«"»Bras fpiritus eft ad ereaturam ; hoc & Verbom A dum ea ft“ * ^ p t U ('4 Ê » .
cjus eft, & fimiliter. Nee tarnen ambo fimul pluiali-
ter : quia non funt p lu r e s créatrices fiinimx cflcntix.
Sicut igitur ille#crCator eft return & principium; fic
& Verbum ejus : nee tamen funt dito, fed,unus creator,
& unum principium.
r. C A P U T X X X V I I I . *
Qitbi dici non*poffit quid duo fint ; quamvis neceffe
fit J fie duos.
nfiunt in effen,ia & ad
» poteft effe ,11. , cuju, eft
c unumque & »triune fic
ntatet , aut due create,et i
, ntn p.ieft effe vtr'une
'erbum Erge in it fill
"it d"m veZ
STudiosè itaqueattendendum eft quiddam, quod,
yahiè infolitum aliis rebus , in fumrao fpiritu 8c
Vcjbo cjus videtur evenire. Nam certum eft fic uni-
cuique fingulatim, & utrifque fimul inefle quiqquid
funt in eltentia, 8c quiequid funt ad creacuram :
ut & fingulatim perfectum fit ambobus : & tarnen
pluritatem non admittat in duobus. Licet enim fingulatim
8c ille perfè&è fit fumma veritas, & crea-
tor i & verbum ejus fit fumma veritas, & crea-
tor : non tamen ambo fimul funtdux veritates, aut
ïBtcuiuseftfaJO cr-.atores. Sed cum hxc ita fint; miro tamen
Vptttfttff.vtr- modo apertiflSmum eft quia nee ille, cujus eft Ver-
*»" 'erbZn bum, poteft eflè Verbum fuum : nee Verbum po-
pltefteffe tiie, teft efle ifte cujus eft Verbum; ut in eo quod figni-
TJm^in'et ^cat vel quid. fint fubftantialiter, vel quid fint ad
creator de créatore. fummum de fummo. Et ut plena tut Jtc
brevitate omnimod& ablolvatur fimilitudo, pemtus -J £ *
idem ipfum eft de eodem ipfo, & ita ut nul laten us nens fir
fit nifi ex eo. Cum igitur patent Verbum fummi »
ritus fic elïe ex ipfo fo!o, ut perfeöam èjus, qua_> proles
parentis , ' teneat fimilitudiiiem : nee fi efle ex
ipfo, ut fiat ab eo : profeöb nullo modo convenien-
tius cogitari poteft ex illo efle, qu*m nafcendo.
Nempe fi innumerabiles res indubitauter dicuntur
nafci ex his , ex quibus habent ut fint ; cum nullam
corum, de quibus nafci dicuntur , teneant fimilitudi-
nem, ficut proles.parentis.. Dicimus enim capillos narei
de capite , & poma ex arbore : licèt nee illi capitis ,
neeifta arboris G mil ia fint. S i , inquam , multa hujul: ai,q„$.
fint: non g modi non abfurdè dicuntur nafci, tantb congruentitls hdbtrf
* T dici poteft Verbum fummi fpiritüs ex illo * exiftere , tudmem.
nafcendo ; quantb perfedfcius | quafi proles parentis,
trahit ejus hmilitudinem ex illo exiftendb.
C A P U T X L . *
Qiibd veriffimè ille parens, * illud verb proles.
QUod fi convenientiflime mcitur nafci, 8c tarn
imile eft * illi de quo nafeitur: cur xftimetur 9 0 PM
fimiic , quafi proles parentis non potius afleratur reni, & ,ji»i
quia tantb verior eft ille parens , & * iftud proles ; r “ "
quanto magis & ille ad * hujus nativitatis--perfe£io-«
nem folus fufficit ; 8c quod nafoitur, ejus fimilitudi-
'f.u j l J S ereaturam'“, femper individuira teneanl unitatem. In C ncm «primic i Naroque m rebus aliis , quas paren-
Zn. '£ £ ? * « > r tA , quod die non eft ex ifto; hoc autem eft ex ™ m ----- ■ | B
£. ,u* ndtmt- illo; ineffabilem admittant pluralitatem : iiieffabilfim
certe; quamvis enim necefiitas cogat, ut lint duo :
canfiatquid nullo tamen modo exprimi poteft , * quid duo fint.
«Jnwi Jen Nam etfi forte duo pares, aut aliquid aliud fimili-
ptt.ft quid ter adinvicem poflint dici; in his ipfis tamen relati-
dm fint. fi quarratur , quid fit illud de quo dicuntur, non *
tis prolifque certum eft habitudinem habere, nulla
fic gignitj ut omni^o nullius indigens fola per fe ad
gignendam prolem fufHciat} nulla fic gignitur, ut
nulld admixta diflimilitudine omnimodam flmilitu-
dinem parentis exhibeat. Si ergo Verbum fummi-
fpiritus fic eft omnino ex ipfius fola elleritia, & fie
fingulariter eft illi fimile , ut nulla proles fic fit omnino
ex fola parentis eflentia , aut fic fimilis pd-
poteft dici pluraliter, quemadmodum dicuntur duas
pares lines, aut duo homines fi miles. Quippe nec
funt duo pares fpirkus, nec duo pares creatores, nec
duo aliquid , quod fignificet corum aut efleptiam ,
aut habitudinem ad ereaturam : fed nec duo aliquid,
quod defignet propriam habitudinem alterius ad ID rillimam efle ptolem
renti : profedb nullis rebus tarn convenienter videtur
apt^ri habitudo parentis & prolis, quim fummo
fpiritui & Vcrbo* ejus. Qtiapropter illius eft
proprium veriflimum elle parentem j iftius verb, vcalterum
, quia nec duo verba , nec dux imagines.
Verbum namque hoc ipfum quod Verbum eft, aut
imagb, ad alterum eft j quia non nifi alicujus Verbum
’ eft aut imago : & fic propria funt hxc alterius,
ut nequaquam alteri coaptentur. Nam ille, cujus
eft Verbum , aut imago j nec imago, nec Verbum eft.
'* Conftat* igitur quia exprimi non poteft quid duo
firit, furamus fpiritus, & Verbum ejus\ quamvis
quibufdam fingulorum proprietatibùs cogantur elfe
duo. Etcnim proprium unius eft , efle ex altero : &
propxium eft alterius , alterum * elfe ex illo.
?• C A P U T X X X IX . *
Quod idem Verbum fit a fummo Spiritu
nafcendo.
gruentim de ,lle nafci
que habent ut fint , fed
qui de tapit* nafci diet
eo eß . qua/! idem ipfum dt
,Ut effe . quant nafetnde t
1 î“«
•abent fimlitudtni
tedemipfi. Et ’
de altquo À
m ; ut capiUi
QUod ipfum nullo utique verbo videtur familia-
rius polie proférai, quàm fi dicatur proprium efle
unius nafei ex altero j & proprium alterius, nafci alterum
ex ipfo. Certum namque jam confiât quia Verbum
fummi fpiritus, non fie eft ex eo, quemadmo-
C A P U T X ‘L I. * . m
Quod ille veriffime gignat, * iUud verijjime
gignatur.
Erg. fummi Spirilue eft verijjime gignere : & V*tbi ejm veriJJinU
gigne.A
T I hoc cenftare non potent, nifi pariter ille
veriffime gignati & iftud yeriffime gignatur.
Sicut igitur illud eft pevfpicuum, ita hoc efle cert if-
fimum necefie eft. Quare fummi fpiritus eft veriffim^
gignere, & Verbi ejus veriffime gigui.
C A P U T X L I I . * # J
Quod alterius veriffime fit efp Genitorem & Patrem j
alterius, gentium (ff Vilium.
S Ellem jam qnidem , & fortè poffem, ilium ef- Mt
fe veriffime Patrem f hoc verb veriffimè efle w
Filium , concludere. Sed nec hoc negligendum ^
. mt. exiftimo, an Patris & F-ilii, an matris & filix ma-
beefi gis illis apta fit appellatio : cùm in eis nulla fit fexus
!> *’ diferetio. Nam fi idcirco convenienter eft-ille Pater,
8c proles ejus Filius, quia uterque eft fpiritus :
cur non pari racione alteri convenir elle matrem , alteri
filiamj quia uterque eft veritas 8c fapientia ? An
quia in his naturis , qux fexus habent differentiam ,
melioris fexCis eft patrem elfe vel filium > minoris verb,
matrem vel ■ filiam ? Et hoc quidem naturaliter in
plurlbus j in quibufdam verb è contrario, ut in qui-
Dufdam avium generibus , in quibus* feemineus fexus
femper major & validior eft; mafeulinus verb,
minor & infirmior. Aut certè idcirco magis convenir
fummo fpiritui dici Patrem , quàm matrem : quia
prima & principalis eau fa prolis femper eft in patre.
Nam fi.mâternam caufam quolibet modo femper paterna,
prxeedit : nimis eft incongruum ut illi paren-
ti * adaptetiir nomen matris, cui ad gignendam prolem
nulla alia caufa aut fociatur, aut prxeedit. Ve-
riffimum eft igitur fummum fpiricum Patrem efle
prolis fiix. Quod fi filius femper fimilior eft patri
quàm: fi! ia : nihil autem firn il ius eft alteri, quàm
fummo Patri proles fira : veriflimum eft hanc pro-
4,, lem non efle filiam ; fed Filium. * Sicut igitur proprium
eft illius veriffimè gignere, iftius .verb ge-
gni ; fic proprium eft illius efle veriffirmmi gi-
nitorem, iftius verb vtriffimum efle genitum. Et
ficut alter eft veriffimus parens, alter veriffima proles
: fic alter eft veriffimus Pater, alter veriffimus
Filius.
cap. C A P U T X L 1 1 1. *
RctraSlatio communionis a mb or urn , & propriet alum
fivgHkmm.
Ita impijjhile^efttundem^effe qui gignitj £ turn quigignitur, ut ta-
funt due fijrittu f *du» Patres , nte^dtu^ Filii. Sic cnijnfi.ü re’ano-
A ritum. Sic funt oppofiti relationibus , ut alter nun-
quam fufeipiat proprium alterius : fic funt concor- »
des naturâ, ut alter femper teneat effentiam alterius. 1
* Sic enim diverfi funt, per hoe qupd alter eft Pater, a
& alter Filius ; ut nunquam dicatur aut Pater Filius,
aut Filius Pater : & fic idem funt per fubftantiam , ut
femper fit in Patre eflèntia Filii, & in Filio eflentia
Patris. Eft enim non diverfa, fed eadem; non plures
, fed una utriufque eflentia.
. r . C A P U T X LI V. *
4
Quomodo alter alterius fit,ef[tntia.
reße did trft ut fum
Bfum
•fini
“ * ae^fatru effent, a , & J apientia de fapier,
it quid FI line & per ft fuiftfiat . ér de Fat
* hat‘!..Ut P.tr f‘ f1' & ter >* ('•‘pim „que
INventis.tot •& tantis fingulorum proprietatibus ,
quibus mira quxdam tarn ineftabilis quam inevi-
tabilis in fumma uhitate probatur efle pluralitas; val-
de mihi videtur «deledtabile retra&are fxpius tam
impenetrabile fecrerum. E Ae enim cum * fic impofi."
eceffe eft_ «bile fit etindem efle qui gignit, & eum qiii gignitur;
mquigignitjs!|| atque eundem efle parentem, & prolem : ut necefle
^ J m T u r a^um cfie genitorem, alium genitum; & alium
%pojpbiie U f f l Patrem, alium Filium : fic * tamen necefie eft
Is^gJniv’^ ^ cmefle ilium qui gignit, & ilium qui gignitur, nec
non parentem 8c prolem : ut impoffibile fit * aliud
efle genitorem , quam quod eft genitus ;,aliud efle Pa-
I*/. cap. 4,. trem , qubm quod eft Filius. * Et.cum ita fit alius ille,
& alius ille , ut omnino pateatquod duo fint : fic ta-
nien unum & idem * ipfum eft, id quod eft ille 8c
ille; ut penitus lateat qui duo fint. Nam fic eft alius
Pater,, alius Filius; ut cum ambos dixerim, videam
me duos dixifie : & fic eft idipfum quod eft, 8c Pater
quia & Filius; ut non intelligam quid duos dixerim. Quam-
fg g vis namque fingulus Pater fit perfedte fummus fpiri-
* tils, fingulus Filius fit perfetfteTummus fpiritus:
fic tamen unum idemque eft* fpiritus Pater, & fpiri-
,nim tus Filius } ut Pater 8c Filius non fint duo fpiritus, fed
'"It1- units fpiritus; ut ficut fingula propria fingulorum non
recipiunt plnritatem , quia non funt duorum; ita id
quod commune eft amborum , Individuam teneat tini-
tacem ,cjuamvis totum fit fingulorum. Nam ficut non
<0 pa. fiint duo patres, aut duo filii, fed unus Pater, & unus
■c ii0 Filius, quoniam fingula funt fingulorum propria :
ita non funt duo, fed unus fpiritus ; quamvis 8c fin-
guli Patris, & finguli Filii, fit perfedlum efle fpifir
n Nde etiam fi alter alterius dicatur eflentia,
non e.rratur à veritate : fed fumma unitas fim-
plicitafque commendatur communis naturx. Non
enim quemadmodum intelligitur fapientia hominis,
per quam homo fàpiens eft, qui per fe non poteft efle
fapiens : ita intelligi poteft, fi dicatur Pater eflentia
Filii » 8c Filius eflentia Patris ; ut * eo modo fit Filius
exifte.ns per Patrem, & Pater per Filium , quafi non
C poflit alter exiftens elfe nifi per alterum : ficut homo
non poteft elle fapiens, nifi per fapientiam. Sicut namque
* fumma. fapientia femper fapit per fe ; ita fumma
eflentia femper eft per fe. Eft autem perfeâè fumma
eflentia Pater, pcrfeAè fumma effentia Filius :
pariter ergo perfeâus Pater per feeft, * & pariter per-
feftus Filius per feeft, ficut uterque fapit per fe. Non
enim idcirco rninSs perfeâa eft efTeiuia vel fapientia
Filius, quia eft eflentia nata de Patris eflentia, 8c riiiuteftefi
fapientia de fapientia : fed tunc minus perfe&a effen- A»*»«*
tia, vel fapientia effet, fi .non effet per fe, aut non f i j u r& pJ-
faperej: per fe. Nequaquam enim répugnât ùc Filius P'mJ def*-
8c per fe fubfiftat, 8c de Patre habeat efle. Sicut enini p,tnM‘
D Pater habet elfentiam , & fapientiam, & vitam in
fèmecipfo,; ut non per alienam , fed per fuam eflèn-
tiam lit , per fuam fapientiam fapiat, per fiiam vitam
vivat i ita gignendo, dat Filio elfentiam habere
, & fapientiam 8C vitam in femetipfo ; ut non
per extraneam, fed fuam elfentiam, fapientiam , 8c
yitam fubfiftat, fapiat, & vivat : alioquin non erit
idem elfe Patris 8c Filii, nec erit par Patri Filius :
* quod quàm falfiim fit, liquidiffimè fuperius per-
vilum eft. Quare non rtpugnat Filium & fubfifte- Non rep*
re per fe , & elfe de Patre : quia hoc ipfum, id
eft, per fe ipfum pofle fubfiftere, necefle eft iliumMfiftlt, *&
de Patre habere. Nam fi quis fapiens fiiam me * \
fapientiam, cujus priiis expers eflem , doceret ; utique
hoc ipfà fapiefitia ejus facere non- incoil^ruè
£ diceretur :.fed quamvis mea fapientia ab illius fapientia
haberet eile & fapere ; tamen cum jam * effet,
non nifi fixa * effentia clfet, nec faperet nifi feipfa.
Muito igitur magis xterni Patris coxtevnus Filius,
qui, fic habet à Patre efle , Ut non fint dux
eflentia:, per fe fubfiftit, fapit, 8c vivit. Non igitur
fic intelligi poteft quod Pater Filii, aut Filius Fatris
fit eflentia; quafi alter non poflit fubfiftere per fe
fed per alterum ; fed ad fignificandam quam habent
communionem fummè fimplicis, fummeque unius
elfentix: fie congrue dici 8c intelligi poteft quia fic
eft alter idipfum quod alter; ut alter, habeat elfen-
tiam alterius. Hdc itaque ratione , quoniam utique
non aliud eft habere elfentiam, quàm efleniiam
• m
effe.