8 E À D 1 M E R . U S
mundi eft quod vides » <!pi6 rapkmtur Sc involvun- i
tup homines mundi ; & adjecit : Vis-ne videre quid
«/. vcré fit * vertis monachatus ? ReCpondit, volo : Duxic ergo.
ilium quafi in confeptum cujafdam magni & ampli
clauftri, Sc dixit ei, Circu’mfpice. Afpexit, & ecce
* parieces clauftri illius obducfci erant argento purifilmo
w. emit. * candidiflimd.] Herba quoque mediæ planitiei vi-
renserat & ipfaargentea , mollis quidem & ultra hu-
«.'.aco 1 manam opinionem d'eledtabilis : 4 Hæc more alterius
herbæ fiib his qui in ea paufabant , leniter fiedleba-
tur, Sc furgentibus ipfis , & ipfa erigebatur. Itaque
locus ille tptus erat amoenus, & præcipua jucundita-
te replctus: nunc ergo ad inhabitandum elegit fibi An-
felmus. Tunc du&or ejus dixit ei , eia vis videre
quid fît patientia vera? Ad quod 'cum ille magno
cordis atle/ftu geftiret, & fe id quàm maximè veile
relponderetj ad fe fubitb reverfus, & vifionem, &
vifîonis demonftratorem dolens ac gemebundus pari-
ter amifit. DuaS autem quas viderat vifiones'intelli-
genS, lecumque revolvens, eo magis unius horrorem
fugere, quo alterius amoenitate ftuduit deleâari* Td-
*l v«e turn ergo deinceps fe fe dedit- iti hoc, uc 4 verus mo*
nachus eilet , Sc ut vitam monachicam firma râtione
przpone. comprehénderet, aliilque 4 proponeret : Nec eft pri-
vatus defiderio fiio. Quod quidem, ut æftimo, aliquan-
tumpercipi poterie ex verbis ejus, quæ per vices huic
, bpufculo indere rati fumus , juxta quod leiiesgeftæ
rei quam fufeepimus enarrare poftulabit : Nec enim
mihi videtur pleniterpofte pe#tingi ad notitiam infti-
tutiqnis vitæ illius, fi 4 deferiptis a6tibus ejus quis vel
qua! is fucrit in fermone taceatur.
Quodam igitur tempore cum quidam Abbas qui
admodum religiofus habebatur, lecum de his quæ
monafticæ religionis erant loqueretur, ac inter alia
«/ confcrret de pueris in clauftro nutritis verba 4 confererct, adjecit
: Quid obfecro fietde iftis? Rerverfi funt & in-
corrigibiles, die ac no&e non ceflamus eos verberan-
«/. quern tes, & Temper fiunt fibi ipfis détériorés Ad * q>:æ
miratus Anfelmus, non ceflatis inquit, cos verbera-
re î Et cum adulti lunt , quales funt? Hebetes in-
■tidc var;un. q u i t & beftiales. At-ille : * Quo bono omine nutri-
mentum veftrum expenditis ; qui de hominibus beftias
nütriviftis ? Et nos,ait, quid poflimus inde ? Modis
omnibus conftringimus eos ut proficiant. & nihil pro-
«/i dic ,qm ficimuSrfConftringitis? 4 die mihi, quælo Domine Ab-
■° ^ 1 ba , fi plantàm arboris in horto tuo plantares ,& mox
illam omni ex parte ita concluderes ,ut ramos fuos ]
nullatenus extendere polfet, * cum earn poll annosex-
cluderes, qualis arbor inde prodiret ? Profeâo inutiles
, incurvis ramis Sc perplexis. Et hoc ex cujus culpa
procederet nifi tua, qui earn immoderatè conclufifti ?
Certè hoc facitis de pueris veftris ; plantati funt per
oblationem in horto Ecciefiæ ut crefcant & fru6tificent
«/. omnium Deo. Vos autem in 4 tantum terroribus, minis, & ver-
beribus tmdique illos coartatis, ut nulla fibi penitus
liceat libertate potiri. Itaque indifetetè oppreffi pra-
«/. icf.a vas & fpinarum moreperplexas * intra. fe cogitatio-
nes congerunt j lovent, nutriunt, tantaque eas in nu-
«/ fufficibnt tnendo * fuffulciunt, ut omnia quæ illarum corre&io-
ni polfentadminiculariobftinata mente fubterfugiant.
Unde fit, ut quia nihil amoris, nihil pietatis, nihil be-
nevolentiæ, live dulcedinis circa le in vobis lèntiünt,
*i. »mir. nec illi alicujus * in vobis * boni pofteâ fidem habeant
fed omnia Veftra ex odio & invidia contra fe procédere
credant. Contingitque modo miferabili, uc fieut deinceps
corpore erelcunt, fic in eis odium & fufpicio’ om-*-
nis mali erefcat, fèmper proni & incurvi ad viciai^
Cumque ad nûllurti fuerint in vera charitate nutriti,
nullum nifi depreffis fuperciliis, oculove obliquo valent
intueri. Sed propter Deum vellem diceretis mihi,
quid caulæ fit quod eis tantum infeftieftiis ? Nonne homines
i nonne ejufdem naturæ funt cujus vos eftis ?
«/. facwi» Yclletis ne vobis fieri quod illis * infertis ? fi quidem
quod funt , vos * efletis ? Sed efto. Solis eos percufGo-
nibus Sc flagellis ad mores bonos vultis* informare ?
Vidiftis unquam artificem ex lamina auri vel argehti ^
folis percuUionibus im^gineni (peciofam formalfe1
Non puto. Quid tunc ? Quatenus aptam formam ei
lamina4 formet, nunc earn luo inftrumento leniter or
mit Sc percutit, nunc difereto levamine lenius levat&■ */'*]
format. Sic Sc vosfipueros veftros cupitis ornatis mo-
ribus elfe, ncceifc eft ut cum depreflionibus, verberum
impendatis eis patern« pietatis & manfuetudinis ]e.
vamen dtque fubfidium. Ad ha?c Abbas: Quod levaI
tfien ? quod fubfidium ? Ad graves öc.maturos moles il
los conftringerc laboramus. Gui ille: Bene quidem. Et
panis Sc quifque folidus cjbus utilis & bonus, gft s c6
uci valenti. Veiilm fubtrado lade ciba inde latentem
infinitem , & videbis eum magis ex hoc ftrangulari
qiiäm recreari. Cur hoc? Dicere nolo, quoniamclal
ret. Atcamen hoc tenete, quia ficut fragile & forte corpus
pro fua qualitate habet cibum fuum ; ita fragilis &
fortis anima habet pro fui menfura viölum fuuih. Fon
W> anima deledatur Sc pafeitur folido cibo,. patientia
fcilicet in tribulationibus, non concupifeere alie-
na, percutienti unam maxillam praebere alteram, ora-
re pro inimicis , odientes diligere. Sc multa in hunc
modum. Fragilis autem & adhucin Deifervitio^ te- t<
nera, lade indiget, manfuetudine videfc'cet aliorum ,
benignitate, mifericordia, hilariadvocatione, charita-
tiva fupportatione, Sc pluribus hujufmodi. Si talicer
veftris & fortibus & infirmis vos coaptatis $ per Dei
gratiam omnes , quantum veftra referc,4 Deo acquire- «/.„
cis*His Abbas auditis ingemuit dicens: Ver^ erravimus
d veritate, Sc lux diferetionis non luxit nobis. Et ca-
dens in terram ante pedes ejus fe peccaffe, fe reum elfc
confelfus eft, veniamquede prateritis petiit, & emen-
dationem de futuris repromifit. Hare idcirco diximus
qiiatenus per hiec quäm pis diferetionis & diferet*
pietatis in omnes fuerit agnofeamus.
Talibus ftudiis intendebat, in iftis Deo ferviebat,
per bare bonis omnibus valde placebat. Unde bona fa-
raä ejus non modo Normannia tota eft relperfa, verum
eciam Francia tota, Flandria tota, 4 contigusque
his 4 terrar ornnes : quin & mare tranfiit Angliamque^«
replevit. Exciti funt qudque gentium multi nobiles,“'1’
prudentesClerici, ftrenui milites atqne ad eurfi coiifluf
X^re.J fe<3ue ^ ^ua *n ipkm monafterium fervitio Dei
tradidere. Crefcit cocnobium illud intus & extra, intus
in fan&a religione, extra 4 id multimoda pofleflio-
ne. Cum verb Abbas Herluinus, cujus fupra memini-
mus, jam decrepitus monafterii caiifis intendere &
opem ferre non valeret, quicquid agi oportebac fub
Anfelmi, ut pote Prioris, difpofitioiie fiebat. Exigen-
tibus igitur multiplicibus caufis, eum foras monafterium
irefarpe necellefuit. Cui dum nonnuaquam equi
& alia qus funt equitaturis neceffaria deellenti prarce-
pit Abbas ei omnia quae opus erant parari, Sc illi foli fi-
cut propria miniftrari. At ille ad nomen proprietatis in-
horruit, Sc reverfus de itinere quarque 4 fibi fpecklitefr
fuerant prsparata, in viam ituris communiter exponi
juflit, nec propter fecuturam quam forfan eratpalfii-
rus penuriam , unquam fe retraxerit, quin ex fiia co- •
pia carterorum fuppleret inopiam. Nec mirandum
cum jam mundo 4 illuferat eum fe fratribus talem </•!l
exhibuiflc, cum ficut ipfemet referre folitus erat ,
etiam quando adhuc in Ucculari vita degebat, eo circa
alios amore fervebat, ut quemeunque fui ordinis minus
fe habentem videret, ejus inopiam de abundantia
fua libens pro pofle fuppleret. Jam tunc enim ratio ilium
docebat omnes divitias mundi procommuni ho-
.minum utilitate ab uno omnium patre creatas, Sc fe-
cundum naturalem legem nihil rerum magis ad hunc
quäm adiftum pertinere. Taceo qubd illi fiepe plura
auri Sc argenti pondera <i nonnullis funt oblata, qua-
tenusca in fuos fuorumque ufus fufcipe^ct, fervarec,
difpen*
H
D E V I T A S. A N S E L M I. i
difpenderet: qus ipfe nulla patiebatur rarione fufei- A patientis murmur perfuafioni illius imputarct , itaqu
ere; nifi forte communi Fratrum utilitati profutura fe aliis & alios fibi ad multa divifus gravesefficeret.
^bbati prsfentarentur. Sed cum is qui fua offerebat, Defun£fco. fsoe fiioeriiis nominato,Abbate Hcrluin
c contra diceret, fe nullam tunc voluntatem habere
ut Abbati velMonachis aliquid daret, nifi ei foli; refe-
rebat ille fe talium opus non habere, necaliter ä quo-
quam veile quicquam accipere. Illud autem breviter
dico, qubd inter hujufeemodi ftudia die quadam ,
dum ad le&um fuum in dormitorio diverteret, annu-
lum aureum ineo infperatus invenit, Sc admodum
piratus eft. Reputans ergo apud fe, no forte aliqtjis
eorum, qui res Monafterii procurabant, quoviseven-
tueundem annulum ibi reliquerit, lévavit eum , &
fingulis oftendit. Mirantur illi, Sc fe rei Confcios omni-
no negant. Oftenditur aliis atque aliis, fed hucufque
Defunófco, faïpe fuperiiis nominato, Abbate Hcrluino,
uno * omnium Fratrum Beccenlnmfconfenfii in Ab- M
batem eligitur. Quod ipfe omni ftudio fubterfugere
geftiens, multas & diverfäs rationes ne id fiieret obten-
debat. Sed illis nec audicutn quidem rationibus ejus
patienter accommodare volentibus, anxtatuseft ineo
fpiritus ejus, 8c quid ageret ignorabat. Tranfierunt in
iftis dies quidam. Verhm ubi Anfelmiis vidit feMo-
nachorum unanimem conftantiam non pofte verbis
mutare, tentavit fi quomodo éam valeret vel precibu*
inclinare. Eis itaque4 Priore fub uno conftitutis,
ac ei u t, omifïïs objedtionibus folitis, Abbas fieri ad-
quiéfceret infiftentibus, ille flens Sc miferandos fin- nü ....... -----i ------------- 1 n T---------- -------------- ' .
nullus fuit, qui recognoverit unde vél à quo illuc de- ^ gultus edens, profternitur in faciem coram omnibus,
latus fit. Et tune quidem annulus in 4 opus Eccle-
• fiæ expenfus eft, Sc res ita remanfit. Poftmodum verb
cum ipfe Anfelmus ad Pontifieatum fumptus eft, fuerant
quihocipfum per annulum ilium jam tunc quo-
dam præfagio præfignatum fuilfe aflererent. Nos autem
quæ gefta funt, fimpliei tantiim ftilo digeri-
mus. ;
Invitabatur præterea à diverfis Abbatiis, quatenus
ibi & pùblicè in capitulo Fratribus , & fecum priva-
tim loqui vblentibus, verba vitæ miniftraret. Nam-
que folemne extiterat omnibus, ut quicquid ab "ore
illius foret auditum, fie haberetur quafi plané divinum
refponfum. Unde requirendi confiliigratiâ, ex diverfis
ad eum locis feftinabatur. Quæ res invidia gravi
*»• diabolum 4 vülneravit. Nonnullos ergo quos abea in-
tentione fecreta fraude non poterat, manifefta inçre-
patione avertere machinabatur. Exempli caufa, miles
- quidam erat, Cadulus nomine. Hic quadam vice vi-
giliis & orationibus Deo intentus audivit diabolum
fub voce feutarii fui extra Ecclefiam in qua erat voci-
ferantem, & turbato murmure equos Sc omnia^fua
fraélo hofpitio à latronib.us jam tunc direpta efte, atque
abdu&a conquerentem, nec aliquid corum u,l terms
recupcrandum, ni citius accurrerct»4 Ad quæ cùm
ille nequaqiïam moveretür j majus videlicet damnum
deputans orationfeedere, quàm fua perdere; dolens
diabolus fe defpedum-, in ipeciem urfi demutatus eft,
& Ecciefiæ per te&um dilapfus, ante ipfum præceps
corruit, ut horrore faltem & fragore fui cafus virum
orans & obteftans eos per nomen Dei omnipotentis,
per fi qua in eis erant4 pietatis vifeera, quatenus ref- ** j 1
I pe«ftu 4 mifericordiæ Dei fuper eum intendant, & ab J.
incepto defiftentes le à tanto onerë quietüm manere
permittant. At illi omnes è contra in terram proftrati,
orant ut iplê potius loci illius & eorum mifereatur, ne
poftpofita utilkate communi fefolum præ cæteris fin-
gulariter amare convincatur. A<fta funt de his utrinque
plurima in hunc modum : fed jam nunc eis iftum pö-
nimus dicendi modum. Vicit tandem diligens4 impor- *l-
tunitas & importuna diligentia Fratrum jugum Domini
fub ejus regimine ferre volentium : vicit quoque
& multb maximè vicit præceptum, quod, ut fuprà re-
tulimus , ei fuerat ab Archicpifcopo Maurilio per obe-
dientiam injunélum, videlicet, ut fi.major Prælatio
quàm illius Prioratus extiterat, ipfi aliquando jnjun-
geretur,nullatenus eam ftifeipere recufaret. Nam ficut
ipfeteftabatur, nunquam feAbbatem fieri confenfillet,
nifi eum hoc quod dicimus imperium ad hoc con-
ftrinxiftet. Tali ergo violentia eft Abbas effechis , ac
Becci debito cum honore facratus. Quälern verb fe
deinceps in cundtis famftarum exercitiis virtutum
exhibuerit, inde colligi poteft, qubd nunquam de re-
troa&a fanâitatis fuæ converfatione caufa Abbatiæ
aliquid minuit, fîd Ièmperdevirtuteinvirtutem,ut
Deum deorum in Sion merefetur videre, confeendcre
ftuduit.
Delegatis kaqueMonafterii caufis curæ ac folicitudi-
ni Fratrum, de quorum vita & ftrenuitate certus erat,
à ccepto * procurbarct. Sed miles iramobilispermanet, £) ipfe Dei copiemplationi, Monachornm eruditioni ,
n. r n r r _. . . « ^rlmnnii-i & monftrum fecurus irridet. Poftquæ ftatum vitæ nni mrrf./Vinnï iiKrifpr innitphar. Olianrlr»
fuæ propofito fanéliori fundare defiderans Anfelmum
àdiit, confilium ejus fuper hoc addilcere cupiens.
Verùm dum ad ipfum vadens iter acceleraret , ecce
malignus hoftis humanam vocem' ex adverfo edens *
in hæc verba prorupit. Cadule, Cadulc, quo tendis ?
Igitur cùm ille ad vocem hanc fubfifteret, feire volens
quis eftet qui talia diceret repetivit dæmon, & ait :
QuotendisCadule ? Quid 4 te tantoperePriorem ilium
hypocritam 4 cogit adiré ? Opinio fiquidem ejus om-
nino alia eft à converfationc vitæ illus. Quapropter
fuadeo, confulio ut celeriùs redeas, ne feduétus ab 4 eo
ftultitia,quamodb, traheris,illaqueeris. 4Hyprocrifis
admonitioni , corre6tioni jugiter infiftebat. Quando
autem aliquid magni in negotiis Ecclefiteerat agendum
quod in ejus abfentia non sftimabatur oportere defi-
niri, tunc pro tempore & ratione negotium quod im-
minebat, mediante juftitia difponebat. Abominabile
quippe judicabat, fi quidvis'lucri aflequeretur ex eo
quod alius contra moderamina juris4 quavis afturia
perdere poftet. Unde neminem in placitis patiebatur ^
fuis aliqua fraude circumveniri, obfervans ne cui face-
ret quod fibi fieri nollet. Hinc procedebat quod ihter
placitantes refidens, cüm adverfarii ejus per fua confi-
lia diiquirerent quo ingenio , quave calliditate, fua:
caufeadminiculari, & illius valerent fraudulenter infi-
namque fua iam multos dècepit, & fpe vana delibutos E diari i ® ta,la nullatenus cur sqiti fibi voIlebanC
fuis vacuos & immunes effecit. Hæc ille audiens, Sc mtendere aut de Evangelio, aut de aliqua alia divma
dæmonem elfe qui loquebatur recögnofcens, figno
fe crucis munivit, Sc lpreto hofte, quo propofuerat
ire, perrexit. Quid plura ? Audito Anfelmo, abnega-
to feipfo Sc fieculo religiofae vita: fe tradidit, & apud
majus Monafterium Monachus fa&useft. Hunc ete-
nim ufiim Anfelmus habebat, ut nunquam alicujus
commodi caufa fuaderet alicui farculo renuntiare volenti
, quatenus in fuo Monafterio potius quäm in
alieno id. faceret. Quod riimirum eo intuitu, ea con-
fideratione iaciebat, ne ullus poftmodum loco quem
ex propria deliberatione non intraverat, aliqua ut fit
pulfatus moleftia detraher«t, Sc fcandali fui ac im-
Scriptura, aut certè aliquid de informatione moruni
bonoriim diflerebat. Sæpe etiam cum hujufeeaudito-
res deerant, fiiaviter in fui cordis purkatc quieicens,
corpôre dormiebat^ Eveniebatque nonnunquam ut
fraudes fubtili machinatione compofîtæ, mox ubi funt
in audientiam illius delatæ, non quafi à dormiente, qui
tunc erat, fed ficut à perfpicaciter vigilante & inten-
dente fint 4ete<ftæ atque diflèftæ. Charitas enim quæ
nonæmulatur ,quæ non agit perperam , qiiæ nonquæ-
rit quæ fua (unt, in eo vigebat, per.quam quæ videnda
erant vericate monftrantê extemplo perfpiciebat.
Quam vigil autem atque folicitus fuerit circa hdf-
B