quoniam
qm lie habet quod decet, &quod expedic, ut hoc
amittere non queac ; liberior eft , quàm file, qui fie
habet hoc ipfum, ut pollit pérdere, & ad hoc quod
dedecet, Sc non expedit, valeat adduci ? Difc. Nulli
dubium hoc efse puto. Mag. Hoc quoque non minus
indubitàbile dices quia peccare femper dedecens Sc no-
xium eft ? Difc. Nufius lànæ mentis aliter lèntit.
Mag:^ Liberior * igitur eft-voluntas, quæ à re&itudine
non peccandi declinare nequit, quàm quæ illam poteft
deferere. Difc. NiHt mihi rationabilius afseri
pofse videtur. Mag. An putas, quod additum minuit
; 8c lèpàratum äuget libertatem, id aut liberta-
A tern * else, aut partem libertatis ? D*/c.iNon hoc pu-
tare pofsum. Mag. Poteftas ergo peccandi, qua ad-
dita voluntati minuit ejus libertatem ; Sc, fi * dema- ^erlvatar
tur, äuget; nec libertas eft, nec pars libertatis. * Difc. % lvi tuc
Nihil confequentius.
C A P U T I I .
Quod * tamen Angelus & homo peccaverunt per harte taniüm
poteßatem, & * per liberum arbitrium: & ejuamvis g°,” o8c An*
*potucrintfervirepeccato3 non tamen eis potuit do- »i.Bt liberum
minari peccatum.
M A C I S T .
n "VTOn*ergo pertinet ad libertatem arbitrfi, quod
fic eft extraneum k libertate. Difc. Rationibus
tuis nullatenus contradicere queo. Sed non parum me
movet quia Sc Angelica & noftra natura in princi-
pio habuit poteftatem peccandi, quam finon habuif
let, non peccafset: quarefi per hanc poteftatem, qu«
fic aliena eft ä libero arbitrio, peccavitutraqiie pra:-
didtä natura; quomodo dicemus eam peccalse per
liberum arbitrium ? * At fi per liberum arbitium non »i. aut
peccavit; ex neceffitate peccalse videtur. Nempe aut
fponte,aut ex neceffitate: * nam fi fpönte peccavit; ai. aut
quomodo * non per liberum arbitrium ? Qiiare, fi non */. nifi
per liberum arbitrium , utique ex neceffitate peccafse
videtur. Eft & aliud, quod in hac peccandi potelHte
me movet. Qui enim peccare poteft, lervus poteft efse
peccati: quoniam ejui facit peccatum, fervus eß pec- joan
C cati. Qui autem poteft fervus eise peccati, huic poteft
dominari peccatum : quomodo * ergo libera fa- -/. quomodo
&a fuit illa natura; aut cujufmodi liberum arbitrium llbeta fa,t ’
il lud erat, cui peccatum dominari * poterat ? Mag. Et ai. potuit
per poteftatem peccandi y Sc* fponte & per -liberum
arbitrium , Sc non ex neceffitate, noftra & Angelica
natura primitus peccavit, & fervire potuit peccato;
& tamen non illi peccatum dominari poterat, unde
ilia non libera , aut ejus arbitrium non liberum
dici poffit. Difc. Opus habeo u t , quod dicis , ape-
rias :quiaclaufum mihi eft. cJMag. Per liberum arbitrium
peccavit apoftata Angelus, five primus homo
: quia per fuum arbitrium peccavit, quod fic liberum
erat , ut nulla alia re cogi pofset ad peccandum;
Sc ideo jufte reprehenditur, quia cum hanc ha-
beret arbitrii iui libertatem , non aliquä re cogente,
non aliquä neceffitate, fed fponte peccavit. Peccavit
autem per arbitriuih fuum, quod erat liberum; led non
per hoc, unde liberum erat, * id eft, per poteftatem,
- • V piij
S i i S i