dinem, diftuli quod dele&abat, ut excluderem quod
lzdebat. Adeo enim , fratcr dile&iffime, de cuae pu-
ritate charitatis omni modo fum certus, ut fi de mea
erga fi quicquam crcdidcrit imminutum,id ce fine tri-
fticia vel cogitare non pofle nullo modo fim certus.
Quomodo igitur poftum non transferee ilium doio-
rem in animum meum ; vel potiiis quomodo non dicam
ilium dolentem animum efle meum, qui fic dolet
propter amorem meum ? Rogo igitur, chariffime, ut
fi quid deinceps audieris de me, quod erga te extra
regulam videatur charitatis, non eredat hoc indifeuf-
fum animus tuus alter meus,ne hedatur animus ineus
alter tuus.Saluta ex noftra parte omnes dominos meos
fratres tuos: inter quos enim nullum invenire poftum
non dile&um, ax illis nullum eligere polTum ut dile-
&um. Qui tamen diuturniori experientiii plus tecum
de mea confidant fidelitate, nec tuam, nec illorum
latet finceritatem. Vale tu , & valeant illi.
E P I S T O L A X I .
Aquotfenim tu retraheris J alfhs attrabitur; in quota
curvaris, alius erigitur: in quo tu gravaris, alius por.
tatur. Et memento quia fervus, qui vacuus doming
redit, velociüs currit j fed onerato domus tota lretiot
occurrit: Nec quia * tardius venir, à quoquam cor.
ripitur ; fed quia utilitereft fatigatus, quiefeere præJ 4
cipitur..Si vero dicis quia injundtotibi officio ftrenuil
tas, vel induftria tua non fufficit : refpondeo fecunl
dùm tuam de te exiftimacionem , non fecundùnî
mçam, quia neG oculus lippus Sc folus in capita vi.
dendi officium explere fufficit ; 8c tamen ab eo quod
poteft, quia folus id infuo corpore poteft, non defi.
cit. Quoniam verb jam modum excedit epiftola- &
alia quæ feripfifti, plus egenî colloqu\o, quàm ferip.
B tura, qua abundant facri libri : ea interim Deo fiden-
ter committentes, & affiduis orationibus profequen-
tes4 colloquium pari voto expe&emus, & epiftolam
communi confenfu terminemus.
m m m nm m m m m n n
E P I S T O L A X U
Rodulfo, Fratri verè dile&o : Fracer
Anfelmus.
Rodulfum erigit, quern prapojitura negotia à fréquentions
leftionis, & orationis opere rev oc fib Ant, &
qui fe ill is imparem judicabat.
UT nec taceam animi affedtu admonitus, quod
dicere non audeo veftris litceris prohit itus j
quern timui Dominum meum vocarein falutatione,
audebo faltem oftendere me fervuro ejus in epiftola;
profecutione. In qua enim charitate diligo Dominum
Rodulfum ut fratrem meæ non carnis, fed animæ ; in
ipfa eidem fervire paratus fum, ut fervus. Quaprop-
ter fi hoc me jubetis tacere , quod utique,ut ex con-
feiehtia loquar, mihi eftis ex morum qualitate $ vel
hoc mihi Iiceat confiteri, quod vobis fum ex prima
voluntate.Taceat igitur Frater AnfelmusDomino fuo
Rodulfo, & loquar FratriRodulfo fervus fuus Anfelmus.
Litteras, Frater chariffime, tuæ charitatis acce- .
pi,& in illis defiderium meum legi.Quod enim te cha- '
riras tanto defiderio fuccendit , ut ubicunque ma-
neam,tu fis mecumj idem eft quod cor meum flagra t ,
ut ubicunque fim ego , vivam tecum. Et ut tu petis à
me confilium , ut ita poffit elfe ; fie ego à Deo precor
auxilium, ut aliter non pofiït efle. Qui fi nos audire
dignabitur; tails fit, eojuvante, noftra cohabitatio, ut
tota in vita noftra fit illi gratiarum a&io.Quoniam au-
. tem nec ego , nec lu noftri fumus : Jive enim vivirhus,
Jive morirnur, DominiJumus\ fi aliter, quàm veîimfls ,
difpofuerit nos , qui novit melius nobis, quid placeat
fibi, vel expediat nobis j patienter toleremus quicquid
illi de nobis fenferimus placere, fi noluimus ip’fi nos
difplicere. Quàm enim brevis eft vita noftra , tam
propè eft, ut de ipfius & noftra mutua præfentiâ jsm
non amplius divellenda congraiulenturifi, ipfo dante,
in omnibus illi acquielcendo hanc ipfam brevitatem
tranlcurrere vita? curemus.Interim ramen quæcunque
nos locofum, velpropinquitas contincat, vel longin-
quitas diftineat j charitas femper unum de duobus nobis
animum conficiat. Ad illud vero quod me tarn fo-.
licitè rogas impetrare ab Archiepifcopo Lanfranco ,
ci\m de Anglia venerit, fi qiecum elle non poterisjref-
pondeo quia ficut de te quod Deo gratius S*. tibi in-r
telligo utilius defidero, ita conabor ut fiat, fi potero.
Interim hilariter, quod agis, age;quod operaris, ope-
rare: hiUrem enim datorem diligit Deus. Qnod.veio
per hoc quod agis , conquereris à legendi vel orandi
te præpediri inlûntiâ ; fit tibi hoc non modica confo^
latio, quia charitas opierit multitudinem pec cat or urn. In
Domino Reverendo , Parri diligendo, vene.
rabili Archiepifcopoi LanF anco :
Fracer Anfelmus fuus.
. * • Grattas agit de muneribus
Ratias m^gnas dicit vobis epiftola noftra ; pro
I magnis muneribus quæ fufeepimus de veftra
• la.rg rate ; fed valde majores in cordis area vabis fer-
i vamui, promajoribus quæ prompta feimus in veftra
bona voluntate. Cûm enim exfola lpontanea veftrs
benigniratis exundantia , tanta fervo veftro affluant:
f/tis claret quanta opulentiâ fe benignus ex intimo
vefter afF âus effunderet, fi qua dile<fti veihi, quod
non im pud en ter nec inexpertus dico5 n ecefii tas exige-
rec.Nec hoc dico, quafi munera præfara veftræ pater-
nitatis affeâum erga me nunc primîim me doceant in.
telligere,fed quoniam ig-norancer quantum deea con-
fidere debeam , ,hinc pofsim ex parte colligere. ^Ie-
^quaquam enim ad plenum benevolentiam veftram
oftenditis per pallium & aurnm , de.eo quern arétèdi-
ligitis fuper pallium & aurum. Quod quaroquam vos
non ingràto facere bene feiatis , tamen non pigetme
feribere, quia hoc opto , optando oro ,.orândo pro-
pono, utnunquam id immeriro faciacis. De-Girardo,
quia propter multa débita à noftra converfationere-
trahitur : & de quo id quod in veftra promptum erat
mifericordiâ , mandaftis) Domnus Robertus vobis
dicet quid mihi videatur,Ik quid pro pofsibilitate veftra
fecerim ut eleemofyua veftra perficiatu'r. Qui fi.
ad vt)s venerit, & ipter vos & ipfum ufque àd fum-
mum æris efFeârum non convene:it ; hoe poftuio ego
fervus vefter miferiçordem veftram bçriign-iwt'ppi »
ut propter iter , quod facial vgft’ra fiducie Sc noftro
É confilio, ejus nec débita crefcrarit, nec habita decref-
cant nec ex labore dolor & meeror accrefcant.
E P Ï S T O jLA X I I I .
Girardo mpnerariod.e Attrebaio, fratri
Ainerti : Frater A#&Jmus falutem.
Saculi rplitrquendi eupidim mont* adiré /.anfranCKtn >
a quo accipiet, quo as alien urn difolmt.
V Enerabilis Arcbiepifcopus Angl.orum fan-
fiancus ( qui fuit Prior in noftro monaftetio,
& Abbas de Çfidomo, quern, tu ipfe ut puto yidiffl 1
0er audivit voluntatem tuam, Sc impedimentum A rétribuât regnum æternum idem benedi&us Do-
” uin itaque Sanditas ejus commoca mileratione tui, minus in æternum, fiat, fiat. * Amen.
1 andavit nobis quia fi certus ellôc te-venturum ad
noftram convbrfationem, daret tibi propter Deum
* centum folidos de Anglica naoneta, ad jutorium ad
folvenda débita tua. Addidit quoque quia , fi necefle
effet adhuc aliquanculum adderér. Quapropter damas
tibi confilium , ut quàm eitius * poteris, pergas
id eum: & fi quamlibet feçuriracem quæfiericàce,aut
fidem tuam, aut facramentum; per eandem fecurita-
rem vel quomodocumque jufterit exponè ei qaantùm
Habeas j & quantàm te de tuo habere confidas, &
conftitue ei terfninùnt.quembene poffis fervare ; in-
ad noftrum monafterium venias eâ incen-
fi tantîim mifertus fuerit
E P I S T O L A X V .
Domino & Fratri dilediffimo, Henrico ;
Frater Anièimus falutem.
tra quem .
rioneut monaenus Has ibi
Quod ei non expediat in Italiam1contendere adofororem
jugafervitutis liberandam.
QUoniam, tefte confcienriâ meâ, minus.te quàm
me diligere nolo ; valde mihi repugno , fi aliter
tibi quàm mihi confulërevolo. Confilium autem
nullum utilius vel ünivcrfaliüs invenio quàm illud ,
ut pecuniam quam debes, reddere poffis;. Ne du- B quo nobis per fapientiam confulitur , ut ne poenitenjjjjg’s
facere quod confulimus: quia mifericordiffi
eft idem reverenduS Archiepifeopus, & pra:cipu^ erga
falutem animarum: & eft valde deditus eleemofynis,
Sc fnfhcienter abundat auro & argento. Et fi tantum
debet . ut tibi nolit cantum dare tibi ad re exolven-
dum fufficiatcerti fumus quia primum propter
Deum, deinde propter noftrum amorem, qui *-confidences
de ejus magna mifericordia damus tibi hoc
confilium, tantum tibi dabit, ut in eundo ad eum
nonte pmniteat vel laborafle, vel aliquid expendiffe.
Portaetiam illi has litteras., uc fine tibi in ceftimo-
nium quia nos te mittimus ad ilium. Si autem te poteris
ä debitis exolvere, fac ut Dominus Engelardus
tia noftros actus fubfequatur „omnia faciamus cum
confilio. Quod quoniam ficut eft fapientiffime datum
, ita.eft veriflime ratam : in quantum illud quif.
que negligit,.in tantum deadtibus fuis non laetari, fed
poenitere eligic. Quifquis igitur tibi confulit ut hoc
uraris confilio, non negligentius confilium ejus eft
audiendum , quam ilium ip linn cui afitomnibus &in
omnibus eft obediendum. Idco tecum nac, dijedtif-
fime, loquitur amicus tuus de confilio , quia de quo-
dam negono audio te difponere contra amicorum
tuorum confilium. Vis enini, ut mihi didtum eft, ire ‘
de Anglia in Italiam fororem tuam defendere, quam
aüdis quemdam divitemiridebitteTervituti calumniohoefeiat;
& ut, cum venerit ad nos, det tibi ali-C sè fubjicere. Quod, chariffime, obfecro per, fi qua
Boo
quod fignum , quo poffimus agnofeere eum tibi efte
teftem quiafis exolutus.Ne moreris facere quod mo-
nemus. Mandavimus enim eidem Archiepifcopo hoc
ipfum, quod tibi feribimus. Valete.
E P I S T O L A X IV .
Diledfco diledtori, dilectus dilector Dom-irio
Gondulfo Fracer Anfelmus: quod
Gondulfo Anfelmus.
Teflatur.Jingularem in Gondulfum amorem ,
• epiji. 4. & 7. Juprd.
["Nftat Sc inftat mihi confcius alcerius fu* confcien-
* id eft me s, ut ad fe trans mare volitent, &
volitent fiepius licterae meas, quafi volens difeere fta-
tiira amiciti* me«. Sed quid te docebit epiftola mea
quod ignores, 0 cu altera anima ? Intra* in cubiculum
cordis tui , & confideraaffedtum.yeri amoris tu i; &
cognofees amorem veri amici tui. Quanquam enim
pares non fimus morum «equalitate^tamen non audeo
dicere itnpares : fed cerjte diffimiles non fumus mu-
tui amoris qualitate. Namque fateor, quamvis eru-
^ belcens, feteor, inquam , quia tepida mea charitas
, a tua fervida charitate fuperatur j fed non * diffimi-
hs, quiaeadem reguli formatur. Sicutenim tu fata-
gisutnonminori fervoredilieas me, quam teipfum:
Ita4 pan a ____ _______J:
te eft , mutuam-noftr-am amicitiam ; per _, fi quafm
mihi vis elle de te, lætitiam, ne facias. Quid enim ,
dile£Hffime, monachorum intereft& eorum , qui fe
profitentur velle fugere mundum, qui quibus vel quo
nomine ferviant in mundo ? Deniquë nonne Ornais frf. y. v. 7
homo, ad laborerA nafeitur , & avis ad volandum 1
Nonne omnis vel penè omnis homo, aut fub nomine
præflandi, aut fub nomine famujandi'* fervir;Nonne «/. fetratui
fervus vocatus in Domino, libertus eft Domini, &
liber vocatus in Domino fervus eft Chrifti î Si ergo
fie omnes laborant & ferviunt, & fie eft (èrvus
libertus Domini, 6c liber fervus Chrifti : .Quid refert,
exceptâ fuperbiâ, quantum vçî ad mundum, vel ad
jam in Deum', qujs vocerur fervus vel libe*-? Apoftoîus dicit:
Si fervus vocatus es, non Jit tibi cura : éc nos quod pro 1. c». 7.«
Inobis cprâré ygl prohibemur , vel nonindigemus -f**' 8c çonfcius fuæ pro aliis tanto opere curabimu#? Et fi enim bonum' fit
tiæ, meæ,volitent.velle liberare fiominem violen^æ conditioni addiâiw
hoc utique, quod jntendis, non tam bonum eft j ut di-
gnum fit pro quo tenens aratrum Chrifti tarn longé retro
refpiciar,"pro quo monachus propoficum fuum tanta
intercapedine interrumpat j pro quoferpt çorporis
& anitnæ laboriofis periculis, & periculofis labôribus
tanta & tam fingulari voluntate committar ; pro quo,
ut fecundi\m charitatem confcius coufeium agiicum
increpem , tam {blitaiiâ, tam rigidâ fententiâ omnium
amicorum. minorum, parium * , majorum , &
P prælatorum confilio refiftat. Cùm igitur hæç tôt *
6c tança certa incommoda , vel potiiis mala fine j
a 2 -r -__>fi illud unum taffi inopp.ôrtünum , tam incertum,
ego ftudeo ut non majori tempore amem te , tam noxium bonum conferatur : quis intelligens illud
quam meipfiim. Si plus exigis , certè «ec minùs volo, bonum, ac non potiùs non bonum, vel magis malura
uçe plus poftuni.Denique impetret mihi-orandoamor . dixerit ? Crede igitur, chariffime, plus confiliis ami-
tuus ut me amem, quantum expedit ; 6c amabit te corum, fi te folum fapientiorem omnibus illis non
amator tuus, ut ipfe dicas * nunc fufficit. Memento, æftimas- ; quàm tuæ delîberationi. Quia enim * mens
feT ^ te fa?ere ipfe pro te aflTero j tua magnum afFerftum fuum cum aliquàntüio bonoileorum
quos tibi olim commendare curavi. Saluta l’o pondérât, idcirco ea quæ foia compenfanda fijnt,
squos ex noftra parte foies falutare. Scito quia
onsno Abbatt, & nobis Fratribus tuis »grata valde
uH* tu*> fed multo gratius eft nobis #q%od *
“ rnius de vita tu^. Optamus igitur, & oramus^
p ^^potens Deus bona , qua: in re operatur , au-
°v-n 0 ‘ervet, 6c fervando augeatj ut fic unde tibi
feipfam fallens requä libra non trutinat. Quod fi in
propria voluntate perftiteris , quod, Deo protegente,
non erit $ ficut eris,contra omnium amicorum tuorum
feiifum , ita * nullius eorum in re tibi noxia habebis 4
afienfum. Salutat te Dominus Abbas ut filium cha-
riffimum j qui cunrftahica me feripta, fua * dilefta
R r iij