ji4 D I S P U T A T
dicat y eac|ue ofnnia homini fubdidifle commemorec * j
o'«, i.v.i«. ut profit 9inquit» pifcibus maris 9 volatilibus Cali, ani-
tnantibiti terra , & omni reptiti quod movetur in
terra: cur poftea Vetat ne homo aret in bove Sc a find?
onus aliquod, quodcumque tibi placet, afino
imponere licet: Sc ponere jugum bovi cum afino
quare non licet? Ad pafcua ducere bovem cum afino
licebit, Sc in pafcuis ea nmul efle & conapafci lex
permittit:& arare ea* fimul prohibet & interdi-
cit. Si autem propterea Venit, ;quia hoc hrim'un-
dum animal lex dick: quare cirta illud camera , quae
ditta funt, permictit ;'foldm arare excipit j fiquus
in lege immundum animal efle perhibetur, Sc alia
multa ; nec tamen arare bovem bum equo vel alio
animali immundo prohibetur in lege. Hanc non fo-
lum in his. qua; di&a funt, mandatis ; led etjam in
Mi.Sdn.Ger. quampjjiribus aliis legajiljus * cerimoniis contra-
m itutu, riecatem yidemus | nin ea eompetenti fenfu intel-
lexerimus.. Difcrtto itaque Sc divino fenfu hie
intelligenda & difeutienda funt: quia fieri non poteft
, uc ad litteram fumpta ea omnia implean-
tur. Si veto legem debito fenfu accipimus ; omnia
legis mandata debits obfervacione obfervare pote-
timus: * qu«dam ad litteram, Sc fine ullo figura-
rum profundo ; qu«dam figurarum velamine adum-
brata efle inrelligo. Qu«dam ad tempus obfer-
Vari jufla funt; quxdam fine ulla temporum de-
Ms-. Sm. Ger terminatione obfervanda funt. * Qux enim facra-
?*«amenum menti alicujus praenunciativa erant, Sc veritatis
future figura; fuo tempore manifeftata rfei atque
reritatis pr«fentia, non oportmt ut eorum tema-
neret prxauntiatio & figura. Num ficut ipfo ufu
loquendi, verborum utimur viciflitudinibus dicen-
do * erit , quamdiu futurum eft ; ipfumque erit ,
pforfus omittentes in pr«(entf, eft ,• afliimimus ;
quodque ipfuffl.jara pr«teriine fignificahtes, uci-
niur} fuit; fic in rebus prasntintiativis alicujus fa-
. cramenti, ubi pfaefens manifeftatur facramentum,
ejus jam fuperftub Tervaretur feu figura-feu lignum.
Qjae verb alicujus my.fterii fignificativa non
erant, fed apert£ feu"fidei veritatem infinuant,
wiHem-yts feU * charitatis «dificationem commendant ; ea &
a nqjais Sc a Vobis non ad tempus, fed in perpetuum
obferrvanda funt , eorumque tranfgreffio nullate-
nus efle poteft inolta. Harum qu« in lege erant
figurarum Veritas tamdiu Sc per tot fiecula expe-
dlata, tandem erat aliquando exhibenda. Num-
Tf.y7. v. i* quid femper promittendum erat: aperiam in para-
bolts es meant; loquar propofitiones ab initio ? Num-
qutd femper futurum erat, donee vtniat qui mitten-
SM.49 v.10. dtts eft, & ipfe erit expettatio gentium ? Tandem ergo
prajdeftinatis a Deo temporibus venit mediator Dei
& hominurn homo Cbriftus Jefus aperiens nobis
fenfum, ut intelligeremus Scripturas $ diflolvens profunda
myfteria, qua: de eo in lege &Prophetis feri-
pta e^nt, in quern te oportet credere.
JUDitTJS.
Si adrempus hoc vel illud fermd Dei fer^andus eft;
eoque tunc adnullato, item alius ad aliud tempus
obfervahdus eft ; ficque per temporum vicillitudines,
pf. si. v. u. divinae immutantur fandHones : quomodo ftabit fe -
?ƒ. ntwv. 89» mel locntus eft Deta ? Quo padto ratum erit in ater-
num, Domine, verbum tuum permanet in ccelo t Quid,
quaefo , mea intereft cur Deus hoc animal mundum,
Hlud immundum judicet j hoc uti permittat, illo uti
prohibebat ? Quis enim adjuvit Spiritum Domini,
aut quis confiliarius ejus fuit, ut iftud agi per-
Ms. \tm ob- mittat •, illud fieri prohibebat. Julfit: *obfequendum
fetvandum. jgjtur . ejque obfequi fumma virtus eft. Prohi-
buit: fieri igitur jam non licet j idque fi poftea fiat,
pcccatum efle dicimus, ac debits pceha puniendum.
O J Ü Ü A
U1 ergo fervemus litters figiiram, éontetnneumj
litteram? uc fetvemus aiterura, qu* ratio eft* dam
nare alterum? Servemii* litteram, fervemus & litter®
figuram; Maneat parvo fenfui noftro litterä, manca
& veftro j atque addatur fpiritualis & concefla * no
bis a Deo myfteni latentis imelligentiab abftinea
mus a porco, quia lex jubet j abftineamus St ab eo fibis> 1
* quod eft, quod per porcum fignificatur, * pecca
to. Non aremus in bove & afino, quia id JLeoifla
•tor prohibüir: St fi quaevitanda * intellexeris. per a/ ^
hanc afini & bovis copulam, fas eft evitare • itnir.ó ,c^ra
peccatum eft non evitare. Ita & de csteris. ita
enim lex adimpletur, & adimplenda efle cenfetur
Scd ita his prslibatis ad Chriftum veniämus, in quo
qusftionis Sc controverfis caufa tota confiftit *
nam eum novi cultus, novarum inftitutionum ac
* legis prórfus immutats dicitis vos habere audio,
rem, in quern ^icis quia oportet me credere. ChrL I
ftum credo Prophetam qaiaem omni virtutum pr®. '
rogativa excellentilhmum , & Chrifto eredam : fed i
in Ghriftum neque credo, neque eredam j quia non
credo nifi in Deura, Sc in unum. A udi, inquit, If. Dltl
rael, Deus tuus, DeuS itnus eft: unus, non triplex, fi.
cut vos Chriftiani& negando dicitis, & dicendcvne- i
gatis. Dicitis enim, Deus eft Pater, Deus eft filius* i
Deus eft Spiritus fantftus ; alius Pacer, alius Filius i
alius Spiritus fanétus; & tamen non tres Dii,fed unus j
eft Deus, Dicitis utrumque: qui vult credat vel alte, j
rum, vel utrumque. Ifrael verb noftra gens audit !
& credit, Deus tuus, Deus '.unus eft: non creatus in \
^ tempore, non fa<5fcus mullere, quoniam fi propriè
^ dici poflet j äntequam tëmpus fuit| ipfe fuit: tempus ' !
ipfe creavit, & fub tempore ccelum & terrain. &
qua: in eis funt omnia, ipfe' creavit; Sequitur aliud l
in decalogo mandatum. Non a flumes nomen Dei £t. j
tut in vanum: In yanum ^omen Dei aflumit, qui
homini nomen cultumque Divinitatis accribuit. *
Nam fi vanitas eft omnis homo vivens •, qui homi- ,B";
nem Deum credit, &«Deum appellat, homini nomen
cultumque Divinitatis attribuit. Non igitur ere- j
do in Chriftum, neque fpes mea eft in Chrifto! !
quoniam beatus vir , cujus eft■ nomen Domini fpesrf.n\
ejus. Sed Chriftum c re doChr i f t o eredam* cüm
venerit; quoniam de eo Moyfes teftatur & dicit:
Prophetam.ftfeitabit vobis Deus de fratribus veftris, dm.
) tanquam me audietis eum. Et quoniam votis omni- j
bus optandum erat fit veniret, Sc quo figno adven-
tus ejus dignofei poflet: Audi quid fuper hoc Ifaias
Propheta denuntiat: Erit in novijjimis diebus pre- i[m
parat us -mans domus Domini in verticem montium,
& fluent ad eum omnes gentes , & dicent: Verne
aftendamus ad montem Domini , ör ad domum Dei
Jacob. Si ergo Chriftus jam venit 5 ubi in toto orbe
terrarum, praeter pauculam gentem JudcBorum, di-
citur : ajiendamus ad domum Dei Jacob? Alii veil
rum dicunt eamus ad domum Petri , alii ad domum
Martini. Nulli verb dicunt: Eamus ad domum D‘f
Jacob. Audi adhuc de adventu Chrifti fequentia:
& confiabunt gladios fuos in vomeres , & lanceaifuiï!il •
, in falces. Non levahit gens contra gentem gl*-
j| dium, nec exercebuntur ultra act pralium. Numquid t
nam ordo militaris noftra hac a:täte confiat gladios
fuos in vomeres, Sc lanoeas £ in falces ? Vix fabri fuf-
ficiunt, vix ffirrum fufficit fabricandis militaribus ar-
mis. Ubi terrarnm invepiri poteft, non levabit gent
contra gentem gladium, nec exercebuntur ultra acl
pralium ? Ubique * orbis terrarum vicinus infidia-
tur vicino -9 opprimit, necat; gens, contra gentem
eflrufis viribus praeliatur : regnum adverfüs regnum
excitatur, & ab ineunte ipla puerili «täte quifq“c
exercetur ad prslium. Conftat ergo quia vos Chf1'
ftiani longè de Chrifto & de ejus adventu, errata*
ÖUM t H R I S 1 1 A K’ Ô . 5’ 5
C h r i s t i a n u j .
Revera femel locutùs eft Deus ; Sc hefas eft ut
manam ullus fermô Dei ànnulletur : divin« fàn-
^tiones nôn immutantur per ulla? temporum vicif-
fitudines, quia Chriftus non venit legem folVere, fed
I 8 adimplere* Amen, inquit, died vobis, iota unum, aut
*‘l * nut apex, non prateribif )i lege , donee omriia
fiant. Numquid volt Chriftus legem damnare,
qui comminatur mquiens -, unum aut unus
avex non prateribit d lege donee omnia fiant ?
j^on earn igitur vult folVere, fed àdimplere. Lex
p ro h ib et homieidium ; Chriftus iram & odium : lex
prohibée adulterium càrnis ; Chriftufe ipfum etiam
Q,r. appetitum * cordis. Vobis lex prohibée üti porei-
A non eft aflbciandus ad prædicandum verbuig Dei
alter moribus indifcretus., feu idiota & iitteris
imperïtus j quia non fölüm fibi malè vivendo eft
inutilis, fed malo fuo exemple & immundè vivendo
aliis noxius exiftit. Porrb h«c vitia per afinuró
defignantür, qui heque ungulam findit, neque
ruminât -, Sc omhinó eft inertiflimum animal. Quæ
vero dida funt de faciendo altari j Sc qüare Do-
minus prohibuit ne homo comederet de lignö fcien-
tiæ.: boni Sc mali, profündum in fe continet nty-
fterium : féd alîàs Sc ad alios hikte difeütienda pertinent.
H«c quiderh in figura contingebant, Sc df-
cebantur vobis. Scripta funt aütem ad correptio-
nem noftram, in quos finest fæculorum devenerunt ;
ficut dicit Paulils ex vpftra gente nbfter Apofto-
lus : fines fæculorüm funt noviflimi dies , de quibus
Sc ea tune ab coanimante abftinentia vobis B Ifaias prænüntiat, dicens x Erit in novifftmis die-i/i.i
01 neceflaria erat, quoniam veritatis futur« figura
erat St figura ferVandâ Êrac} donee adeflet ipfa-
veriras. Nunc autem nobis feu vobis neceflà-
ria non eft, quoniam ipfa figur« veritas jam
præfens adeft. Quamvis abftinere liceat , Sc
multi noftrûm abftiueant non folùm ab ea * ve-
rim Sc ab omni carne âlia ; magnô Sc eodem ju-
dice, quifqpi^ noftrûm fe tuetur. Moyfes carnem
fuillam immundam appellat, üti eâ prohibet : Sc
propterea dicitis quia ea uti non licet. Moyfes
non alius , fed idem ipfe carnem fuillam dicit
mundain Sc valde bonam , & eam ad vefeendam
ficut estera feribit Deum fecifle bonam : & idço
rr. dicimus quia uti eâ licet. Poftquam enim * enunbûs
préparants mons domus Domini in verticc
tnontium, ad qùem révéra confluent omnes génies,
fidut Pfalmifta quoque prædixerat : Pcminifcen- pfd.uivM.
tur, & cohiiertentur ad Dominum miverfi fines
terra, & adorabunt in confpeüu ejus univerfa famitié
gentium. * Univerfi fines terræ jani credünt rn mi. sÉstts
* Deum ; jam adorant Chriftum univerfæ famili«
gentium -, una Sc Conbordi voce dicunt. Eaihus ad chnfium
montem Domini Sc ad domum Dei Jacob i non ad
domum Jacob, fed ad domum Dei Jacob, hoc efti
ad domum-'Dei quem coluit Abraham, quem eo-
lüit Ifaac, quem coluit Jacob, quem coduit Moyfei
quoqiie & Aaron j ut ottendant unum Deum elle Sc
eorum qui ante legem fidelès fuerunt, Sc eûrum cjiii
ciaverat Deum creaflc univerfa, pifees maris , vo- aüb lege extiterunt, & eorum qui nunc exiftunt
lucres coeli, cuncla animantia terræ , in quibüs
»/'•eft anima vivens j non longé infra fubdidit : F i-
dit Deus cuiïtfa ejUa fecerat, & irant valde bona.
Quod vàldi bonum eft , ex nulla parte malum
eft. Quod verb nulla ex parte malum eft;
quomodô malum & immundum eft ? Quicquid en-
go naturaé à Deb faélæ in carne fuîîla confîdera-
tur, mundum & valdè bonu|p eft, atque uti licet.
Quia verô per hdc animal, voluptas & im-
munditia figuratur ; immundum , propter hoc,
pp hoc àninial eflè defignatur, * ut vicium hoc ftudio-
' j fiùs caveatur, etiam animal ad vefeendum inter-
dicitur, per quod defignatur] :& ea immùnditià
f. fie uti non licet. * Si drgo mUndum Sc immundumr
dentes in Deüm üniverf« multitudinis gentiuni.
Quod autem dicere nos argüis, eamus ad domum Petri,
eamus ad dothum Pauli Sc ad domum Martini j
nullus, qui fané fapit, hoc ita didlum efle intelligit :
nullam quippe domum Petro feu Paulo facimus ; fed
in honorem atque tilemoriam Petri feu PauliDeo eam
condimus. Nec ulli Pontifîcum fas eft dicere in con-
fecrationibus Ecclcfiarum : tibi Petro, feu Pàulo, hanc
domum, vel hoc altare confeéramus; * Sed tibi Deo
in honoré Petri feu Pauli hanc domum vel hocaltaré
confecramus. ] Propterea verô h«c domus potifii-
mum appellatur domus Dei Jacob, ac fpecialiter
nominatur Jacob ; quia primus omnium legitür J a cob
Deo inftituifle hanc àomuih.Erexit, inquit,j<*.
elle hoc animal intelligitur, Sc eo uti & non uti à D cob lapidem in titulum, fundenS oleum de fuper , & 1,1
Deo nobis permitticur : unde Sc facra teftatur au-
"• ftoritas : Non quod intrat in os, conquinat horninem >
»■ fed 4 qua de corde eXetint, fornieationes Sc cætera,
quæ enarrat vicia, ea eoinqùinartt hominem. Non
itaque earo fuilla. quæ in os intrat, coinquinat .
'^•fi°niinem ; fed voluptas , * Sc immünda volupta-
tis cujuslibet concupifcentia, quæ de corde pro-
ceait ; ea coinquinat hominem. Propter hoc
J ; Apoftolus * quoqpe Paulus ait i Omnia , qua
?. w. vobù apponuntur * ad vefeendum , fumite cum
aü'teitè ; nihil' interrogantes proptér
,rri-confcieniiami Eadem ratione licet arare in bo-
Sc afino, & * prohibetur ne aremûs in bo-
■M'n6 ^ afifi°. Numquid de bobus ; ut ait Apoftolüs
Paulus j cura eft Deo ? An propter üos lex hoc
dieit ?
1,0 » fi melius non poteft : quia Deus permittit J
qma omnia hæc humanis ufibus creavifi. Sed quia
08 hngulam findit Sc ruminât, & ad excolendam
omnino eft idoneum animal; reékorem in
. cclefia* defignat diferetura ; in his quæ agit fen-
ut^ habentera , qui rectum difeernk à pravo ; Sc
*îui mandata Dei, quæ audit Sc qnæ legit ' me-
ditatr- “ - : " ■ • • - ••
dixit j vere loctis ifte fanSlus eft i Sc enumeratis quæ
viderai, ccèleftibus myfteriis obftupefaélus addidit :
Quàm terribilis eft locus ifte, non eft hic aliud nifi domus lèf*. v. 17*
Dei & porta Cdeli. Domus ergo Dei nbftri eft Domus
Dei Jacob;quiaDeü,quem colimus, coluit Abraham,.
Ifaac quoque Sc Jacob. In hac domo Dei quotidié
divinus fermô recitatur ; populus fidelis quæ bonâ appelât
, Sc quaï mala fugiat, edocetur ; ac fimul quæ
appetendorum fint præmia, Sc qu£é mala quæ agunt
poena cbmitetur. Inde Sc fbrenfes caufæ à Chriftianis
àguntur, à proximis proximorum calûmniæ audiun-
tur, ac débita cuique reatui perna infertur. Non oc- 2«. *0. v.tj;
sides, inquit lex * qui autèm occiderit, immô ficut ,
Chriftus ipfe adjecit, qui irâfcitur fratri fuo, refis Matbif .v.t*
èrit judicio. * Cui ergo ira & odium tollitur, uti gla- ms. San.Gir.
Qui ergo tetram colic, aret in bove Sc afi- E dio & lanceâ non permittitur. Qui abrènunciac iræ •
Sc odio, facillimum eft ut abrenunciet lanceæ Sc
gladio. Multô ‘quippe fadlius eft cônflare gladium
iuum in vomerem, Sc lanceàm fuafti in faicem,quàm
tumore cordis fubmiflb, humilem fieri ex fuperbo,fer-
vum ex libero ; abnegare uibrem, filios, domum, arma,
agros,equuos,& bmnia quæ pofïidet,adhuc autem
ut fe ipfum abneget. Quod* tamen fæpenumero fieri
videmus videtis & vos, quia * multi olim in rebu^
fæculi agentes, fuperbi Sc potentes,ad bella inffruétïf-
fimi Sc pugnaces» rapiendis aliorum rébus inhiantes,
T 11 i j
. urj & meditando ruminât apud fe die aC no-
. eJ ” ecfolùm fibi ucilis exiftit, fed alios ædificat,.
öQcendo iftruit. Huic tam idoqeo prædicatori