U-NRicus gi, in ctifa panum & potus ftrenue miniftrare fole^
i . Rex. bat, ad Epifcopatum Ceftrenfis feu Couventrienfis
Ecclefia:} acceptä prills ab eo profeffione, qua fe,
cx antiquo more, devovit fore fubjedum & ©bedientem
fanda? Matri Ecclefia: Cantuaxienfi, & pon-
tincibus ejus. Sacratus eft autem iij. Idus Martii, af-
fjftentibus & cooperantibus huic Sacramento, Wit-
Jielmo Wentano Epifcopo , Willielmo Exonienfi,
Urbano & Bernardo Epifcopis Walenfibus.
Dum ha?c ifto oraine m Anglia difponuntur,
A huniiliare non veritus eft, & fuis Iitteris eandem hü*. hinri
miliationem omifsâ oirihis juftitiæ confideratione, R«.
ioborare. Qua? ipfe levi vultu ac miti mente fufeipiens,
famar certitudo illuc ufque perlatä eft, Papam Ca-
lixtum, viribus undicumque colledis, fuprä memo-
ratum Mauricium , cognomento Burdinum , quern
vocatum Gregorium Sede Apoftolica Imperator
cum fuis fautoribus Papam conftituerat, cepifle,
cumque fuis omnibus fpoliafnm Monafterio , uc
Monachus eflet, comumeliose intrufifle. Quo fado
ipfe Apoftolici culminis fecuritate potitus , libera
«udoritare qua Romanum Pontificem niti a?quum efle
probatur, quaquaversiim per Legatos fuos utebatur.
De quorum numero quidam Petrus .nomine, Ro-
manus genere, Monachus Cluniacenfisprofeffione,
venit in Galliam, miflus ab ipfo Pontifice fundus ( ut
ferebatür ) Legatione Gallia?, ac totius Britannia,
Hibernhe quoque, & Orcadarum infularum. Super-
creverat autem fama iftius famam omnium, ante
cum in has partes k Romana'Scde deftinatorüm ,
& Abbates, ac nonnulli alii viri videlicet honorati,
ejus adventum Anglia? praeconaturi, ab eo pra?mit-
tebantur. Erat enim filius Petri prarclariffimi, ac po-
tentiffimi Principis Romanorum, cujus fides & adio
magni confilii & fortitudinis efle folebät iis qui, in
Sede Apoftolica Canonice conftitutiPatres'orbis
habcbantur. Attonita igitur totä terra in expeda-
tione quafi tanti adventus, direxit Rex Henricus Ber-
nardum Epifcopum fandi David de Walis, & Johan-
nem filium Patrui fui Clericum trans mare ,ubi eouf-
que idem Petrus morabatur , Regis Anglorum de in-
troitu fuo in Angliam voluntatem juffiimque oppe-
liens, quatenus ilium ad fe perducerent. Quibus etiam
ipfe Rex, prudenti ufus confilio, injunxit quatenus
iter ejus ita difponerent, ut poft ingreflumr Anglic
nec Ecclefias , riec Monafteria qua?libec ad fe tendens
hofpicandi gratia ingrederetur , nec aliunde quam de
fuis vidus neceflaria ei miniftrarentur. Perdudus igitur
ad Regem digne ab eo fufceptus eft. Et expofica fui
adventus 'causä, Rex obtenla expeditione , in qua
tunc erat, ( nam fiiper Walenfe^ ea tempeftate exer-
citum duxerat) dixit fe tanto negotio operam tunc
quidem dare non pofle, cum Legatione illius ftabi-
lem audoritatem non nifi per conniventiam Epifco-
porum, Abbatum, & procerum, ac totius Regni
Conventum roborari pofle conftaret. Super ha?c fibi
patrias confuetudines ab Apoftolica Sede conceflas,
nequaquim fe jequanimiter amifliirum fore teftaba-
tur (in quibuS'ha?c, & demaximisunaerat, qua? Re-
gnum Anglia? liberum abomni Legati ditione confti-
tuerat) donee ipfe vita? pra?fenti lupereffet. His ho-
rumque fimilibus Regali facundiä magnifice ho-
nullo mo- noratus, * omni modo fe illiquicquam antique dignitatis
derogaturum, immb ut dignitatis ipfius gloria
undeque augmentarctur, fpopondit plena fide elabo-
raturum. Pax itaque firma inter eos firmata eft, &
qui Legati officio fungi in tota Britannia venerat, im-
munis ab omni officio tali, cum ingenti Pompä, viä
qua venerat extra Angliam k Rege miflus eft. Do-
fris itaque transfretaturus , Cantuaria? hortatu Regis
& Archiepifcopi magnifice k Fratribus fufee-
Ptus eft, & inter eos triduo cum jocunditate conver-
fatus. In quo temporis fpatiö querimonia apud eum
depofita eft pro gravi injuria qua Papa Calixtus Eccle-
fiam Cantuarienfem in caufa Thurftani Eboracenfis
privilégia ab antiquis. Patribus olim à Rpmana Sede
poflefla oftendi fibi poftulavit, & fi rata efle probap
rentur, qua: noviter inftituta erant; fe promiut ela-
boraturum ut in nihili redigei’entur. Prudentum igitur
ratione virorum probatum eft , Bullatas anti-
quitils cartas incendio, quod totam Ëcclefiam nec-
dum tranfitis quinquaginta annis omnino confump.
fit, efle confumptas , paucis illarum in antiquis fcc-
dulis, feu veteribus libris quoquo modo raptim tran-
feriptis atque retentis , quarum veritas , & Romani
. ftilo eloquii, & au&oritatè, jam per quadringentos
■ & e6 ampliiis annös ab ipfà Ecclefia inconcufse pof-
fèlïà declaratur. Quibus ille perfpe<5fcis atque perpen-
g fis, teftatus etiam ipfe eft Ecclefiam Cantuarienfem
grave nimis & immoderatum præjudicium elfe per-
peflam, & quatenus hoc velociùs corrigeretur , fè
modis omnibus opem adhibiturum pollicitus eft.
Poft ha?c Angliam egreditur, profpero curfu procel-
lofum mare eve&us.
His ita. variantibus, fuprà defignatus Epifcopus
Scotiæ, Cantuariæ continué degebat, ficut olim
riufquam in Pontificatum eledtus ellet, facere foie—
at. Conventum Monachorum non facile deferens,
fed morealiorum fefe in omnibus habens^ Tranfiit in
iftis annus integer & femis. Venientes interea Cantu
aria m diverfi Epifcopi, Abbates, & quique Nobiles,
qui hominem ex cohabitatione Patris Anfelmi
quondam notum habebant, de negotio illius percun-
C «ftabantur. Et ordinem rei edodti, eum Ecclefiam
quam canonicè eleétus regendam fufeeperat, nulla
ratione juxta feita Canonum indemnatum dimittere
pofle concordi fêntentiâ afleruérunt, licet confecratus
non fuerit, eledlionem videlicet quodammodb con-
fècationi præftare conteftantes. Ufus igitur illorum
&c quorundam aliorum confilio, necne bead Patris
fui Anfelmi, cujus beata converfatioeum in multis
olim informaverat, exemplo provocatus, qui olim
ab Anglia æquè, ut ipfe à Scotia, pro-fimili caùfà
pari ordine pulfus fuerat, ficut longé fuperiùs habita
mentio eft , Régi Scotorum Epiftolam, quam ecce
fubferibimus, feriptam direxit.
Alexandre» illuflri Regi Scotorum, Eadme-
rus, quondam Ele<5tus Epifcopus Scotian
falutem, & fervidnm.
PRo benigna voluntate, quam fe erga me veftr»
Excellentia olim habuifle monftrare dignita
eft, gratias , quas poffum, vöbis exfolvo. Et quidem
benignitatis veftræ non meritorum meorum fuifle
non néfeio, qùod prætermiffis innumeris, quos &
vita: probitas , & fapientiæ atque prudentiæ illuftra-
bat autftoritas , me in Epifcopatum elegiftis , & Regno
veftro, in iis quæ Dei funt, præefle voluiftis :
£ Reddat vobis omnipotens Deus, pro tarn bona voluntate
illud præmium, quod bona voluntas meretur
apud eum. Et hoc utique orat quotidie , & defiderat
anima mea. Quod autem res alium, quàm propofiti
communis tenor extiterit, eventum fortità eft , Dei
difpofitioni, quam penetrare vel fubterfugere nemo,
poteft, aferibendum fore non dubito. Q^ud tarnen ex
difeeflu meo à Pontificatu didicerim i fi facultas mihi
daretur fècretiùs vobis loquendi, famftæ fidei veftræ
notificarem. Licet enim corpore à vobis difeefle-
rim, noveritis tarnen pro certo quod fidem, quam
vobis debeo ( Deo juvante ) non violabo. Unde ve-
ftrum & Regni honorem, in quibufeunque potero, fi
non fpreveritis , fideliter quæram, ipfo tèfte, qui
vs tîs itiei foins Sc verus infpcûôr e i Nec liée dico A ïn Regno.veftro peregrinetur, veftra ope in Tamia”
nmU rnnlrum RArrhra^Arr» *>nHrnnarii. cnnverfatinne die qubd multum defiderem in Regho veftro epifeopari in nroficiat. & ammæ
fed tarnen mallem dignitatem terræ veftræ augeri,
quàm minorari. Præterea noveriit Beatitiido veftrà
qubd omnes qui audiunt qualiter elc&us, .fufceptus,
& Pontificatu faifitus, & loco Póntificis fubflitutus
fui » unâ fententiâ afleruht, nec me juftè potuille
Epifcopatum dimkteïe', nec alium ( nie vivente ) juxta
legèm Domini fubftitui pofle. Nec enim vir uxo-
converfatione de diem proficiat,Sc ammæ
veftræ, poft hanc vitam, beatitudinis æternæ merces
exinde proveniat. Amen. Quid , de iftis, Excellentia:
veftræ.placeat, benignè, quæfo, mihifideli veftro lit-
teris fuis notificare dignetur. Vale.
Mifit etiam, ipfis diebus, Radulphus Archiepifco-
pus & Fratres Ecclefiæ Cantuarienfis, Epiftolam ipfi
Régi, hæc inter alia continentem*
Alexandro illufïri Regi Scotorum , RaduL
pbus Cantuarienfis Ecclefiæ Mmifter, 62
Fratrum Conventus Domino Chrifto
in ea deferviens : per ilium in terra régna
rem fuam , aut uxor virurti, ut alii nubat, dimittere
régalicer poteft. Sed fortafle dicitis : Tu dimiftßi. Di-
mih quidem, fed ( quod cum pace veftra dicatur)
illata v i, cui contraire nequivi. Cftni enim perpes
difeordia , & interminabiles inimicitiæ mihi ex ve-
'ftra parte per eos ( quos vobis familiäres eflefeiebam ) B
intenderentuv, nifi Epifcopatui fundkiis cederem , &
his vefter habitus circa me, & difl'aifitio, qua me
bis rebus a i Pontificatum perdnentibus, fine lege
& judicio fpoliaftf, âtteftarentur, neceflariô dimifi
quod ablatum retiriere non potui. Sed dé iftis epifto-
lari brevitate difquiri commodè non valet. Quam-
ebrem, omiffis iltis, breviter fuggero, quia fi in
pace veftra permittitis j & opem ( ut veftram Regalem
fiiblimitatem decet) ferre volueritis, ut ad vos
re , cui famulatür omnis militia cce-
leftis.
NOvit Priidentia veftra , chariffime Doinine )
quanto tempore Sedes Epifcopalis , quæ in
Patria veftra p-,æcipua habetiir, fuo caruerit Fafto-
re, quæ proculdubio quantb fuerit fuo deftituta vi-
gorc, tantb deteriùs Subditprum ruina inde proveniet*
Uride hortamur Strenuitatem veftram , quanfr Divina
propitiatio inter alios Reges ita abfque notabili re-
prenenfione hucufquc honoravit ut ab omnibus lau-
dabilis habeatur, quatenus tanto Religionis detri-
mento finem dântes, Paftorcm quern vos canonicè
élegiftis, & nos legalitcr ad vos mifimus , ad Sedem
honorificè redeam ad explendum apud vos fervitiura
Dei & veftrum, fecundiim voluntatem Dei conabor
iter aggredi ,& in omnibus voluntati veftræ parère,
nifi ( quod abfit ) videatur voluntati Dei refiftere.
Quod li ampledti minime vultis, ultra non poffum* w „
Deo caufàm Ecclefiæ fux committo. Ipfe videat, p fuam, ex'bona voluntate veftra, revocetis. Èt cùm
lDlC d iln p n lé r .nnml niitwiiK* m P fPtlir . in h o c nPr vnK ic . infn m i n i n a rw r . n n aw
ipfe difpenfèt, ipfe, quod quifque meretur, in hoc
fuo negotio cuique reddat. Ego liberavi (ut æftimo )
animam meam > ego | uti debui, coYam eo expofui
caufàm meam, paratus in omnibus fèqui voluntatem
fuam. Ne tarnen putetis me in aliquo veile quicquam
derogâre libertati vel dignitati Regni Scotorum, fe-
curum vos elfe volo, quia quod à me petiiftis, & ego
tune quidem adquiefcere nolui, æftimans aliud quàm,
fecundùm quod poftmodum didici, æftimafe debebam,
de Rege fcilicet Anglorum, de Pontifiée Cantuario-
rum, & de benedidione Sacerdotan, fi hucufque
perfiftitis in fententiâ veftra, me amplius contradido-
rem non habetis, nec ilia me à férvitio Dei & amonec
in vobis, nec in ipfo culpa pateat, quare hoc di-
gnè fieri non debeat, ex Patrum audoritate, non in-
telligimus qualiter , ifto vivente, alium memorata
Ecclefia veftra poffit fortiri Epifcopum; quia Spon-
fa Dei, ( fuo fuperftite J ne fiat adultcra, nifi legalem
omnem contemnit maritum. Quapropter quomodo-
cunque hadenus hoc dilatum fuerit, virum , ficut
fperainus, vobis utilem , & in Lege Dei a puerjoia
nobiliter inftrudum , in primum Diledionis veftrx
gradum, & in Officium fibi injundum pro veftra
gloria revocate. Deus pacis & diledionis , k quo
Omne bonum confilium procedit, fit femper vooif-
cum. Quid vobis videatur de iis qua: vobis mandare
veftro (quin quod volueritis faciam) ullo modo pj mus, nobis precamur referibi facitc. Vaieat Diledio
iivellent, tantummodoaliaquxPontificisfandi An- veftra, cum Domina Regina uxore veftra , & cilm
drea? juri competunt, mihi liceat cum ve^ra bona
luntate adminiftrare. Hæc olim vobis infinuaflem } fed
quia rumor quaquedifeurrebat, vos in Angliam (poft-
pofitâ omni ambuiguitate ) tunc vèl tunc , aut certc
tunc venturum, feribere diftuli, quod magis opta-
bam fecreto vobis aflàtu declàrare. Sive igitur ifta
fufeipiatis, five altiori confilio poftponatis, ego, quod
mearefert, pura & fimplici confcientia feci, ipfo cun-
d a infpiciente & examinante, qui novit quid cuique
redditurus æquo moderamine fit. Quoniam ergo in
manu ejus funt etiam corda omnium Regum , intimo
corde rogoutipfe cor veftrum, & adus.veftros, ad
fe , fua gratia, dirigat, quatenus & Ecclefia fua, quæ
omnibus qui ea quæ jufta funt, volunt, & vos dili-
gunt, gloriosè Domine, & honorandæ fandæ Matris
Ecclefiæ Fili. Amen.
Eodem anno, qui fuit annus ab Incarnatione Domini
millefimus centefimüs vicefimus fecundus, &
ex quo ab Epifcopatu Roftcnfi in Patriarchatum
Cantuarienfem tranfiatus eft annus nonus, defundus
eft Cantuariæ, in Metropoli Sede, Radulphus Ar-
chiepifcopus xiij. Kal. Novembris, prefentibus Fi-
liis luis ; gloriofo fcilicet agmine Monachorum ejuP
dem loci, & tertio die adhinc, in medio Auhe ma-
joris Ecclefiæ Recenter fepultus.
Finis Libri fe x ti.