Soiptur*
fa e P
<,u.d .ft
ouidPttriouafi foli. vel fibi, , 2 Spiritui Cmäo ( velit A cognoftan, fr jr*S /’* '*» « ? * ” ? ' * ’* „ * f f i f e ® I {
m aliisintelliei quod’ m uno K Nam chm dicit: ff«'»| Aut cdm lcgimus Qata ficut Pater habet vitam | |
inamsmtcmgiquou m 4 jM _... ;„ß.metipfo ..ßcdtdit & FBomtam habereinfemeitpfi:
dicemns Spiritum fan&um non habere i Patte, i quo
eft, ut habeat in femetipfo vitam; ficut habet Pater &
Filius : quoniam hoc nuiquam dicit Filius de Spiritu
farnäo, ficut de feipfo. Item cum dicit: Pater in me eft, J f c t l
& efo in Patre. Et ejui videt me. videt & Patrem : an
negabimits Spiritum fandtum etTe in Patre Sc Filio i &:
Patrem & Filium efle in Spiritu fan&o: aut eum , qui
videt Filium , videre Spiritum faniäum, ficut videt Pa-
trem; fi hac non eadem pronuntiatione leguntur, *qua et. q»*
de Patre & Filio proferuntur '} Immb quoniam ünus
idemque Deus eft, Pater, & Filius, & Spiritus fanftus:
i quod
Beatus es Simon Ba'jona; epuia can & fanguii non
revelavit tibi, fed Pater mens ejui in cotlis eft. Nonne
iple Filius & Spiritus fandlüs intelligendus eft revelaf-
fe cum Patre ? Quoniam enim Pater non revelat per
hoc, quia Pater eft ; fed per hoc, quod Deus eft , &
ident Deus eft * Films Sc Spiritus landhrs , lequitur
ut quod revelat Pater, revelet Filius, & Spiritus fin-
dlus. Item eum dicit: Nemo novit Filium, niß Fatert
neejue Patnm ejuis novit, niß Filius, & cuivoluertt Filius
revelare : quafi folus Filius cognofcat & revelet
Patrem , & fe; & folus Pater cognofcat Filium : in-
tellioendum eft ibi revelare & nolfe, tribus perfonis
client..... .......... . . M H - ■ ut I
trem, & revelare fe & Patrem, aperte vult mtelligi quia
Pater covnofcit Spiritum fandlum, & Filius noicit Sc
revelat Spiritum ùndum ; quoniam idipfom quod eft
Pater & Filius,eft etiam Spiritusfandus. Similiter cùm
dicit :Qui me videt, viele! & Patrem, non eft feparan-
dus Spiritus fandtus : quoniam qui videt hoc * in quo
ttnum funt Pater & Filius & Spiritus fandus, non po-
teft videre unum de his tribus line aliis dtiobus. De Spiritu
fan do quoque dicit ad Àpoftolos : Çhm autem ve-
tierii Ule Spiritus venta;!!, do-ebii vos omnem verita-
tent, quafi folus Spiritus Hindus doceat omnem verita-
■ tem : cùm nec fine Patre,spec fine Filio doceat omnem
! veritatem. Non enim per hoc, quia eft Spiritus ali
dir Filio habere vitam in femetipfo: non debemus vitam
eandem exiftimare alieham it Spiritu fando, aut quod
illamnon *in femetipfo habeat. Et chm audimus : Pa-el^i
ter in me eft, & egoin Patre. Et eftti me videt, videt &
P atrem 1 cognofeere debemus pet harc, quae ita dicun-
tur, quia Spiritus fandus non eft extra Patrem & Fi-
Iiu, aut Pater Sc Filius extra Spiritum fandum:*& quia
per vilionem Filii videtur Spiritus fandus; ficut Pater.
Sicut enim non eft alius Deus Pater, alius Deus Filius,
alius Deus Spiritus fandus : fic non habet “ Deus
aliud in leipfo, quam Deum-; nec eft Deus extra
Deum; nec Deus eft diffimilis Deo. Denique’ ubi le- ‘ I- ««>
gimus in Propheta, aut Evangelifta, aut Apoftolo his
pnftnii CUJUS
XT; IN Oll (.u m 1 j.\ a ti o c , '-i V-- o 1 ■ “ p • _
fcilicet Patris & Filii & Spiritus; fed per hoc, C verbis, DeumunumelTetrcsperfonas, aut unum Deum
H ^ _n. __ i___ onr quod unum eft cum Patre & Filio, id eft, per hoc Df*nm Deo ? Sed neaue in llquod
Deus eft, docet omnem veritatem. Videtis igitur
quomodo in his qua: * propofui, quod uni quafi foliat-
tribuit, ab aliis * duabus perfonis non poffit feparari.
Multa hujufmodi in facra Scriptura legimus : ut quod
de una perfona fingula riter dicitur, indifferenter de tribus
intellio-atur. Quicquid enim de una perfona pronü-
tiatur, de°aliis pariter oportet intelligi j nifi cùm * hoc,
undèaliæfùnt, utdixi,ab invicem obviare cognofcitur.
Quapropter cùm credimus Spiritum fanttum de Patre
procedere : quoniam Deus de Deo ,-id eft, effentia Spiritus
fantti de efTentia Patris, quæ una eft in tribus, ef-
fe intelligitur : necelfe eft ’ut de Filio eum fi militer efle
confiteamur, fl Filius non eft de illoj de hoc enim eft
Spiritus fànttus, quod eft Filius & quod eft Pater.
C A P U T X X .*
Ejufdem argnmenti confirmât’!) refutatur.
SEd dieet aliquis : ideo intelligimus Filium & Spiritum
fanttum revelare, quod folus Pater revelare
dicitur; & Patrem & Spiritum fanttum revelare &
nolfe, quod folus Filius tacere dicitur; & Patrem &
Filium docere, quod folus Spiritus fanttus dottum ire
prorr.ittitur : quia quod de uno folo in uno loco legi—
tur, de aliis alibi apertè*• fignifîcatur. Cùm verb dicit
Spiritum fanttum,de Patre procedere, non legimus
alicubi eum de Filio procedere. Per quod monemur
non noftro fenfu, quod nufquam dittum eft, aflerere.
efle Trinitatem, aut Deum de neque il-
lo Symbolo, in quo non eft prolata proceflio Spiritus
fantti de Filio, invenimus nomen * perfona:, vel Tri~ ,
nitatis. * Quonihm tarnen ex his, qua: legimus, ha:c
apertiflimè feqiiuntur;conftanter ea Sc corde credimus,
& ore confitemur. Qtiare non tantum fufeipere cum
certitudine debemus qua: in facra Scriptura leguntur;
fed etiam ea qua: ex his, nullä aliä contradicente ratio-
ne, rationabili neceflitate fequuntur.
C A P U T X X I . -i
ProceJJlo Spiritusfanfti de FM, exprimltur; chm Spiritus
fanttus dicitnr Spiritus Filii.
S Uamvis qua: fupra jam ditta funt, fiifficere pof-
fint; adhucjtamenaliquid addam, unde Spiritus
jj lanttus cognofcatur efle de Filio. Confitentur Grsci
nobifeum Spiritum fanttum efle Spiritum D ei, Ec Spiritum
Patris, & Spiritum Filii. Quasro itaque fi eodem
modo* inteil iguntillum elfe Spiritum Dei, & Spiritum
Patris, & Spiritum Filii; aut diflimiliter ? Certum eft 11
autem quia non dicitur Spiritus Dei, ficut polfeflio j ut Spiritus fi
cum dicitur equus alicujus, vel domus. Major enim ,»T
eft qui poflidet, quïitx quod poflidetur. Deus autem D‘' djÊ
non eft major Spiritu fantto; quia Spiritus fanttusjSf»
eft Deus; nec Deus eft major Deo. Neque dicitur
ritus Dei, utmembrum Dei, ficut manus vel pes ho-/**
minis : non enim Deus habet membrum , aut partem
ullam. Quomodo ergo intelligendus eft Spiritus efle
Ad quod refpondemus quia potius docemur per hate E Dei> nifi* quia hoc, quod eft, ex Deo ? Non autem
qua: lie dittaXunt, ea, qua: in fimilibus dittis tacentur,
fi mil iter intelligere; pta:feftim cum ex his quie dicun-
tur, nulla ratione contradicente, ea, quae non dicun-
tur, rationabili neceflitate confequi apertiflime * vi-
5 derimus. Cum enim dicit Dominus ad Patrem : Hac
eft autem vita aferna, ut eognofeant tefolum verum
Deum, & quern mififli J?fnm Chrißum. An ideo debe-
mus feparare ab hac falubri & vitali cognitione Spiritum
fanttum, quia nufquam legitur; Hac eft autem
vita Aterna, ut cognofcant Patrern folurn verum Deum,
& Spiritum fanttum : Aut, Hoc efl vita Aterna M ut
fignificat aliud nomen Patris,quäm Deum, qui eft Pater
; aut relationem ejus ad Filium, ex qua nomen Patris
habet. Similiter dicejidum eft de Filio. Quid nam-
que intelligitur in nomine Filii, nifi Deus.qui Filius eft;
aut relatio*qua refertur ad Patrem, per quam Filius ap-
pellatur? Sed nullus fenfus capit Spiritum fanttum die
Spiritum Patris, auc Filii , fecundumquod alter eft Pater,
alter Filiusjfed fccundum quod uterque unus idemque
Deus eft. Quare idem eft i.ntellettus, cum dici- . ,(l
tur * Spiritus Dei, & Spiritus Patris, Sc Spiritus Filii: ^nöuSr i
fed Spiritus Dei, Sc Spiritus Patris dicitur; quia eft Sc ri ||jL
procedit de Deo,& de Patre. Itaque eft,_& procedit etia A camus efse corrüptionèm ; ubi nihil * addimüs quo4
de fFii'liliirox , qnnuiitai eodem flêênnffnü SSnpiirriirtnu«s FFiill iiii dd iirciittnurr.. NNnamm Uip : r . . ■* .
cùm* Spiritus fanttus dicitur Spiritus Dei Sc Spiritus
Domini : fï non intelligimus ibi Spiritum Filii eo fènfti,
quo Spiritum Patris ; aut fèparabimus Filium à nomine
Dei, vel Domini : aut bifariam intelligetur Spiri--
tus Dei, five Spiritus » Jomini. Sed unde hunc habent
fènfiim , aut ubi legitur in facra Scriptura qubd fimili-
ter non intelligatur de Patre Sc de Filio, cùm legimus
Spiritum Dei aut Spiritum Domini : aut. quid inveni-
f*- tur, unde hoe* fequatur ? Nam lidicunt : cùm dici—
tur Spiritus Patris, duobus modis intelligitur : Eft ènim
Spiritus Patris , quia eft de Patre, Sc quia.datur à Patre
* : Filii verb Spiritus non eft, hifi qhià datür à Filio.
Hoc eft quod quæro , unde habeant. Et fi dicunt
his , quæ ibi ditta funt, adverfetur. Etqua'mvis de-
fendere * pofsemus ha'nc adjettionem non efs'é corru-
ptionem ; fi quis tarnen hoc contentiosè Volùerit afse-
rere, refpondçmus nos illud non c'orrupifse, féd aliud
novum edidifse : illud enim fécundùm proprictatcm
Græci dittaminis tranflatum, curii illis integrum fèr-
vamus& veneramur ; iftud autem , quo fréquentais in
popul'i audientia utimur, ‘Latino more dittatum cum
addimerito fupraditto edidimus. Quod autem quæ-
ritur, quare hoc Græcorum Ecclcfiæ confe'nfù fattum
non èft. Refpondemus quia Sçnimiserat difficile Lad- euiiiba \
nis, eorum Ëpifcopos ad confulcndum de hac re colli- cUfi*^utl
gere; nnéeec eerraatt nneecceeflssee uunhddee nnoonn dduubhiittaannt t**hoc in auutlr.
. . quxftioncm addueere. Qua eft enim Ecclefia, qua: vel lJ.m
qubd in nulla autentica dittpm eft pagma'; nec fequi- B per amplitudine uiiius regni ' dilatatur, cui non liccat nalm'fidem
tur ex.eo quod lbi fcriptum^fit; cur nos reprejiendunt, aliquid fecundum rettam fidem conftituere, quod in I
j c . j j .-va.. . j— cqnveritupopuliutiliterlcgaturautcantecur? Quantb
ergo magis licuit Latinis hoc conftantcr prpferre , in Z'r’la/uhi
quo omnes gentes Sc omnia regna, qua: Latinis u-
tunthr Uteris , pariter concordant.
cùm dicimus Spiritum fanttum procedere de Filip, ideo
quia hac verba noh legunt; cùm ex hïs j quælegunt
& credunt, hoc ex neceflitate fçqui* intelligamus ?
Judicent Quoque ipfi quid pbtius fufeipieridurn fit >
quamvis in facra pagina utrumque taceatur; an hoc,
quod nos dicimus, Spiritum fanttum procedere de
Filio, quod oftehdimus ex his c'onfequi quæ veräciter
credimus ; an quod ipfi dicunt, Spiritum fanttum aliter
*effe Spiritum Patris, aliter eile Filii : quod nec
auttoritate, nec ratione ; née ex his, 'qua: certa funt,
pofluBt oftendere. Utique äüc debent ceflare ab hac
iiiafcntehtia, ft tarnen hoc dicùnt, ut audio, qubd Spiritus
fànttus aliter eft Fiiii Spiritus, quàm Spiritus Pa-
__ i___ r___ - _i •__i _ i.......... 1. .
C A P U T X X I I I . *
Sutnwa dottrina ■& probationum procejfioriis Spirit us
fantti de Filio.
COIIigamus breviter quod fupr^ piuribus rationi-
bus effettum eft. Conftat iriexpugnabili ratione
Spiritum fnnttum efse de Filio, ficuci eftde Patre; nec
tamen efse*quafi de duobus diverfis,fed * quafi de uno;
tris ; ‘cùmhufquâm hoc legant, vel Unde hoc probent; C Èx eócnim;qu6d Pater & Filius uniifunt, id eft.cxDeoi
quôd afullltf f 1a3l tFeAnrr!t nnöhsî rr(e‘pnrref>hne(n*ndfelprrep nnonnn debent, ** qhuni! drilciriimmuuse A ___f __ n ___ ____ _ _ 8 i . r . .
Spirirtum fànttùm procedere dé Filio ; quamvis his ver-
bis*hocnon legamlis : quoniam ex his,quæ pariter cre-
dimus ,,hoc confequi monftramus. Séd fi ceflarit ab hac
fua aflertione ; credant pariter nobifcüm Spiritum fan-
^Bntdiigeiit ttum fimilitev effe Patris Filii Spiritum, Sc * intelligant
eum à Fili'ö, ficut à Pâtre pïoeederè. Et fi nos reprehendere
definunt; fateantur nobifeum hoc, undé
cognofcunt nos reprehendi non debere.
éft Spiritus fanttus ; non ex eo ,"unde alli funt ab invicem
: fed qiioniam Deus, de quo eft Spiritus fanttus,
eft Pater & Filius; idcirco vere dicitur efse de Patre &
Filio, qui duo funt. Et quoniam Patèr nbn eft prior aut
pofterior Filio, aüt major aüt minor, hec alter magis
âut minus eft Deus qiiam alter : non eft Spiritus fanttus
priùs de Pâtre quàm de Filio; nec de Filio, quàm
de Patre ; nec major nec minor eft exiftens de Pa^
tre, quàm exiftens de Filio; nec magis nec minùs eft
de lino, quàm dé altero. Nam *.fi prius aüt pbft;
vel major vel minor . aut magis àut minus de uno ef-
C A Ç U T X X I I . 1*
r • c L t n fct <lu^km ahcro : ex necefficace fequeretur ut aut
LurmSymbolo non fit exprejfaproceffio Spiritus fantti u Spiritus fanttus non efset de hoc, in quo.ünum funt
a Filio : & cur à Latinis fuerit adjetta ,
Grads inconfultis-.
A D hoc àu tem, qubd nosreprehendunt in Symbolo
illo, quod pariter nos Sc illi fufeipimus & te-
nemuis, addidilfe Spiritum fanttum à Filio procedere ;
'& quærunt cur hoc fattum fit, & quare hoc priùs eo-.
rum Ecclefiæ monftratum non eft , ùt communiter
confideraretùr , Sc communi confènfu adderetur quod
addendum erat : adhoc, inquam, rèfponfùmfufficiens
habemus. Nam fi quæritur cùr fattü fit : dicimus quia
necefle erat propter qùofdam minùs intelligentes, qui
non animà'dvertebanc in illis , quæ univerfa credit
Ecclefia, contineii, Sc ex his fèqüi Spiritum fanttum E
de Filio procedere j ne forte hot credere dubitrarent;
Quod quàm neceflàrium fuerit, per illos qui hoc ne-
I gant, quia in illo Symbolo pôfitum non eft, côgnofci- mus. Quoniam igitiir & necefïitas côgebat, & nullà
prohibebat, & vèrà fides hoc admittebat; fidii-
cialicer aflèruit Latinitas, quod credehdum 8c confi-
. tendum efïè cognofcebat. Scimus enim qubd non
B ômnia, qua credere & confiteri debemüs, ibi ditta
^UnC J neC^ ^ 1 Symbolum illud dittavère, voluè-
, ,n runt fidemChriftianam efle contehtam éà tantummo-
cre(^ere & confiteri ; quæ ibi pblùerùnt. Ut enim
j tatC-am * non dicitur Dbminus ad infernum
^ »faim *cendiflè ; quod tamem pariter Sc nos & Græci cre-
mfi"‘d,jpe. dimus. Si autem dicunt nullo modo debuiflè corrumpi
^ymbolum tanta auttoritate * caxatum ; nos non judi-
Pater Sc Filiùs ; aut ipfüm ùnum non efset perfettè &
fimpliciter unum, fed efset ibi âliqua diverfitas, de
qua ilia, quam dixi, in exiftendb de eodem uno * Spi- *1 spïnta
ritum fanttum, efset varietàs. Sed dici nbn poireft qubd fanao’
Spiritus* fànttüs lion fit de hoc, in quo iinum finit
Pater & Filius ; alioquin non efset de Deo. Nec ciedi
debet quod in * ipfo uno fit, fécundùm qubd eft, aligna
diverfitas. Quâre nec priùs riec pbft, nec major
aüt minor, nec magis aut minùs eft Spiritus fanttus
de Patre, 'quàm de Filio ; aüt de Filio, quàm de Patre;
Non enim uhus idemqué Spiritus fànttus, qui * fe- 41. simtfj
mel totus eft de Deo roto, magis àut minùs poteft cfsc
de uno & fummè finiplici Dèb;
I C A P U T X Ç IV . * m d u ß
Quod Spiritus fanttus non fit p'ihcipâlit er de Paire.
QUbd fi dicitur quia Spiritus fahttus pfincipàliter
eft de Patre ; qiiafi magii fit de Parte; quàm de
Filio. Non ita diccmiuth eft, ut intelligatur ullaprædi-
ttarum varietatüin iheflè:fed quoniam Filius höcqubd
éft, de Patre habet ; idcirco hoc ipfiitn qüod Spiritui
fànttus eft de Filio, habere de Patre, de quo habet effe
, non incbnvènienter afsefitur. Quoniàm tamen fie
habetéfsedePatrc*Filius,utomninoidipfiim fit quod '
Pater, & unus idemque Deus : ficüt folüs Sc fimplex
Deus non poteft efse major vel minor feipfb, nec prior
nec pofterior, nec aliquid in fc habet diverfùm j fit
H i j