& alitier SpL----- , . . id eft, de. Deo quieft Pater ejus: Spiritus fandtus veib
non eft de; Deo patre fuo v ßft tantum de Deo , qui eft
Pater. Ergo Filius fecundum quod eft de Deo | dicitur
Filius cj,us; Sc ilie de quo eft » Pater ejns : Spiritus,
fandtus nutern non feeundöm- quod eft de Deo * eft filius
ejus; nec ille de quo eft pater ejus. Certum eft
etiam quia Deus non eft Patertiut Filius, aut Spiritus
* alten jus niii Dei •, nec ulla res eft Deus, nifi idem
Pater Sc Filius, & Spiritus fandtus. Et ficut unus
Deus eft, fic imus tantum Pater, unus Filius, unus
Spiritus fandtus eft. Unde fit uc non fit illa Trinita-
te pater nifi ejufdem Filii; nec Filius , nifi ejufdem
que folus, Sc totus ,' Sc perfedtus Deus eft. Supradi- ^,eotlllrt^
dta verb relationis oppofitio, qux ex hoe nafcitur E'/m , ^
qukwfupradidtis duobus modis Deus de Dep eft > pro-?-
hibet Patrem, Sc Filium, & Spiritum fandum de in*
vicém dici ; Sc propria fingulorum alüs attribui. Sic
ergo hu jus unitatis, Sc hu jus relationis confequentiæ fe 4
contemperant ; ut nec pluralitas, qux fèquitu? relatio-
tem, tranfeat ad ea in quibus prxdidtx * fimplicicas /”■«
fonat unitatis ; nec unitas cohibeat pluritatem , ubi 11
eadem relatio fignificatur : quatenus nec unitas amit-
tat aliquando fuam * confèquentiam , ubi non obviât «Munmcoi
liqua relationis oppofitio; nec relatio perdat quod fc<*uons
PaSsTnequê'Sphitus CrnAus aTicujaa-fpirtas, M R fimhveft , mfi ubi obfiftit unitas infeparabilis. Quod
D.,.;, fù ïranne fola canfa Dlurali- D W per exempla confideremus,:aufa ejufdem Patris Sc Filii. Hxc itaque folä caufa plurall elarius apparebit qua- al.
tatis eft"in Deo : ut Pater, Sc Filius? & Spiritus fan-
Tati». ficut,. &lls did non poflintde invicem : fed alii* fint ab in-
unus cß“™x vicem : quia prxdidtis duobus modis eft Deus de Deo»
aho ,fivt naf. Quod totum poteit dici relatio : nam * quoniam Fi-
pmcdefdV. üus exiftit de Deonafcendo; Sc1 Spiritus fandtus, pro-
cedendo j ipfa * diverfitate nativitatis , & proceffionis
Suandt uniu referuntur ad invicem, uc diverfi & alii ab invicem. Ec
h£ ‘ ,ßdu l quando fiibftantia habet eile de fiibftantia , dux fiunt
fitnt \bireM ibi relatiönes infociabiles; fi fecundbm illas nomina
tUncs in fi ci a- p o n am u r fobftantix : cum enim homo eft , gignen-
s'fi do, de homine ; dicitur homo, de qtio eft homo, pa-
, qui eft de homine | filius. Impoffibile
liter quidem unitatis fimplicitas & fèexcludat plurali-
tatem , qux eft in relativorum nominum fignificatio-
-ne, facile eft cogriofcere : confitemur enim quia Pater
non eft Filius, aut Spiritus fandtus; nec Filius Pater,
aut Spiritus fandtus; nec Spiritus fandtus Pater,
aut Filius. Sequitur ergo alios ab invicem, & plures
eflè, Patrem, & Filium, & Spiritum fandtum. At Pater
eft Deus, Filius eft Deus, Sc Spiritus fandtus eft
Deus. Quid itaque confequentius, fi * prxdidta per-
fonarum pluralitas fuam fervat proprietatem, quäm
Patrem Sc Filium & Spiritum fa.ndtum plures Deos e£-
fe, Sc alios ab invicem ? Sed hoc nullatenus admittit 7
fdt ^auî*«. » ÿEtgeitrf;t&t hefot ipTa trem* elle i„li um yn-.l ium,■ cujus pater- enft ; & inviolabilis fimp1 lici:tas Deitatis, quam unum folun
filium efle ilium patrem, cujus filius eft : qnamvis pa- p Deum elEe credimus. Sic repellic umtas ellencix Dei, aMt.. (
imMU 'fl trem efse filium, Sc filium efse patrem mhil probi- relativorum confequentiam. Confaderandum quo-J»«
r • » . . v . rv . . • que eft quompdo relationum plurahtas obviée unitatis
confequentiæ ; fi priùs pofuerimusaliquaex his,
in quibus nulla obfiftit oppofitio. Dicimus unum
Deum eüïè Patrem, & eflè Filium, & elle Spiritum (an*
dlum , & unum eundemque Deum elfe; five finguli, -
five bini, five très fimul * dicanturA Si ergo' Deus eft
xternus ; propter unitatem Deitatis , fèx neceflicate fe-
quitur quia xternus eft Pater, xternus eft Filius, xternus
eft Spiritus fan&us. Et quoniam five finguli,
five plures fimul, fiint unus Deus; non eft nifi unus
xternus^ Similis confèquentia, fi Deus dicitur creator
, five jnftns, five aliquid aliorum, in quibus nulla
prxdidta inteiligitur relatio.
I 1 eße beat; ci\m unus homp pater eft, & filius : quoniam
mjZ eft'pa- ad alium eft pater * , & ad aliurri filius. Nempe cum
efifufm*?- I]^aac Pacer J aco^ I & filius Abrahx; pater eft filius,
tnm^cHjtts Sc filius * pater fine repugnantia : quoniam ad alium
•ft fiiim. pater dicitur 5 quäm ad fuum patrem; Sc filius ad
alium, quäm ad fuum filium : patrem autem efse in eo«
dem lfaac ilium * filium, cujus pater eft ; aut filium
èfse* ilium patrem , cujus eft filius, non eft poflibile.
Ita ergo in Deo, cum Deus fit Pater j & Filius, Sc
Spiritus fandtus: ncc fit Pater, nifi ejufdem Filii; nec
Filius, nifi ejufdem Patris; nec Spiritus alicujus, nifi
ejufdem Patris Sc Filii: Pater non eft Filius, aut Spiritus
fandtus; Fifius non eft Pater; * nec Spiritus fan-
dtus eft Pater. * Qnippe quoniam Filius eft de Patre,
& Spiritui fändtus eft de Patre; nec ille, de quo eft ali- D
quis, poteft efse ille qui de fe eft ; nec ille, qui de ali-
qiio eft, valet else is de quo eft, ficut jam didtum eft :
idfcirco nec Pater eft Filius,. aut Spiritus fandtus; nec
Filiüs, five Spiritus fandtus eft Pater. Filius autem,
ut-intcrim aliam caufam dicam, quoniam nöndum
conftat qubd Spiritus fandtus de illo fit Sc procedat;
ideo non eft Spiritus fandtus, nec Spiritus fandtus eft
Filius ; quia. Filius , nafeendo , habet else de'Patre J
Spiritüs fandtus verb, non nafceiidp, fed procedendo;
• %hec Filius poteft ‘éfse'ftius fpiritus, rieC Spiritus,fandtus
valet efse ille cujus fpiritus eft.
C A P U T f t ’ E
Quomodo indivißbilis unitas | & infociabilis pluralitas
in Deo coftvtmani.
His prxmiffis, quomodo indivifibilis unitas, Sc in-
fociabifis pluralitas in Deö fe ad invicem ha-
beant, inquiratnus. Quoniam autem h xc, qux didta
funt, pariter credimus indubitariter, & confitemur: Sc
nos qui ditimus Spiritum fandtum de Filio procedere,
& Grxci qui nobifeum de hac re non fentiunt, debe-
mus abfque ulla ämbigüitate , qux ex his necefsariè
confequuntur , uno * confenfu fufeipere. Sequitur
enim iccundüm unitatis Dei, qux nullas habet par-
C A P U T I I I . al.]
Quomodo unitatis Dei confequentiam refiringat
relatio.
VIdeamus nunc quomodo hanc unitatis Dei confe*
quemiam reftringat relatio. Dicimus enim quia
Deus eft Pater. Quoniam ergo unu.s eft Deus Pater , &
Filins, Sc Spiritus fandtus ; exigit unitas Dei, ut Filius
fit Pater, & Spiritus fandtus fit Pater : fèd obviât relatio
quai prohiba Filium aut Spiritü fandtüeiïè Patrem,
Quippe nec natura permittit, nec intelledtus capit
exiftentem dealiquo, effe dequo exiftit; aut dequo
exiftit, effe exiftentem de fe. Exiftit autem Eilius &
Spiritus fandtus de Patre : quàre non poteft Filius aut
'Spiritus fandtus effe Pater ; quamvis Deus fit Pater, Sc
unüs idemque Deus fit Pater & Filius & Spiritus fandtus.
Idipfum cognofcitur, fi dlcitur E)eus eflè Filius ;
vult enim unitatisDei confèquçntia, ut & Pater, & Spiritus
fandtus fit Filius. Sed letter, de qup eft Filius, non
poteft effe qui de fe eft : Spiritus vèrb fandtus, qui
exiftit de Patre procedendo , non eft ille qui eft de
Pâtre nafcendcP. Item : cdm dicitur, Deus eft Spiritus
fandtus; requirit unitas prxdidta Patrem quoque Sc
Filium efle Spiritum fandtum ; fed nec Pater, de quo
eft Spiritüs fandtus poteft ille efse qui de fe eft ; nec Filius
, qui exiftit de Patre nafcendo, eft ille q»i deeodÉ
P a tr e eft procedendo i id eft, Spiritus fandtus. Cumau-A poteft monftrari Filium non efse de illo. Nam fi quis
tem apparebit quia Spiritus fandtus eft de Filio : tune dicit non fèqui Filium efse de Patre & de Spiritu fan-
quoque paläm eritquia propter hoe nequit eflè Filius
Spiritusfandtus, & Spiritus fandtus Filius. % Confide-
remus adhuc quomodo fiipi^adidtx oppofidones obfï-f
ftant.confequentixprxdidtxunitatis: Deus eltdeDeo.
Hoe ergo femel aecepto, quoniam idem Deus eft Pater
& Filius Sc Spiritus fandtus : fequitur fccundüm
hanc identitatem, ut Deus Pater fit Deus de Deo, &
Deus de quo eft Deus 5 Sc fimilicer Filius, Deus de Deo,
& Deus de quo eftDeus; Sc eodem modo Spiritus fandtus.
Verüm quxrere utrum* unufquifque fit Deus de
quo eft Deus; non eft aliud quäm confiderare utiüm
fingulus quifque fit Deus de Deo. Non enim poteft *
de Deo Deus eflè , nifi Pater aut Filius aut Spiritus fandto*
idcirco quoniam unus eft Deus, * Pater Sc Spiritus
fandtus ; etiamfi non opponitur aliüd : aut Spiritum
fandtum efse de Patre 8c Filio , quoniam unus
eft Deus Pater Sc Filius ; quamvis non fit Filius de Spiritu
^fandto : confiderec, quia ciim eft Deus de Deo,
aut eft totus de toto, aut pars de parte, * aut totus de </. ffli
parte, aut pars de toto.SedDeus nullam habet paitem:
impoffibile igitur eft ut fit Deus de Deo, aut ut totus
dejparte, aut ut pars de toto, aut ut pars de parte. Ne-
cefse eft igitur ut, fi eft Deus de Deo, totus fic de
toto. Cüm ergo Filius dicitur efse de Deo qui eft Pater
Sc Spiritus fandtus : aut alius totus erit Pater,
alius totus Spiritus fandtus , ut de toto Patre fit, Sc
dtus; & nifi de Patre aut de Filio aut de Spiritus fàndto. B non de toto Spiritu fandto : aut fi idem totus Deus
Infpiciamus ergo utiùm unufquifque fit Deus de Deo :
& patebit utrùm fit fingulus quifque Deus de quo eft
Deus. Sed Pater non poteft elle de Deo , propter prx-,
didtam oppöfitionem. Cum enim non fit Deus nifi
aut Pater aut Filius aut Spiritus fandtus , aut duo ex
his ; aut tres fimul : non poteft efse Deus Pater dc
Deo, nifi aut de Patre, hoe eft dé* feipfo, aut dc
Filio, aut de Spiritu fandto ; aut de duobus ; aut de tribus.
De feipfo non poteft efse : quia exiftens de ali-
quo, & de quo'exiftit non poteft idem efse. De Filio
non eft ; quia Filius eft de ipfo : Sc ideo non poteft effe
de Filio. De Spiritu fandto non eft, quia de illo eft
Spiritus fandtus; nec valet * efse ille qui de fè eft. De
duobus vel tribus fimul nequit efie Pater, propter ean
1 - C. 1 * _ _ ____ _ * T711 !.. n . .T«**X P ïfli. m n
eft Pater & Spiritus fandtus ; ex neceffitate ciim eft
de Deo toto, * qui unus totus eft Pater Sc Spiritus
fandtus ; eft pariter de Patre & fpiritu fandto, fi non
répugnât aliud. Eodem modo ciim dicitur Spiritus fandtus
efse de toto Deo, qui eft Pater & Filius 1 aut a-
lius totus erit Pater, alius totus.Filius , ut fit de toto
Patre, & non de toto Filio Spiritus fandtus : aut cùm
eft de Patre Spiritus fandtus, non poteft non efse de
Filio 5 fi non eft Filius de Spiritu fandto. Nullâ enim oijtSiii
aliâ ratione poteft negari Spiritus fan'dtus efse de Filio.
Dieet aliqnis : * fi quoniam unus Deus * eft Pater &
Spiritus fandtus., cùm Filius eft de Patre, fèquitureum
efse de Spiritu fandto : aut cùm Spiritus fandtus eft de
Patre, quia idem Deus eft Pater Sc Filius , eft etiam de
dem oppofitionis rationem. Filium verb Deum necef- Q Filio : cùm Pater gignit Filium|necefse eft eum gignefè
eft eîse de Patre Deo, quia Pater non eft de illo : de
Filio verb, hoc eft, de fèipfoefse nequit ; non eft idem
exiftens de aliquo, & de quo exiftit. Utrùm autem
.fit de Spiritu fandto, aut Spiritus fandtus de illo, poft
monftrabitur. Sed priùs dicemus de Spiritu fandto fi
fècundùm confèqûentiam prxdidtam fit de Patre, Sc
de feipfo. De Patre quidem necefse eft eum efse : quia
nulla obviât oppofitio ; non enim eft Pater de illo.
quoque Spiritum fandtum : qttia unus idemqueDeus
eft Filius & Spiritus fandtus. Et cùm Spiritus fandtus
procedit de patre, propter eandem unitatem Deitatis
Filii & Spiritus fanAi, procedit & Filius de Patre ita ficut
Spiritus fandtus. Si verb unitas* Dei in Filio & Spi—
ritu fandto non illam habet vim confequentiæ. ut uter-
que fimiliter fit genitus Sc procedens : videtur qubd
non éx eo qubd unus Deus eft Pater & Spiritus fàn-
De feipfo verb impoffibile eft eum efse : quia non po- , fèquitur Filium efse de Spiritu fandto, aut Spiri- Stlutiil
teft exiftens de aliquo, & de quoeft, idem efse. In his cum ïindtum efse de Filio ; quoniam idem Deus eft Paomnibus
nihil obviât confequentiæ unius * identitatis, ter & Filius, üt dicis. Ad quod ego. Habent ucique à
nifi aliqua defupradidtis oppofitio. Quod verb in his Patre efse Filiüs & Spiritus fandtus, fed.diverfo mo*
cognofcitur, in omnibus, quæ de Deo dicuntur, im- do : quia alter nafcendo, alter proccjdendo; uc alii
mutabiliter evenire necefse eft. -i-n ^nC Per boc ab invicem , * ut didtum eft* Et ideo cùâi
nafcitur unus, non poteft cum eo nafci ille, qui per
hoc eft alius ab eo, quia non fimiliter nafcitur, fèd
procedit. Et cùm unus procedit, nequit ille fimul procedere
, qui per hoc eft alius ab illo, quia non fimiliter
procedit, fèd nafcitur. Et ideo non habet hîc unitas*
illam vim confequentiæ : quia pluralitas obviât , quæ
éxnativitate nafcitur, Sc procemone. Nam & fi per
aliud non efsent plures Filius & Spiritus fandtus; per
hoc folum efsent diverfi. Cùm autem dico ex eo quia
Pater unus Deus eft cum Filio aut cum Spiritu fandto,
* fèqui Filium efse deSpiritu fandto, aUt bpiricum fàn-
dtum efsè de Filio : nulla ibi pluralitas generatur, quæ
unitatis obviet confequentiæ; quia non utrumque
get.etiam necefse eft unum folum Deu efse : aut filium p dico efse , fèd alterum tantum. Omnimoda igilur &
a... c.,:-:.— n-rf.c.rcAî oui-Dcum efse ^ inexpugnabilineceffitateconcluditur, quia fiverafunt
quæ fiiprà dixi nos pariter cum Grecis credere, aut
Filius eft de Spiritu fandto , aut Spiritus fandtus çft
de Filio. Qnbd autem Filius non fit de Spiritu fandto
, palam elt ex catholica fide. Non enim eft Deus
de Deo ; nifi aut nafcendo, ut filius ; aut procedendo,
uc Spiritus fandtus : Filius autem non nafcicur
de Spiritu fandto : fi enim nafcitur de illo, eft Filius
Spiritus fàndti, Sc Spiritus fandtus eft pater cjus :
fèd alter alterius nec pater, nec filius eft. Non ergo
. C A P U T IV .
Chm Filius non fit de Spiritu fsnÜo, ipfe Spiritus (X
Filio procedit.
£s ^.XTUncquxrendum eft per fupradidtas irrefragabi-
de |es ratjong-s^ utrüm Filius fit'de Spiritu fandto,
rJr.m -aut Spiritusfandtus deFilio. Dicqquia ficut, per fu-
pradidta ratione, aut Pater eft de Filio, aut Filius de pa-
F«HM,/tre ; * & fimiliter aut eft de Spiritu fandto Pater aucSpi-
ritus fandtus de Patre : ita eft aut Filiüs de Spiritus fan-
<u, fan. dto, aut Spiritus fandtus de Filio. Quod qüi negat
Deü efse ; aut Spiritum fandtü Deö efse;
de Deo: quia ex his fèquitur quod dico. Amplius: non
eft Filius aut Spiritus fandtus de Patre, nili de Patris
efsentia, qux una eft illi cum Filio Sc Spiritu fandto.
Cùm ergo dicitur, quia filiüs eft de Deo Patre ; fi.idem
Deus eft Pater & Spiritus fandtus, fèquitur, fècundùm
unitatem Deitatis , ut fit etiam de Spiritu fan-'
dto. Eo(dem modo : quando çonfitemur Spiritum fan-
«ftumelse de Deo Patre ; fi idem. Deus eft , Pater Sc
Filius, fequitur fècundùm eandem Deitatis unitatem:
ut fit & de Filio. Ex his igitur apertè cognofcitur quia nafcitur de Spiritu fandto Filius : nec minus apertü eft
aut filius eft de Spiritu fandto, aut Spiritus fandtus de quia non procedit de illo. Efset enim fpiritus ejufdem
Filio; quoniam utrumque nequit efse verum aut falfu. Spiritus fandti. Quod apertè negatur , ciïm Spiritus
Necefse eft ergo Spiritum fandtum efse de Filio; fl fandtus dicitur Sc crcditur fpiritus ^ on en.im
1 S ! :
i t