S A N C T I A N S E L M I
ivo homine vetitas hominisefliA non eft verbum eerom qI“ * per ipfum;
quomodo conllabic quia fit Verbum? Nempe oranc
verbum alicujus rei verbum eft. Denique fi nun-
quam * creatura eflet. , nullum ejus eflet verbum.
Quid igicur ? An concludendum eft quia fi nullo mo-
do efset creatura, nequaquam efset Verbum illud ,
quod eft fiimma & nullius indigens efeentia: aut for-
tafse ipfa fumma efsentia, quae Verbum eft, cfecn-
tia quidem efset xterna; fed Verbum non efset, *fi
nihil unquam per illam fieret? Ejus enim quod non
fuitj neceft, necfuturum eft, nullum i^rbum efsc
poteft. Verilm fecundiim hanc rationem, fi nun-
quam » ulla pirxter fummum fpiritum efse efsentia,
nullum omnino efset verbum in illo : Si nullum in ilquemadmodum
in ...
dicitur; in pidto verb fimilitudo five imago illius ve-
ritatis: fic exiftendi veritas intelligitur in verbo » cu-
juseirentia ficfumnfe eft, ut quodammodo ilia fola
f i t : in his verb, qua: in ejus comparatione quodam-
modo non funt, & tamen per illud, & fecundum il-
jpfum eft lud fedta funt aliquid ; aliqua» imitatio illius fumma:
elTenciae perpendatur. Sic quippe Verbum fumm® ve-
vlro '»on (not ritatis ,quod & ipfum eft fumma veritas » nullum aug-
Iqcntum vel detrimentum fentiet , fecundum hoc
»mnu creat»- quod magis1 vel miniis creaturis fit fimile s fed po-
f l *efi! \ c‘us necefle erit orane quod creatum eft, tantb ma-
tant> prtftm- gis elTe , & tantb efle prxftantius; quantb fimilius
Tmiiurtg'ii- cft ^1*» quod fum me eft, & fumme magnum eft. -•——** y ■ '.7'." '" V r i - . fi n:u;i annj
Hinc etenim fortafse, immo non fortafse, fed pro $ verbum efset, nihil apud | | §
= . t ' t r ceno, hinc omnis .„telfcttus jud.icat nature quoli- B fe d.ceret; cl,m .dam fir .11. fic
bet modo viventcs praeftarenon vivcnribus, feriticntes eft mtelhgere-; non aliquid intell.geret ■<> " * * 1 “ -
nonfentientibus, rationales irrdtionalibus. Quoniam tell.gereti ergo fumma fep.ent.a, qu* non eft almd
W,<n «”4prl- enim fumma natura fuo quodam 4 modo fingulari
jt'anTnon vi- non folum eft, fed & vivit, & fentit, & rationales
f j J J t f e eft : liquet quoniam omnium qu® funt, id quod ali—
ftnutntHus, quo modo vivit magis eft illi fimila, qu^m id quod
nullatenus vivit: & quod modo quolibet vel corpo-
& ma mag» reo fenfu cognofcit aliquid j magis * quilm quod ni-
/»W, quam omnino & qU0(j rationale eft; magis,
qu^m quod rationis capax non eft. Quoniam verb fi-
mili ratione quxdam natur® magis minufve funt ,
quam » a li® , perfpicuum eft. Quemadmodum enim
• natur«! illud praftantius eft, quod per naturalem ef*
fentiam propmquius eft praftantiffimo: ita utique ilia
natura magis eft, cujus effentia fimilior eft fumquàm
idem fpiritus, nihil intelligeret : qubd abfiir-
diflimum eft. Quid igitur ? Si enim nihil intelligeret,
quomodo efset iumma fapientia ? Aut fi nullo modo
efset aliquid prater illam , quid illa intelligeret ? Sed
nunquid feipferri non intelligeret ? At quomödo vel
cogitari poceft qubd fumma fapientia le aliquando
non intelligat j cùm » mens rationalis poffit non fo-
lùm fuimet, fed & illius fumm® fapienti® reminif-
ci ; * & illam , * & fe intelligere ? Si enim mens hu-
mana nullam ejus, aut fui habere memoriam ^aut in*
telligentiam pofset ; nequaquam fe ab irrationalibus
creaturis, &wllam ab omni creatura , fecum fola ta-
citè difputando, ficut nunc mens mea faci,t, difeerm
® elfenti®. "Quod fic quoque animadverti fecile p neret. Ergo fummus Me fpiritus , ficüt.eft æternus j
pofie Û exiftimo. —Nempe m fi cuilibet fubftanti®, quuæ ® ^ lta æternè fuimemor éft, & intelligit/e ad hrnfhtu-
& vivit, & fenfibilis, & ratiortalis eft, * cogitationc
dinem mentis rationalis : im mb non ad ullius fimilitudinem
auferatur qubd rationalis eft; deindc qubd fenfibilis
; & poftea qubd vitalis; poftremo ipfum nudum
d ie , quod remanet: quis non intelligat quod ilia
fubftantia qu® fic paulatim deftruitur, ad minus, &
* minus efle; & ad ultimum, ad non efle gradatim
perducitur ? Qu® autem fingulatim afliimpta quam-
libet eflentiam ad minus & minus elfe dcducunt; ea-
dem ordinatim afliimpta, illam ad magis & magis
efle perducunt. Patet igitur quia magis eft, vivens
fubftantia, qubm non vivens; & fenfibilis, qubm
non fenfibilis; & rationalis, qu^m non rationalis.«-^
Non eft itaque dubium qubd omnis eflentia eo ipfo u
magis eft, pr®ftantiorque eft; quo fimilior eft illi
ellenti®, qu® fumme eft & fumme pr®ftat. Satis
itaque manifeftum eft in Verbo, per quod fadta funt
omnia, non efle eorum fimilitudinem ; fed veram
fimplicemque eflentiam : in fabfcis verb non efle
fimplicem abfolutamque eflentiam ; fed ver® illius
eflenti® vix aliquam imitationem. Unde necefle eft
non idem Verbum, fecundum re'riim creatarum
fimilitudinem , magis vel minus efle verum : fed
omnem creatam naturam eo altiori gradu eflenti®
dignitatifque confifterc; quo magis illi propinqua-
re videtur. ,
; fed ille, principaliter; & mens rationalis ,
ad ejus fimilitudinem. At fixterne fe intelligit, ®ter-
ne fe dicit. Si «ternb fe dicit, ®terne eft Verbum
ejus apud ipfum. Sive igitur ille cogitetur nulliali*
exiftente efsentia, five^aliiis exiftentibus : necefse eft
Verbum illius coxternum illi efse cum ipfo.
G A P U T X X X I I I .» *
Qjiod confubßantiali uno Vtrbo dient f e , & quod
faeit.
Verbum , que fe ipfum fum
mut fpiriiut, utfupr* dtmon,
fa£t* funt , tft iff.c rummut ƒ
»nur» eft fibi cenfubft*nti*le
tft idiffum quod fum*
etiam . que die» ta qu*
ut , Ut /km .
>um que fummut ff i
Verbum , que f* dteit
.jm ,
im2 }tHTdieit, *&■
fumma fapientia .
'tßentia Erge fummut fpiritus creatu.
fut. Erge quuquid dicit, Verbe fut
dich feipfUm , & cunßa qua fecit,
i'lpttefti^qu
litit. JLrge m
B ft bi ftmihtudinim
Pt,tJd %t 'm*lbum
tft principalis tjut
C A P U T X X X I I .»
Qftod * fummut fpiritus feipfum dicat comtcrno
Verbo.
'1. Summus fpiritus eft ipfa fumma fapientia : fumma fapitntia ft ip-
fam aterni & fummi intelbgit : & idem tft dxctrt qued mtUigtrt : Erge
fummut fpiritus ateme ft dicit i ér preindt habet Verbum cotaernum• t.
Cum mens rftienalis fe & ipfam fummam fepttntiam intelligat fummus
fpiritus. qui tft tttrnus, principaliter tttrnè f* inteUigit. At fi ft ateme
intelligit, ateme fe dicit, fi ateme fe dicit. aterni eft Verbum tjus apud
ipfum. Et. ita ttiamfinulla alia txifteret tjfentia, necejfe foret Verbum
illius tfft illi (tattrnum.
SEd cùm ita fit : quomodo illud quod * fimplex eft
veritas, poteft efle Verbum eorum quorum non
eft fimilitudo ? cùm omne Verbum , quo aliqua
t es fic mente dicitur, fimilitudo fit rei ejufaem : 6c, fi
SEd ecce quxrenti mihi de Verbo, quo creator di-
eic omnia qu® facit, obtulit fe Verbum, quo fe-
ipfum dicit, qui omnia facit ? An ergo alio verbo dicit
feipfum alio ea qu* facit: aut potiüs eodem ipfo
E Verbo quo dicit feipfum, dicit quxcunque facit? Nam
hoc quoque Verbum, quo feipfum dicit, necefse eft
idipfum efse quod ipfe eft;: ficut conftat de Verbo
illo, quo dicit ea qu® fabla funt «t fe. Cüm^ enim,
etiamfi nihil unquam aliud efset nifi fummus ille fpiritus,,
ratip tamen cogat Verbum illud^ quo fe dicit ,
‘ ex neceflitate efse. Quid verius, quam hoc Verbum
ejus non efse aliud, qubm quod ipfe eft ? Ergo fi &
feipfum ,& ea qu* facit, confubftantiali fibi Verbo
dicit: manifeftum eft quia Verbi, quo fe dicit, &
Vcrbi, quo creaturam dicit, una fubftantia cft. Quomodo
ergo fi una fubftantia cft, duo verba funt ? Sed
forfitan
M O N O L o G I U M.
forfitan .non cog.t identltas* fubftantia*. Verbi unita- A tiùs cxifttmr ■ , 7
tem Io- alTeri n n r ï’ Hoclta3Ue non 'Tatlonabiliter fi f.«. i,U
- .......................... ° ' f„iH P dicit fumus i l i e j r - f L
«• m b # ?
. ' , o . • “ CIU1 ulIlLa
tern » admit.ere. Nam idem.ipfe qui his verbis lo
quituf, eandem cam iliis. habet fubftantiam, & ta-
m,en verbum no„ eft. Sed utique Verbum, quo- Te
. dicic fumma .fapientia .-convenientiflimè dici poteft
Verbum ejus fecundùm fupetiorem rationem ; quia
ejus perfedam tenet fimilitudinem-. Nam nullâra-
tipne negari-pôteft, cùm mens rationalis feipfam co-
;{gitando intelligit imaginent ipfius nafei in fua;co-
gjtatione,: imrnb ipfam. cqgitationem fui .elfe fuam *
imaginem ,. ad ejus * fimilitudinem , c-.mquam ex ejus
"bpreiEonefoi-matan). Quamcunqucenim -.em mens,
fcq pcr corporisimaginationcm.feu per racionebi cu-
- puit veraciter cogitate ; ejus utique fimilitudinem ,
quautiim valet, in ipfa fua *- cogitatione conatur ex-
prim.etc : quod quantb veri.ùs facie, tamo ran ipfiim
verius cogicac : & hoc quidem , cùm cogitat aliquid
aliurl quod ipfa non eft, St maxime ciim aiiquod co-
gicat corp'uç j clariiis peripicitur. Cùm enim cogito
C À £ U T X X X V . *
qwc^Hid faSlum t f t , in ejus rerbo & feiemia
fit vita & veritas.
illi .enfubftantiale Ergo
0 ciiini cogico cumque lit in le , in illo eft inf*» v;r<, r, v ^
notum mihi hominem abfentem J formatât acies co- B niam autem idem eft Lnml'fmVitaffidm ^
gCiittaaeciioomniss mmefa®t iinh ttaalleemm iihmiaaggiinneemm eejiuns» ,, qanuaalleemm iill
tellioere . du. * “ *.• I “ 03 E
lam per vifuin oculoriim in memoriam atcraxi: qu®
gitande ■««. ImaSö in cog.itationc, verbüm. eft ejufdem Hominis,
'Sfu^m <I“ c|V50g«?,ido,.dico. Habet igitur mens rationalis,
„ verbum *e cogitahdo intelligit » fccum imaginem fuani
“jtftu'r*- eX • llaCam : ideft , cogitatiönem fui ad fuam fimili-
\ont fepara- tudinem , quafi fua impreflione formatam : quamvis
f l f lp i a fua imagine ,%dn ni*fi ratione folä, feparare
o»p. jt- poffit, qu® imago eius verbum.ejuseft. * Hoc ita.que
m°4p> quis neget fummam fäpientiami feüm fe di-
cendo. intelligit, gignere cönfubftantialem fibi finii-
I Iitudinemi fuam id eft, Verbum finim ? Quod Ver-
klu.n > **C5C de fe tarnfinguläriter eminCiiti proprieali-
h*,’&‘ha- quid fatis convenienter dici lionipöfficnon tamen
Ur dies lnconvenieoter, fifcut fimilitudo,- ita & imago & fi.
VEritm cum copflet quia Verbum » ejus confub-
anciale eft illi, & perfedd fimile; neceflariS
coiueqditur u^omnia qu® funt in illo, eadem &
codem mode flnt in Verbo ejus. Quicquid igitur ® f e
Aau,n eft . five vivat, five non vivat^ut quomodo- ft 3 .
cumque fit fe, in illo eft ipfa vita St v'eritL Ouo. *
mam anrpm id.m __ ,r. : ■. • r ■
telbgere, five dicere : necelfe eft ut eodem modo
foiatomma qu* feit, quo ea dicit aut intelligit.
Quemadmodum .guur omnia funt in Verbo ejus vita
• oC; veritas j.ita funt in fciericia ejus.
C A P U T X X X V I . * i
Quam incemprehtnfibili mode dicat, del feiat res a |
fe faftdy.
f rf-
1 ■ " ^»couycnicnter,ireut limilitudos 8t fi-
'» 4» r ÊUri-& Charadtcr ejtis dici pocel^. Verbum aiitem (ciac ea qux-faaa font, abhumanaficientia^comD°re°
am. 9UPcreaturam dicits nequaquam fimillter eft vcr-C hendi non polfe. Nam nulli dubium creatas L h .
rhum . aut bum Cieatur® I nmn non (“IT pine /7 m il mi J ro G.J—: ftanrifle tvnil.r , . ub-
I pirn Cap,
fa “ **•*'■ J lltCJUUl|U«UU UUUULCl e l l VCraut
bum creatur®; quia non eft ejus fimilitudo, fed prin-
creatu. eflentia : confequlcar igitur uc ipfa!m creatu-
t dt‘[ H11? n0n dicat verbo creatur®. Cujusergo verbo earn
mUtpiu * flicit cam verbo ejus i Nam quod.dicit
verbo dicit; & verbum alicujus eft verbum, id eft *
finiilitudp. $ed,fi nihi| aliud dicit, qu&m fe aut crea-
bnofuo’ di- LU^am > flicere poteft, nifi aut fuo| aut ejus ver-
I r*0, ^ crg° n'hU dicit verbo creatur®: quicquid dicitv
tcvcrl^’di- Yf.r^ ° fud 4 ‘cit. Uiio igitur eodemque Verbo dicit
| feipfam & *clp fiim & quxcunque fecit.
reap. C^A- p- u T X X X I V. »
Qdomodo fuo Verbo videri po(fit dicere creaturam.
Me eft fH qua fad* fu
duitfe.pfu
Ant tjjintt.
fitndi verit
qua fu
qua faß* funt. Creatura autem in feipfi\
ipfe flint ipfa prima ejjentia, & pf,ma exi-
C E d quomodo tarn differentes res; feilicet, crearis
/ r ^ ’ercata eflentia, dici pollunt uno Verbo : pr®-
Ipf^fifum -erc,m ,c“ ni Verbum ipfum fic diccnti Coxternum;
creatura autem non fit illi coxterna ? Forfitan qüiä
fcq»*f*ßa furnma. fapientia & fumma ratio, in qua
junt onjpia qu® fa«fta füntiquemddmbdum opus,quod
nc lecundüm aliquam arcem, non fblüm quando fit
verum 6c fit,/. Ar
ftantias multb abter ciTe, ifi. foipfis,
tcicntia. In icipfisnamque.funt per ipfam fuam ef-
fçntiam ; jn noftm verb feientia, non fiint earuni
cficntiæ; led earUm fimilitüdines. Reliât igitur ut
tantb valus fine in feipfiS,.quim in noftra Æientia;
quantb venus funt aliçubi per fuam eirentiam, qoàm
per iuam fimjlicudmem. * Cum ergo & hoc cOnftet, c.p. il.
-quia omnis creata fubftantia tancb veriùs èft in Verbo
, id eft, in intelligcntia creatoris, quàm in fêipfà ;
tjuantb verius exiftit creatrix, quàm creata elfentia :
quomojio ceimprebendat humaiia mens, cujufmodi
lit illud dicere Se illa feientia , quæ fie longé fupé-
rjor .& vetior eft -creatis’ fubftantiis; fi noftra feieri-
W i tam * longé fuperatür ab illis; quantum edrttm
limihtudo diftac àb .carutn eflèneia.
C A P U T X X X v i i . »
Quod cjHiCjiùd ipfe efi ad creaturam, hoc fit
Verbum ejus -r nec tamen ambo * fimulpluraliter,
per Verbum fecit omnia. Ergo «je ipTum Verbum
*1. Cap. li.
'fefac,
---------- c*. CW.W , n u n IVIUUl v-jlianuu UC,
dilTolvitùt, ETTEtùm.cùm manïfefté ratiqnes fupétiores do
Y ' f p a n f filinmiïrié» fniriitnm . 1T.S..I__• »..ƒ•■ I.
• _ •---- — «IKkUUtUU _____ ■ ■
temper eft in ipfa arte non aliui}, qùâm quod eft ars
P-la. Idcircocùn) ipfe fummus fpiritus dicit feipfum ,
dicit o'mriia qu* fadta funt. Nam Sc antequam herent;
oc cùm jam faófca funt, & cùm côrf'umpiïntiir, feu ali-
quo modo variantut, femper in ipfo funt, non quod
>bi- p.11' “ t «ipfis ,' fed qiiod èft * idem ipfe. Etenim irr
H«'* « kT 1S “ "tßentia » mutabilis, fecundùm » immuta-
£**»“ buem * rationem creata : in ipfo verb funt ipfa prima
,M inTf. 6 enC’a ‘ ^ prima exiftendi veritas ; cui prout magis
' meunque ilia Jrmilip funt, . ita, veriùs Se ptrftan’-
, ceant fummurti fpiritum per Vörbuni fuufti
feciflc omnia; numquid non & ipfum Verbum fecit
eadem omnia ? Quoniam enin illi eft' coilfub-
flantiale ; cujus eft Verbum , necefle eft ut fit fum-
ma eflentia. Summa autem eflentia non eft nifi
una, qü® fola; crcäctix 6c foliim pri’ncipium eft
omnium cju® fafta funt. Ipfa namquc lola fecit |v
non per ^liud , quäm per fe, omnia ex nihrlo. Qua-
rc quxcunque fummus fpiritus fecit, eadem &
Verbftm ejus. fecit.; & » fimilicer. Quicquid igitur