IO E A D M
«j. humilita- pjtum fufceptionem, eorumqueinomni4 humanitatis
officio relevationem, ex eo probatur quod ilium pio
ftudio in hoc Sc fe & fua novimus expendifle : Se in
omni hilaritate, fua in omnidargitate. Quad ß ali-
quando ad refe&tonem corporum vidus omnino pro
voto fuo non fufficiebat, hoc quod deerac ejus bona
Voluntas & vultus alacritas apud hofpites gratiose
fupplebat. Praeterea nonnunquam cibus Fratrum fuo
juifu de refc&orio fubla;us, & hofpitibus eft a 1 latus aic-
que appofitus. Neque enim cunc in promptu aliud
erat, quod eis apte poflet apponi.
Vidfcus autem Monachorum ica Deo providente dif-
penfabatur, ut nihil eorum qua: neceffitas expetebat illis
deeßet > licet fiepiflime in hoc client, uc timeretur
ne in craftinum eis cun&a deeßent: Sicque nonnunquam
inter aliquid Sc quaß nihil ferebantur, ut aliquid
eis non fuperßueiet; Sc quod erat'quafi nihil eos ne-
~ quaquam per inopiam fatigaret. Quod penitus illis
contingebat fecundüm verba fui patris, qui ca pra?dice*
bat, dum miniftri Ecclefia: apud eum querebantur de
formidineimminentis neceffitatis: frequenter namque
sk4 Cellerariis, ä Camerariis, ä fecretariisaditus eft, Sc
quid confilii contra penuriam qua? cujufque obedien-
tiam peßundabat daret inquifitus. Quibus cum refl
ponderet, Sperate in domino, Sc fpero quia ipfe ne-
ceßaiia vobis qua?que miniftrabit> mirabili modo non
fecus eveniebat in re, quam ipfe dicebat fe habere in
fpe. Videres enim poft ha?c verba ftatim ipfa die vel
cert£ fequenti mane, five quod falii non poterat, priufi
quam penuria aliquo 4 ullum aftligeret, ut naves de
Anglia oneratas omni copia in ufum 4 illorum juxta
appelli, aut quemlibet de divitibus terra? Fraternitatem
Ecclefia: qua?rentem cum magna pecunia adventa-
re> aut aliquem relinquere mundum volentem , fe Sc
fua in Monafterium offerre > aut denique aliunde aliquid
apportari, unde per plurimos dies neceflaria qua?-
qqe poterarit miniftrari.
Habebat pra?terea ipfum ccenobium plures poflef-
fiqnes in Anglia, quas pro communi Fratrum utilitate
necefle erat per Abbatis prxfentiam nonnunquam vi-
“ farit Ipfo itaque fua? ordinationis anno, Anfelmus
irj Angliam profe&us eft.4 Ad quod licet ha?c, quam
dixi, fads firmä caufä exftiteret j alia tarnen erat non
infirmior ifta, videlicet ut reverendüm Lantfrancum,
cujus fuptä meminimus, videret cum co de his,
quae Corde gerebat, familiari affatu ageret. Ipfe fiqui-
dem venerabilis vir jam de Abbate Cadomenfi fadtus
fuerat Archiepifcopus Cantuarienfis omnibus valde
honorabilis & fublimi probitate confpicuus.
*Qüm igitur Anfelmus tranfito man Cantuariam
veniret, pro fua reverentia & omnibus nota fan&itate,
honorifice ä conventu Ecclefia: Chrifti in ipfa civitate
fits fufeeptus eft. Pro quo honore nolens ingratus exi-
ftere, poftmodum ipfi Monachorum conventui ä gra-
tiarum adlione inchoans, procedentc in hoc verborum
feriedc charitate locutus eft, rationabiliter oftendens
4t. »mit. cum qui charitatem 4 ergaalterum J habet, majus aliquid
habere, quam 4 ilium ad quem charitas ipfa habetur
: ipfe enim inter alia, inquit, qui charitatem habet
, hoc unde Deus ei feit, gratias habet) ille verb ad
quem tantummodo habetur, minime. Quas etenim
gratias mihi debet Deus, fi tu me vel quilibet alius dili-
git ? 4 Quod fi majus eft habere hoc unde Deus feit ho-
mini grates, qu&m hoc unde nullas j cüm pro habita
charitate gratias feiat, pro fufeepta non adeb j coiligi-
tur eum qui charitatem erga alium habet , majus quid
habere quim ipfumcui impenditur. Ampliüs:Is cui
’ c^ <J.aIc5r?us ^crv^c > ^)lius commodi munus perfun*
ctorie fufeipit, verbi gratia: honorem unum, benefi-
ctum unum, prandium unum, vel quodlibet officii genus
in hunc modum. Alius verb charitatem qus cora-
modi munus exhibuit, fibi retinuit. Quod in vobis Sc
m me, fandliflimi Fratres, Übet in prsfenticonfidcrare.
E R U S
Ecce unum charitatis officium mjhi impendiftis. Itn«
pendiftis, inquam, mihi charitatis officium unum, 8c
à me jam ipfum officium tranfiit ; charitas verb ipfa
qua? ©eo eft grata,vobis remanfit. Nonne melius judi*
catis bonum permanens bono tra'nfeunti i Adhæc fi
ex ipfo officio circa vos aliquid charitatis in me crevit
ßc hoc ipfum vobis ad cumulum retributionis erit qui
feciftis unde mihi tantum bonum provenit. Si non vobis
4 tarnen charitas veftra* remanfit, à me officium
quod exhibuiftis penitus tranfiit. Hæc igitur fi redfa '*
confideratione attendimus , profedto perfpiciemus
màgis nobis elle gaudendum, fx alios diligimus, quàm
fi diligimur ab aliis» Quod quia non omnes faciunt
multi potius ab aliis amari » quàm amare alios cu*
piunt. Ha?c Sc hujufmodi multa locutus eft, & ac-
cepta Frätcrnitate Monachorum , fadfcus eft inter
ß eos unus ex eis. Degens per dies aliquot inter eos
& quotidie, aut in Capkulo, aut in clauftro mira qu*.
dam & illis adhuc temporibus infölita de vitä & mori-
bus Monachorum coram eis rationabili facundiä dif-
ferens. Privatim quoque aliis horis agebat, cum his
qui profundioris ingenii erant, profundas eis de divi-
nis nec non fecularibus libris quæftiones proponens
propofitafque exponens. Quo tempore & ego ad fan-
dlitatis ejus notitiam pervinere merul, ac pro modulo
parvitatis me* beata illius familiaritate utpiote ado-
lefeens, qui tunc cram, non parum potiri.
Inter reverendüm autem Pontificem Lantfrancum,
Sc hunc Abbatem Anfelrnum quid in illis diebus a&um
didfumve fit, planum eft intelligere his qui vitam &
mores noverunt utrorumque. Qui verb non noverunt,
^ ex eo intelligant quod , in quantum noftra & mul-
torum fert opinio, non erat illo tempore ullus qui
aut Lantfranco in audtoritate vel 4 multiplici rerum </,uii
feientia, aut Anfclmo præftaret in fanditate vel
Dei fapientia.
Erat præterea Lantfrancus adhuc qüafi ludis An«
glus p needumque fédérant animo cjus qua?dam infti-
tutiones, quas repererat in Anglia. Quapropter cùm
plures de illis magna fretus rationc, 4 tum quafdam ] W.»
mutavit fola audoritatis fuat deliberatione.Itaque dum I
illarum mutationi intenderet, Sc 4 Anfelrnum unani- „/.J
mem feilicet amicum & fratrem fecum haberet, qua- 1
dam diefamiliariùscum eo loquens, dixit ci : Angli
ifti, inter quos degimus, inftitueruntfibiquofdamquos
^ colerent fandos.De quibus cùm aliquando quifiicrint,
fecundùm quod ipfimet referont, mente revolvo j de
fanditatis eorum roerito animum à.dubietate fledere
nequeo. Et ecce unus illorum eft in fanda, cui ï nunc 4> ®
;Deo audore præfidemus fede quiefeens, Elfegus nomine,
vir bonus quidem ,& fuo tempore4graduiAr-
chiepifeopatus piæfidens ibidem. Hune non modo inter
fàndos, verum 4 Sc inter martyres numerant j licet
eum non pro confeffione nominis Chrifti, fed quia fe
pecunia redimere non voluit, occifum non negent.
Nam cùm illiim, ut verbis utar Anglorum, «mull
cjus & inimici Dei pagani cepiflentj Sc tarnen proreve*
rentia illius ei poteftatem fc redimendi conceffißent,
£ immenfam pro hoc ab eo pecuniam expetiverunt.
Quam quia nullo pado poterat habere, nifi homines
fuos eorum pecunia fpoliaret Sc nonnullos forfitan in-
vifa?4 mcndicitati fubjugaret, elegit vitam perdere,
quàm earn tali modo cuftodire. Quid hinc igitur tua
Fraternitas fentiat, audire defidero. ;Et quidem ille,
ficuti novus Angliæ civis, hæc fummatim perftrin-
gens Anfelmo propofuit.
Attamen cauiam necis beati Elfegi hiftorialitcr in*
tuentes videmus non illam folam, led aliam fuifle ifta
antiquiorem. Denique non ideo tantum quia fe pecu*
nia redimere noluit, fedetiam quia paganis perfecu-
toribus fuis civitatem Cantuariam Sc Ecclefiam Chrifti
in ea fitam concremantibus, 4 civcfque innocuosil-
atroci morte nccantibus] Chriftiana libertaceobfiftere
D E V I T A S . A N S E L M Î.
eofque à fua infidelkate convertere nifus , eft ab eis ca- A famelica ^ayiditate replebantur. Dida etiam fua fic
Sc crudcli exanimatione eft occïfîis. ■ ‘ ptus -----___r--------------
Sed Anfelmus , ut vir prudens, viro prudenti juxta
interrogationem fibi propolita’m fimplicitcritarefpon-
dit, dicens : Pàlam eft 4 quod is, qui ne leve quidem
contra Deum peccatum âdmittât moii non dubicat 'i
multb maxime mori non dubitaret, priufquam aliquo
gravi peccatô Deum exacerbatet. Et révéra gravius
peccatum videtur çlfe Çhriftum negarer quàm quemlibet
terreniim Dominum pro redemptione vitâ? fuæ
homines fuos per ablatiohem pecunia? illorum ad modicum
gravare. Sed hoc quod minus eft, Elfegus noluit
facere. ’Multb igitur minùs Chriftum negaret, fi
vefana manus eum ad hoc mortem 4 intentando cön-
ftringerec. Unde datur intdligi mifàrh pedusejus jufti-
ciam poftediflè, quando vitam fuam maluit dare,
quàm, fpreta charitate , proximós flios feandalizare.
Qaniobrem longèfuit ab eo illud væ, quod Dominus
minatur ei, per qutm fcandalum venit. Nec immerico,
ut reor, inter martyre^cbmputatur ,qtii pro tanta ju-
fticia mortem fponte fuftinuille Veraciter prædicatur.
Nam iSc beatus Johannes Baptifta, cui præcipuus martyr
dr veneratur Sc creditur à tota DèlEcclcfia, non
quia Chriftum negare, fed quia veritatem tacere noluit
, oectfus eft.. Et quid diftat inter mori pro juftitia
& mori pro ÿeritatè ? Amplius : Cum teftante Ïàcro
eloquio, tit veftfa patëmitas öptimè hovit, Chriftus
veritas & juftitia fit; qtii pro juftitia & veritatemo-
ritur , pro Chriftb motitur : Qui aiitèrn proChriftó
morit-ur, Ecclefia te^fte, martyr Jh'abétur. Beatus ve-
.unicuique hominum ordini conformabat, ut audito-
res fui nihil moribus fuis concordius dici pofle fateren-
tur. Ille Monachis, illeClericjs, ille Laïcis, adcujufi-
que propofitum fua verba difpenfabat. Monachos uc
ne minima quidem fui Ordinis contemnerent admone-
bat, conteftanSi*:quia per contemptum minimorum
ruerentdn deftrudlionem & defpedum omnium bonorum.
Quod did:um fub exemplo vivarii proponebat i
dicens claufuram illius diftridioni Ordinis monaftici
affimilari : Quandoquidem, inquit, ficut pffees de-
eurrence aqua v,ivarii moriuntur,.fi claufura? ipfius
minutatim ac fæpe crêpant nec refi.ciuntur : ita omnis
Religio Monaftici Ordinis funditus périt ,.fi. cuftodia
ejus per modicarum contemptum culparum paulatim à
g fervore fui tepefeit, atteftante Scriptura qua? ait : Qui
jnodiea defp icit, paulatim decidit.
Clericos quoque qualiter fe in forte Dei cuftodire de-
berenf inftruebac, eifque magnopere efle cavendum ,
ne fi à forte Dei caderent, in forcent diaboli per ne-
gledtum converfationis & Ordinis fui décidèrent.
; Conjugatos etiam qua fide,.qua dile&ione, qua fa-
miliaritate, tam fecundùm Deum, quàm fecundùm
feculum fibiinvicem copulari deberent edocebat : vi-
îum quidem ut fuam uxorem ficuc feipfum diligeret,
nec .præter illam aliam noflet , ejüfque ficut fui corporis
abfque omni finiftrafufpicionecuram haberet. Mu-
lierem verb quatenus viro fuo cum omni fubje<ftione Sc
amore obtemperaret ,.eumquead bene agendum fedula
ineftaret ^ nec non animum ejus fi forte contra æquum
Elfegus «que -pro jnftïtia , ut beatiis Johannes paf- C in quemquam tumeret, qua affabilitate mitigaret.
fus eft pfo veritate. Cur efgo tna'gis de üriius quam
de altcrias yero Famftoqrre. màrtyrio qiiifquam ambi-
gat ., -ciim par câufe ih hio,rtis perpeffioné utrumque
detineàt? Ha?cmeqbidém,revër:en^e‘Pater,in qüan-
tum 4perfpiçerepoiHrni j.rata efle ipfa ratio doeçt , at-
tamen-vieftràr pTnidentiæ''éft, & ’ mofi aliter fentit ab
hoc êorrigendb fev.bc?ajrê, & tjuid poCiffimum'in taii-
ta re-'fentiéndurh fit i.Ecéîe'fi«éJDeioôçehdô mohftr.àrc.
Adjqobd Lantfranicns'^Fateôf, inquit5Jfubtîleihiperr
fpicaciarti per/jn^iîèm'fubdiitatèm ; ûigenij tui ve-
hemaïter «pprtftib & ! V6néfbr , 'Érm'aqüc ratione tua
-edoiftnls beatum ËlFagtfiii ut verè magtiüm Sc glo-
riofum martyrem Chi'ifti déinceps me colère 8c vene-
rari-ex -COrde, gràiia Déi jüvânte, cônfïdb : quod ipfe
poftmedum devdt£ 'éîfercitus éft , qu-in Si hfftoriam
Hxc autem qu* eum vel admonuifle, vel inftru-
xifte, vel edocuifte dicimus, noneo ut aliis mos eft
docendi modo exercebat, fed longe aliter lingula4 qu*-
que fub vulgaribus Sc nods exemplis proponens, fo-
)id*que rationis teftimonio fulciens, ac remota omni
ambiguitate, in mentibus auditor urn deponens. L x -
tabatur ergo quifquis illius colloquip uti poterat, quo*
dam jin eb quodcunque petebatur divinum confilium
in'ipronaptu erat. Hinc eum. omnis fexus Sc «tas
inirabatur, &.mirando ampleiSbebatur, quoque po-
tenfior 4 aliifque praeftandor, eo magis quifque erat
ad'miniftrandum ei devotior atque proclivior. Non
fuit Comes in Anglia feu Count ilia, vel ulla perfona
potens, qu* non judicaret feiua coram Deo merita
perdidilfe,. fi contingeret fe Anfelmo Abbati Bec-
•ac paffionis ejxih: fiiijgditi-ftudib fieri pra?cepit. D cenfi gratiam cujufvis,officii tunc temporis non 4 ex- */. habuiflc
liibuille. - Rex ipfe Wilhelmus, qui armis Angliam
xeperat, & ea tempeftate regnabat, quamvis ob
jUiagnitudinem fui cun«5tis fere videretur rigidus ac
fprmidabilis; Anfelmo tarnen ita erat4 inclinus Sc af- «ndinatu*
f^bilis, ut ipfo prxfente omnino quikm effe felebat
_f|upentibus aliis fieret alius. ;
. iPrb;iua igitur execeilend fama Anfelmus 4 totius
Angli* partibus notus, ac pro reveienda fandlitate
charus cunétis effeótu, iter repetendi Normanniam
ingredicur- dicatus muldplici dono, quod honori
utilitati Ecclefia? fua? ufque hodic fervire dignofeitur.
Familiaris ergo eidehinc Anglia faófca eft, & prout di-
verfitas caufarum * ferebat, ab eo frequentata. Ut au-
Qu^fitquidèm hiftcû'façfi nop folùm‘plahp diftaminç
ad üegénddjii, vefùWi eciam muficb modulàmine ad
canöbdütn àÿucundfe inempriæ öfbërnó ÇantuarienT
fis Ébcfefi* Mopaclïô âA præcepturn illius nobiliter
editarrij -ipfe fua fùficfëritîa prô ampre illius martyris
eclifos mfighivtt, infi^bitam auâprifavjt, aubtorifà-
ih Ecclefia Dei !lèg'i cantarique înRitiiic i nomen-
que: Martyris hàc in parte np'n parùm; glprificavit. .
Fbfthæc Anfelthüs âd agenda propteh qu* Vénérât,
terras EcCfefia? Beccerîfîs. ^per Angl iam. adltt,, u tüitati
Monachorum fuorum per omnia ftuffiôse fecùndùni
Deum ferviensi Vadens autem & ad diverfii Moha-
fteria Monachorum , Canonicorum , Sandimonia-
liu.m^ P ,1 1InTe1 c non ad cuHas quorumque nobilium, pro1- E tem omnipotens Deus demonftrarct fe gratis ipfius i rraaftiirot dJnu/c’ei.bka-itf np.errnvoennii.enncs , llaæ>tfii(fTfiîmmèp f/iifîciipine-i v w n .niwl KnminPÇPnpaildoTPirl . A: illnm
hatur, Sc fufeepto quæque charitads obfequia gra-
dflimè miniftrabantur. Quid ille ? Solito mare cunéds
fe jucundum Sc afFabilem exhibebat^ moreîqtre fingu-
lorum in quantum fine peccâto poterat, in ftfiifeipie-
^at. Nam jukta Apoftolum his qui fine lege erant
tanquam fine legeélièt, cùm finelegc Dci non effet,
fed in lege Chrifti effet,’ fecoàptabat, Ut lucrifacerét
eos qui non raodo fine lege, ut pucabatur beati Benedi-
<*Üï fed & eos qui feculari vita? dediti irt multis vive-
hant fine lege Chrifti. Unde corda omnium miro mo-
4° in amorem ejus vertebantur, Sc ad cum audiendura
quam invenerat apud homines efle audtorem,Sc ilium
àpud fe quàm apud homines gratiam inveniffe po-
dorem, qubfdam viros per vilum dignatüs eft vifi-
tarc, Sc qualiter per eum ab infirmitate, qua nimis graviter
vexabantur, convalefccrent edocere. Horum
4 quosdico, duos qui inter fuos non ignobilis famæ
erant, exempli caufa, proponam , qui ficut à veridicis
ipfius Monafterii, cüjus Abbas diu extiterat, Mona-
chis accepi, in eodem 4 ipfius Monafterio illis præfen*
tibus per eum çuratl fùnt..
Quidam igitur vir nobilis Sc ftrenuus in confinio
Poncivi ac Flandriæ præpotens .habebatur. Hic
B i; *