E A D M E R U S
Rege Vuintoniam vadit ; Sc quod jam bis rogaverat, A
attcntihs per internuncios tertib rogat. Turbatur ille,
& nimium fe vexari ab eo*anxiè qùeritur. Ad quod
Anfelmus : Et quidem quod Romam ire difpono
caufa fanét® Chriftianitatis, quam in hac terra regere
fufcepi, caufaque Tahitis animæ me®, caußi etiam
lui honoris Sc utilitatis, fie credere velit, id ago. Si
ergo mihi bonö änimo licentiam dederit eundi, gra-
tiofus aecipiam.Si* non : ego inique, quod Déuspræ«
cipit, poftponere non debeo, quia feriptum alft : Obe-
dirc magis Deo oportet ,* quam hominibus. Quod il-
Je audiens, turbato animo jubet ut aut ccepxo de-
fiftat, & infuper fe numquam beatum Petriim vel
Sedcm ejus pro quolibet, negocio appellaturum ja-
rejurando promittat, aut fine mora, omni- fpe re-
meandi fublata, fuo regia© decebat. Et fubdens ait : Si B
-verb terricus iftis ccepto defiftere Sc remanere quàm
ire delegerit, tunc volo quatenus * prout mihi iudica-
. b:t curia mea emendet, quoniam illud, fibi concedi
a me teriib petiit, in quo fe;,perfeveraturum cercus
non fuit. Refpondit : Dominus eft , quod vult dicit.
Ego tarnen Tciens ad quid aflumptus fim, & quid in
Anglia gerendum Tufccperim , non mihi elle honeftum
pronuntio, cujufvis tranficorii commodi caufâ illud
• °Pete omiccere, quod in*ope mifericordi® Dei fperofntu-
ris temporibui, Ecclefiæ ejus utile fore. A<5ta funt
hinc his mulcb plura, quæ quoniam aliàs feripfimus,
m paucis perftringimus. Rege igitur Sc cürialibus
contra virum in iram permotis , ipfe ad eum placido
vu.tu ingreditur, Sc dextram ejus ex more afiidens
ait : Ego, Domine, ut difpofui vado ; fed primb mcam C
vobis bencdi&ionem, fi earn non abjicitis, dabo.
Quam cum ille fe nolle abjicere refponderet, conquief
centem Regem ad hoc levata dextera benedixit, fic-
que reli&ä curia Cantuariam venit. .
Poftera die adnutatos monachos in ipfa fèdé Domino
Jefu Chrifto, famulantes his verbis allocutus
eft: Fratres & filii mei dile&iffimi, ficut audiftis Sc
t d,rseffu feitis -, ego regno huic proximè Tum * decefTurus. Cau-
fif quippe quæ .inter Dominum nofttum Regem & me
jam diu de Chriftian® religionis corre&ione verfem
eft, ad hoc eft tandem perdu&a, ut aut ea qux
contra Deum & honeftatem meam funt, me opor-
teat agere, aut huic regno fine mora decedere. Et
ego quidem libens vado , fperans in refpe&um mife-
ricordis Dei iter meurn libertàti Ecclefiæ fu tu ris tem-
poribus nonnihili profuturum. Super vos tarnen ,quos
ad præfens relinquo , non modica piecatc moveor , ut
pote quos tribulationes & angliftias , oppreffiones D
Sc. concumelias acerbius fblito me abfente paffuros in-
tueor. Licet enim conftet illas nec me præfente ex
toto fuifle remotas } tarnen quando emergebant,
contra eas vobis quoddam quafi umbraculum exti-
fcHtum ti : & ne in immenfurn. vos ferirent * feuto me veftr®
prote&ionis medium objeci. Et quidem majori pace ac
iècuritate vos ufbs exiftimo poftquam inter vos veni,
quàm à deceffii venerandæ memöri® Lantfranci Pa-
tris noftri ufi fueritis ufque ad introitum mei. Unde
etiam videor mihi videre eo magis ipfos qui vos
infeftare folebant ad verfilm vos me abeunte fævitu- c
ros, quo à dominatu quo vos opprimebant vident ^
fe in præfentia mei dejedos. Sed vos non cftis
rudes aut hebetes in fchola Domini, ut qualiter in
hujufmodi, fi ingruerint, debeatis vos habere, opus
habeatis doceri. Paucis. tarnen fuggero , ut quia Deo
militaturi in.confeptum huj#s monafterii conveni-
ftis, pr® oculis femper habeatis quemadmodum
militetis. Non enim omnes uno modo militant.
Quod etiam in terrenorum curiîs Principum videre
planum eft. Eft ctenim Princeps diverfi ordinis
I. habent in lua curia milites habens. * Habet namque qui
pro terris quas de fè tenent, fervitio fuo invigilant,
+ habet qui pro ftipendiis in militaribus arnais fibi dcfudant,
* habet etiam qui pro recuperanda hæredicare
quam in 'culpaiparentum fuorum fe perdidilfe deplol ^
rant , invida mentis virtute voluntati fuæ parère la*
borant.' Hi ergo qui pro terris quas poflident B ;
viunt, jam radicati funt Sc fundati, nec evelli formi-
dant ,dum fe in Domini fui voluntateconfervant. At
hi qui pro ftipendiis in militiam fefe dederunt, non*
nunquam fatigati laboribus à militia , quam aggrefft
funt, fegniter cadunt j dum forte magnitudini exer*
citii atque laboris magnitudo, ficut ipfi exiftimant
non æquacur impenduacretributionis. Qni verb reçu-
perandæ caufa hæreditatis ferviendi conditionem arri-
puêre, ^juamvis nunc iftis * vel illis Iaborum generi-
btis opprimantur, nunc his vel illis.comumeliis affi*
ciantur,æquanimiter omnia fuftinent, fi firmum re*
cuperandæ hæredicatis fuæ àmorem certæ fpei gratia
tenent. Hæc fieri inter homines liquet} & hinc quid
in curia Principis omnium fiat, re ipfa monftrante ad-
yertere libet. Deus enim, cujus funt omnia quæ funt
in his tribus generibus diftin&am àd fui obfequium
curiam habet. Habet quippe Angelos , qui æterna
beatii udine ftabiliti fibi miniftrant. Habet etiam
homines fibi pro terrenis commodis, quafi milites
ftipendiarios , fervientès. Habet quoque nonnullos
qui die no&uque fuæ voluntati inhæremes ad re-
gnum coelorum, quod in patri fiii Adæ culpa perdi-
derunt , hæreditario jure pervenire comendunt. Sed
nobis ad beatorum fpirituum focietatem magis eft
fufpirandum , quàm de eôrum procinétu, quo Deo
perenniter aftant, in præfenti difputandum. Ad foli-
darios Dei milites" verba vertamus. Videatis quàm
plurimos in feculari vita degentes, Deum in his quæ
pofîidêhtXpecïe tenus diligentes, & ejus per quædam
bona opera quæ fäciunt, famulatui infiftentes. Su-
pervehic his Dei judicio tentatio aliqua, perdunt fua.
Quid dicam ? Mutata^protinus mente, volant ab a-
more Dei, defèrunt bona quæ faciebant ^murmurant
injuftitiæ Deum accufant. Quid de iftis• dicendum ?
Solidarii funt, & impletur in illis, quod'dicit Pfalmus :
Confitebïtttr tibi, ck/n benefeceris et. Hoc de fecula-
ribns.didlum. Sed nos monachi utinam taieseflèmus
ut horum fimiles non eifemus. Nam qui in/propofiti
fui norma , quam profeffi fünt, ftäre réeufant, nifi
cunfta quæ fibi ad vojrum funt copiofiùs habeant, nec
hinc propter Deum cujuflibet rei penuriam , nec hinc
regulædifciplinam pati* volunt, quibus, obfecro,ra-„/.
tionibus juvabuntur, ne horum fimiles habeantur ?
In omni quippe opéré fuo priés mercedem exigunt,
quàm cui merces debetur minifterii munus exqlvant.
Et hi tales regni coeleftis hæredes erunt ? Fiden-
ter dicô, nequaquam j fi non poenituerint fè taies
fuifle.
Qpi verb ad * recjiperandum vitæ regnum obfequii
fui dirigit intentionem ,* Deo per omnia, inhærere, »
& totarn fiduciam fuam inflexibili mentis ftatu in eum
defigére nititur, nulla hune adverfitas Dei fervitio
detrahit, nulla tranfeuntis vitæ voluptas ab ejus
amore compefcit. Per dura & afpera viam mandato-
rum iliius incedit, & ex fpe retributionis futuræ cor
fuum indeficienti charitatis ardore fuccendit, ac * fie „i,
in cumftis vera patientia fretus, cum Pfalmifta læ-
tus canit : Ai a ci eß glor'tct Domini, Quam gloriam
fie in hac peregrinatione pofitus guftat, guftando ruminât
, ruminando defiderat, defiderando à longé fà-
lutat, ut ad illam fpe perveniendi fubnixus, ea fe inter
mundana pericula confoletur &alacriter cantct:
-Magna efl gloria Domini. Et feiatis quod hic ipfa
gloria Domini nullq modo defraudabitur, quoniam
totum quod in eo viget voluntati Domini famula-
tur, atque ad hanc obtinendam dirigitur. Sed b jam
ab iftis inter vos mihi ceflandum video , Fratres mei,
obfecro vos, fi hîc dolentes nunc ab invicem fepara-
mur, ténuité ut in futuro ante Deum læti ad inviü
E V I T A S. A N S Ë L M T.
«cm fcorijugamur;. Eftote illi, qui veraeiter velitis A quod fluitanti elemlento * latUrn demonftrabat} fed«/,
eftici hxredes Dei. His di&is erdmpentes ab ejus nullum omnino , quandiu Anfelmus in ea fuerat, reoculis
lachryrrix., eum plura loqui prohibucre. Ge-
mitum Fratruifc qui fubfecutus eft quis enarrabit ?
Ita fletus implevit omnia yAit vox nulli fupereffet * ad
verba. Tandem Pater médios rumpens fingultus ait:
Gharifiimi mei ..feitis qüöd voseffe, quo vos ten-
dere ettpiam. Sed hora htec plura loqui vetat, Deo.
omnipotenti Sc beatiffimo Apoftolorum principi P'e-'
tro vos commentfo i*ut Sc ipfe Deus inter fuas
oves vos agnofeat, & beatus Petrus in fui tuitio-
nem ficut oves Dei fibi commendatas, vos fufeipiat.
Ego veftra liccntia & benediótjone vado, ac ut Deus
pacis ac dilè&ionis vobifeum maneat oro. hafc
furrexit , & dato pacis ofculo cunótis, in (Sltorium
ivit, populo fandtum ejus alloquium praïftolanti pro
inftantis qualitate negotii verbum confblationis Sc ex-
hortationis miniftraturus. Quod ubipkcellenter pere-
• git,aftante Monachorum , Clericorum, ac nurnero-
fa popuiorum multitudine peram & baculum pere-
'grinantium more coram altari fufeepit,. cómmenda-
tifque omnibus Chrifto ingenti fletu & ejulatu pro-
fèeutus egrefliis eft.
Ipfo die ad portum DoFras ivimüs , ibique Clericum
fçrabàt introitum. Quaercsfiadmirationem fefe in-
tuentibus intulit, non puto mirandum. Tunc Baldui-
nusfummo ftudio,cundtis rem celàre præcèpit, & ea
res per id temporis non multis irinotuit. Ego* tamen at.
cum inde quædam perfenfiflem , ac poftlongum tem-
pusdum iftis, quæ in manu habemus feribendis ani-
mum applicuifïèm , nihilque unde milii vel levis du-
bitatio kieffe poterat defeiibere voluiifem * interrogà-
vi cundem virum de negotio , & veritatem magnope-
re feifeitatus fum/^Qui interpofica veritatis aifertio-
ne^quafervus Deitc verus mdnachus innhi debet,
"conifeirus eft rem .ex>toto ficut earn retuli faftam }
nec quicquam in ea confidlunT.
Anfelmus itaqiie extra Angliam pofitus * in eo mà-
” gnificè lætatus eft & multiplices Deo gratias egit ,■
qubd fe quafi immanem'Baby'onis foriiacem evafif-
fe & culmen quodammodo placidæ quietis coiyigif-
fe videbat. Wilhelmus autém Rexaudito Anfelmum
transfretafle, conFeftim prtècepit cunctaquæ iliius ju ris
fuerant in fuum tranfferibi dominium, & irrita fieri
omnia, quæ per ipfum ftatuta Fuiife probari poterant,
ex quo venerat in Archiepifcopatum. Quas itaque
quendam W^ilhelmum nomine à Rege ad Anfelmum tribulationes Ecclefia Chrifti palla fit witus, &■ * extra,;
______________ r \ -. :U; ô n in ^ s r im mi 1 .n-. /I!An n o r r in w d i f lr directum reperimus. Detenti autem ibi quindecim icilpflft'p nm n iin fin .
diebus fumus, vento nobis tranfitum prohibentei
In qua mora idém Wilhemus cum Patre intrans Sc
exiens, & in menfâ iliius qiiotidie comedens, nulli
propter quam rem miflus fuerat denudare volebat.
cogitatu rtedum di<ftu percipçre difficile efl'e pronuntio.
Igitur Anfelmus à Vuitfändis mane difeedens, Sc
poft dies ad fan&um Bertinum venieilsy magna pie—
bis, Clericorum ac Monachorum alacritatefirfeeptus
eft, Sc per quinque dies ibi detenius. Interca rogatu
D_ie verb qu.in todécimo cum nos nautæ urgerent na- C * Canonicorum altare ùnum apud fdndum Audoma- ^ ves petere, & nos tranfCi re av‘i d1 i■ a. d1 1h_o*c fatigaremur .urn OhaCiAa irpnliriint* O A
eece videres rem miferandanj, Patrem patri®, Pri-
matem totius Britannia Wilhelmus ille quafi fugi-
tivum & alicujus criminis reum in littore detinet, ac
,ne mare tranfeat ex parte Domini fui jubet, donee
omnia qu® fecum ferebat fingulatim fibi revelet. Al-
lat® igitur ante ilium. Eulgi® & Mantic® referat®
fimt, tota fuppellex iliius fpe pccuni® reperiend® fub-
verfh atque exquifita eft, ingenti plebis multitudine
,cirf umftante, ac nefarium opus pro (ui novitate ad-
mirando fpedante, Sc fpe&ando execrante. Rebus
ergo everfis, fed nihil horum quorum caufl ever!®
funt in eis reperto, delufa fblicitudo pcrfcrutatltis eft,
Sc Anfelmus cum fuis -abirc permiffusi
Itaque navem ingreditur, ventis vela panduntur :
rum confecravit. Quo fado veherunt ad eum honorati n
quidam de indigenis viri, flexis genibus obfecran-
tes, quatenus hlios eorum per impofitionem ma-
nus fuæ faeri chrifmatis undione fienaret. A<^ quod
inox ita refpondit : Et hoS pro quibus petitis libens
in hac caufa fufeipiam, & alios hoc facramento egen-
tes fi præfto fuerint non abjiciam. Qua illi facilitate
refponfi benignitatem viri admirantes magnifies læ-
tati funt, Sc gratias egerunt i confirmatifque pue-
ris fuis, illico totam urbem his qu® ab ejus ore ac-
ceperant impleverunt; Videres ergo viros ac mulie-
res magnoS ac parvos è domibus ruere, certatimqué
currendo ad noftrum hofpitium prædidi gratia fa-
cramenti properare. Plures liquidem anni jam apud
eos tranfierant, in quibus nullus Epifeoporum illic
* Etaliquanto maris fp<Étio promovemur, cùm fubi- D fuerat tali officio paffus occupari.
tb naut® primb inter fe fubmurmurantes , ac deinde
manifefta' voce murmur ipfuin. depromentes ] affirmant
nullo penitus conatu , nullo niimeroforum rc-^
morum imptflfii, eaquo ferebamur vento, Vuitfan-
dis pertingendum, imb fi marinis fludibus pariter in-
volvilnollemus fine mora remeandum.Ingemuit Anfelmus
ad ifta , Sc ait : Si omnipotentis Dei judicio placet
me magis redire ad priftinas mifèrias, quàm libe-
ratum ab illis tendere ad id quod ipfe novit me animo
propofuifle, ipfe videat, ipfe difpenfet} ego voluntati
ejus obfequi paratus fum, nec enim meus, fed
ipfius fum : * dixit & fuffufis in laehryriias oculis ejus,
4 poncuffifque in gemitum cordibus noftris qui haie ail-
Sexto demum die cum jam innumeram multitudi-
nem confirmalfet, & nos à loco difeeffuros longum
iter ipfius diei quod inftabat feftinare^ompellereti
eece puella quædam domum de qua equos afeenfuri
egrediebamur introiit, flebili pietatis affedu fe con-
firmari depofeens.- Quod quidam ex fbciis noftris
audientes nimis moleftè tulerunt; Sc verba illiuS ,
ut pote qui jam talium erant tædio affeéfci, contra-
dicendo deprelferunt. Quid, plura ? Virum precibus
puell® alfenfum præbere .volehtem ipfi objeifta lori-
gitudine diurn® v i® , objeékis periculis qu® nobfcuf-
nos ^tores in peregrina quam maximè patria com-
prehendere folenc,* obje&o quoque quàm plures ob id 4.
diebaraus a‘c vidëbàmus:, 1.illico ventus ex alio lace- E ipfum pro foribos atcencos ftare, paratofque lmira-
reTurgens.in velum percuikt.& namas jam velo re- pere. fi eifoli adquiefeeret, ] detmaerünc & ne voce
fiexo ïcrratn pecentes , ad priorem curfam reverci lpfins aadltura prieberet oBtlnaerunc. Sedubi afiquan-
coegit. Nos \i gi. tur non mo.d..i cum exIh mil.a..r..a. *t i, o&_ in ____ _____ _o ,r.nir Porrt in mcnfpni fllllhllS nHi
brevi profpérrimè mariniis flubtibus evébli, Vuitfan-
dis pro voto appulimus.
Egredienfibus autem nobis dé navi, hi quorum ha*
vis e/at, retinerites Domniim Balduinum, quem prd'“-
viforem Sc ordinatorem rerdm Anfelmi fu^r^ diximus,
oftendcrunt ei mirabile quiddam quod acciderat. In
fundo etenim navis, qu® virum pér undas tranfvexe-
ratfraétura unius tabul® foramen unum, ferme duo-
.turn fpatio pedum magnitudinis habens, effccerat,
turn proceffimus, venit Patri in mentem quibus ad-^
qtiieveritj quid egerit.Illieo* nimi® impietatis féipfunh
arguens** tantum exinde concepic** in corde dolorem,
,ut quandiu vit® præfenti fiiperfuicy pcenitudo ipfius
fa<Sti, ut fæpe fatebatur, ab animo ejus non recefïerit;
Nobisdehinc cccptum iter de die in diem accéleranti-
bus, farna v^ri raultb ce|erltis præcurrebat, Sc multipliai
populos vbee replebat. Undeturbarum concurfus,
•Clcricorum coetus , Monachorum excrcicus ei quo-
çunque veniebat oceurtunt, iûi gaudio & exulcationé
G ij