pracia^'ut; fcilieets1îberumnoivexcludaturarbitrium. A doûrina rairabiliter fecit corda,Prophetarum, & A-
SimilitVqiiandô italoquuntuv divinadidta, ut libero poftólorum, .neenon & * Evangel.ftarum , fceçunda
arbitrio folivideantur falutem hominis'attribuérei nul-
lo intclle&u gratiafieparanda eft. SicUtergo quamvis
nàturaUsufus non-procrectprqlem fine pâtre, nec nifi
per matrenvy non tarnen remover ùllus mtellc&us aut
patrem, aut matrem’ à generatione prolis : ira gratia
& libérùm arbitrmm non difeordant, fed conveniuut g
ad iuftificandum & falvandum hominem. V
t, C A P ü T V I.
0 ko modo non fit fiupervacaneum homines ad fidt
& ad ea quafides exigit,
falutaribus feminibus : unde accipimus quicquid fa-
lubriter in agricultura Dçf ad alimentum animarum
.* fèminamus ; ficut non nifi de primis terra? femi- mfiBÊ
nibus habemus, quod ad niitr imentum çorporum prô-
pagamus. Siquidem nihil *111111161 ad falutem fpiritua- d. miiJ
lem prædicamus| quod facra Scriptura Spiritus fim-
éti miraculo (cecuhdata non protulcrit, aut intra fe
non continent. Nam fi quid ratione dicam.us aliquan-
do , quod in di&is ejus apertè monftraie, aut ex ipfis
probare nequimus i hoc. modo per illam cognofcimus
utrùm fit accipiendûm aut refpuendum. Si* enim a- «/.aut.
tft utu*/ c. pertâ ratione colligit.ur, Sc * ilia ex nulîa parte contra- îiiij
' dieu : qdoniam ipfa ficut nulli adverfatur#veritatï j tudic
N his tarnen, in quibûs videtur Scriptura liberum n itanulli favet falfitati : hoc ipfo quia non negat quod
arbitrium ad seftè volendum & operandum invita- ratione dicitur , ejus auâoritate lulcipitui. At fi
îpfa noftro fenfui indubitanter répugnât : quamvis
nobis ratio noftra videatur * inexpügnabilis ; nullâ *t.
Tarnen veritate fulciri credenda eft.*-. Sic itaque fâcra b,1,s |
Scriptura omnis yeritatis, quam ratio colligit, audto-
ritatem continet : cùm illam aut aperte affirmât, aut
nullatenus negat. Videamus.nunc.in exemplis quo-
modo verbum fit fernen. * Cùm audiunt quibus di- «f-autq*
citur: Si volueritis, & audieritis m e intelligunt & - j
cogitant quod dicitur velle & audire i hoc eft, obe-
dire: qui enim audit & non.obedit, dicitur non ay-
dire. Sed ebédire nequeunt, nifi velint : velle autem
obedire, êft re&è. velle : re&è verb velle nemo poteft,
nifihabeat re&itudinem voluntatis , quam nu!-
lus habet homo, nifi per gratianu. Verùm redticùdo
C volendi aliquid nulü datur, niPintejligçnti velle,
. , difficultas eft. * Qua?ritur cur hominem iifvitac
11 ad reifte volendum, Sc quare* arguic non obedienccmj
. cijm ipfam re&itudinem nemo poffit, nifi gratia dan-
te, habere vei accipere ? Sciendum quia ficut terra
innumerabiles herbas & arboies ■, fine quibus humana
natura alitur, aut etiam quibus per-imitur, fine omni
ie- from inis cura profertj * illas verb, qua? nobis ad vita
mnutrien dam maxime funt* necelfaria?, non fine
magno labore, atque cultore, nec abfque feminibus :
ita - cOrda humana fine do&rina five ftudio fponte
quafi ge^inant cogitationes & voluntates nihil utiles
faluti, aut etiam noxias ; illas verb, fine quibus ad
falutem anima? non proficimus, nequaquam fine generis
'fui'-.femine^*& laboriofa cultura concipiunt &
gerroinant. Unde illos homines, quibus talis cultura
i.c«r. s. v-9- impenditur, agriculturam E)ei vocat Apoftolus. Eft
autem. femen hujus agriculture'verbum Dei : imo
npn verbum , fed fenius qui percipitur per verbum :
Vox naroque fine fenfu nihil conftituit in corde. Nec
fblum fenfus verbi, fed omnis fenfus , vcl intelletftus
retSfcitudmis, quern mens humana five per auditum,
five per ■ Leftionem, five per- tationem , five quolibet
d. dicitur alio modo concipit,, femen eft recte volendi. * Nul-
lusnamque velle poteft, quod prihs corde non concipit:
velle autem credere quod eft credendum, eft
«/.icdiepoteft rede velle. Nemo ergo* poteft hoc velle, fi nefeit
• * quod credendum eft. Gum enim pra?mififlet Apo-
Xcm. io. ftpjus : Omnis quicuncjite inyo.caver\t nomen Domini,
fiilvus- erit : fubjun’xit : Quomodo ergo invocabunt ■ in
quem pan credid'ev-unt ! -Ant quomodo credent e i, quern
non audie'Unt? Quomodo autem auditnt fine.prad:canter
Quomodo vero pradicabunt, nifi mutantur ? Et pau-
^ ^ • E/pq.fides ex audifu: auditus vero^perverbum
verbjƒ ud C n a t t t a dicit fidem cfle ex auditu, intel-
perytittm Jjgendum eft quia fides eft ex hoc quod concipit mens
ptr auditum-^neque ita ut fola conceptio mentis faciat
ndem iii homine i fed quia fides efle nequit fine con-
ceptione. Addita- namquc redhudine volendi concep-
tipni per gratiam, fit fides : quia credit quod audit.
Auditus autem «ft per verbum Chrifti, hoc eft, per
vetbiim praedicantium Chriftum. Pradicantes verb
non funt nifi mittantur : fed quod mittuntur , gratia
*i. grad* eft. Quapropter & praedlcatio* gratia eft : quia gratia
eft quod deicendit ex'gratia j & auditus eft gratia,
6c quod velle debet; * Videtnus itaq'ue quod didum al-
eft j Si ‘r'olueritii & audieritis me femen elfe nequa- if*i V
quam per fe ad aliquem frudum germinans fine
• adjedione, reditudiois î nec ipfam reditufiinem da-
r i, nifi feminibus, Similiter cum dicit Deus : Conver-
timini ad mei femen eft fine genuine, quamdiu ho-
minis voluntatem non convertit Dens ad volendum
converfionem, quam cogitât, cùm audiç i convertbnu
ni : fine quo femine. nullus poteft vfclle converti. Dicitur
etiam converfis ,, convertimini ? aut ut magis con-
vertantur, aut ut fervent quod converfi fiint; , Qui
verb dicirnt.» con verte nos .Deus j jam aliquatenus
converfi,finit.: quia redam voluntatem habent,cùm
soient converti nêd orant* per hoc qu.od jam aeçe-4,1 Pro
pei unt% ut augeatur * eorum converfio : ficut llli qui *i. «it-
^ credentes; auge nobis fidem, dixerunt. Ac fidicerent ^u™tI?1
ilii, 6c ifti: auge in nobis quod, dediftij perfieequod
ccepifti. ..Qnod de his oftendi, fimilibiis quoque 1n-
telligen.dum eft. Sicut igitur terra non germinat na-
turaliter ea, quæ maximè necelfaria flint faluti-corpo-
ris noflri., fine feminibus-: 6c licet Deus non det in-
cremenuim omni femini j non t.amen celfant agrico-
1'* noftri feminare in fpe meflis aliquantulæ ; ita terra
cordis humani non profert frudum fidei 6c j.ufti—
tiæ fine congruis feminibus : ôc quamvis Deus non faciat
cundabujufmodi fèmina germinare, tamen præ-
cipit agriçolis fujs in fpe inftantiffimè verbum fuum
feminare^ Oftendimus, ut puto, quomodo non fit
fupervacaneumhomines ad fidem Chrifti, 6c ad ea
6c intelledus, ex audita gratia, Ä: reditudo volendi E quæ. fidës hæc exigit invitare : quamvis non omnes
gratia eft.; VerùmÉaiQio, prædïcatio, auditus, intel- haue invicatipnem fufeipiant.
ledps , nihil funt nifi voluntas ,velit quod mens in
tefligit : quod +yöluntas facere nequit , nifi accept^
C A P U T V i t .
reditudine : rede namque vu lt, cüm vult quod
debet. Ita quod mens ex auditu yerbi, concipit, eft
femen prsedicdntis/,; . 6c-ereditudo eft incremcntum
.quad Deus dat, fine quo nequtqui plan tat • neque qui
rigor, eft aliquid} fed qui incrementum dat, Deus.
Sicut ergo Deus in principio per miraculum‘fecit fru-
“mditum, 6c alia de terra nafcentia, ad alimerftum hq-
miivüm,. fine cultore 6c feminibus: ita fine humana
Qupd jufte arguantur qui invitati rrluftantur ; quarn-
vis fi qui invitationem ne que ant abfque
•gratia, #
Dlxi etiam * polie quæri enr arguamyr illii qui ver-
buthjDei non fufcipiuntjcùm hoc facere nèqueant
nifi gratiâ eorum voluntates dirigente. Dicit enim *
Domiul1s de Spiritu fando : / lie arguet mundurn de A injuftitiam, propter caufam fuam judicantur peccati,
■ crciiiderunt in me. Ad quod licet donee ipfa remittatur. Nam fi peccataeftsnt, in baptif1
d- # uQt ?orfitan difficile fit refpondere} quod tamen Deo dan
te poflum, tacere non debeo. Notandum eft quia im-
potentiaqux defeenditex culpa nbnexcufatimpoten-
ä ". ««- tern, culpa manente. Unde in,infantibus, in quibus'
exigit Deus ä natura humana juftitiam, quanvaccepit
I in primis parentibus cum poteftate fervandi illam in
omnem prolem fuam , non excufac earn impotentia I habendi juftitiam : quoniam propter culpam in hanq
I covruit impotentiam: hoc ipfum namqne, quia non
, hpc eit habet quod per fe refumere nequit, * eft ilii habendi
ii!ijP>cn-. impotentia > in * quam ideö cecidit, quia fponte de-r
iun«*iuia ^ ru-^ fervate potuit. Qnoniam ergo peccando
[ deferuit juftitiam j ad peccatum ilii imputatur impo-
i tentia, quam ipfa peccando fibi fecit. Nec folftm im-
pocentia juftitiam habendi , fed etiam impotentia il-
[ lamintelligendi, fimiliter in non baptizatisimputatur
mo delerentur , in quo omnia peccata* Chrifti. fan-
guine lavantur. Item : fi propric peccata dicerentur ne
eflent in brutis animalibiis peccata, ad quorum fimili-
tudinem ilia propter peccata noftra fuftinet natura.
Eft 6c aliud quod valde timendum’ eft , quod in primo
peccäto humanæ naturæ cogiiofei'poteft. Quoniam
enim homo eft fipiritus vadens, dt“' non re dien S-, poft- 77-w-j.
quam fponte cadit ( ut de yoluntatariis peccatis * tantum
nunc loquar) nullo modo poteft refurgere , niß
gratiâ relevetur ; fed merito fiio de peccato in peeca-
tum, ufquein abyfliim peccatomm fine fundo, hoc eft,
* profundam fine æftimatione, demergitur, nifi mi- 4/. profund«
fericordia retineatur ; ita ut etiam ilii bonum vertatur
in odium , 6c * fit ei in mortem. Unde dicit Dominus
Apoftolis: Simundus voso,dit, ficitote quia me priorem?0*»- »f*
vobis odio habuit. Et Apoftolus. Bonus odor fumus ». 0 . 1 .
ad peccatum } quoniam pariter defeendit à pecca- ß Deo , aliis quidem odor mortis in»mortem, aliis aut
to. Poffumus etiam rationabiliter aflerere quia quöd D odor vita in vitam, propter .quod dicitur de Deo
à primâconditionis humana? dignicate, ac fortitudi-
ne, atque pulchritudine, minorata 6c corrupta eft,
ilÜadculpam imputatur. Per hoc namque minora-
v it, quantùm in ipfa fuit , honorem 6c laudem
* Dei. Quippe fccundùm dignitatem operis, lau-
daturôc prædicatur fapientia * artificis. Quantb igitur
natura humana pretiofum opus Dei, unde ipfe glorifi-
candus erat, in fe minoravit atque feedavit; tantùfuâ
culpâ Deum exhonoravit. Quod illi ad tantum * fta-
tuitur,peccatum, ut non nili per mortem Dei deleatur.
Siquidem ipfos motus , five appetitus , quibus
propter peccatum Ada?, ficut bruta animalia , fub-
jacemus ( quos Apoftolus vocat * carnem 6c concu-
pifeentiam , quam invitum fe tolerare manifeftat,
!• cùm dicit : Quod odi illttd facio , id eft, nolens con
quia cui vult miferetur, & quern vult indurate Verum
quorum miferetur, lion omnium aequaliter miferetur j '
neque quos indurat, omnes aequaliter indurat.
C A P U T IX . 4/.cap. 19*
Cur peccato deleto , eff ftus ejus remaneat : dr cur
baptizatiatque martyres, non Jlaiim incorrupti-
biles fiant.
CUr autem in hac vita perfeveret in nobis poena'
peccati., deleto peccato » alia qüa?ftio eft. De
qua licet nunc tra&are non propofuerimus, .breviter
tamen dico quia fi in * incorruptionem ftatim in bap- »I- incorra-
tifmo vel in martyriomutarentur fideles j-periret me- f
cupifco ) fatis oftendit facra auiftoritas imputari ad p ritumj * & homines, nifi ilii qui primi fine exemplo ^ • incorfUP-
peccatum. Quippe cùm de folo motu iræ , * fine o- ^ crederent, nullo * merito falva'rentur.fblo Nempe de- 4/. modo
pere vel voce, dicit Dominus. : Qui iraficitur fiatri
1 fiuo, reus erit judicio ; àpertè monftrac culpam non
t eile levem,qiiam tarn gravis, fcilicet, mortis fequi-
l||«r’- tur damnatio. Ac fi dicat : Qui facit, quod homo non
I debet facere ; ,nec faceret, fi non. peccaflet} auferri
; debet ex hominibus. Et cùm Paulus de illis qui car-
H nem, id eft , concupifeentias fentidnt nolentes, ait :
Æ«ra|8. V. i. Nihil damnai ionis eft his,- qui funt in Chnfto Je fit,
j qui non fecundum carnem ambulant, hoc eft,- non
«/.figtut voluntate confentiunt : fine dubio* fignificateos ; qui
I npn funt in Chrifto, fèqui damnationem, quotiens
fenciunt carnem , etiamfi non fècundùm illam ambulant
Quoniam fie faôtuseft homo, ut* eam fentire,
ficeient fides & fpes, fine quibus nullus homo ha-
bens intelleéhim regnum Dei mereri poteft..: fides
namque Sc fpes funt earum reriim qiia? * non vi- *t. nondom
dentür. Cum enim * viderent homines * eos qui ad 4/.videtentur
Chriftum converterentur ; ftatim tranfire ad incor- al-om,t‘601
ruptibilitatem : nullus eilet qui faltem velle poflet fe
fiiptrahere ä tanca beatitudine , quam videret. Ut
* ergo gloriofius per fidei atque fpei meritum bcati- ,rg0
tudinem, quam defideramusj adifpifeamur: manemus,
quamdiu in hac vita fpmus , in hoc quod jam non imputatur
ad péccatum, quamyis evenerit*.propter pec-
catum. Deniquenon promittitur nobis per baptif- prop1«
mum & fidem Ghriftianam beatitudo , quam habe-
3
ficut de ira dixi , non deberet. Si quis igitur quæ dixi, ^ bat Adam ante peccatum in paradifoj fed quam ha-
1,‘ Bomiris
Pçjyÿciar.c
diligenter'Confiderat; nullatenus eos, qui propter culpam
fuaraverbum Dei fiifcipere nequeunt, rebte ar-
gaehdos dubitat. v
C A P U T V I I I .
Qn°d omnis culpa & culpabilis impotentia in renatis
per baptifimum deleantur.
QUibus autem c^tur gratia fidei Chriftianar, ficut
illis in baptifmo dimittitur originalis injuftitia,
cum qua nafeuntur.: ita omnis culpa impotentia & tobiturus
erat , quando completus elTèt numerus ho-
minum, qui affumeridi erant ad perficiendum civita-
temfùpernam , quæ & de Angelis Sc de hominibus eft
complenda : ubi non generabunt,homines,ficut face-
rent in pâradifo. Si ergo converfi ad Chriftum mox
tranfirent in illam incorruptibilitatemj non eflent homines
de quibus colligi poflet ille numerus : quoniam
ad beatitudinem., quam viderent , nullus poflet non
feftinare. Hoc puto eflê quod dicit Apoftolus de illis :
Qui per fidem 0perati funt juftitiam, & h i, inquit, Heb.t
omnes teftirnonio fidei probati , non accepcrunt repromifi l9’ &
tius Corruptionis, quam propter peccatum primi * pa-L fionem, Deo pro nobis melius aliquid providente
reniis incurrerunti & per quam inhonoratur Deus,
ignofcicur. De nulla namque culpa; quæ ante baptif^
■ m,um inillis erat, poft baptifmum arguuntür; quam-
v.lsT laG°mip iio& appetitus, qua funt pcenapecca-
ftatim in baptifmo deleantur : nec ullum illis
lmPUEanCur delictum poft baptifmum , nifi qiiod fixa
yolurttate * fecerint, Unde apparet quia corruptio, Sc
! nialarqua fuerunt pceiiapeccati, Sc poft baptifmum
1 yctt>dnent, non funt' per le peccata. Sola namque injuftitia*
eft per fe peccatum >* Sc. ilia qua fequuntur
fine nobis canfiummarentur. Si enim*quaritur quod no- */. quetit
bis melius providerit ex hoc, quia ilii non accepcrunt
repromiflionem : nihil convenientius refponderi pofle
video, quàm quod fuprâ dixi : quia, * fcilicet, fi faitem...
illis * probatis, non differretur promiflà juftis beati- pro?*gatis
tudoj periret meritum in illis, qui non per fidem
hoc, fed per: experimentum cognofcerent : propaga-
tio* etiam hominum, de qua nos nati fümus, defice-i- *1. eni«
ret ; quoniam omnes ad incorruptibilitatem-, quam
prafentem viderent, currerent. Magnum itaque bo-
R i j