SAN C T I ANS E LMI
qua poterat non peccare , & peccato.non.fervire 5 fed A übercatis * fupra monftrafti. Ad refumendum verç> per cap ■
«/. habuit per poteftatem, quam * habebat , peccandi, qua nec
ad non peccandi libertärem juvabatur, nec ad peccandi
fervitutem cogebatur. Quod'adeem confequi tibi
videtür quia fi potuit fervus efle peccati, potuit ei do-
minari’peccatum ; & ideo nec ilium, nec ejus arbitriu
liberum fuifle : non ita eft. Etenim qui fu* poteftatis
eft ut non ferviat, nec alien* poteftatis eft ut ferviat,
quamvis poteftate fua fervire polfit 5 quamdiu non iMa
ai. qu* non qu* eft ferviendi, fed ilia qu* * eft non fervieridi, uti-
eft tur poteftate, nulla res poteft illi dominari, ut ferviat.
Nam etfi dives liber polfit fe facere fervum pauperis :
quamdiu hoc non facit, nec illertomen amittit liber—
«/. proprie tatis, nec pauper illi * dickur dominari ; aut fi dicitur,
improprie dicitur, quia hoc non in ejus, fed in aite-
rius eft poteftate. Quamobrem nihil prohibet Ange-
Jum & höminem ante peccatum liberos fuifle, aut liberum
arbitrium habuille»
C A P U T I I I .
«/.Quomodo* Quod poftquam fe ftcerunt fervos -peccati , liberum
ai,min habuerunt arbitrium : * & quid fit liberum
arbitrium.
m
D 1 s c 1 p.
1 Atisfeeifti mihi, quia nihil certe hoc prohibet
'ante peccatum : fed poftquam fe feeärunt fervos
peccati 5 quomodo liberum arbitrium fervare potue-
rurrt ? Mag. Licet peccato fe fubdidiflent, libertatem
tarnen arbitrii naturalem in fe interimerc nequiverunt:
fed facere potuerunt ut jam non fine alia gratia, quäm
«/.habuerunt erat illa quam prius * habuerant, ilia libertate uti non
valeant. Difc. Credo : fedintelligere defidero. Mag.
ti. emh. Confideremus * primum cujufmodi arbitrii libertatem
*/'h*nü.ecant * habebant ante peccatum * quando certumeft eos*
liberum arbitrium habuille. Difc. Hoc expedto. Mag.
fe defertam redtitudinem libertatem non acceperunt:
cuin ad hoc redtitudo * ilia data fit ., ut nunquam * de- al
fereretur. Ipfa namque poteftas refumendi defertam ,«/. <tcfC[J
generaret negligentiam fervandi habitam. Quafjroptep
reftat libertatem arbitrii datam eile rationali * natur* .
ad fervahdam acce^tam redtitudinem voluntatis. Mag.
Benfe ad interrogata refpondifti. Sed adhuc opus eft
■ ut'confideremus propter quid illai^ redtitudinem fervä-
re debeat rationalis * natura : an propter ipfam re- *1. cre, J
dtitudinem; * an propter aliud ? pift. Si non ilia liber- «/. aut
tas data eflet illi natura?, ut yoluntatis redtitudinem
propter , ipfam fervaret redtitudinem; non valetet. ad
juftitiam : quoniam conftat juftitiam efle redtitudinem
voluntatis propter fe fervatam; fed ad juftitiam pro-
delfe arbitrii libertatem credimus. Quare indubitan-
ter aflerendijm eft regionalem natnram non earn ac-
• cepifle, nifi ad fervapdam redtitudinem voluntatis
propter ipfam redtitudinem. Mag. * Ergo quoniam 1| •»?£§!
on$nis libertas eft poteftas: illa libertas arbitrii eft poteftas.
fervändi redtitudinem voluntatis propter iplam
redtitudinem. Difc. Non poteft aliud eile. Mag.-Jam
itaque darum eft liberum arbitrium non eile aliud "
quäm arbitrium potens fervare redtitudinem voluntatis
propter ipfam redtitudinem. Difc. Clarüm * utiqüe «/. itaque
eft. Sed quandiu ipfam redtitudinem habuit; fervare
potuit quod* habuit: Poftquam antem illam deferuit; </. debuit
quomodo poteft fervare quod nofi habet ? Abfente ergo
redtitudine,* qu* fervari poffit, non eft liberum ar-
bicrium, quod earn fervare valeat: non enim fervare vare* J
valet quod non habet. Mag. Etiamfi abfit redtitudo
voluntatis; non tarnen rationalis natura minüs habet
quod fuum eft. Nullam namque poteftatem habemus,
ut puto, qu* fola fufficiat fibiad adtu : 8c tarnen chm
ea*defunt, fine quibus adadtum minime perducuntur «/. defiot
noftr* poteftates j non minus eas, quantum in nobis
eft, habere dicimur. Sicut nullum inftrumentum fo-
Ad quid tibi videntur illam habuifle libertatem arbi- Clum fibi fufficit ad operandum : tarnen cum defiint
illa, *fine quibus inftrumentouti nequimüs, inftru-
m^ntum nos cnjullibet operis habere fine falfitate fà-
temur. Quod ut in multis *ariimadverlas * in uno tibi
monftrabo. Nullus vifum habens dicitur nullatenus
polïè videre montem. Difc. Qui .montem videre non
poteft, profedlb niillum habet vifum. Mdg...Habet
ergo poteftatem & inftrumentum videndi montern,
qui vilum habet : & tarnen fi mons abeft, & dicis ei,
vide montem j*refpondet tibi : non poffum, quia abeftj «/- refponi-
fi adeftèt, polfem videre. Item: fi non adeflèt, & b,t
lux abellet j refponderet fe montem * videremonenti, «/. monta
..__ . . quia non*poflètabfenteluce ; fèd fi lux adellêt, tune "°aere0<r?
tur ut haberent : a^ ad deferendum quam acceperant, D * poflet. Rursum : fi vifum habend mons $c lux præ- «/ poff““
^ .per fe‘refumendum defertam : an ad femper fervan- fens *eft, & aliquid vifui obftet, * ut fi quis illi oculos *L efftl
1 reäiriidinpm ft- * claudat, dicet fe polfe videre montem : fed fi vnihil
vifui ejus obfifteret, tune fine dubio montem videndi
poteftatem haberet. Difc. Totum hoc omnibus
notumeft. Mag. Vides ergo quia poteftas yidendi ali-
quod corpus, alia eft in vidente ; alia in re videnda ;
alia in medio, * id eft, neque in vidente, neque in 4/, idem
* videndo : & ea qu*eft in medio, alia eft in adju-
"vante ; alia in non impediente, id eft , ciim nihil quod
impedire pollit impedit. Difc. Video plané. Mag.
Quatuor igitur ift* poteftates funt, quarum fi una
trii ? An; ad allequendum quod vellent-:-an ad volen-
dum quod deberent, 8c quod ill is velle expediretJ Difct,
Ad uaitudi. Ad, volendum quod .deberent, & quod expediret velle.,
"ir^nTilT Erg01 ad redlitudinem voyintatis , habuerunt
& homt ha- libertatem arbitrii. Quamdiu namque voluerunt quod
uiemarltni. dcbuerunt, redtitudinem habuerunt voluntatis. Difc.
lift g&...Mag. Dubfumeft adhuc, ci\m dicitur quia
libertatem habuerunt *ad redtitudinem voluntatis ;fi
«/. aliad non addatur * aliquid. Qu*ro igitur quomodo habebant
iljarn libertatem ad redtitudinem voluntatis: an
/ ad capiendum earn fine datore, cum illam nondumha-
berenti: an ad'accipiendum nondum habitam , fi daredum
acceptam-iDifc. Ad capiendum redtitudinem fi'
ne datore non puto illos habuilfe libertatem : quoniam
»I. accépe'iat nihil habere potuerunt, quod non * acceperunt. Ad
acçipiendumverb à datore, quam nondum habebant,
ut earn haberent,, non eft dicendum eos habuilfe libertatem,.:
quia non eft credendum eos fadtos.fine redta
voluntatei quamyis.nonncgandum fiteos habuill'e li-
bêrqatem recipiendi eandem redtitudinem , fi earn déférèrent,
& ab iplb primo datore ill is redder etur :
quod in hominibus fiepe videmus, qui de injuftitia ad
. unde eft juftitiam fupernâ gratia reducuntur. Mag * Verum eft £ qu*libec défit, ali* tres * nec fingul* , nec omnes
quod dicis eos pofle recipere perditam redtitudinem,
fi reddatur : fed nos illam libertatem, quam habuerunt
antequam peccareot, qu*rimus j cùm fine dubio li-
«/. habuerunt berum * habebant arbitrium 5 non illam, qua nullus
* indigeret, fi nunquam veritatem deferuiflet ? Difc.
Profequar itaque, & repondebo ad ea, qu* reliant de
his qu* interrogafti. Ad deferendum aucem eandem
, redtitudinem, eos libertatem habuilfe non eft verum :
quia dclerere voluntatis redtitudinem, eft peccare ; &
ppteftatem peccandinec libertatem, nec partem efib
fimul aliquid pofsunt efficere : nec tarnen, ablenti- ”
bus aliis, negamus, aut eum qui vifum habet, habere
vifum, aut inflrumentum live poteftatem videndi
i aut rem vifibilem polse videri j aut lucem pbße
vifum juvare.
DIALOG. DE LI
i
CAP UT IV.
Quomodo poteflatem habeartt fervandi reSlitudinem ,
quam non habent.
M AGI ST.
QTJarta autem poteftas impropriè dicitur : quod
enim folet impedire vifum, non ob aliud dici-
tur dare poteftatem videndi, cum non impedit, nifi
quia non aufert. Poteftas autem videndi lucem, non
nifi in tribus rebus eft -, quia tunc eft idem, 8c quod vi-
iam detur, 8c quod adjuvat. * Nonne hoc omnibus eft nq-
j j qu8 turn ? Difc. Nul li * utique eft ignotum. M ag. Si ergo,
I f abfente requ* videri>poffit, in tenebris pqfiti, 8c 1
claulbs fiyeligatos oculos habentes, quantum ad nos
«/. Jnc po- pertinet, videndi quamlibet rem vifibilem * potefta-
ufijlem tem habemus; quid prohibet nos habere poteftatem
I fervandi re&itudinei'n voluntatis propter ipfam re<5tî-
ÿ|j ' tudinem , etiam abfente ipfa re(5litudine ; quamdiu &
[ ratio in nobis eft , qua earn valemtis cognofcere ; 8c
voluhtas, qua illam cenere polfumus ? Ex his enim
conftat præfata libertas arbitrii. Difc. Satisfccifti in-
telleftai meo, poteftatem * hanc fervandi redlitudi-
■ nem voluntatis rationali riatnr* femper inelfe, atque
hanc poteftatem in * primi hominis & Angelorum
arbicrio liberam fuilfe, quibus invitis reftitudo vo-
luntatis non poterat auferri.
C A P U T V. (
Quod nulla tentatio cogat invitum peccare.
SEd nunc quomodo eft human* voluntatis arbitrium
hac poteftate liberum ; cùm f*pe reólam habens
homo volfintatem, ipfam redtitudinem invitus,
i cogente tencatione, déférât ? Mag. Nemo illam defe-
ii.Ælens rit, nifi volcndo. Si ergo invitus dicitur * nolens,
nemo deferit illam invitus : ligari enim homo po-,
left * invitus , quia nolens * poteft ligari : torque-
J B ri poteft invitus, quia nolens poteft torqueri : oc-
cidi poteft invitus, quia nolens poteft occidi : vel-
i le autem non poteft invitus quia velle non poteft*
riie «»o nolens velle; nam omriis volens, ipfum fuum velle
titmnviwi. vult, Difc. Quomodo ergo dicitur invitus mentiri, ]
ens ment*tur ne occidatur : cùm hoc non nifi * volens
facit ? Nam ficut invitus mentitur, fic invitus vult
[' mentiri : & qui invitus vult mentiri, nolens vult mentiri.
*Mag. Ideo forfitan invitus mentiri dicitur : quia
iUh men* c^m vu^c verhatém>ut ^non mentiatur nifi propter
vitam : & vult mendacium, quia propter vitam : &
non vult mendacium propter ipfum mendacium, quoniam
vult veritatem : 8c ideo volens, & nolens men-
» A»/» titur. Alia namque eft voluntas, qua volumus aliquid
Iviféï 'lZ propter fe; ,ut cù’m volumus Talutem propter fe : *&
a^a > cùm aliquid volumus propter aliud ; ut cùm volumus
abfinthium bibere propter falutem. Unde poteft
forfitan dici fècundùm ha^ diverfas voluntates, quia
rnvitus, & non invitus mentitur. Quapropter cùm
dicitur invitus mentiri, quia i^n id’vult in quantùm
vult veritatem ; non répugnât mi (entend*, qua dico
Eminem invitum deferere redtitudinem voluntatis ;
quia mentiendo vult earn deferere propter vitam : fe-
H cundùm quam voluntatem non invitus earfi deferit,
led volens : de qua voluntate nunc loquimur. De ilia
namque loquimur, qua vult mentiri propter vitam ;
non deilla, qua non vult mendacium propter fe. Aut
ideirco certè mentitur invitus, quia invitus aut occi-
ditur, aut mentitur ; id'eft, invitus eft in hac ànguftia,
ut ex neceflitatc unum horum quodlibet fiat : quamvis
enim needle fit ilium aut occidi, aut mentiri ; non ta-
nien neceffeeft ilium occidi, quia poteft non occidi,
*ERO ARBITRIO.
fi mentitur ; nec. necefle eft ilium mentiri, quia poteft
noh mentiri , * fi occiditur. Neutrum enim eft deter- Cei occidi'
minatè in neccffitate : quia utrumlibeteft in * poteftate.
Ita * quoque licet invitus, aut mentiatur, autocci- «/• in voiun-
datur ; non tamen ideo * confcquitur ut invitus men- "(Ht™1 P°”
tiatur, aut ut invitus occidatur. Eft 8c alia ratio, quam % ua1ue
frequens habet ufiis, cur invitus & nolens & ex nécef-
fitate dicitur aliquis facere, quod tamen volens facit.
Nam quod non nifi difficile facere valemus, & ideo
non faciirius ; dicimus hoc nos facere non pofte, 8c ex
neceffitate nos, five invitos, deferere* : & quod fine
difficultate dimittere nequimus, 8c idcirco * fa ci mus ; *1' eùm
hoc nos invitos;, & nolentes, & ex neceffitate facere
afterimus. Hoc igitur modo, qui mentitur nemoria-
tur, mentiri invitus & nolens dicitur, &ex necelfita-
te : quia mendacium vitare non valet, fine mortis di-
ficultate. Sicut igitur qui mentitur propter vitam, impropriè
dicitur invitus mentiri, quoniam mentitur volens;
ita non propriè dicitur invitus velle mentiri, quoniam
hoc non nifi volens vult. Nam ficut, cùm men-
titur, vult ipfum mentiri ; fie, cùm vult itientiri ^ vult
ipfum velle. Difc. Non polfum negare quod dicis;.
Mag. Quomodo * çrgo non eft libera voluntas, quam .
aliéna poteftas fine fuo aftènfu fubjicere non poteft î
Difc. Nonne fimili ratione poflhmus dicerc voluntatem
equi efle liberam , quia non appetitui carnis* fer-
v it, nifi volens ? Mag. Non eft * hîc fimiliter ; in equo. «/. hoo
namque non ipfa voluntas fe fiibjicic; fed naturaliter
fubjedta femper neceffitate appetitui carnis fervit. In
homing vero, quandiu ipfa voluntas redta eft, nec
fervit, nec fubjedta eft cui non debet,necabipfa rç-
dtitudine ullâ vi aliéna avertitur ; nifi ipfa, cui non de
bet, volens conferitiat : quem confenfum non natu-"
raliter, nec ex neceffitate, ficut equus ; fed ex fe
àpertè videtur habere. Difcip. Satisfecifti huic objection!
me* de voluntate equi. Redi ubi eramus.
Magi ft. An * negabis omnem rem liberam efle ab «/• negayi-
e are,* à <Jüa cogi nifi volens-, vel prohiber!, non ™.u*ad a«an
poteft. Difc. Non video quomodo negem. Mag. Die
etiam ; quomodo fuperat redta voluntas, & quomodo
füperatur ? Difc. Velle ipfam redtitudinem perfeveran-
ter, eft illi vincerfe : velle autem quod non debet, eft
illi vinci. Mag. Puto quia tentatio redtam voluntatem
noil nifi volentem, autab ipfa redtitudine prohibere,
aut ad id, quod non debet, cogéré poteft : ut illam
> *nolit, & iftud velit. Difc. Nec * hoc ullâ ratione fal- «/. velir, &
fum eflè video. Mag. Quis ergo poteft voluntatem ,ftud noIu
dicere non efle liberam ad fervandam redtitudinem, 8c
liberam à tentatione 8c peccato : fi nulla tentatio poteft
illam, nifi volentem, avertere à redtitudine ad
peccatum, id eft, ad volendum quod non debetî Cùm
ergo vinci tur, non aliéna vincitur poteftate, fed fuâ.
Difc. Hocmonftrant ea, qu*didta fiint. Mag. Non-
ne vides ex his confequi quia nulla 4 tentatio poteft al■ poteflaa
vincere redtam voluntatem ? Nam fi poteft, habet
poteftatem vincendi, & .fuâ poteftate * vincit : fed 4l- vincitur
hoc eflè non poteft, quoniam voluntas non nifi fuâ
vincitur poteftate. Quare nullatenus poteft tentatio
vincere redam voluntatem ; & cùm dicitur, impro- v»bmUsnf
1 prié dicitur. Non enim aliud intelligitur, quàm quia
voluntas poteft fe fubjicere tentation! ; ficut è con-
verfb, cùm imbecillis dicitur poflè-vinci à forti; non
fuâ poteftate * {poflè dicitur, fed aliéna ; quoniam
non fignificatur aliud, nifi quia fortis habet poteft*-
tem vincendi imbccillem.