34. E A D M E R I
• Qui cùm dehacvitatranflatus foiflèt, quàm. gravis A fanditaU elfe fciat, fi nihil^teptnsjnagçs'mei
calamkas ex.obicu illius Ecdefias Anglia: devaftave-
ric, ipulta præter.mittendo paiicis oftend,ere placuic.
Cotifeftim ènim Rex foras expreffic quod in Cap péro
ré, illcfvivente, confotûm habuit. Nam mox, ut
alia quæ perperam geffit omittam , ipfam totius Anglia:
, Scotia:, & HÎberniæ , necne adjacentium Info-
iarum matrem , EcclefiamTcilicetCantuarienfem , in-
vafit ; cunûa quæ juris illius erant, intus & extra per
clientes fuos dcfcribi præcepit; taxatoque vidtu Mo-
naehorum inibi Deo lervientium , reliqua fub cenfu
atque in fuum dominiun#redigi juffit. Fecit ergo
Ecclefiam Chrifti vena.lem; jus in eâ domiriandi præ
cæreris illi tribuens, qui ad detrimentum ejus.
ceflitati fub venire detr'e&at. Perftatitteii
do , & Comes æquc permanet in requirépdo. Ter- 10
tib itaque mandat illi hæc, Si non veneris, reverâ
noveris quia nunquam in vita æcerna in tanta requic
eris, quin perpetuo doleas te ad me non venilïè. Qiiod
illeaùdiens, Anguftiæ, ait, mihi font undique. Si An- ‘
^gliam ivero, vereorpe' cui per hoc prava fufpicio fur_
repat, & me causa confèquehdi Archiepifcopatus H«
lue ireexiftimet. Si non ivero, fraternæ câritatis violator
*ro , qdam quidem noii folùm amico, verùm
exhihere jubemur & inimico. ‘ Quæ denique-fi erga
inimicum violàta peccatum eft, erga amicum quid
■ eft ? Et certè amicus metis familiaris ab antiquo Codando
pretium Ilium fupe/abat. Unde miferâfoc- ß «esCeflrenfis Hugo fuit, qui mei nunc, ut dicic,
cefïïonc fingulis annis pretium renovabitur. - Nul
lam 'liquident conventionem Rex ftabilem elfe fi-
nebat, fed qui plura promittebat excludebat minus
dantem; nifi forcé ad id quod pofterior ofFerebat,
prima fonventione'vacuara , prior aftiirgeret.* Videres
infuöer quotidie » fpfetâ fervorum Dei religione,
quoique nefendifl^mos hominum fegias pecunias
cxigentes per clauftra Monafterii torvo & roinaci
vultu procedere, hinc inde præcipefe, minas intenta-
re, dominatiönem poten'tiamque fuam in immenfum
oftentare. Qua de re quæ vel quot fcandala, diftèn-
fidnes, inordinationes.ortæ fint, réminifei piget. Super
hæc, quidam ipfi Eçclefiæ Monachi, malis in-
' gruentibus difperfi ac midi font ad alia Moaafteria;
Sc qui relief, multas pafli tribulationes Sc imprope-
ria. Quid de homïnibus Ecclefiæ dicam , qui tam vaftâ
indiget. In neceflitatc probatur amicus. Si ergo pro
pter obliquam, quam in meforfan homines habere
polfont opinionem , amico meo in fua nece(fita?e
non fuccurro', meum certum, pro dubio aljorum
peccatum incurro. Commendans igitur me, atque
meam confcientiam ab omni terreni honoris ambitio-
ne vacuam Deo pergam , refpe&u fandli amorisejus*
morem gerere amico meo. Cetera ipfe Deus agat, 8c
me falva gratia fua ab» omni fecularis negotii impe-
dimento pro fua mifericordia immunem cuftodiat.
Exigebant etiam turn temporis Ecclefia: fox qUS_
dam valde neceflari* caufie ut Angliam pergeret;
fed pra:fato ilium cohibente payore, nullo pro eis
padlo volebat iter arripere. Contigit interea ut Co-
mitiflcE Ida: locuturus Bononiam iret, ubi cum per
dies aliquot necellärib detentus moraretur, manjJatum
miferiâ, miferâque vaftatione font attrhfj ut dubita- C eß ifo ^ Beccenfibus ne, fi peceato inobedientiæ norem,
fi fequentia mala non elfent, an lalvci vita illorum
polfent miferius atteri. Nec ifta quse dicimus in fola
Ecclefta Cantuarienfi Fadta font, Deftevit immani-
tas ifta etiam in curtdtis per Angliam conftitutis fi-
liabus ejus, qtne viris fuis, Epifcopis fcilicet feu Ab-
batibus decedentibus, in viduitaiem ea tempeftate
.cadebant. Et quidem ipfe primus .hanc ludluo-
fam oppreflionem Ecclefiis Dei indixit, nullatenus
earn ex paterna traditione excipiens. Deftitutas ertari
volet, ultra Monqfterium repeteret, donee tran--
fito piari fuis in Anglia rebqs fubveniret. Profe-
<ftus igitur, mare tranfiit, & Dofris appulfus eft.
Inde citato greltu ad Comitem venit, ipfomque ab
infirmitate jam convaluifle invenit. Detentus eft ta-
men in Anglia fer£ mendbus quinqne, detinente euni
non fblum Abbatia quam difponere venerat, fed 8c
multiplicium ratione cauf^rum, quie illius adventus
causa non inferior,ficutdiximus, erat. Sicquehujus
go Ecclefias folus-in dominio foo jtenebat. Nam^-^J5mPoris fpatium tranfii^utdepontificatuCantuarien-
aliam neminem prxter fe fubftituere volebat, quam- li nihil ad eum vel deeo didhim adtumve litfipfeque
diu per fuos Miniftros aliquid quod cujufvis pretii' ;foi periculi & antiqui timoris fecurus effedlus fuerit.
duceret, ab eis extrahere poterat. Itaque planum erat P°ft inNormanniam regredi volens, negata ä Re-
ubique miferiam videre. Duravit autem fere per quin- ge Hcentia copiam id ägendi habere non potuit*
que annos ( ut de aliis taceam ) foper Ecclefiam Inter hsc cum gratift Dominica: Nativitatis, om-
Cantuarienfem ha:c ipfa miferia femper in p^jus pro- D ncs re’gni Primores ad Curiam Regjs, pro more, ve-
ficien&, fibique ipfi miferior deteriorque fuccrefoens. nilientj contigit ut eorum optimi quique uno conftnfa
Quarto inter hæc anno Hu‘go Comes Ceftrenfis
volens»in fua quadam Ecclefia Monachotum Abba-
tiam inftruere , midis Beccum nuntiis , rogavit
. Abbatem -Anfelmum Angliam venire , locum inl^i-
cere, eumque per Monachos fuos regulari Converfa-
tione informare. Rcnui#ipfe, nec venire voluit.
inter fe de'communi matre Regni quererentur, quM
viduata foo paftore tam diu & tam inauditâ vexationc
opprimeretur. Hujufmodi ctgo de hoc ab eis confi-
lium fumptum'eft, ut fupplici prece Dominum fuum
Regem convenirent, quatenus orationes, quod po-
fteris mirum didtu fortalle videbituf, per Ecclefias
Jam enim quadam quafi præfâgio mentes quorun- Angliæ fieri ad Dominum permitteret, ut ipfe foa pie-
dam tangebantur., & licet clanculb nonnulli ad in* tace P-Cgl infpiraret quatenus inftituto illi digno Pa-
vicem loquebantur eum, fi Angliam iret, Archie- * ftore,àtanta cam clade, & alias per earn relevaret.
pifeopum Cantuarienfem fore. Quod quamvis omni- Quod cùm illi unâ foggeffilfent, ipfe Ktet nonnihil
no remotum elfet à vofontate ejus, 3c firmitas pro- exhinde indignatus, tarnen fieri quod^etebatur per-
pofiti foi fe nunquam hoc orfus fubiturum, certitu- mifit, dicens quodquicquid-^Ecclefia peteret, ipfê fine
dinem promitteret animp ejus ; tarnen quia hoc non £ dubio pro nullo dimitteret quin faceret omne quod
omnes intclligebant ( providendtf bona non tantum
'Coram Deo, fed etiam ceram omnibus hominibus)
Angliam intrare noluit, ne fè hujus rei gratia in-
tralfe quifquam fofpicaretur. Contigit interei Comi-
tem^pfirm acri languore gravari. Quod mox An-
, fclmo mandans, magnopere precatus eft quatenus
antiqua familiarit'ate conlidcrata , ad confulendum a-
nim* fua: fine moi& veniret. fit fi timor, inquit, fq£
cipiendi Archiepifcopatus, ne vea'iat, eum detinetj
fateor, inquit, in fide mea, quoniam id quod rumor
inde ja&at, nihil eft > ac per hoc indecens ejus
vellet. Hoc ita refponfb accepto, Epifcopi ad quos
ifta maxim^ pertinebant, Anfelmum fuper reipfa con-
foluerunt. Et qu£>d ipfe orationis agenda: modum Sc
tummam ordinaret, vix obtinere fuis precious ab to
potuerant. Epifcopis enim pra:ferri in tali ftatuto
ipfe Abbas fogiebat. Coadtus itaque , juxta quod
magis Ecclefia: Dei expetfirefeiebatur, modum orandi
cundtis audientibus edidit » & laudato fenfu ac perf-
picacia animi ejus, Jtota qua convenerat Nobilitas
regni, foluta curia, in fua difeeffit. Inftitutse igitiH
preces fiunt per Anglorum Ecclefias omnes. ■
I S T O R I Æ N O V O R. L I B I.
Hæc inter evenit ut die quadam unus de Princi- /
picibus terræ cum Rege familiariter agens promean-
cibus verbis in hoc, ut fit fit* fie ci inter alia diceret i
Hominem tantæ fandkitatis nullum novimus, quant«
tft, ut verè probamus, Abbas Beccerifis Anfelmusi
Nihil etenim amat præter Deum, nihil ( ut in omni
ftudio ejus claret ) cupit tranfitorium.
Ad quod Rex fubfannans, non, inquit, nec Ar-
chiepifeopatum Cantuarienferrii Guicùm alter refer-
ret : Nec ilium quidem maximè, ficut mea, muhorum^
quefert opinio. Obteftatuseft Rex qubd mattibus* ac
pedibusplaudensin amplexum ejus ^lyTeret, fi ul-
lam fidneiam haberet fe ad ilium poll^pîl^nus afpi-
rare. Et ad jecit, fed per fandtum vultum de Luca, ( fic
enim jurare coiifoeverat ) nec ipfe hoc tempore nec
alius quis Arehiepifcopus erit, me excepto. Hæc ilium
dicentem eveftigib valida infirmitas cortipuit *
& ledko depofuit, atque in dies cre&endo forme uf-
que ad exhalationem fpiritusegit. Quid plura ? Om- .
nes totius regni Principes Éoè'unt j Epifcopi, Abba-
tes, & quique Nobiles, nihil præter mortem ejus
præftolanteS, Suggeritur ægro de falute animæ fuæ
cogitâre, carceres aperire, captivos-dimittere, vin-
culatos folvere , repetendarum pecuniarum débita
perdonare , Ecclefias fuo eatenus dominio, fèrvituti
fubaékas, locatis Paftöribus, libertati reftituere, pr«-
cipueque Ecclefiam Cantuarienfem , cujus oppreffioi
lie, inquiunt, totius in Anglia Chriftianitatis confiât
elfe deteftandam dejedtionem. Hac tempeftate Anfèl-
musinfciùs horum morabatur in quadam villa non
longé à Gloceftria übi Rex infirmabatur. Mandatum
ergo illi eft quatenus fob omni feftinatione ad
Regem veniat, & ejus obitum fuâ præfentiâ tuea-
tur 6c mtiniat. Accélérât, ipfe venire audito tali nuncio,
& venit. Ingreditur ad Regem, rogatür quid
confilii fàlubrius morientis animæ judicet. Exponi fibi
primb poftulat quid fè abfènte ab afïïftentibus æ- *
gro confoltum fit» Audit, probat* & addit. Scrip-
turri eft ; Incipite Domino in C'onfefione, unde videtur
mihi ût primb de omnibus, quæ fè Contra Deum fe-
ciftè cognofcit, puram confeflîonem faciat, & fè om*
nia, fi convaluerit * cmendaturum fine fi&ione pro-
mittat ; ac deinde quæ confuluiftis * abfque dilationc
fieri jubeat. Laudatur hæc confilii fumma * fibique
hujus confefïionis fofcipiendi injungitur cura* Refer-
tur ad notitiam Regis quid faluti animæ illius magis
expedire .Anfelmus dixerît* Nec mora, adquiefcit
ipfe, & corde compunftus cunâa, quæ viri fen-
tentià tulit. fe faâurum, necne totam vitam fuam
in manfoetüdihe & juftitia amplius fervaturum pol-
iicetur. Spondet in hoc fidem fuam, & vades îrttet
fe Ôc Deuih facit EpifcopoS foos » mittens qui hoc
votum fuum Deo fopeï altare foa vice promittant»
■ Sctibitur Edidtum ,. regiôqtie figillo firmatür, quatenus
captivi quicunque font in omni domin^tione
fuâ relaxentur, Omnia “débita irrevocabilitcr remittan-
tur, omnes offenfiones ante hæc perpetratæ, indtilta
remiflîone, pcrpètuæ oblivioni tradantur» Protnit-
tuhtur infuper omni populo bonæ 5c fanélæ leges, in-
violabilis obfèrVatio juris * injuriarüm gravis, & quæ
terreat cæteros , examinatio. Gaudetur à cundtis,
benedicitur Deus in iftis, obnixe oratur pro iàlute
talis ac tanti Regis*
Interea Régi à bonis quîbulque foadetUt qüâtenus
communem totius regni matrem inftituendo illi Pa-
ftorem, folvat à priftina viduitate. Confentit libens,
& in hoc anilnum fuum verfall fatetur. Quæritur
Itaque quis hoc honore fortgi digniùs poffit.- Sed cun-
dlis ad nutum Regis pendentibus, prænunciavit ipfè,
& concordi voce fubfcquitur acclamatio omnium „
Abbatem Anfèlmum tali honore digniffimum. Ex-
payit Ajifeltnus ad hanc yocem > & expalluit. Cum-*,
que raperetur ad Regerh * ut pèr vifgam paftordîem wtL
Invtfftituras Afchiepilcopatus de manu ejus fufeiperet *
toto conamîne reftitit, idque multis dbfiftentibus cau-
fiï nùllatemus fieri poflè alFerviit; Accipiuht igitur eum
Epifcopi, & ducuntfèorfum dé multitudine, hæc ei
verba dicentes, Quid agis? Quid inten dis? Quid contraire
Deo niferis ? vides omnem Chriftianitatem in Anglia
fere periiße, omnia in confufioneto vtniße , omnes
a dominât tones emeffiffe, ejuaqua verfurh nos if [os &
ejuas regere deberemus, Ecclefias Dei in pe'riculum mortis
ettema per tyrannidem iftius hominis decidiße i &
tu , cun pbjjis fuhveniye, contemnis? Quid, & mirabilis
homo cogitas ? Quo fugit fenfus tuus ? Ecclefia Can-
tuarienfis in cujus opprejfionèm omnes oppreßi funius &
■ defirutti, te vocat, te fublevatorem fui & nofiri anl
. x ia ejuarttat, & tu poßpoßtä libertaté e\us , poftpoßtd
ttihilominus rilevatione noßra, fratrum Ikboris parti-
cipium abjicis, tut folus ociofam quietem àppetis. Ad
I hæc ille, Suftinete , inquit, quafo ,fufiinete, & inten-
dite -, fateor y verum eft : tribulationes mult a funt j &
ope indigent. Sed confideraté obfecro, Ego jam gràhdà-
vus fum , & ornnis terreni laboris impatiihi. Qui ergo
pro me ipfo laborare ncej'neo, qualiter laboretn totiits Ec-
défia per Angliam conftituta fufeipere queo ? A d hac ,
ficut mea mihi cenfeientia teftis eft, ex quo Adondebus
fui , fa eu I aria negotia fügt, nec unquani eis eX veto
intendere potui, quia nihil in eis ejfe confiât quod mé
in amorem aut deleftationem fui fie Eiere que at. Quare
finite me pacem habere i & negotio * quod nunquam
amavi, ne non expediat, implicare holite. Tu
tarnen, inquiunt, primatum Ecclefia nihil hafitans fuß
cipe \ & i f ra in via Dei, dicendo & prkeifnendo qudd
faciamus, & ecce tibi man us dabimus, quod fequendo
& obtemperando qua fußeris non deftciemus. Tu Deo
pro nobis intende, & nos ficularia tua difponemus pro
te. Impoffibile eft, ait j quod dicitis : Abbds fum
J Monafterii Regni alterius, Archiepifcopum habent
cui obedienliam, terrenum Principem cui fubjeüionem,
Monachos quibus debeo Cinfilii atque auxilii fuhminU
ftrationtm. His omnibus ita fum aftriftusut nec Mona-,
chos defer ere poffim, fine illorum concejfiono, nec me ä
dominatu Principes met vale am exuere fine ejus per-
miffione , nec obeditntiam Pontificis mei fubterfugere
queam , cum falute anima mea, abfque ipfius abfolutiô-
ne. De his omnibus, alunt, leve confilium, & facilii
erit affenfus omnium. Ait ille, Nihil eft omnino ; non
erit quod intenditis. Rapitint igitur hominem ad Regem
ægrotum, & pervicaciam ejus exponunt. Contri1*
flatus eft Rex, penc ad fuffufionem Oculorum, & di-
) xitad eum, O Anfelme quid agis? Cur me pmnis tier-
nit cruciandum trades ? Recordare, quafi .fideIts amici-
tin, quam Pater meus & Mater mea erga te & tufim-
per erga eos habuifti, & per ipfam obfecro, ne patia-
ris fihum eorum me ih corpore & aftima fimul perirèi
Cettus fum enim qUöd peribo, f i Archiepifeopatum
in meo dominio tenons vitam finiero. Succurre igitur
mihi, fuceurre, Domine Pater, & fufiipc Pontifi-
cat urn -, pro cujus retentiorte nimis confundars & %>e-
* reorne in aternum plus confundar. Compuri&i font ex
his verbis quique affiftentium, & Anfelmum fe ex-
cufantem«, & tantnin onus nec tune quidem fubird
I volentem, invadunt, talia cum quadam indigna-
tione & contürbatione ipfi ingerëiiteS, Qua dementia
occupavit mtntem tuam ? Regem turbas , turbd-
tum fenitut necas, quandoquidem ilium jam morientern
obflinatid tua exaCerbaré non form'tdas. H une igitur
feias quia omnes perturbationes , omnes opprejjiones ±
omnia crimina qua deinceps Angliam prement ,tibi im*
putabutur,fi tit hodieperfufeeptionem curapaftoralis eii.
non obviaveris. Inter has ànguftias pofitus Arifelmus,
vertitTeadduos Monachos, qui fecümerant, Baldui-
num videlicet & Èuftaehium, dixitque illis, Ah Fratree
Ë ij