WlLLllL.
MUS U.
Rex.
4 * E A D M E R I
difcufsâ fupremam, fi fuis adquiefcere confiliis A inde furaus, & animæquiores e£Fc«5fci , confidentes
nollet, ineummox judicii fcntentiàm invehi juberet. — -n n i' - — ^
Erat autem qnafi primus & Prolocutor Regis in hoc
negotio Wiflielmus fupra nomin&tus Dunclmenfis
Epifcopus , homo lingua; volubilitate facetus, quàm
para fapientiâ præditus. Hu jus quoque difcidii quod
inter Rcgem & Anfelmum verfabatur , erat audtor
gravis, & incentor, Regique fpopondcrat fe fa&u-
xum, ut Anfel.mus aut Romani Pontificis funditus
obedientiam abnegaret, aut Archicpifcopatui, red-
dito baculo & annulo, abrenunciaret. Qua fponfione
fretus Rex, applaudebat fibi, fperans ilium vel ab-
jurato Apoftolico infâmem remanere in regno fuo.
Et ifta quidem valebat propterea quod omnem au-
éboritatem exercendæ Chriftianitatis illiadmirere-cu-
piebat. Nec enim regiâ dignitate intégré fe potitum
juxta Scripturam , vocem populi, yocem effe Dei. Mus
Quid agam Î Si minas,. fi-’opprobria, fi contumc- *1
lias , fi mendacia viro objetta fingulatim deferibe-
rc voluero, timeo nimius judicari. Quae tarnen omnia
pip fidelitate Apoftolicæ Sedis aequanimiter fu-
ftinebat, & juvante Deo inviââ quæque ratione
deftruebat., oftendens potius in veritate fefe confi-
ftere, atque in cun&is qua: negotii fummà refpi-
ciebat Deum Au&orem habere. Cùm hæc omnia
Rex agnoviiïet, ufque ad divifionem fpiritus fui
exacerbatus Epifcopis dixit : Quid eft hoc-? Nonne
mihi polliciti eftis quod eum omnino ad - veils
me um wattaretis , judicaretis , damnaretis? Cui
Dunelmenfis ita imprimis tepidè & filenter per lingula
loquebatur, ut omnis uicuiiL. i’icc rami ‘-“ ft“ t> I— ---- * _ hujm • an• æ pr»u7d end/æi tinfufpicabatur,
quandiu aliquis in totaterra, vel etiam R feius & expers putatetür. Et adjeqt : Nox^eft. ƒ«.
hofpitium we, & nos jam plene aghitd
ffeeccuunnddùümm DDeeuumm ,, nniiffii opeerr eeuumm qquuiiccqquuaamm hhaabbeerree (( no- beatur ad hofpmqm we, & nos jam plene agmu
ta dico) vel poife dicebatur* Quam cordis illius vo-
luntatem Dunelmenfis intelligens, omni ingenio fa-
tagebat fi quo .modo Anfelmum calumniofis obje-
dlionibus fatigatum regno eliminaret, ratus ut dice-
batur, ipfo dilcedente, fe Archiepifcopatus (olio fu-
blimandum. Chm igicur Regi pcrfuafilfet qua:fitas
inducias Anfelmo non efle dandas, comitatus quüm
pluribus qui verba fua fuo fulcirent teftimonio , ad vi-
rum Ingrediens, ait : Audi querimoniam Regis con-
tra te. Dich quod quantum tua intereft, earn fud di-
gnitate fpoliafli, dum Odonem Epfcnpum Oftimpm
fine fiti auttoritate prac pti Papam in fua Anglia facts>
& fic fpoliatum p'tis tibi inducias dare quo poffi.
ratione (ita cogitabimus pro te , ufque mane. Hinc
ad Regis prjeceptum repetivimus hofpitium noftrum.
Mane autem reverfi, fedimus in lolito loco expectances
mundatum Regisw At ille cum fuis omnimo*
do perquirebat quid in damnationem Anfelmi com-
ponere pofiet, nec inveniebat. Requifitus Williel-
mus Dunelmenfis quid ipfe ex condiCfco noCtu
egerit apud fe , refpondit : Nihil rationis pojfe af.L
fern ad enervationem rationis Anfelmi, praftnim
cum omnis, inquit, ratio efus innitatur verbis Dei,
ÜT auttoritati bcati Petri. Ferkrn mihi •oiolentid vide
tur opprimendus : & f i Regia voluutati non vult
Cere , abldto baculo Cr annulo, de regno peldemfpoliationem
tais adinventiombus juftarn ejfe de- ^tendus. Non placuerunt h*c verba Principibus. Et
W. ».• £ _____n Vnaiirt RR^eYx.. OQ uuiidd pnllaacceett , fRi hheecc nnoonn ppllaacceenntt ?? DDuumm vviivvoo .
parem mihi in regno meo utique Juftinere nolà. Et fi
feiebatis eum tanto in caufa fua tebore fuit um ^ quare
perrnïfiftis me incipere placitum iftud contra eum ?
Ite t lie y confia amini j quia per vult um T) et fi vos
iüum ad volttntatem me am non damnaveritis , ego
damnabo Vos. Ad quæ Robertus quidam ipfi Régi
valdc familiaris ita refpondit : De Confiliis no-
ftris quid dicam, fateor nefcio. Nam eum orhni fiu-
dio per tot um diem inter nos ilia conferimus ; &
Revfti eum prirnO . f i placet, debit a Imperii
fiti dignitate, & tune demum de induciis age.
Alioquin n over is ilium fibi ipfi odium Dei omnipotn-
tis imprecari, Nofque fidelfs ejus imprecation's ipfiits
conniventes accDniare, fi vel ad heram inducias de-
derit , quas tibi in craftinum dart precaris. Qu Are jam
nunc i veßigio ad Domini noftri diÜa refp -nde, aut
fententiam tua vindicem prafumptionis dubio procul in
prafienti expertere. Nec jocum exiftimes efie quod agi-
*ur irnrno in iftis magni doloris ftimulis urgemur. Nec
mi'Hm. Quoi enim °Dominus tuus & no fier in omni quntenus aliquo modo fibj Oohtreant conferendo con.
dominât ione fua pracipuum habebat, & quo eum cunÜis jerimus, ipfe nihil malt è contra cogitans dormit,
Regibus praftare certum erat, hoc ei quantum in te eft & prolata coram eo ftatim uno labiorum fuerum
inique tollis , toile ns fidem eum Jacramemo quod ei fe- pulfu quafi telas araneà rumpit. Et vos , Epifcopi
ceras poüuis , & omnes amicos ejus magna in hoc mei, quid dicitis ? Dixerunt : Dolemus quod anime
confitfione involvis. Audiens hæc Anfelmus patienter D tuo} Domine, fatisfacere non valemus. Prirnas efi
fuftinuit, moxque ad tantæ calumniæ nefas ita brevi non modo iftius Regni , fed & Scotia, & JNiberwftrare.
refpondit : Qui propterea quod venerabilis fan El a Ro-
mäna Ecclrfta fummi Pontificis obedientiam abnegare
nolo y vult probare me fidem & facramentum violare
quod terrerio Regi debeo, aftir, & in nomine Domini
me paratum inveniet et ficut debeo & ubi dèbeo tefpon.
<fcr*.Quibusauditis., afpicient'es fefe ad invicem , nec
itivenientes quid ad ifta referrent ,ad Dominum fuum
reverfi fünt. Protinus enim intellexerunt quoi prius
non animadverterunt, nec ipfum advertere pofTe puta-
verunt, videlicet Archiepifcopum Cantuarienfem à
nullo hominum , nifi à folo Papa, judicari pofTe vel
nia y ntcnè adjaeentium iufularum, nofque Suf-
fraganei ejus. Vnde patet nos rationabiliter tum
ja aie are vel damnare nullatenus pojfe, etiamfi ali-
qua culpa in eo , qua modo non valet, poft et often-
di. Ait tl jQuid igitur re fiat ? Si eum jufticare
non poteftis y nonne ƒaltem omnis obedientia fidem
ac fraterra foüietatis amicitiam ei abnegare pott-
flis ? Hoc quidem , inquhint, quoniam jubes face-
re pojfitmus. Properate igitur , & quod dicitis
tius facit e , ut cum vident fe à cunÜis defpeftum
& defolatum y verecundetur, & ingemifcat fe Vrda'mnari
i nec ab aliquo cogi pro quavis calomnia cui- fcbanum me Domino fuo conternpto fecutum. Et quo
quam, eo excepto, contra fuum vel refpondere. Or-
tum interei murmur eft totius mulcitudinis pro injuria
tanti viri fummifsa inter fe voce querentis. Nemo
quippe palkm pro eo loqui audebat ob metum Tyran-
ni. Vcruntamen Miles unus de mult it udine prodiens
viro aftitit flexis coram eo genibus diccns: Domine
Pater, rogant teper me fupplices fitii tui, ne turbetur.
cor tuum ex its qua audifti; fedmemor efto beatijob
vincentis Diabolum in fterquilinio , & vindicantis
Adam quern ipfe vicerat in Paradifo. Quas verba
dum Pater comi vultu accepiflet, intellexit animum
populi in fua fecum fententia effe. Gavifi ergo exifta
fecurius faciatis , en ego primun in impeno
meo penitus ei omnem fecuritatem & fiduciam met
toUo y ac deinceps in illo vel de iflo nulla in
caufa confidere , vel eum pro Archiepifcopo aut Pa-
tre fpwituali tenere volo. ACtis ex hinc pluribus
ac diverfis contra virum machinationibus, qua: ab
incaepta fui propofiti norma eum avellerent, nec
in aliquo proficientibus, tandem, fociatis fibi Ab*
batibus , Epifcopi retulerunt Patri quod dixerat
Rex, fuam pro voto illius abnegationen\ quam
praelibavimus ingerentes. Quibus ille refpondens,
* i t : Qua dicitis audio. Sed cum propterea quod me ad
H I S T O R I Æ N O V O R. L I B . I. 43
. btati Petri Principe Apoftolorum fiibjettionem & fi- A priore. Ut verb Pontifieatu ilium diflaifiret, irtipofli-
l* delhatem teneo. Mihi omnem fubjettionem, fidem & r«.*
amicitiam quam Primati veftro & Patrwfpirituali --~n j ... \.........- r- j - — i—-
debet is abnegatis , non reElè proceditis. .Abfit tarnen a
me fimilem vobis vicem rependere. Vwum fraternarn
paternamque vobis charitatem exhibens n’tar , fi-
pati non refugitis'y vos ut fratres ac filios fanfta Matris
Ecclefia Cantuarienfis, ab hoc in quo lapfi eftis
bile fibi videbatur. Turbatus itaque, & Epifcopo- Rex.
rum confilio per quod in has anguftias fe devolutum
quere.batur, omilio cum Principibus confilium iniit $
quid fa&o opus effet inquifivit. Rogant illi quatenus
vir cum fumma pace moneatur ad hofpitium fuum re-
dire \ refponfum Regis fuper petitione fua mane re-
cepturus. Fit juxta verbum illorum, & perturbatis
etiam -Curialibus plurimis, hofpitium repedavimus.
Rati funt quippe hominem a terra difeedere > & irige-
muerunt.. At ille isetus & alacer fperabat feperturba-
tiones & onera fieculi, quod femper optabat, tranfito
trepido errore ■> convertere , & per poteftatim mihi a
Domino datam ad vitam reftitudinis revocare. Regi
autem qui mihi omnem in regno fuo fecuritatem adimit,
me que pré Archiepifcopo vel P qtre fpwituali habere
fe amodo nolle dicit, omnem cum fiaeli fervitio fe- mari, evadere. Cinti igitur inter fpem à regno difee-
curitatem , quantum mea intereft ,fpondco ; & paterno dendi, & metum in regno remanendi animus ipfius
tnore dilioertiam anima illius cur am, f i ferre digna- g fluCtuaret, ecce Principes à latere Regis manè direCti,
bitur, habebo , retenta femper apud me Dei fervitio , Rogat, aiunt, Dominas nofter Rex te venire ad fe.
poteftate, nomine & officio Pontificatus Cantuarienfis, Afcendimus, ivimus , & fupremam de negotio noftro
qualicumque oppreffione vexari contingat|res exterio- fententiam avidi audire, in quo fbliti eramus loco con-
res. Ad hæc ille refpondit : Omnino adverfatur animo fedimus. Nec mora, veniunt ad Patrem noftrum Pro-
meo quod dicit, nec meus erit quifquis ipfius ejfe de- ceres regni nonnùllis Epifcopis comitati, hæc ei di-
legerit. Quapropter vos qui regni mei Principes eftis 9 centes : Antiqud tui amicitid moti dolemus difeor-
omnem fidem & amicitiam, ficut Epifcopi fecerunt, ei diamiftam inter Domnium Re gem & te efie exortam.
dene gate, quatenus apparent quid lucreiur in ea fidet
quam offenfa voluntate mea fervat Apofiolica Sedi.
Dixerunt: Nos nunquam fuimus Homines ejus, nec fi-
delitatem quam ei non fecimus abjurare valemus. Ar-
chiepifcopus nofter eft ; Chriftianitatem in hac terra gu-
bernare habet, & ea re nos qui Chriftiani fumus ejus
Magifterium dum hievivimus declinare non pojfurnus,
prajertim cum nullius offenfa macula ilium refpiciat^
Quare cupientes in priftmam concords am .vos revocare
pravidimtti in prafinti utile fore inducias m rim que de
negotio dari 9 quatenus hinc ufque ad definitum aliquod
temp us inter vos pace ftatutd , nec d te illi vel fuis, nec
ab eo tibi vel this quicquam fiat, quod concordia me-
tas erumpat. Hoc, inquam, utile fore pravidimus, &
volumus die as an veils in hoc adquiefeere nobis, Ref-
f-y pondit : Pacem atque concordiam non abjicio. Verumqua
vos fecus de illo agere cornpellat. Quod ipfe reprefla ^ tantem videor.mihi videre quid ifta , quam offertis,
fuftinuit ira rationi eorum palam , ne nimis offende- pax habeat in fe. Ne tamen ab aliquo judicer magis
rentur, contraire præcavens. I,g i•t ur Er- pifcopi hæc vi- -- - fienfui quam aliorum
in iftis. credere \ condentes
confufione vultus fui operti funt, intelligentes
omnium oculos in fe converti, & Apoftafiam fuam
non injuftè à cunâis deteftari. Audires enim fi ad-
effes, nunc, ab ifto, nunc ab illo iftum vêl illutn
Epifcopum aliquo cognomine cum interje&ione in-
dignantis denotari > videlicet, Judæ proditoris, Pila-
ti, vel Herodis, horumque fimilum j Quipaulb pbft
velle meo fenfui quàm cedo fufeipere quod Domino Régi, & vobis pacet pn
paris euftodia fecundum Deum ftatuere, falvd femper
apud me débita reverentiâ & obedientiâ Domini XJr-
bani Sedis Apoflolica Prafuiis. Probant di&um, &
referunt ad Regis auditum. Dantur'ergo induciæ uf^
que ad odtavas Pentecoftes, ac Regiâ fide fancitur
quatenus ex utraque parte intérim omnia , ut di&ua
fingulatim requifiti à. Rege utrum omnem fubje- erat, effent in pace. Et Rex f i integritas, inquit, perétionem
& obedientiam, nulla conditione interpo- feüa pads iftam qua inter nos eft controverfiam ante
fita , an illam folam fubje&ionem & obedientiam > hune terminum non fedaverit, omnino qualis hac die
quam præcenderet ex au&oritate Romani Pontificis, eft, tails in prafinito termino induciarum definienda
Anfelmo denegaffent, cùm quidam uno, quidam in medium revocetur.
alio modo fe hoc feciflè refponderent i hos quidem, ^ His ifta geftis j acceptâ à Rege liccntiâ > ad fuatn
qui nulla conditione interpofitâ, funditus eiquicquid ^ Anfelmus revertit Sedem, præfciens apud fe pacem &
Prælato fuo debebant fe abjuraffe profeffi funt, juxta inducias illas inane & momentaneum velamcn elfe odii
fe ficut fideles & amicos fuos honorificè federe præce- & oppreffionis mox futuræ. Quod in brevi poftmopit
; illos verb qui in hoc folo quod præciperet ex par- dum patuit. Siquidem evolutis paucis diebus Balduitc
Apoftolici fefe fubjedionem & obedientiam illi nusMonachum, in quod pars majorConfilium Anfelabnegafle
dicere aufi funt, ut perfidos ac fuæ volunta- mi pendebat, & duos Clericos ejus Rex ipfe, preferitis
inimicos procul in angulo domus fententiam fuæ pti difcidii causâ, ab Anglia pepulit, & Anfelmum in
damnationis ira permotus juflit prsftolaii.^ Territi
ergo & confufione fuper confufionem induti in angu-
lum domus feccfTerunt. Sed reperto ftatim falubri
& quo niti folebant domeftico confilio , hóe eft,
data copiosi pecuni^ in amicitiam Regis recepti funt.
Anfelmus autem feiens omnem fibi in Anglia fecuritatem
* Rege fublatam, mandavit ei dare fibi con-
duótum quo cum fuis portum maris tutb petens
regno decederet , donee Deus tanta: perturbationi
modum dignanter. imponeret. Quo ipfe audito gravi
cordis moleftia clanguit. Nam licet difceffiim ejus
funimopere defideraret, nolebat tamen eum Pontificatus
dignitate faifitum difeedere, ne noviflimum
fcandalum, quod inde poterat oriri > pejus fieret
hoc fadto atroci mceroris verbere perculit. Quid re-
feram Camerarium ejus in fua Camera ante fiios oculos
captum, alios homines ejus injufto judicio condemna-
tos, deprædatos, innumeris mails aftlidos ? Et hæc
omnia infra dies induciarum'& præfixæ pacis, regalis
conftantia fidei contra virum exercebat. Pafla eft igitur
ea tempeftate Ecclefia Cantuarienfis in omnibus homi-
nibus fuis tam fævam tempeftatem , ut ferè univerfi
conclamarent melius fibi abfque Paftore jam olim
fu.ifle, quàm nunc fub hujulmodi Paftore efie. A
cujus tempeftatis deferiptione tempérantes modum
præfenti volumini imponemus, caventes ne prolixa fà-
tuitas & fetua prolixitas orationis legentes vel audien-
tes, fi forcé aliqui fucrint, nimio tædio afiiciat*
Finis L ib ri prim i.
F <}